Tussen God en gekte
GELOOF SAMENLEVING
Smetvrees bij tandarts neemt extreme vormen aan
Hulplijn voor moslims in Egypte: 'Mag ik masturberen?'
Bisschop geschokt door
'pornografische' dans
'Zwangere vrouwen mijdei
rk abortus-adviesbureaus'
Liberale joden VS aanvaardei
'traditionelere' toelatingsregel
Amerikaans bedrijf wil
'allergie-vrije katten'
Joggen geeft sterke botten
VANDAAG
I Negenentwintig
juni is de sterfdag
van de Nederland
se inquisiteur en
bisschop Franciscus Son-
nius (1507-1576). Een toen
tertijd gehaat man in pro
testantse kringen. Sonriius
werkte als hoogleraar in
Leuven en stapte in 1545
voor drie jaar over naar de
gevreesde inquisitie. In
1568, tijdens de beelden
storm waarin protestanten
hun woede uitten op
rooms-katholieke kerkbeel
den (als symbool van
macht en foute roomse de
votie), moest hij vluchten
voor zijn leven. Nadat de
eveneens gehate Spaanse
opperbevelhebber Alva te
rugkeerde in de Nederlan
den, keerde ook Sonnius te
rug. Hij werd bisschop van
Antwerpen.
Nederlandse
bende kerkdieven
opgepakt
parijs/afp - De Franse politie
heeft in samenwerking met
Nederlandse en Belgische
agenten een Nederlandse ben
de van kerkdieven opgerold.
Dat heeft de Franse politie gis
teren bekendgemaakt.
De bende wordt verantwoor
delijk gehouden voor de dief
stal van kunstvoorwerpen uit
kerken in Frankrijk. Ook uit Ita
liaanse, Belgische en Duitse
kerken zouden de bendeleden
kunstvoorwerpen hebben ont
vreemd. Bij negentien huiszoe
kingen in Nederland en België
werden bijna tachtig religieuze
kunstvoorwerpen in beslag ge-
Aramese christen
in Turkije
gearresteerd
enschede/anp - Een uit Duits
land afkomstige Aramese chris
ten is kortgeleden in Idil in het
zuidoosten van Turkije gear
resteerd. Abrohom S. was bezig
het dagelijks leven in Tur Ab-
din, de bakermat van de Ara
mese christenen, op video vast
te leggen. Dit meldt de in En
schede gevestigde Aramese be
weging voor mensenrechten.
In april werd de Aramese
priester Yusuf Akbulut vrijge
sproken van het aanzetten tot
rassenhaat. Hij stond terecht
omdat hij had gezegd dat bij de
volkerenmoord tussen 1915 en
1923 door het Ottomaanse Rijk
niet alleen Armeniërs, maar
ook Arameeërs waren ver
moord. Na de rechtszaak werd
de toegang tot de Aramese ker
ken en christenen voor toeris
ten versperd.
VRIJDl
29 JUNI 20
cairo/epd - 'Hoe doe ik een condoom
om?' Moslims in Egypte die met deze
of andere vragen worstelen, kunnen
hun toevlucht zoeken tot de sjeik-
weet-raad-hulplijn. Vierentwintig uur
per dag zitten daar wetenschappers
klaar om hun telefoontjes te beant
woorden. Eenderde van de bellers
naar de telefonische hulplijn wil iets
weten over seks. Alle andere vragen
hebben te maken met de islam. Vol
gens El-Gendy, een van de medewer
kers, 'doen we altijd zo serieus en ge
spannen als het over religieuze kwes
ties gaat'. Als het aan hem ligt, hou
den de moslims daar gauw mee op.
Ze zouden met al hun vragen naar
buiten moeten kunnen komen. Zelfs
als die gaan over delicate onderwer
pen als de visie van de islam op mas
turbatie.
De meeste vragenstellers krijgen met
een een antwoord. Over lastige kwes
ties, bijvoorbeeld over het erfrecht,
vergaderen de sjeiks van de hulplijn.
De beller moet dan maximaal een
week wachten voordat hij uit zijn pro
blemen geholpen wordt.
De hulplijn is ontstaan op initiatief
van El-Gendy en andere wetenschap
pers van de in de hele islamitische we
reld gezaghebbende universiteit Al-
Azhar in Caïro. Een zakenman die er
brood in zag, voerde het plan uit. In
Jordanië startten ze ook een lijn en de
wetenschappers hebben plannen om
het bel-een-sjeik initiatief uit te brei
den naar Marokko, Jemen en de Pa
lestijnse gebieden. Verder behoort een
internationale Engelse hulplijn tot de
mogelijkheden.
El-Gendy en zijn medewerkers hou
den het erop dat de hulplijn zeker niet
alleen een commerciëel oogmerk
heeft. „We stellen technologie in
dienst van de godsdienst", legt
Gendy uit. Hij wijst er graag op dat
hulplijn iets veel beters te bieden he
dan andere informatienummers, zo
bijvoorbeeld de hulplijn van de An
rikaanse ambassade. „Onze hulpl
geeft je ook een visum, maar dan e
visum voor het paradijs", aldus
Gendy.
Promovendus Sytze Ypma: 'Zowel gelovigen en psychoten geloven in iets dat niet te zien is'
Zeven jaar deed Sytze Ypma over
zijn promotie-onderzoek naar de
omgang met het begrip zeker
heid bij psychotici met waanbeel
den en gelovigen. Hij ziet heil in
de manier waarop de omstreden
theoloog Harry Kuitert als een
soort moederfiguur de gelovigen
helpt omgaan met gevoelens van
onzekerheid, verwarring en
angst.
door Wiebe van der Hout
Wie de ogen sluit voor de rijen
theologische boeken in de werk
kamer zou zich kunnen vergis
sen in het beroep dat Sytze Yp
ma uitoefent. In de ruimte
neemt een divan een belangrijke
plaats in en staan twee stoelen
tegenover elkaar voor een inten
sief gesprek. Toch werkt er geen
psychiater, maar de hervormd
predikant van Oost-Terschelling
met warme belangstelling voor
de godsdienstpsychologie. Gis
teren promoveerde hij op de
studie 'Tussen God en gekte'
over geloof en psychose.
Toen de uit het Friese Heeg af
komstige, net-afgestudeerde
theoloog in 1993 gevraagd werd
aan te blijven aan de Rijksuni
versiteit Groningen voor dit
godsdienstpsychologisch onder
zoek had hij nooit een psychoti
sche patiënt meegemaakt. Toen
Sytze Ypma dubde over het aan
bod kwam hij in een winkelcen
trum in botsing met een in ge
dachten verzonken andere fiet
ser. Bij nadere kennismaking
bleek de man een psychose
boordevol religieuze waanbeel
den te hebben doorgemaakt.
De Groninger verschafte hem
een helder verhaal over verwar
rende zaken als slapeloosheid,
een overleden kind dat de zoon
van God zou zijn geweest, eigen
Messiasgevoelens en lichtflitsen
uit de hemel. Geloof en psycho
se zijn verwant aan elkaar, om
dat in beide gevallen zeker ge
loofd wordt in 'iets' dat niet te
zien is. Diepreligieuze mensen
kunnen op dezelfde overtuigde
wijze als schizofrene of paranoï
de mensen getuigen van on-
Door onze correspondent
Armand Snijders
Voor het eerst in zijn 75-jarige
leven zag de Antilliaanse bis
schop Wim Ellis onlangs via de
televisie de traditionele Cura-
gaose tambüdans. En wat hij
daarbij aanschouwde, schokte
hem enorm. Hij verkeerde in de
veronderstelling dat deze 'ordi
naire en pornografische' dans
nog steeds verboden was.
Als kind kreeg Ellis nooit de
kans om de door hem gewraak
te sensuele dans, waarbij de
heupen en billen flink los wor
den gegooid, te zien. „Toen wij
klein waren en met de auto
langs een huis reden waar tam-
bü werd gedanst, bedekte mijn
vader de ogen van de kinderen",
zo vertelt hij in een persbericl d
over zijn jeugd. Hij zegt nu te
begrijpen waarom pastoors iii
het grijze verleden de bullenp n'
zen van de tr ommels doorkni n<
ten, om het spelen van de tan
bümuziek onmogelijk te maki cl
Ellis is de mening toegedaan t Ir
de dans weer op de zwarte lijs
moet komen.
De bisschop spuit verder zijn
over Nederlandse televisieprohc
gramma's die de huiskamers
van Curagaose gezinnen bere
ken. „Ik heb Nederlandse pro/l
gramma's gezien over de speiie
mabank en over homoseksuele
len. Zend deze programma's
niet meer uit. Mensen verand
ren, maar Gods wet niet", stel
de monseigneur.
ib
frankfurt am main/anp -
Zwangere vrouwen in nood mij
den de adviesbureaus van de
rooms-katholieke bisschoppen
in Duitsland. Sinds het begin
van het jaar verstrekken die
geen verklaringen meer waar
mee zij strafvrij een abortus
kunnen laten plegen.
Daarentegen bezoeken de
vrouwen wel de alternatieve bu
reaus die de lekenorganisatie
'Donum Vitae' heeft opgezet, en
die in het bisdom Limburg, dat
zich nog niet aan de pauselijke
richtlijnen heeft aangepast. Om
dit echec van het officiële beleid
'De verzoeking van dé Heilige Antonius' op een schilderij van Salvador Dali. Sint Antonius werd geplaagd door visioenen en waandenkbeel
den.
te verhullen, heeft het Vatici
bisschop Franz Kamphaus
Limburg opdracht gegeven
te voegen naar de eisen
paus Johannes Paulus II, sch
deze week Die Zeit.
Vorig jaar dwong de paus
Duitse bisschoppen te stop]
met het verstrekken van de
genaamde abortusbriefjes. A
gens de paus staat dit gelijk
medeverantwoordelijkheid v
het doden van ongeboren lev J
Alleen Kamphaus, de laa
progressieve bisschop in Du1
land, bedong dat hij nog
jaar door mocht gaan.
wrikbare zekerheden. Een van
de verschillen is echter dat psy
choten vastzitten in hun beel
den en de 'gewone' gelovigen
het contact met de realiteit
doorgaans niet verliezen.
Tijdens een werkstage in een
psychiatrisch ziekenhuis kwam
Ypma erachter dat religieuze
thema's in waandenkbeelden
afnemen. Hij schrijft dit toe aan
de ontkerkelijking. „Je ziet nu
dat mensen bijvoorbeeld den
ken dat zij een televisiepersoon
lijkheid zijn."
De 38-jarige Sytze Ypma bepleit
in zijn promotiestudie de zoge
naamde container-contained-
hulpverlening van psychoanaly
ticus Wilfred Bion. De Bijt
vraagt van hulpverleners in een
langdurig proces met regelmati
ge ontmoetingen de hevige
emoties en waanbeelden van de
patiënt over te nemen en in
voor de ander draagbare pro
porties langzaamaan terug te
geven.
Ypma schrijft dat het in zo'n
contact voor de predikant of
therapeut aankomt op „het
standhouden en uithouden in
een situatie van niet-weten en
niet kunnen handelen". Al te
snel staan hulpverleners, vooral
theologen, volgens hem met ei
gen oplossingen klaar. Als pro
totype van de methode schetst
Ypma de moederrol. „Zij neemt
de onzekerheid en angst van
haai' kinderen in zichzelf op en
geeft daar antwoord op met
troostende woorden op het ni
veau dat het kind aankan."
Harry Kuitert krijgt in 'Tussen
God en gekte' uitgebreid aan
dacht als containerhulpverlener
voor onzekere gelovigen. De ge
reformeerde theoloog, die vol
gens critici gelovigen juist de
grond onder de voeten weg
haalt, verschaft volgens Ypma
inzicht en neemt mensen bij de
hand naar nieuwe mogelijkhe
den voor oude religieuze inzich
ten „die het niet meer doen".
Sytze Ypma is in een van de stel
lingen bij zijn proefschrift wel
kritisch over diens vervagende
godsbegrip: „Kuiterts antropo
logische vloertje van geloven
mist een goddelijk dak".
monterey/anp - De beweging
van liberale joden in de Verenig
de Staten heeft nieuwe richtlij
nen uitgevaardigd voor de toela
ting van niet-joden. Die bevat
ten traditionele gebruiken die
ooit door liberale rabbijnen wa
ren verworpen, zoals een ritueel
bad voor bekeerlingen.
De 570 rabbijnen, die deze
week in Monterey (Califomië)
vergaderen, hebben de richtlij
nen bijna unaniem aanva; n
meldt de website van The I
York Times. Daarbij verplich
toekomstige leden zich on
meer om aansluiting te zoe
bij een joodse gemeente.
het gebruik dat bekeerlin
door drie geleerden (een zc
naamd bet din) worden on(n
zocht, en de besnijdenis wori
voortaan door de liberale joi
erkend.
ui
WETENSCHAP
Opkomst genetisch veranderde huisdieren
Overdreven angst voor bacteriën en infectie jaagt beroepsgroep op kosten
londen/anp - Het moet een uit
komst worden voor allergische
mensen die toch een huisdier
willen; een Amerikaans bedrijf
kondigde woensdag aan een kat
zodanig genetisch te manipule
ren, dat het beestje geen allergi
sche reacties meer oproept bij
mensen.
De meeste mensen die op kat
ten reageren met tranende ogen
en een verstopte neus, zijn aller
gisch voor een bepaald eiwit dat
het dier door zijn huid produ
ceert. De firma 'Transgenic Pets
of Syracuse', eigendom van een
allergisch Amerikaans echtpaar,
wil binnen drie jaar een kat klo
nen, die dat eiwit niet uit
scheidt. Het bedrijf heeft het pa
tent op dat idee al binnen. Des
kundigen zeggen dat er geen
wetenschappelijke belemmerin
gen bestaan om het plan uit te
voeren, zo heeft het tijdschrift
New Scientist donderdag ge
meld.
Een kloon-expert van de Uni
versiteit van Connecticut heeft
toegezegd aan de productie van
genetisch gemanipuleerde kat
ten mee te werken. Deskundi
gen zullen huidcellen van de kat
zo manipuleren dat het bewuste
eiwit wordt geëlimineerd. Ver
volgens worden met deze gema
nipuleerde cellen nieuwe katten
gekloond. Allergische kattenlief
hebbers zullen dan voor circa
1000 dollar, zo'n 2500 gulden,
zo'n beest kunnen aanschaffen.
Het enige obstakel dat Transge
nic Pets of Syracuse nog moet
nemen is de financiering van
het project. Het bedrijf heeft nog
een slordige 5 miljoen gulden
nodig om met het werk te kun
nen beginnen. De fondsenwer
ving zou wel eens op problemen
kunnen stuiten, omdat nog niet
alle gevolgen van het genetisch
manipuleren van katten duide
lijk zijn. Zo staat nog niet vast
wat voor invloed het te verwij
deren eiwit heeft op de gezond
heid van het dier.
washington/ap - Jonge man
nen die geregeld joggen ontwik
kelen sterke botten en hebben
waarschijnlijk minder kans op
botontkalking, heeft nieuw on-
derzoek aangetoond.
In een artikel in de American
Journal of Public Health berich
ten onderzoekers dat mannelij
ke dertigers die minstens negen
keer per maand joggen een bot-
dichtheid ontwikkelen die 5
procent hoger is dan die van
mannen die minder joggen. De
botdichtheid van joggers ligt
zelfs 8 procent hoger dan die
van mannen die helemaal niets
aan sport doen. Volgens de on
derzoekers toont hun onderzoek
aan dat je geen marathonloper
hoeft te zijn om sterke botten te
ontwikkelen, een redelijke jog-
frequentie is al voldoende.
Botontkalking of osteoperose
komt voornamelijk voor bij
vrouwen na de menopauze,
maar ook mannen kunnen er
last van krijgen. De opbouw van
sterke botten tijdens de jong
volwassenheid wordt door ex
perts gezien als een belangrijk
middel om botontkalking in la
tere jaren te voorkomen.
De handschoenen, het mondkap
je, een hoes over de tandarts
stoel. Tandartsen zijn per jaar ge
middeld 27.500 gulden kwijt om
te voorkomen dat in hun praktijk
besmetting door bloed- of slijm-
resten voorkomen. Het is de
voornaamste kostenpost die hen
aanzet tot actie voeren. En dat
terwijl de patiënt een paar bacte
riën best kan hebben.
door Wilma de Cort
Een patiënt komt bij de tandarts
voor het vullen van een gaatje in
een kies. Dagelijkse routine.
Maar bij zo'n behandeling
maakt de tandarts kosten die hij
niet terugziet in het tarief dat de
zorgverzekeraar hem voor de
verrichting betaalt. Het gaat dan
vooral om het extra geld dat hij
sinds enkele jaren kwijt is ter
voorkoming van besmetting van
zichzelf of de patiënt.
Woordvoerder W. Verhoeven
van de Nederlandse tandartsen
organisatie NMT rekent voor dat
een tandarts gemiddeld per pa
tiënt en per jaar elf gulden uit
eigen zak betaalt voor infectie
preventie. Twee gulden is de
tandarts kwijt voor een paar
handschoenen, één gulden voor
een mondkapje, 1,40 gulden
voor overig wegwerpmateriaal
zoals tissues, 3,50 gulden voor
de afschrijving van machines
om z'n instrumenten te desin
fecteren en te steriliseren en een
rijksdaalder gulden voor het ge
bruik van reinigingsvloeistoffen.
De tandartsen voeren actie voor
een tariefverhoging om hun ge
stegen kosten te dekken. Ze wil
len compensatie voor hun met
vele tientallen procenten geste
gen arbeidsongeschiktheids- en
ziektekostenpremies en de ge
stegen kosten van tandartsassis
tenten. Maar het grootste deel
van de tariefverhoging is nodig
om extra kosten voor infectie
preventie te dekken.
De infectiebestrijding heeft op
sommige punten ietwat extreme
vormen aangenomen, zegt R.
Burgersdijk, voorzitter van de
subfaculteit tandheelkunde aan
de Katholieke Universiteit Nij
megen. Tandartsen maken
steeds meer gebruik van weg
werpmateriaal, van het mond
kapje tot het spoelbekertje.
„Vroeger hing een injectiespuit
in de alcohol en die gebruikte je
meerdere malen. Nu wordt de
spuit bij iedere patiënt vervan
gen. Werkten we eerst met tubes
waaruit je met je instrument
materiaal haalde om een kies te
vullen, nu hebben we apart
voorverpakte vullingen per pati
ent. Daarbij is de hoeveelheid
aan de ruime kant gehouden
zodat je per patiënt niet tekort
komt. Watje over houdt, gooi je
weg."
Hechtdraad, ook zo'n voor
beeld. Voorheen zat het draad
op een klos en knipte de tand
arts de benodigde hoeveelheid
draad er af. Nu is het draad in
kleine porties voorverpakt.
Burgersdijk: „Vroeger, als je iets
in een kies moest kwasten, stop
te je het houdertje met het
kwastje terug in het flesje voor
het volgende gebruik. Dat doen
we niet meer. Nu druppelen we
de stof uit het flesje op een 1
schaaltje waarna het met een
wattenstaafje in de kies wordt
aangebracht. Het is allemaal
niet onlogisch. Het gros van de
tandartsen doet er alles aan om
te voorkomen dat de ene patiënt
door de andere wordt besmet.
Maar soms lijken we te vergeten
dat het lichaam een bepaalde
invasie van bacteriën heus wel
'ledereen die op de stoel van de tandarts komt, wordt tegenwoordig behandeld alsof hij besmet is met
hepatitis' Foto: archief
aan kan. Nu wordt eigenlijk ie
dereen die op de stoel van de
tandarts komt, behandeld alsof
hij besmet is met het aids- of
hepatitis B virus."
Ondanks alle maatregelen in de
tandartspraktijk kan een patiënt,
als hij weer in de bus naar huis
zit, opeens besmet raken omdat
een passagier tegenover hem in
z'n gezicht hoest, merkt Bur
gersdijk op.
Met hun acties hopen de tand-
artsen te bereiken dat ze 46.500
gulden per jaar meer ontvangen.
Daarvan is 27.500 gulden nodig
voor infectiebestrijding, 10.000
gulden voor gestegen premies
en 9000 gulden voor meerkos
ten die ze kwijt zijn aan hun as
sistenten.
.Alleen al de handschoenen
kosten veel", zegt C. Oldenkamp
van adviesbureau Grip in Am-
hem dat is gespecialiseerd in in
fectiepreventie. „Er zijn gigan
tisch veel soorten en wie aller
gisch is voor latex handschoe
nen zal al gauw genoodzaakt
zijn over te stappen op de duur
dere handschoenen van vinyl.
Maar ik ken ook tandartsen die
nog steeds geen handschoenen
gebruiken. Die zeggen: 'ik was
m'n handen gewoon goed tus
sendoor'. In veel gevallen is dat
ook afdoende, behalve als je
kleine wondjes aan je handen
hebt."
Sinds 1995 is het bon ton om als
tandarts het nodige te investe
ren in infectiepreventie. In dat
jaar werd een landelijke richtlijn
ingevoerd van de Werkgroep In
fectie Preventie en de NMT. De
hygiënevoorschriften zijn niet
wettelijk verplicht, stelt Verhoe
ven van de NMT. „Maar het is
wel conform het beleid van de
minister van volksgezondheid."
Sinds de richtlijn van kracht
werd, vragen de tandartsen de
minister om voor de uitvoering
ook geld te geven, maar dat is er
nog steeds niet van gekomen
Intussen hebben de meeste
tandartsen een instrumenten
wasmachine of een sterilisatqe
aangeschaft. De vaatwasser
zorgt voor reiniging, desinfec
en sterilisatie van onder mee
haakjes, tangetjes en spiegelt
waar de tandarts mee werkt.
Wie een sterilisator heeft, mo
de instrumenten vooral zelf 1
vloeistof reinigen en desinfec 1
ren, vertelt Oldenhof van Gri] 4
Ook zijn er speciale machine
om zogenaamde hand- en
hoekstukken mee te reinigen
zoals het apparaat waar de
vreesde boor in zit. Burgersi
„Om besmetting met legion<
tegen te gaan dienen tandart
te investeren in een goede w<ef
terkwaliteit want de bacterie h
zich theoretisch gezien ook v 01
de nevel verspreiden uit de
sproeier die bij patiënten in ckc
mond komt. Bepaald hecht- fn
draad is intussen uit den bo;
omdat het van darmen is ge
maakt, waardoor er een risici
bestaat van bse-besmetting.
Theoretisch klopt het, maar
soms heb ik het gevoel dat
Nederlanders een beetje dool
schieten in het uitsluiten vai
sico's. We willen ons zo sterk]b
indekken tegen het kleinste
co, dat het tot de meest ged<
tailleerde maatregelen leidt,
het misschien niet effectieve)
zijn om de miljoenen die wojte
den uitgegeven aan legionellj
bestrijding te besteden aan
zend extra verkeerslichten?
scheelt wellicht meer doden.
Maar zelfs tandartsen die vin
den dat de infectiepreventie
enigszins is doorgeschoten,
doen er meestal toch volop a
mee. Burgersdijk: „Patiënten
zijn mondig. Die informeren
meteen bij hun tandarts waa
om hij bepaalde maatregeler
achterwege laat."
