Slachtoffers dreigen hoop te verliezen
Gesprek van de Dag
Vragen naar salaris is als vragen naar seksleven
Kinderen liever achter
computer dan in boek
De Dodengang
ZATERDAG 16 JUNI 2001
152
Het gebruik van internet ver
wijst het leesboek naar het
tweede plan. Dat is een van de
conclusies van een nationaal
onderzoek naar het leesgedrag
van leerlingen van basisscho
len.
Ruim 80.000 kinderen uit de
groepen 7 en 8 van het basison
derwijs hebben in het school
jaar 2000-2001 met het zoge
naamde 'leespaspoort' gewerkt.
Dat is een initiatief van de
Stichting Krant in de Klas. In
het paspoort staan meerdere
opdrachten, zoals het lezen van
strips en advertenties tot het le
zen op internet. Het doel ervan
is om leerlingen in de twee
hoogste groepen van het basis
onderwijs te laten ervaren dat
lezen leuk en nuttig is.
Een steekproef waarbij duizend
leespaspoorten zijn onderzocht
toont aan dat internet een
steeds volwaardiger 'gebruik
smiddel' voor jongeren wordt.
Dat gebruik van internet blijkt
met name ten koste te gaan van
het lezen van boeken. Daaraan
besteden de jongeren minder
tijd, wijst de steekproef uit.
Boeken worden 'saai' gevonden
(zegt 73 procent), 'te dik' (vindt
15 procent), 'te moeilijk' (oor
deelt 9 procent) of 'bevatten
geen leuke tekeningen' (aldus
vijf procent).
Over andermans (te hoge) salaris
praten Nederlanders graag. Maar wat
er maandelijks op de eigen bankre
kening wordt gestort, houden ze bij
voorkeur zo geheim mogelijk. „Hoe
veel verdien jij?", wil Han van der
Horst weten. Na het aarzelend prijs
geven van dit bedrag vraagt hij reto
risch: „Voel je behalve een soort gê
ne niet ook woede over zo'n vraag?"
Nederlanders zweren immers bij pri
vacy, stelt de historicus en auteur
van 'The Low Sky, Understanding
the Dutch', een boek waarin 'de'
mentaliteit van de Nederlanders op
de ontleedtafel is gelegd. „Vragen
wat iemand verdient, komt hier toch
een beetje in de buurt van vragen
naar zijn geliefde seksuele handelin
gen."
De behoefte het privéleven te be
schermen, is niet de enige reden dat
Nederlanders vaak over geld, maar
liever niet over hun eigen inkomen
praten. „Wij doen graag alsof we al
lemaal gelijk aan elkaar zijn", meent
Van der Horst. „Moetje eens oplet
ten hoe vaak mensen als je vraagt
hoeveel ze verdienen, antwoorden
met: 'Genoeg'." In een land als Thai
land hebben ze niet veel aan zo'n
antwoord, weet hij. „Daar is het heel
gewoon als je naar het salaris vraagt.
De Thaise taal kent een aantal vor
men van jij en u en je wilt weten of je
op basis van gelijkheid spreekt."
Mensen praten zelfs nog eerder over
hun seksleven dan over hun salaris,
is de ervaring van Marjan van Lier,
directeur van management- en be
zinningscentrum Carnac in Amster
dam. „Er zit wel wat in de theorie dat
we ons het liefst als gelijken voor
doen. Als je je inkomen vertelt aan
iemand die minder verdient dan jij,
ben1 je bang om diegene te kwetsen.
Zeggen wat je verdient tegen iemand
met een hoger inkomen, geeft het
idee dat die je dan misschien minder
hoog inschat."
Van Lier vindt het 'wonderlijk' te
zien hoe vooral vrouwen de nodige
moeite hebben over salaris te praten.
„Ze vinden het niet prettig om te
zeggen 'ik verdien twee ton'. Alsof ze
het niet waard zijn. Vooral als ze loy
aal zijn aan een bedrijf zijn ze bij
promotie geneigd te zeggen: dat ex
tra geld hoef ik er niet bij. Ze willen
trainingen die ze hier komen doen
ook liever zelf betalen, terwijl man
nen zeggen: stuur de rekening maar
naar kantoor."
In een cultuur als de Nederlandse
past de terughoudendheid om over
geld te praten. „Niet boven het maai
veld uitsteken", zegt Gert Jan van
Reenen, senior consultant bij ASI en
toegepast cultureel antropoloog. „Als
een topman er 38 procent loon bij
krijgt, is er onmiddellijk een schan
daal. Rijdt hier iemand in een Ferra
ri, dan denkt iedereen: dat zal wel
een patser zijn, of die zal wel in de
drugs zitten. Je denkt niet als eerste:
dat is een aardige man."
In vergelijking met omringende lan
den is Nederland hierin redelijk
uniek. „Engelsen lopen er niet zo
mee te koop, maar laten wel op sub
tiele wijze merken of ze veel verdie
nen, bijvoorbeeld door een bepaalde
woordkeuze. In Italië tel je niet mee
als je niet in een design pak loopt.
Ook Duitsers hebben minder moeite
met het onderwerp."
Gij zult in de pas lopen, is voor Ne
derlanders ongeveer het elfde gebod,
zegt Jaap Vossestein. De schrijver
van het boek 'Dealing with The
Dutch' wijdt buitenlandse managers,
studenten maar ook toegelaten asiel
zoekers in de geheimen van onze
maatschappij in. Zo leren zij datvjl
gen naar inkomen, net als vragen®
welke partij iemand stemt, not don
is. „Wij zijn natuurlijk hartstikke m
geld bezig, maar we doen alsof hel
eigenlijk te laéig is om over te prate
dat we alleen zinvolle gesprekken
voeren." Maar omdat we toch ra
zend nieuwsgierig zijn hebben we
'wel 634 indicatoren om die inforn
tie te ontfutselen', meent Vossesttj
„Als je in een huis bent waarvan di
bewoners er niet zijn en je kijkt na-
de cd's, de boeken in de kast enw
er voor de deur staat, dan kom je
toch tot tamelijk goede conclusies
waar iemand op de welstandsscha
MENSELIJK
De speelfilm Costa.'van Johan Nijenhuis krijgt een ver
volg op televisie. BNN begint 1 oktober met een tiendeli
ge serie over de belevenissen van zogeheten 'proppers'
aan de Spaanse kust die vakantiegangers naar de disco
moeten lokken. In de tv-serie zullen ook hoofdrolspelers
uit de film te zien zijn zoals GEORGINA VERBAAN (Ja-
net) en KATJA SCHUURMAN (Frida). Froukje de Both
speelt de rol van Michelle, jeugdvriendin van Frida. Ook
Angela Schijf zal in de serie spelen. Costa! ging op 1
maart in première. De film staat in de top drie Van best-
bezochte rolprenten over de eerste zes maanden van dit
jaar.
Een TREINENLIEFHEB-
BER uit Hollandscheveld
heeft donderdagmorgen
onder grote belangstelling
een echte locomotief in
zijn tuin laten zetten. De
man is een liefhebber van
treinen en grote machines.
De gemeente Hoogeveen
heeft de Hollandschevel-
der in maart, toen hij be
gon met het aanleggen van
de rails, al laten weten dat
deze niet in het bestem
mingsplan passen. Woens
dag heeft de gemeente de
man opnieuw gesommeerd
om de rails en de trein te
verwijderen. Doet hij dit
niet, dan wordt hem vol
gens een gemeentewoord
voerder een dwangsom van
1000 gulden per week op
gelegd met een maximum
van 50.000 gulden. De
man laat weten hier niet
van onder de indruk te
zijn: hij gaat twee weken
op vakantie en laat de trein
in de tussentijd rustig in
zijn tuin staan.
kurkdroog en schoon. De zandzakken, er zit
tegenwoordig cement in, leken opgepoetst.
Het klinkt gek maar de hele zaak, lag er fris
bij.
De loopgraaf werd in 1915 gegraven in de
richting van petroleumtanks die in Duitse
handen waren. Bij de aanleg werden de
Belgische soldaten voortdurend onder vuur
genomen wat veel levens gekost heeft. Van
daar de trieste bijnaam: de Dodengang. Aan
het einde van de gang ligt een vierkant kel
dertje. Als ik daar aankom heeft zich op de
rand juist een schoolklas geposteerd rond
een gids. Ik klauter de kuil uit en luister
mee: 'Mannekens, blijft een meter van de
rand. Het vorig jaar nog is er een jongen in
de kuil gevallen. Wij hebben hem met ont
velde schedel moeten transporteren naar
het hospitaal te Roesselaere. Hier ziet gij
dan het uiteinde ofwel het hoofd van de
loopgraaf. Daar nauwelijks 20 meter verder
lagen de Duitse loopgraven. Maar wat de
den de Belgen met het stuk niemandsland,
gij hebt het op het filmpje kunnen zienHet
is juist, zij lieten het onder water lopen.
Waarom kinderen? Omdat gij door het wa
ter de vijand beter kunt horen aankomen.
Hoorden onze jongens de Duitser dan werd
er meteen geschoten. De vijand die niet ge
raakt werd, zocht dekking in deze kuil.
Maar wat lag hier op de grond, denk aan de
film. Juist daar lag prikkeldraad. En dan
floten de kogels, die uit die gaten daar kwa
men, u al om de oren. Wie in deze kuil viel,
kwam er niet levend uit vrienden. Het is
daarom dat zij wel de Muizenval genoemd
werd. Kijkt nog even naar de bloemen die
gij hier langs de rand ziet staan. Juist de
klaproos, het symbool uit de eerste wereld
oorlog. Allé mannekens, loopt voorzichtig
terug en als gij bukken moet, denkt om uw
hoofd en om de ratten'. Een gids met een
verheugend gebrek aan objectiviteit
Bij de uitgang krijg ik een folder nu
tiegeschenk van het Departement
landsverdediging', zegt de portier
gerjasje draagt. Ik lees dat de Doden
vele malen gerestaureerd is. In '24,1
'81, '95 en '98. En om het beheer isü
gestreden door allerlei Belgische int
De Touring Club, de stad Diksmiil
IJzerbedevaartcom ité. Tegen woord
de zaak beheerd door Leger en Lut
'Om de week moeten wij hier zittel
mensen brochures te geven', zegt dl
een beetje treurig.
Het is merkwaardig te bedenken dl
de oorlog gestreden is om 350 mets
feerde modder, die mij in niets meê
een oorlog deed denken. Afgezien i«
enkele klaproos langs de kant.
Overal zit de sleet op, maar
niet op haar hersens.
Dankzij een scherpe geest
en een gezonde dosis ei
genwijsheid zorgde de Gro
ningse Lini Gibcus (86)
vooreen primeur in de
zorgsector: een ROLLA-
TOR VOOR SLECHTZIEN
DEN. Het looprek - wit met
rode strips - is sinds kort in
het hele land verkrijgbaar.
Dooreen oogbloeding
bleef er niet veel meer over
van haar gezichtsvermo
gen. Mevrouw Gibcus
vroeg vervolgens om een
witte rollator met rode
strips, maar die bestonden
niet. De Groningse liet
toen haar blauwe looprek
overspuiten en van strips
voorzien. Ze bleek een gat
in de markt te hebben aan
geboord. De 'blindenstok
op wieltjes' is inmiddels in
productie en vindt volgens
de fabrikant gretig aftrek.
JASON BROWN, alias Jay van de Britse jongensband FI
VE, is het vrijgezellen leven zat. Het probleem is alleen
dat hij geen vriendinnetje kan krijgen. Volgens Brown is
het verbazingwekkend moeilijk een vrouw te vinden als je
lid bent van een populaire jongensband en door duizen
den meisjes wordt aanbeden. ,,0m je de waarheid te zeg
gen, het wordt echt frustrerend", aldus de zanger. Brown
wil graag een vriendin omdat hij de 'kleine dingetjes als
knuffelen, zoenen en praten' mist.Ik wil graag met ie
mand hand in hand lopen of samen een filmpje kijken.
Maar wanneer ontmoet ik nu iemand?"
De acteur CAS JANSEN
speelt de hoofdrol in de
nieuwe Nederlandse hor
rorfilm Deadline die deze
zomer wordt opgenomen.
Deadline is geschreven en
geregisseerd door de 26-
jarige Jonathan Kray, die
hiermee zijn regiedebuut
maakt. De korte film wordt
digitaal opgenomen en ver
schijnt begin 2002 op
dvd. De makers van de film
zoeken nog een distribu
teur voor een beperkte bio-
scooproulatie. Deadline
vertelt het verhaal van een
nieuwsploeg die met een
gewelddadige moordpartij
in een klein softwarebe
drijf wordt geconfronteerd.
De enige overlevende van
het schier onoplosbare
drama is de jonge manager
Mike (Jansen) die bezig is
een revolutionair nieuw
computerspel te ontwikke
len. Een bijrol in de film is
weggelegd voor nieuwsle
zeres Henny Stoel.
Lotgenoten Bijlmerramp richten gespreksgroep op
De golf publiciteit over de nasleep van de Bijlmerramp is weggeëbd.
Media en publiek zijn de slachtofferverhalen moe, maar ondertussen
worstelen de gedupeerden voort. Voor een flink aantal Bijlmerbewoners
en hulpverleners is het leven sinds het neerstorten van de El Al-Jumbo
in oktober 1992 een kwelling geworden. Zij kampen met lichamelijke en
psychische klachten die zij toeschrijven aan de ramp en de giftige stof
fen die daarbij zouden zijn vrijgekomen.
De Bijlmer een paar dagen nadat de El Al-Boeing er neerstortte. Foto: Archief
Ook na een reeks medische on
derzoeken en een parlementai
re enquête naar de vliegramp
overheerst bitterheid bij de be
trokkenen. „Velen dreigen de
hoop te verliezen", zegt Dineke
Klanke-Heil, een van de initia
tiefnemers van de pas opge
richte groep Lotgenoten Bijlmer
Vliegramp. „Wij willen ze een
hart onder de riem steken."
De groep houdt woensdag een
eerste ontmoetingsavond in
een kerkcentrum in Amster
dam-Zuidoost. Dit vooral om
slachtoffers met elkaar in con
tact te brengen en de klachten
te inventariseren. Volgens Klan-
ke gaan er veel geruchten die
opgehelderd moeten worden,
zoals over sterfgevallen en
mensen die in een rolstoel zijn
beland of een hersenbloeding
hebben gehad.
Belangrijk is dat de slachtoffers
van de Bijlmerramp hun ver
haal kwijt kunnen, aldus de in
Abcoude woonachtige Klanke.
Een aantal van hen dreigt in
een isolement te raken. „Er is
veel behoefte aan contact.
Sinds de bijeenkomst is aange
kondigd, staat hier de telefoon
niet stil."
Meer belangenorganisaties
houden zich bezig met de Bijl
merramp, maar het ontbrak
volgens Klanke tot dusverre aan
een praatgroep waarbij de
menselijke kant voorop staat.
„Hoeveel mensen lopen er niet
helemaal alleen in de rondte,
terwijl ze absoluut niet meer
weten wat ze moeten doen? Ve
len gaan van dokter naar dok
ter, om tenslotte bij een psychi
ater te belanden."
Zelfwas Klanke een van de vrij
willigers bij de rampenbestrij
ding die in actie kwam nadat
het Israëlische vrachtvliegtuig
neerstortte op een Bijlmerflat.
„Ik heb op de puinhopen ge
staan en zelf lichamen moeten
rapen." Haar verhaal is illustra
tief voor veel betrokkenen. Na
enige tijd kreeg zij vage gezond
heidsklachten, waaronder grote
vermoeidheid.
„Ik was altijd een heel energiek
mens, maar ik moest overdag
gaan slapen. Eerst dachten we
dat ik als moeder van drie kin
deren leed aan oververmoeid-
Dineke Klanke-Heil. Foto: Kastermans
heid, maar later kreeg ik ook
zware spierpijn en kwam ik
twintig kilo aan in vier maan
den tijd." Pas najaren drong
het tot haar door dat zij kampte
met een soort 'Bijlmersyn
droom', toen een hulpverlener
op de televisie vertelde over
soortgelijke ziektesymptomen.
Inmiddels is ze weer wat opge
krabbeld. De klachten zijn ver
minderd, de bloeddruk is ge
daald en ze is tien kilo kwijt.
Helemaal de oude is ze nog
steeds niet, maar de energie die
ze nu weer terugheeft wil ze
graag wijden aan haar lotgeno
ten.
Het grote medisch onderzoek
naar de vliegramp Bijlmermeer
stelt volgens haar niet veel voor.
„Het zijn aardige mensen, ze
hebben bij mij de gegevens van
eerdere medische onderzoeken
genoteerd, maar dat nemen ze
weer niet mee in het onder
zoek. Wat schiet je er zo mee
op?"
Ze is weinig hoopvol gestemd
over het epidemiologische deel
van het onderzoek, dat weten
schappelijk hard zou moeten
maken of er nu wel of geen ver
band bestaat tussen de vlieg
ramp en de gezondheidsklach
ten. Doordat er niet voldoende
mensen worden gevom
de controlegroep, die no
voor de vergelijking tuss
slachtoffers en niet-slac!
dreigt dit deel niet vand
te komen. „Het komteii
dat we straks weer meti
kluitje in het riet wordeo
stuurd."
Bij de vuurwerkramp in
schede heeft de overheli
gens Klanke veel alerter
geerd. Daar is de gezom
toestand van omwonen
andere betrokkenen vrij
de ontploffing nauwkeii
kaart gebracht. „Ik benl
dat het bij ons destijds n
gebeurd vanwege de ir
van het vliegtuig."
De exacte lading van de
Boeing is ook na de pari
taire enquête nooit bovf
gekomen. Klanke is niet
gesteld door onderzoek
stellen dat er nauwelijtë
stoffen zijn vrijgekomen
als veel wantrouwendel
ten vreest ze dat de stol
degelijk de oorzaak zijn
ziekteverschijnselen. „1
len elkaar gaan helpen,!
we de moed niet opgeï
RICHARD MOOYMAN
Mijn zussen hadden me aan-
geraden er met slecht weer
ff'..: heen te gaan. Dus nam ik op
een bewolkte ochtend de
N35 vanuit het Belgische
Nieuwpoort richting Diks-
muide. Dat stadje ligt aan de
Ijzer. Voor de brug sloeg ik
links af en twee kilometer ver
der lag mijn reisbestemming
aan mijn rechterhand in het
jaagfjad tussen weg en rivier: de
Dodengang. Een loopgraaf, 350
meter lang, uit de eerste wereld
oorlog. Bij regen is de bodem wat
modderig waardoor je nog een
beetje de indruk hebt in 1915 te
zijn aanbeland. Maar het weer was
in de loop van de morgen opge
klaard en toen ik uit de auto stapte
scheen het zonnetje. De grond was
i
