Breken met de oude
politieke cultuur
slamitische
uil heeft de
ijdgeest
iet mee
Leefbaar Nederland begint opmars naar Binnenhof
De lijsttrekker
530
ZATERDAG
9 JUNI 2001
Henk Westbroek viert de verkiezingsoverwinning van Leefbaar Utrecht. Foto: GPD/Marco Hofsté
>9,
Na de gemeenteraden moet
nu ook de Tweede Kamer
eraan geloven; Leefbaar
Nederland komt eraan. De
plaatselijke leefbaar partijen
drukten al hun stempel,
maar nu is de tijd rijp voor
een landelijke partij. Dat is
het oordeel van peetvaders
als Henk Westbroek en Jan
Nagel, die de afgelopen
jaren menig bestuurder in
Utrecht en Hilversum angst
aanjoegen. Zondag wordt de
nieuwe partij opgericht.
Moeten de fracties op het
Binnenhof zich zorgen
maken?
door Jaco van Lambalgen
en Peet Vogels
n Den Haag is het kwartetten
over een nieuw kabinet al begonnen.
PvdA en CDA onderhandelen in de
media over een nieuw regeerak
koord, Groen Links laat weten er he
lemaal klaar voor te zijn en D66
vraagt zich wanhopig af welke stra
tegie het moet verzinnen om in de
kiezersgunst te blijven. Eén naam
ontbreekt nog in het kwartetspel,
namelijk die van Leefbaar Neder
land. Terwijl die partij toch een fac
tor van belang kan worden bij de
verkiezingen in mei volgend jaar.
Denken de oprichters.
Afgaand op het succes van de lokale
leefbaar partijen als Leefbaar
Utrecht en Leefbaar Hilversum, gaan
ze er van uit minstens tien zetels te
halen. „Maar ik reken eigenlijk op
zeker twintig zetels", zegt bestuurs
lid Broos Schnetz. „We willen geen
splinterpartij zijn. Als je niet groot
genoeg bent, is je draagvlak te smal.
En dan heb je niets te zoeken in de
politiek."
Met tien zetels zou de partij al een
machtsfactor van belang zijn. Mis
schien zelfs kunnen meeregeren?
„Natuurlijk, natuurlijk", zegt
Schnetz vol overtuiging. „Mits we
niet teveel water bij de wijn moeten
doen. Er is een aantal punten waar
over we niet onderhandelen."
De partij maakt zeker kans hoog te
eindigen. Bij elkaar opgeteld halen
de lokale partijen meer stemmen
dan welke traditionele partij ook, zo
bleek bij de gemeenteraadsverkie
zingen van 1998. De 'leefbaar-bewe
ging die jaren geleden vooral opviel
door het rebelse optreden van zan
ger Henk Westbroek in Utrecht is
een blijvertje. Inmiddels zijn er al
meer dan 140 leefbaar partijen in
Nederland.
Geen verzamelpartij
Leefbaar Nederland is weliswaar het
vervolg op die lokale partijen, maar
wil uitdrukkelijk geen verzamelpartij
worden van lokale afdelingen. „De
lokale leefbaar partijen kunnen geen
lid worden van Leefbaar Nederland,
alleen individuen kunnen zich aan
sluiten", zegt Kay van de Linde, de
campagneleider voor LN. Van de
Linde, zoon van de bekende tv jour
nalist Wibo van de Linde, heeft jaren
in de Verenigde Staten gewerkt als
campagnemedewerker van onder
anderen de New Yorkse burgemees
ter Guiliani.
Van de Linde liet zich naar Neder
land lokken omdat het idee van een
nieuwe politieke beweging hem wel
aansprak. In een lokaal boven een
café in de Hilversumse binnenstad is
Van de Linde druk bezig de campag
ne op te zetten. Naast hem aan de
muur hangen drie A4'tjes met de be
langrijkste punten: 1. Fondsenwer
ving, 2. Organisatie, 3. Zie 1. „Het
loopt goed met de financiën", verze
kert Van de Linde.
Leefbaar Nederland moet alles zelf
betalen, want als niet bestaande par
tij kan het geen beroep doen op
rijkssubsidie. Van de Linde is gepokt
en gemazeld in de Amerikaanse ver
kiezingscampagnes en zou dus als
geen ander moeten weten hoe snel
en efficiënt geld binnen te halen. In
de praktijk zal dat echter moeilijker
gaan, zo bezweert Van de Linde.
„We willen niet gesponsord worden
door bedrijven. We willen op geen
enkele manier onze onafhankelijk
heid verliezen. We gaan dus voor
kleine giften van particulieren. Daar
naast hebben we natuurlijk de con
tributie."
De invloed van de le
den en de indivi
duele kiezer is
het bestaans
recht van de
partijen die ze vertellen wat ze moe
ten doen. Wij willen de mensen be
trekken bij het beleid. Alle andere
partijen zeggen wel dat ze het willen,
maar bewezen is dat ze het niet me
nen."
En de campagneleider heeft uitspra
ken verzameld om dat te onderbou
wen. Zo staat met een klik op de
knop het artikel op zijn laptop waar
in WD-voorman Dijkstal toegeeft
dat het referendum alleen in het re
geerakkoord is terechtgekomen om
dat D66 dat wilde. Niet omdat de
WD daarvoor is. „Dan zegje toch
tegen je kiezers: jullie komen voor
mij niet op de derde of vierde, maar
zelfs op de tiende plaats?", meent
Van de Linde.
Beweging
Bij Leefbaar Nederland staat de kie
zer voorop. De partij is naar eigen
zeggen meer een beweging dan een
traditionele politieke partij. „Het
gaat niet langer om links of rechts in
de politiek, maar om oud tegen
nieuw", zegt Jan Nagel, één van de
oprichters. De partij wil vooral bre
ken met de oude politieke cultuur.
„Je ziet nooit een advertentie voor
een burgemeesterspost. Dat komt
omdat van te voren vast staat welke
partij de burgemeester mag leveren.
Daar willen wij van af. De kwaliteit
van de kandidaat moet de doorslag
geven voor een functie in het open
baar bestuur, niet zijn lidmaatschap
van een bepaalde partij."
Neem Leefbaar Hilversum. Nagel
stond, na een jarenlange carrière in
de PvdA, aan de basis van de partij.
Die werd acht jaar geleden opgericht
uit onvrede over het Hilversumse
verkeersbeleid. Twee verkiezingen
later is Leefbaar Hilversum de groot
ste partij in de gemeenteraad. Sinds
kort is Nagel wethouder.
„Dat betekent dat we meer zijn dan
de protestpartij waarvoor we versle
ten werden. Dat geldt ook voor
Leefbaar Nederland, we zijn
geen ouderenpartij als het
AOV of de Boerenpartij
van Boer Koekoek. We
hebben een fatsoenlijk
partijprogramma en vol
doende mensen met poli
Jan Nagel, een van de oprichters van Leefbaar Nederland: „Het gaat niet langer
om links of rechts in de politiek, maar om oud tegen nieuw." Foto: GPD/Roland
de Bruin
tieke en bestuurlijke ervaring", zegt
Nagel op zijn nieuwe werkkamer.
Dat fatsoenlijk partijprogramma be
staat voorlopig nog uit 25 punten die
de oprichters in 1999 in sneltrein
vaart op papier gezet hebben. Kern
zijn de voorstellen die de kiezers het
vertrouwen in de politiek terug moe
ten geven.
Zoals de invoering van een gekozen
burgemeester en het regelmatig
raadplegen van de kiezers over be
langrijke actuele kwesties. „Of neem
een voorstel als sport terug op straat.
Voetballers als Cruyff en Rijkaard
kunnen je vertellen dat ze het spelle
tje op straat geleerd hebben. Het
gaat ook in tegen de trend dat de
projectontwikkelaars elk stukje
groen in de stad willen volbouwen."
Lijken de voorstellen voor bijvoor
beeld het referendum en de gekozen
burgemeester niet erg op die waar
mee D66 ooit eens de politiek in
stapte? „Misschien wel," geeft Nagel
toe. „Maar als het hen in 35 jaar niet
gelukt is die waar te maken, waarom
zou een ander het dan niet doen?"
De kiezers bepalen uiteindelijk wat
er in het verkiezingsprogramma te
recht komt. Behalve de oprichting
van de partij is het kiezen van de
programmacommissie een belang
rijke gebeurtenis op het congres. Die
commissie gaat het programma op
stellen waarmee de partij de verkie
zingen ingaat. „Alle leden mogen
hun plannen insturen. Die worden
bekeken en dan nodigt de commis
sie je misschien uit om een concept
te schrijven," legt Van de Linde uit.
„Want bij ons gaat het anders. Wij
zijn een nieuw experiment."
„De meerderheid beslist, dat is bij
andere partijen absoluut niet zo",
betoogt Schnetz. „Daar zijn pro
gramma's dictaten van fracties en
het partijbestuur. Kijk, als er punten
in komen als 'alle allochtonen het
land uit' of 'weg met de belasting'
dan is het mijn partij niet meer.
Maar dat zal niet gebeuren", zegt
Schnetz, vol vertrouwen.
Jaloers
De politieke nieuwkomer spreekt
aan. De partij trekt kiezers uit alle
windstreken. „Ik heb nog geen eigen
analyse laten maken", zegt Van de
Linde. „Maar ze komen van alle gro
te partijen: PvdA, WD, CDA, en na
tuurlijk D66." Je kan ook merken dat
de bestaande partijen jaloers zijn op
het concept. Alle drie de voorman
nen van Leefbaar Nederland kunnen
moeiteloos namen noemen van
plaatselijke leefbaar partijtjes, die de
laatste maanden zijn opgericht door
lokale politici van WD, CDA of
PvdA. „Die willen blijkbaar niet
meer geassocieerd worden met de
gevestigde partijen", zegt Nagel ver
genoegd.
De populariteit van de lokale leef
baar partijen is niet alleen positief,
zo heeft Van de Linde gemerkt. „De
angst voor ons merk je ook op inter
net," zegt hij. „Steeds vaker claimen
lokale partijen de naam Leefbaar.
Niet om een eigen leefbaar partij op
te richten, maar om te voorkomen
dat de lokale leefbaar partij zich op
internet kan presenteren onder de
eigen naam. Dat beschouw ik maar
als een compliment, want de term
leefbaar is blijkbaar een stérk merk."
Paul Frissen, hoogleraar bestuurs
kunde aan de Katholieke Universiteit
Brabant, ziet de opkomst van Leef
baar Nederland met interesse tege
moet. „Ik heb een boek geschreven
waarin ik het einde van de traditio
nele politieke partijen heb voor
speld. De toekomst is aan tijdelijke
politieke bewegingen, zoals Leefbaar
Nederland er één lijkt te zijn. Mijn
kritiek is dat ze wel op de traditione
le toer gaan, door in de volksverte
genwoordiging plaats te nemen. Dat
is niet de plaats waar de vernieuwing
tot stand komt."
Ook bij de media heeft de partij over
belangstelling niet te klagen. „Wat
mij wel verbaasd is dat politici en
journalisten uit Den Haag zo graag
willen weten wie onze lijsttrekker
wordt", zegt Van de Linde. „Ze kun
nen ons nu blijkbaar niet in een
hokje plaatsen en dat vinden ze in
Den Haag niet leuk. Maar wij doen
het anders: wij maken eerst het pro
gramma en zoeken daar de lijsttrek
ker bij. Dat wordt pas begin volgend
jaar."
De partij in oprichting mag graag
een beetje geheimzinnig doen over
het nieuwe gezicht. „Natuurlijk is de
lijsttrekker belangrijk", erkent Nagel,
„maar wij zouden wel gek zijn om
ons te vroeg op namen vast te leg
gen." En hij onderstreept: „Er is nog
met niemand over het lijsttrekker
schap gesproken."
Dat ziet collega-oprichter Schnetz in
Utrecht even anders. „Er zijn op dit
moment al gesprekken gaande. Het
moet een aansprekend iemand
zijn." Schnetz weigert een tipje van
de sluier op te lichten. „Blijf maar
speculeren", grijnst hij.
Een onbekende partij heeft baat
bij een bekend en aansprekend
gezicht als lijsttrekker. Een hele
rits namen - in elk geval in de
media- inmiddels de revue ge
passeerd, maar de ware lijkt er
nog niet bij te zitten.
Wie het in ieder geval niet zul
len worden:
De oprichters: Henk West
broek: Is al fractievoorzitter van
Leefbaar Utrecht.
Jan Nagel: Is al wethouder
voor Leefbaar Hilversum.
Willem van Kooten: wil niet.
Zakenman Harry Mens, die in
het verleden nog primeerde Ka
merlid voor de WDÏfe worden,
heeft 'geen enkele politieke aspi
ratie meer'.
Publicist Pim Fortuyn, ook ge
noemd: 'Ik heb sympathie voor
het idee achter Leefbaar Neder
land. Maar ik wil zelf geen lijst
trekker worden. De partij heeft
nog niet eens een programma.
Bovendien vrees ik dat de bin
ding, de onvrede met de huidige
politiek, niet voldoende stevig is.
De kans is groot dat de fractie
vechtend uit elkaar valt."
Dat heeft hij goed gezien,
meent hoogleraar Frissen. „Zo'n
partij loopt het risico politieke
gelukzoekers aan te trekken. Dat
heb je bij de ouderenpartijen
ook gezien: dan gaan ze binnen
een paar jaar aan interne ver
deeldheid ten onder."
1
