Cultuur Kunst Van rauwe bluesmuzikant tot familieman vidre e goede en de lechte weduwe Portugese dichter centraal op vierde poëziemanifestatie 'Degelijke liedjessmid' kiest voor volgeplamuurde sound Bijzondere tekeningen voor Teylers Vraagtekens bij financiering Hermitage ERDAG 9 JUNI 2001 23 ideroosjes ledkoper wijk - De Limburgse punk- Ij De Heideroosjes is boos latenzaken die hun nieuwe ast Forward' voor meer 35 gulden verkopen. De cers hanteren dat bedrag dviesprijs, juist om de kos- voor de fans laag te houden. I platenmaatschappij ver- ipt de cd ook voor een lagere kaan de platenzaken. Win ers lappen de adviesprijs [hun laars en berekenen p een 'gebruikelijke' prijs rond de 40 gulden. Op de iite van de band hebben de cers bij wijze van protest ijst gepubliceerd van zaken 'ast Forward wel voor 35 (en verkopen. istin Hoffman eisseert film )EN - De Amerikaanse ac- Dustin Hoffman gaat voor rerst een film regisseren. >aat om een bewerking van iriller Personal Injuries, man speelt zelf in de film rorrupte advocaat. Het [Personal Injuries is ge- even door Scott Turow, die bekend is van Presumed cent. irmaal speelt Boskoop [oop - De Achterhoekse groep Normaal heeft Bos- uitgekozen voor zijn enige :ert in het westen van Ne- md. Op vrijdag 15 juni lt de band op het ITC Ter- te Hazerswoude-Boskoop, •rband met de mkz-crisis 1 Normaal andere concer- noeten verplaatsen naar tajaar. De poorten gaan agopen om 20.00 uur. ten zijn onder andere ver baar bij VW Boskoop of te- tisch via nummer 0172- 83. aanse prijs voor ris Lessing (8i) iDO - De Spaanse Prins van irië-ptijs voor literatuur is aar toegekend aan de Britse pjfster Doris Lessing. De 'faoemde de 81-jarige pjfster van onder meer ro- iis eri toneelstukken een jder voor vrijheid' en roem- het name haar onvermoei- inzet voor de Derde We- Nick Cave krijgt met gefluister de zaal stil BERLIJN CPD Zanger Nick Cave is voor twee optredens even terug in de Duitse hoofdstad. Voor de deu ren van de Columbiahalle in Berlijn verzamelt zich op de warme mei-avond een bont ge zelschap. Strak in zwart pak ge klede dertigers en veertigers zijn er, maar ook zwaar opge maakte mannen en vrouwen met getoupeerde, zwartgeverf de haren. Het lijkt een reünie van anarchisten uit begin jaren tachtig, kringen waarin ook de toen in Berlijn wonende Nick Cave zich regelmatig liet zien. In de zaal loopt de tempera tuur snel op. Als de zaallichten uitgaan en Caves begeleidings groep The Bad Seeds opkomt, breekt een hels gejoel los. Plots staat Cave, lang en mager, zelf op het podium, in zwart pak met stropdas. Vijf passen naar rechts, vijf passen naar links en drie naar voren. 'Where is Mo- na?...she's long gone', zingt hij en The Bad Seeds vallen in. 'Oh My Lord' komt er gedre ven uit, met The Bad Seeds zwoegend en stompend in het spoor van Cave. De Australiër is echter niet best bij stem. Zijn inzet voor het duet met gitarist Blixa Bargeld in 'The Weeping Song' moet hij even laten lopen omdat er niet meer dan een schor gekras komt. Hij kan er om lachen. Met zijn gefluister aan het eind van 'God is In The House' krijgt hij de zaal stil. Na drie toegiften is het voorbij. Hij zwaait nog een keer naar de zaal en is weg. Berlijn lijkt een apart plekje te hebben in het leven van Nick Cave. Begin jaren tachtig strijkt hij met zijn band The Birthday Party neer in West-Berlijn, na dat hij in Amsterdam diep on der de indruk is geraakt van een concert van Einstürzende Neubauten. In krakerskringen rond de groep Die Haut en Einstürzende Neubauten vindt Cave de vrijheid die hij zoekt. Het betekent het einde van The Birthday Party, dat niet meer aan de extreme verwachtingen kan voldoen. Uit de restanten van zijn oude groep formeert Cave The Bad Seeds, met onder meer Blixa Bargeld en zijn oude maatje Mick Harvey. Met hen neemt hij in 1984 zijn eerste so- lo-cd 'From Here To Eternity1 op. Inmiddels, zeventien jaar la ter, heeft Cave zijn twaalfde so- lo-cd uitgebracht: 'No More Shall We Part'. Uit het interview dat door zijn platenmaatschap pij op cd is meegeleverd, blijkt dat Cave (1957) een rustige, weloverwogen pratende man is geworden voor wie muziek een dagelijkse job is. In zijn woon plaats Londen heeft de voorma lige 'Black Crow King' zelfs een kantoor waar hij elke ochtend arriveert, zich achter een hon derd jaar oude Steinway-piano zet en begint te componeren. Hij huwde vorig jaar het foto model Susie Bick die afgelopen najaar beviel van een tweeling. ,,Het is een goede periode in mijn leven", zegt Cave op de cd. ,,Ik hou erg van mijn vrouw en heb mooie kinderen. Ik heb nu zelfs een kleine verzameling vrienden. Dat zijn belangrijke dingen voor me." Cave als fa milieman. Het is even wennen. De laatste tijd luistert Cave weer naar de rauwe blues en rock van zijn oude band The Birthday Party. Hij moet wel, want de platenmaatschappij brengt binnenkort sessies uit voor het BBC-programma van John Peel. Het blijkt geen straf voor hem te zijn. „Die tapes zijn erg goed. Ik was haast ge schokt. We hadden echt een heel goede sound." Zijn solo-cd's zijn rustiger. Aanvankelijk is er nog een dui delijke invloed hoorbaar van Amerikaanse country en blues. Later lijkt hij meer te worden beïnvloed door Europese mu ziek. Cave zet zich ook aan een boek: 'And the ass saw the an gel' (vertaald als 'En de ezelin zag de engel'). Met zijn Bijbelse en archaïsche taalgebruik is het werk haast niet om door te ko men. Het verlangen naar religi euze troost en verlossing speelt een grote rol in deze van schuld en boete doortrokken roman, die doet denken aan het werk van William Faulkner. Eind jaren tachtig met zet hij met Tender Prey (1988) een verrassende ontwikkeling in. Las Vegas-invloeden doen zich gelden en Cave profileert zich zelfs als crooner, een smartlap zanger. Het thema-album over moord, Murder Ballads (1996), waarop Cave zingt met onder meer Shane McGowan en Polly Harvey, wordt verrassend ge noeg Caves meest succesvolle album en levert met 'Where The Wild Roses Grow' (met Ky- lie Minoque) zelfs een hit op. The Boatmans Call (1997) is een melancholieke, sombere plaat waarop Cave zijn stukge lopen relaties verwerkt. Onder meer die met rockster Polly Harvey, de vrouw met de 'crooked smile and a heart sha ped face'. Dan valt Cave creatief gezien in een zwart gat. Anderhalf jaar lang krijgt hij geen noot op pa pier, maar dankzij 'het bureau' en echtgenote Susie Bick, alom aanwezig op de nieuwe cd, wordt 'No more shall we part' toch een prachtige, typische Cave-plaat die hem terecht op nieuw in het middelpunt van de aandacht zet. Onlangs zei hij dat hij graag wil dat zijn oeuvre eruit zou zien als dat van Bob Nick Cave bewondert artiesten, die ondanks het ouder worden hun waardigheid behouden en zich steeds weer weten te vernieuwen. Foto: GPD Dylan, Leonard Cohen, Neil Young en Van Morrison. Arties- ten die het ondanks het ouder worden lukt hun waardigheid te behouden en zich steeds op nieuw weten te vernieuwen. Daar lijkt Cave nu al in ge- Nick Cave The Bad Seeds, Grote Zaal 013, Tilburg (uit verkocht), maandag 11 juni, 20.30 uur. LEIDEN COEN POLACK De Portugese dichter Fernando Pessoa (1888-1935) staat cen traal op de poëziemanifestatie, die dinsdag 12 juni voor de vierde keer in Leiden wordt ge houden. Vanaf 19.30 uur dra gen vijftig sprekers op de Koornbrug (over de Nieuwe Rijn) gedichten van Pessoa voor met als hoogtepunt van de avond een integrale voordacht van het 900 verzen tellende 'Ode van de zee'. De manifesta tie wordt georganiseerd door Stichting Tegen-Beeld, bekend van de muurgedichten in Lei den. Het programma wordt inge leid door August Willemsen, vertaler van Pessoa's werk. On der de sprekers bevinden zich prominente Leidenaren als Ste ven Engelsman, Vincent Icke, Jetteke Bolten, Rudy Kous broek, Ilja Leonard Pfeijffer en Alexander Pechtold. De eerste gedichten worden afwisselend in het Nederlands en het Portu gees voorgedragen door burge meester Postma en de ambas sadeur G. Santa Clare Gomes van Portugal. Tijdens de twee pauzes in het programma zingt Monica Triga Portugese fado's. Ze vertolkt de levensliederen onder begeleiding van een ac cordeonist en gitaristen. Fernando Pessoa wordt wel gezien als vier dichters in één persoon. Behalve onder zijn ei gen naam publiceerde de dich ter ook onder de namen Alberto Caeiro, Ricardo Reis en Alvaro dos Campos. Deze vier dichters hadden, ook al waren ze allen dezelfde persoon, ieder een ei gen stijl. Het werk van Caiero en Dos Campos wordt vaak geken merkt door een vrije versvorm, met toch diverse verschillen in toon. Reis dichtte metrisch, maar zonder rijm en het werk van Pessoa zelf is bijna altijd rij mend en sterk metrisch. Van al deze 'Pessoa-varianten' is tij dens de poëziemanifestatie werk te beluisteren. HAARLEM AART VAN DER KUUL Teylers Museum in Haarlem heeft een bijzondere collec tie tekeningen van oude meesters gekregen. De 21 te keningen, stammend uit de late vijftiende eeuw tot en met de periode rond 1900, zijn afkomstig uit de nala tenschap van de beroemde Haarlemse verzamelaar en bankier Franz Koenigs (1881-1941). Deze nalaten schap vormde de zogeheten 'tweede collectie Koenigs'. Onder de bladen die nu geschonken zijn aan Teyler bevindt zich werk van Vero nese, Watteau en Tiepolo. De kern van de schenking bestaat echter uit een groep negentiende-eeuwse Franse meesters onder wie David, Delacroix en Corot, en de impressionisten Manet, Pis- arro, Degas en Toulouse- Lautrec. Van geen van deze Franse meesters had het museum tot nog toe tekenin gen in zijn bezit. De schenking kwam tot stand via de bemiddeling van de beëdigd taxateur en expert en adviseur schilderij en en tekeningen, Hans Ver beek. Een keuze uit de aan winsten wordt getoond in de expositie 'Belangrijke aan winsten tekenkunst 1984- 2001. Afscheidstentoonstel- ling directeur Eric Ebbinge'. Deze expositie opent op 16 juni en duurt tot en met 7 oktober en is te zien in het Prentenkabinet van het mu seum. Een groot deel van de Koe nigs collectie kwam via ha venbaron D.G. van Beunin- gen in Rotterdam terecht. Die bracht de werken onder in de verzameling van het mede door hem opgerichte Museum Boijmans Van Beu- ningen. Een deel van die ver zameling is verloren gegaan doordat Van Beuningen ze tijdens de bezetting aan Duitsers verkocht. Een ander - kleiner - deel bleef in het bezit van Koe nigs zelf, die met Van Beu ningen bleef verzamelen. Op deze wijze ontstond de zoge heten 'tweede collectie Koe nigs', die na het overlijden van de verzamelaar aan zijn erfgenamen verviel. (i'crlcven na de dood' in 17de eeuws Leiden gezin als hoeksteen van de enleving, het zou zo een jagneleus van een wille- ige politicus van het CDA nen zijn. En het begrip 'her- dende weduwe', zou dat zo ontsproten kunnen zijn de vrouwenbeweging in de i zestig van de vorige eeuw? zóu kunnen, maar niets is der waar. De wortels van e 'moderne uitdrukkingen' tn al in de zeventiende k zo blijkt uit het boek ■leven na de dood. Wedu- i in Leiden in de Gouden iv' van historica Ariadne nidt. Binnenkort ligt het in oekhandel. et leven van weduwen in len verschilde niet heel erg dat in andere delen van de imalige republiek. Toch ligt euze voor Leiden volgens nidt voor de hand omdat leutelstad in de zeventiende w in grootte de tweede stad het land was. Daarbij werd Leidse economie beheerst r de textielindustrie, waarin 1 vrouwen werkzaam waren, vele instellingen en institu- zijn archieven uit die tijd aard gebleven. Weduwen en daarin een eigen plaats ibben verworven, ie raar kon het lopen in het w van een getrouwde vrouw —toe Gouden Eeuw. Het ene nent werd haar, op grond geestelijk onvermogen, het uur over haar gezin ont- i- Een vrouw in de zeven de eeuw was altijd 'de echt- ote van of dochter van'. De Duwde vrouw stond zelfs er voogdij van haar man. de dood van haar echtge- t verkeerde zij als weduwe ter in een geheel andere en tveel sterkere positie. 'Plot- ^g was zij gezinshoofd en z'j bijvoorbeeld als partij in I2,i rechtbank verschijnen en ze het beheer over haar ei gen goederen. In officiële docu menten uit die tijd dook de we duwe opeens op. Haar nieuwe status was kennelijk het ver melden waard. Was de anonieme, achter haar man schuilgaande echtge note, nu zij weduwe was op eens veel slimmer en verstandi ger geworden in de ogen van haar medeburgers? Nee, zo blijkt uit de studie die Schmidt maakte van Leidse gerechts stukken, belastingarchieven, volkstellingen en notariële ar chieven. Er was e?n belangrijke andere reden, waarom de we duwe zo'n prominente plaats kreeg en dat was haar gezin. Dat gezin gold destijds als hoogste goed. Schmidt heeft het in haar studie dan ook over het kerngezin. Om te zorgen dat het 'gebroken' gezin niet uiteen zou vallen, kreeg de we duwe privileges, die haar man ook had gehad. In veel gevallen betekende het dat zij het bedrijf van haar overleden echtgenoot mocht voortzetten. Zij moest daarvoor wel speciaal toestemming vra gen aan het Leidse Gerecht. Of haar verzoek werd ingewilligd, hing af van de aard van het werk dat haar man tijdens zijn leven verrichtte. Was hij een professor of vergaarde hij eer en roem op grond van zijn ver stand, dan viel er voor de we duwe geen eer te behalen. In dat geval liep de weduwe, die als getrouwde vrouw nog tot de elite van de Leidse maatschap pij behoorde, kans om te ver vallen in armoede. Maar ging het om een bakkerij, waar zij zelf ook in had meegewerkt, of een ander ambachtelijk beroep, dan lagen er wel degelijk kan sen om in haar eigen onder houd te blijven voorzien. Toch hadden veel weduwen het niet gemakkelijk. In 1622 werd dertien procent van de huishoudens gevoerd door we duwen. Een kwart van die we duwehuishoudens stond gere- MUZIEK RECENSIE HANS KEUZERS ConcertErwin Nyhoff. Gezien: 1/6, LVC, Leiden Wie kent Erwin Nyhoff nog? Weinig mensen in Leiden gezien het handjevol mensen dat gister avond het concert van de ex-frontman van de Prodigal Sons in het LVC bijwoonden. Je vraagt je onmiddellijk af waarom de zanger niet onder zijn meer bekende groepsnaam is doorgegaan. The Prodigal Sons maakten met het album 'Wine of Life' in '93 een heerlijke Amerikaanse georiën teerde rockplaat waarvan vooral de single 'You still think' tot de internationale klasse behoorde. Een flink aantal jaren heeft Nyhoff aan de kant gestaan en met het toepasselijke 'Take you time' voegt hij, na het uiterst tegenvallende album 'In the eye of a stranger' van 1995, een nieuw meer uitgebalanceerd hoofdstuk toe. Liedjes schrijven kan de langharige zanger zonder enige twijfel. 'Take your time' en Love comes tumblin down' zijn als start van een optreden op zichzelf prima nummers, maar het is alleen jammer dat hij zo vaak kiest voor een standaard opbouw met een volledig volgeplamuurde wall-off-sound. Maar heel zelden doorbreekt Nyhoff dat patroon. Er is al vroeg in de set die wereldsingle "You still think' en 'Empty Highway' is wel een oubollig rockertje, de toegevoegde slide vergoedt veel. Don't chan ge' wordt opgedragen aan Nyhoffs moeder en en het ademt de geest van de Travelling Wilburys uit. Niet geheel toevallig want Richard Doll de producer van het album van Erwin Nyhoff zat ook achter de knoppen bij de superformatie van begin jaren negentig. Snakken doe je na een half uurtje naar een ander arrangement. Gooi eens een beetje dynamiek in die nummers wil je Erwin Nyhoff toeroepen na al weer een song in klassie ke volle vorm. De single komt in juni uit en mis schien kan de formatie juist met 'What's been said and done' nog scoren. Spetterend is de solo tijdens dat nummer en de zang van Nyhoff klinkt hemels. Toch moet de degelijke liedjessmid met voorliefde voor het traditionele Amerikaanse werk maar eens flink de bezem halen door zijn arrangementen. Na zoveel jaren wachten zou je van Nyhoff wat meer inventiviteit verwachten. AMSTERDAM ANP Emerentia Banning, hier afgebeeld op een schilderij uit 1626 van de hand van J. A. van Ravesteyn (afkomstig uit het depot van De Lakenhal), was een schatrijke Leidse weduwe. Foto: Henk Bouwman gistreerd als arm. Daarbij moesten ze ook nog eens op boksen tegen alle vooroordelen die rondom hun burgerlijke staat de ronde deden. Zo blij ken er in de kluchten uit die tijd duidelijke ideeën te bestaan over wie 'de weduwe' was en hoe zij zich diende te gedragen. Het komt er op neer dat er twee soorten weduwe 'beston den', de goede en de slechte. De goede was bedroefd en vroom en leidde een terugge trokken leven. De slechte daar entegen was vrolijk en wellus tig. Zij verleidde, misleidde en misbruikte haar macht en kapi taal, zo wilden de schrijvers van kluchten althans doen geloven. „Nee, een dochter met eer, al is ze zonder geld, word bij mij boven de rijkste hoer gesteld" schreef Hendrik van Halmael in zijn blijspel 'Het schijnheilige weeuwtje' over een weduwe die men uit een hoerenhuis had zien komen. In werkelijkheid stond de we duwe in een hoger aanzien. In huwelijksovereenkomsten werd haar positie, na het eventuele overlijden van haar man, als ge zinshoofd veiliggesteld. Ook het erfrecht was sterk gericht op het gezin. In Leiden, in het Plakkaatrecht van 1599, zelfs nog sterker dan in het landelij ke recht. De belangen van de weduwe en haar gezin gingen boven die van eventuele bloed verwanten. De Amsterdamse Kunstraad zet vraagtekens bij de financiering van de Hermitage aan de Am- stel, de dependance in Amster dam van het wereldberoemde museum in Sint Petersburg. De raad wil dat er een onderne mersplan ter tafel komt waaruit blijkt dat er een sluitende be groting is. Pas dan mag de ge meente het licht op groen zet ten. De stichting Hermitage aan de Amstel heeft Amsterdam ge vraagd om 25 miljoen gulden. Dat geld is bedoeld voor de ver bouwing van het beoogde on derkomen, de gebouwen Am- stelhof, die in totaal 86 miljoen gulden kost. De Nederlandse Sponsor Loterij heeft daarvoor reeds 30 miljoen gulden toege zegd. Verder heeft de stichting de gemeente gevraagd om een jaarlijkse exploitatiesubsidie van 1,2 miljoen gulden. Volgens de Kunstraad, die wel positief is over de subsidie aanvraag, vertoont de begroting gaten en is de dekking 'verre van rond'. De raad schat dat de Nederlandse Hermitage voorlo pig jaarlijks 2,5 tot 4 miljoen gulden tekort komt. De raad maakt zich daarbij nóg eens zorgen over eventuele over schrijding van de bouwkosten gezien de 'vaak snel oplopende kosten' bij andere bouwplan nen in de hoofdstad. De stichting Heonitage aan de Amstel wil varaP2006 kunst uit de collectie van het Russi sche museum laten zien. Hardglazen deuren i Glazen meubelen Spiegel Motiefstralen VORMGEVER VAN GLAS EN SPIEGELS Volmolengracht 4 2312 PH Leiden (NL) i Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 -521 8055

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2001 | | pagina 23