'Tederheid overleeft in krachtpatserij' 'Kleremuziek is het, dat house' Een visueel spektakel om trots op te zijn Cult uur Kunst Amerikanen regeren filmfestival in Canne Stedelijk Museum Amsterdam wordt anderhalf keer zo groot Tate Modern best bezochte museum Lakenhal koopt schilderijen Verhoeven: film over nazi-dokters Groningen krijgt nationaa Stripmuseum De uitvinder van de nonchalance MAANDAG 14 MEI 2001 941 LONDEN - Het Tate Modern in Londen is het populairste mu seum voor moderne kunst ter wereld. In het eerste jaar van zijn bestaan hebben 5,25 mil joen mensen het museum be zocht. Daarmee overtreft het concurrenten als het Guggen heim in New York en het Cen tre Pompidou in Parijs. De ver bouw van het voormalige elek triciteitsstation kostte ruim 450 miljoen gulden. Het pand her bergt meer dan zeshonderd kunstwerken, van Matisse tot Mondriaan en van Warhol tot Rothko. Het museum verwacht te jaarlijks ongeveer twee mil joen bezoekers. Het Tate Mo dern trok vorig jaar echter niet de meeste toeristen. Het British Museum werd door bijna zes miljoen mensen bezocht, ter wijl de Millennium Dome met 6,5 miljoen bezoekers de topat tractie van Groot-Brittannië was. LEIDEN-Het vroege 'Zelfportret' (1916) van Harm Kamerlingh Onnes, dat nu nog beelddrager is van de tentoonstelling die tot 5 juni in Stedelijk Museum De Lakenhal is te bezichtigen, blijft ook daarna in dit museum. Be halve dit portret, dat het muse um voorlopig in bruikleen heeft gekregen, kocht de Lakenhal onlangs twee landschappen van de schilder. Daaronder be vindt zich 'De waterval', even eens een vroeg, zeldzaam, werk uit 1920. Samen met 'Brug bij Westbroekpark te Schevenin- gen' (1938) is het te bezichtigen in de zaal voor 20ste-eeuwse kunst. CANNES - Paul Verhoeven heeft een contract getekend voor het regisseren van een film met de titel 'Assasins', waarvoor de op namen komend najaar in Ber lijn beginnen. 'Assasins' gaat over het uitbreken van de Kou de Oorlog als eind 1945 de Amerikanen en Russen afzon derlijk op jacht gaan naar oor logsmisdadigers, in het bijzon der wétenschappers die in de concentratiekampen medische experimenten hebben uitge voerd op Joodse en Russische gevangenen. Volgens produ cent Mike Medavoy ligt het dra ma in het verlengde van Ver- hoevens oorlogsfilm 'Soldaat van Oranje', waarin twee vroe gere vrienden ineens als vijan den tegenover elkaar komen te staan. Voor de Nederlandse ci neast zou vooral het thema in teressant zijn dat de behande ling van oorlogsmisdadigers, zowel na de Tweede Wereld oorlog als na de recente Balka noorlogen, volledig afhankelijk is van de belangen van partijen die nadien aan de macht zijn gekomen. Leidse Draaiorgeldag in Hooglandse Kerk LEIDEN JOS VAN DUINEN Kerken en orgels. Ze horen bij elkaar. Wie zaterdag de Hoog landse Kerk binnenliep werd welkom geheten met galmende draaiorgelklanken. Twintig Leidse draaiorgels waren er te horen. Het is een lust voor oog en oor, de derde editie van de Leidse Draaiorgeldag. Het ram melende centenbakje ont breekt. Niemand vraagt entree. De bezoekers zijn gasten. De orgelmannen leggen graag alles uit over hun magistrale mon sterlijke houten speeldozen. Jan van Putten orgelt al 55 jaar. Het bekende vader-op- -zoon verhaal. Op zijn vijftien de begon hij er mee. Hij geeft het rad van zijn orgel 'De Riet vink' een zwenk en er rollen traditionele Nederlandse melo dieën uit. „De laatste jaren doe ik kleinere orgels, dat gaat beter op mijn leeftijd." Geroutineerd wisselt hij tijdens het draaien van arm zonder dat het hoor baar is. Kinderen dansen mee. „Nederlandse liedjes en walsen vinden ze het mooist", vertelt hij en legt het boek met de Ra- detzky Mars vast klaar. De house die uit het wat grotere orgel van collega Les Krul de kerk door klinkt kan hem niet bekoren. „Kleremuziek is het, dat house." 'Dubbeldik', heet het piere ment waar Krul zijn house uit slingert. „Veel orgelmannen houden vast aan die oude rot boeken, maar je moet meegaan met je tijd, met de jeugd. 'Die schone blaue Donau' gaat echt niet meer." Zijn orgel ziet eruit zoals een straatorgel eruit hoort te zien. Gouden krullen, de bloemen pastel, engelen bo venin en fraaie poppetjes die met een staf op een bel de per cussie verzorgen. Een bezoek ster luistert met open mond. „Ik liep hier toevallig langs. Normaal kan ik niet tegen die dingen, maar ik ben toch maar even naar binnen gegaan. Dit is gewoonweg prachtig, al dat mierzoete." Dat een draaiorgel meer dan folklore is blijkt uit de vele toe hoorders vandaag. Het doet Ar nold Vroomans, de koster van de Hooglandse Kerk, zichtbaar goed. „Heerlijk toch!" Luidkeels zingt hij samen met zijn zoon 'Die Zauberflöte' van Mozart, begeleid door een echt Mortier - -orgel. Dit in originele - onge verfde - staat verkerende bak beest doet met zijn bassen de kerk trillen. „Een Mortier-orgel De orgelmannen geven graag uitleg over hun magistrale, monsterlijke houten speeldozen. Foto: Henk Bouwman heeft warme,, donkere klanken, hij klinkt minder schel dan or gels die je op straat hoort", legt orgelman Johan Weima uit. De gebruikte houtsoorten in het orgel zorgen voor de warme en luide klanken die het kolossale gevaarte voortbrengt. Het te genwoordig zeldzame Mortier- -orgel werd nooit als straat orgel gebruikt. Vanmiddag ver tegenwoordigt het een com pleet orkest dat de operagezan gen van de koster en zijn zoon begeleidt. Wanneer het orgel van de kerk zelf ook nog mee gaat doen onstaat een indruk wekkende muur van geluid. De akoestiek van de kerk krijgt waar ze recht op heeft en geniet van een prachtig en uniek sa menspel. Krul heeft het niet zo op Mor tier-orgels. „Het gaat niet om het orgel, het gaat om de man die ermee staat. Twintig jaar ge leden stopte iedereen Mortiers in de kachel, tegenwoordig wil len ze er allemaal een." De kos ter legt uit waarom. „Een Mor tier-orgel, dat is een orgel met een ziel." GRONINGEN» ANP Groningen krijgt volgend jj een Stripmuseum. Het woi het eerste in zijn soort in o land. De initiatiefnemers wachten 70.000 liefhebbers1 het beeldverhaal per jaar. project kost 15 miljoen guide Het begin van de bouw si gepland voor begin septenit waarna het museum midi volgend jaar klaar is. „Dit isi mooie dag, alleen de openia dag kan nog mooier worde aldus striptekenaar Jan Kn bekend van 'Jan, Jans en kinderen'. Hij is een van de tiatiefnemers van de sticht die de afgelopen jaren aan opzet en fondsenwerving het museum werkten. Het museum moet een on zicht geven van de ontwikkel van strips. Het wil zowel echte stripfanaat als de gen delde toerist aanspreken, tentoonstelling bestaat uit deo-, dia- en multimediap sentaties, die onder meer gendarische stripscènes beelden. Het leven en werkt tien schrijvers en tekens krijgt speciale aandacht. Te« komt er een bibliotheek w bijzondere collecties wori gepresenteerd. De gemeente Groningen g garant voor de helft van del ten, als daarmee de exploit! voor tien jaar gegarandeerd! Libris Literatuurprijs voor Tomas Lieske Vervolg van voorpagina Tijdens een feestelijke, zoals altijd goed van spijs en drank voorziene bijeenkomst in Amsterdam, is gister avond laat de Libris Literatuurprijs 2001 uitgereikt aan Tomas Lieske voor zijn roman 'Franklin'. Lieske, een bij het publiek onbekende grootheid, verkeerde tussen nog vijf genomineerden die, op J. Bernlef na, allen een voor alsnog beperkte reputatie hebben. Dat was meteen ook de kritiek op de selectie van de jury, die ditlmaal dnder leiding stond v^i Winnie Zorgdrager. aan de kwaliteit van de win naar. Tomas Lieske, geboren in 1943 in Den Haag, wordt door literaire fijnproevers al jaren hoog gewaardeerd. Vanaf zijn eerste bundel 'Oorlogstuinen' schrijft hij verhalen die snijden in de ziel. Evenals in zijn poëzie lijkt het in Lieskes proza te gaan om de verbeelding die door de harde werkelijkheid in gang wordt gezet, waardoor het be staan een beetje draaglijk wordt. In zijn eerste roman 'Nachtkwartier' en zijn laatste en nu bekroonde 'Franklin' le vert dat een gelaagdheid op die zijn boeken niet een-twee-drie bevattelijk maakt. En dat ver klaart meteen voor een deel de rtc, AMSTERDAM PETER VAN VLERKEN Geen Jeroen Brouwers en geen Arnon Grunberg - zij willen trouwens ook geen prijs meer -, wel de talentvolle Vlaamse su perstilist Erwin Mortier ('Mijn tweede huid'), de rauwe Hol landse verteller Frank Noë ('Het gemaal'), de voornamelijk van kinderboeken bekende auteur Toon Teilegen ('De trein naar Pavlovsk en Oostvoorne') en de swingende woordkunstenares Wanda Reisel ('Een man een man'). En niet te vergeten Bern lef dus, maar die won al zoveel grote prijzen.... Het doet allemaal weinig af bescheiden naamsbekendheid van de eiuteur. De jury was gisteravond niet temin zeer ingenomen met de winnaar. Lieske is met 'Frank lin' de; schepper van een ver bluffend universum, zei Winnie Sorgdrager. Het hoofdpersona ge in het boek, dat gaat over een verschoppeling die reist van d e koude hel van de nikkel- mijhein in Siberië naar het dik doenerige en bij tijd en wijle even helse Den Haag, heeft de neigilng alles kapot te maken wat hij op zijn weg vindt. Maar door zijn fantasie, onaange pastheid en zijn optimisme wee;t hij er de moed toch in te houden. Lieskes lichtpunt is de liefde. „Het is de liefde die in dit boek aanleiding geeft tot hartbre kend tedere passages, die toch volstrekt onsentimenteeel blij ven. De tederheid is het wonder van deze roman, dat ze over leeft in deze verbale krachtpat serij, in het Siberië van taal dat Lieske ons hier presenteert", zo stond in het juryrapport. Als mede: 'literaire durf; 'stilisti sche brille'; 'brutale geestig- Tomas Lieske: 'Schepper van verbluffend universum'. Foto: ANP/Bas Beentjes heid', 'talig kunststuk'. Dat de jury niet unaniem was bij de uitverkiezing en pas na lang beraad tot een beslissing kwam, zoals gisteravond bleek, daar hoefde Tomas Lieske niet om te malen. Hij mocht met voldoening zijn ton aan prij zengeld opstrijken. De andere genomineerden keerden des nachts weldoorvoed, goedge- laafd en met 5 mille op zak huiswaarts. Hoezo, het leven een hel? Perry Como 1913-2001 De Amerikaanse 'crooner' Perry Como is zater dag in zijn huis in Florida na een langdurig ziekbed overleden. De zanger zou op 18 mei 88 jaar zijn geworden. Como was een van de eerste entertainers die een eigen show kreeg op de Amerikaanse televisie. De bariton stond bekend om zijn losse manier van zingen. Zijn idool, wij len Bing Crosby, noemde hem 'de uit vinder van de non chalance'. „Mensen vroegen me wel eens hoe het kwam dat ik zo 'casual' was", zei Como eens in een in terview. „Ik deed ge woon maar wat in me opkwam." Pierino Roland Como werd in 1913 geboren in Canonsburg, Pennsylvania. Zijn ouders, die dertien kinderen grootbrach ten, waren Italiaanse immigranten. Op zijn elfde begon hij na schooltijd met het schoonvegen van een kapperszaak. Hij kreeg van de barbier les in knippen. In het begin van de jaren '30 liet hij het kap persvak voor wat het was, nadat hij een aanbod had gekregen om te zingen bij de band van Freddie Carlone in Cle veland. Zijn ster rees toen hij een contract te kende met Ted Weems Bigband in 1936. Die verbintenis duurde zes jaar. In 1943 tekende hij een contract met RCA toen hij het liedje 'Good bye Sue' opnam. Hij zou een halve eeuw aan deze platenmaatschappij verbonden blijven. In 1945 had Como zijn eerste hit in de Verenig de Staten, 'Till the end of time'. Daarna volgde een lange reeks hits, waaronder 'Prisoner of lo ve'. Tot aan het eind van de veertiger jaren ble ven zijn liedjes een fundamenteel onderdeel van de collectie in de meeste jukeboxen. De Ita- Perry Como: 'fenomenale performer'. Foto: AP liaans-Amerikaanse zanger wedijverde in die periode met Frank Sinatra en Bing Crosby om de titel 'beste crooner', een typisch Amerikaan se aanduiding voor 'declamerende zanger' of zanger van 'easy listening' muziek. Como's naam stond tientallen-jaren synoniem voor een zoetgevooisde performance. Zijn meest bekende liedjes waren niemendalletjes als 'Hot Diggity' en 'Papa loves mambo', terwijl Como zelf liever romantische 'ballads' zong. „Het publiek wordt het beu om naar 'Melancholy Baby' en die andere sentimente le dingetjes te luiste ren, maar dat zijn juist de liedjes die ik liever zou brengen", zei hij ooit. Publicist Will Friedwald, die een boek schreef over jazz- zang, noemde hem ooit een 'fenomenale performer die alles zingt wat hij krijgt voorgeschoteld'. Como maakte zijn tv- debuut in 1948. Vanaf: 1950 presenteerde hij vijf jaar lang 'The Perry Como Show'. Daarna had hij acht jaar ach tereen een variétéprogramma. In 1963 hield Peny op met reguliere tv-shows. Hij was daar na nog sporadisch te zien op het beeldscherm, waar steeds meer popmusici de plaats van do eens zo populaire 'crooners' innamen. In de ja ren zeventig haalde hij opnieuw hits met liedjes als 'It's impossible' en 'And I love you so'. Ook zijn kerstalbums haalden hoge verkoopcijfers. De laatste jaren leefde Como een enigszins te ruggetrokken leven met zijn vrouw Roselle, met wie hij in 1933 was getrouwd. Roselle overleed in augustus 1998 op 84-jarige leeftijd, twee we ken nadat het echtpaar zijn 65-jarige huwelijk had gevierd. AMSTERDAM ANP Het Stedelijk Museum in Amsterdam wordt zo'n 70 procent groter. Dat is het gevolg van de her nieuwde verbouwplannen voor het pand. Burge meester en wethouders hebben de nieuwste ver sie van het plan goedgekeurd. De nieuwe versie houdt onder meer in dat in de kelder en op de begane grond van het oude hoofdgebouw minder kantoren komen, en meer expositieruimte. Al met al wint het museum zo'n 30 procent aan expositieruimte ten opzichte van het eerste plan. Aan de kant van het Museum plein komt omvangrijke nieuwbouw. Het Stedelijk Museum krijgt een nieuw collec tiecentrum in Amsterdam Noord. Het collectie centrum wordt een gebouw van zo'n 20.000 vier kante meter, met de kantoorfuncties, depotruim te en studieruimtes. Het gebouw kost ongeveer 60 miljoen gulden. Ook het Amsterdams Historisch Museum trekt in het nieuwe gebouw in, met depotstukken en kantoorruimte. Of het Filmmuseum ook in het collectiecentrum komt, hangt af van de financie ring. Dat museum wordt door het Rijk betaald, de andere twee door de gemeente Amsterdam. Die twee geldstromen moeten op de een of ande re manier in een gebouw worden verenigd. Als alles klaar is moet de eindafrekening zo'n 196 miljoen gulden te zien geven. Het Stedelijk Museum sluit vanwege de verbouwing de deuren van november 2002 tot maart 2005. CANNES PIETER VAN LIEROP Als je het maken van goede films zou vergelijken met wiel rennen (waar het verder weinig aan doet denken) dan is het Festival van Cannes zoiets als de Ronde van Frankrijk. En dan heeft festivaldirecteur Gilles Ja cob hetzelfde probleem als Tour-directeur Jean-Marie Le- blanc. Het is in beide gevallen een eeuwigheid geleden dat de hoofdprijs door het gastland werd gewonnen en men pro beert daar nu met verwante middelen iets aan te doen. Voor deelname aan de com petitie om de Gouden Palm, de gele trui van dé internationale cinematografie, werd geen en kele film uit Noord-Europese landen toegelaten. Wij Neder landers zijn dat al 25 jaar ge wend en de Duitsers voelen zich al acht jaar misdeeld. Kras ser is dat voor de 54-ste editie ineens ook landen als Enge land, België, Zweden en Dene marken (die de afgelopen jaren nogal wat prijzen hebben ge wonnen) nu ineens volledig buiten de boot zijn gehouden. Alleen Latijnse landen uit Euro pa mogen meedoen. Frankrijk is met maar liefst vijf producties aan de start verschenen. Daar bij zitten nieuwe films van de uitgerangeerde veteranen God- ar d en Rivette, wat net zoiets is als wanneer Hinault en Fignon een comeback zouden maken in het peloton. Daarnaast werden de Oos tenrijker Michael Haneke en de 92-jarige Portugees Manoel D'Óliveira toegelaten met films die in Frankrijk en met Frans geld werden gemaakt. Ook de Taiwanezen Hou Hsiao-hsien en Tsai Ming-liang rijden voor Franse sponsors, evenals de Bosniër Danis Tanovic. Naar diens film 'No Man's Land' hebben we trouwens met be wondering gekeken. Maar de chauvinistische fes tivalorganisatie kan net zo veel Franse films in de competitie stoppen als ze wil, om werkelijk de Gouden Palm in eigen huis te houden had ze uitsluitend Franse films moeten 'opstel len'. Nu Cannes het goed wil maken met Hollywood en dus vijf Amerikaanse films dooi selectie liet komen, zien daar meteen ook de hoo kwaliteit vandaan komen, beste film tot nu werd senteerd door de Joel en Ethan Coen. Hun nieuwste opus, Man Who Wasn't There', in de jaren vijftig en wl zwart-wit gedraaid in de van de 'film noir', comp! met 'voice over'. Maar hetg om veel meer dan een simp genre-imitatie. Billy Bob Thn ton zet op fascinerende v een introverte brave kap neer die door zijn echtgen wordt bedrogen met een gaire zakenman. De kap komt toevallig in een situ waar hij zijn rivaal kan chai ren. En door toeval gedwon pleegt hij een moord. Als hi bekent, om het leven van vrouw te redden, wordt hij geloofd. Maar hij gaat wel de elektrische stoel voor moord die hij niet heeft pleegd. Het zit, zoals Coens gebruikelijk, bijzon slim in elkaar. Maar meest zonder is dat deze doorga cynische stijlvirtuozen nu het eerst een film hebben a! dragen met hart. Ook de vrolijkste verras: van de eerste vijf festival^ is afkomstig uit de VS. Voor eerst in 48 jaar tijd haalde lange animatiefilm het hoo programma van Cannes, drew Adamson en Vicky Jen regisseerden 'Shrek' Dreamworks, de studio Spielberg. 'Shrek' is een sprot jeskomedie over een (groene moeraskobold metti oortjes) die een prinses redden uit een toren die waakt wordt door een draal is gewerkt met dezelfde ceerde digitale technieken bij 'Dinosaurs', maar ze blij aan ogers en draken toch bt te zijn besteed dan aan voor reldlijke reptielen, plastic o boys en mieren. In decent komt 'Lord Of The Rings' in reldpremière. Op basis van twintig minuten die er in nes van zijn vertoond, is waarschijnlijk dat die film verbluffende beeldtoverij 'Shrek' alweer zal overtreffen Brechtiaans theater in optima forma van Noordwijkse toneelvereniging THEATER RECENSIE WIJNAND ZEILSTRA Voorstelling: 'Moeder Courage en haar kinderen' van Bertolt Brecht door de Noordwijkse toneelvereniging 'Louis Bouwmeester'. Regie: Niek Molkenboer. Gezien: 11/5, Loods Gebr. Passchier Iris ('t Laantje 33 Noordwijk). Aldaar nog te zien: 18 en 19/5. Ooit was 'Mutter Courage' van Bertolt Brecht het pa radepaardje voor politiek geëngageerd theater. Boven dien kon je van alles met dit theatrale experiment uit halen, dat op die manier steevast het etiket theater vernieuwing kreeg. Vertolksters van de titelrol oogst ten roem, hoewel dat eigenlijk in strijd was met de theorie van Brecht, die van zijn acteurs grote dienst baarheid ter ere van hogere politieke idealen verlang de. Kortom, hoe je het ook wendt of keert, 'Mutter Courage' is een mijlpaal in de theatergeschiedenis van de twintigste eeuw. Amateurs die zich in hun vrije tijd aan zo'n monument wagen, halen zich onvoorstel baar veel op de hals. Een dergelijke onderneming lijkt zelfs tot mislukken gedoemd. De Noordwijkse toneel vereniging 'Louis Bouwmeester' echter heeft een hu zarenstukje geleverd. Hun 'Mutter Courage' is een spectaculair locatieproject geworden. Ze brengen puur Brechtiaans theater in optima forma. De bollenschuur blijkt de perfecte plaats voor deze spektakelproductie. De spelers krijgen de ruimte en maken daarvan ook volop gebruik. Moeder Courage en haai' kinderen nemen voortdurend de beroemde kar met handelswaar op sleeptouw. Het symboliseert de constante bedrijvigheid van de marketentster die leeft van de oorlog, ook al verliest ze haar drie kinde ren tengevolge van al die oorlogen. Ze gaat onver stoorbaar door. Het gesjouw met de kar zal op basis van de befaamde regie-aanwijzingen van Brecht zonder meer te verde digen zijn. Maar het gebeurt wel erg vaak in deze pro ductie, waardoor kostbare tijd verloren gaat. Het is een heel klein zwak puntje in een voorstelling die ver der bol staat van tal van theatrale verrassingen. Kinderkoor St. Jeroen komt met een prachtig anti-oorlogslied - een eigen vondst van de Noordwij- kers. Een andere toevoeging blijkt ook bijzonder ge slaagd; het dameskoor 'De Meerminnen' zorgt voor sfeertekening in de vorm van diverse zangffagmenti klassieke scène-aankondigingen en tromgeroffel. dergelijk spektakelelement komt de voorstelling De opbouw van het oorspronkelijke stuk is in zete zin rommelig. De Noordwijkers proberen de speelse nes zo kort en helder mogelijk te houden. Paul W merdam houdt zich keurig nauwgezet aan de do Brecht gewenste afstand tussen acteur en persona; Zijn 'moeder Courage' reageert gevoelsarm op s ontberingen en is vooral de gehaaide profiteur van omstandigheden. Haar dochter Katrien die niet f spreken, krijgt van Janet Verkerk in grotendeels spel op knappe wijze ruimschoots reliëf. Niet he maal duidelijk is de bedoeling van de soms punkao tige aankleding van sommige personages - dat gel bijvoorbeeld voor Olga Passchier als Eilif (hier i dochter en niet als zoon van moeder Courage). Het< fect ervan heeft overigens wel iets intrigerends. De grootschalige productie loopt als een trein. Del le theatermachinerie biedt een pracht van een visw spektakel waarop de gehele groep trots kan zijn.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2001 | | pagina 14