Silvio Berlusconi, een hardleerse plaatboef
Buitenland
Arme zwarten vergokken massaal hun geringe bezit
'Een president,
die had ik nog niet'
4s
ERDAG 12 MEI 2001
OU een gevaar voor BP flBS hij is vooral een hardleerse
iu een gevaar voor
ipa zijn. Banden met
llaffia hebben. De in-
itionale pers loopt te-
hem te hoop, het con-
atieve Britse weekblad
Economist voorop.
is toch Silvio Berlusco-
|olgens eigen zeggen de
;ser van Italië, vol-
zijn vele vijanden een
naire plaatboef, een
en door slecht mens
am.
HANSGELEUNSE
Berlusconi, bijna 65 al-
bekroont morgen zijn in
liniepeilingen voorspelde
formatie van oppositielei-
ot premier. Italië staan
ire, mooie tijden te wach-
ninder belasting, betere
ioenen, meer werk.
ii jaar geleden, toen de re-
beurs nog niet zo fanatiek
bet werk hoefden om zijn
•mannenuiterlijk op de af-
seen energieke, bijna
stige uitstraling mee te ge-
beloofde II Cavaliere pre-
letzelfde. Eenmaal aan de
deed hij wat alle politici
,lon bezuiningen aankondi-
snijden in de pensioenen.
ich olk liep te hoop, zijn coali-
u 0 rtner Umberto Bossi, de
o- en xenofobe leider van
iNord, verraadde hem. Na
maanden kwam Berlus-
,rkdra iedereen de strot uit.
is reikt het geheugen van
middelde Italiaanse kiezer
ierder dan het laatste pro-
nda-offensief. Het jaar
is ver weg, Silvio's protse-
magazine Una Storia Itali-
Sgt bij miljoenen op het
itkastje. De magie van de
oudige jongen die met
werken rijk werd in de
f,een media-imperium
drie tv-zenders, een krant,
atgeverij in handen kreeg
i amateur-politicus een
inieuwe partij uit de grond
Ie stampen, die magie is
iteeds niet uitgewerkt,
iconi, zoon van een een-
ge bankemployé, is onte-
eggelijk een doener, en bo-
Islim. Hij wist waar het
lan miljoenen Italianen
it van op hol slaat: il col
oring Voetbal. Berlusconi
v®j tdaarom vijftien jaar gele-
van! Je beroemde voetbalclub
en h lilan als springplank naar
elijke bekendheid en popu-
it. De gok lukte, elk succes
lilan- en het waren er ve-
raalde op Silvio af.
sconi had al eerder zijn
ieke vrienden met zorg ge
teerd. De socialistische lei-
u til «tino Craxi bijvoorbeeld,
lere premier zorgde er als
lees wethouder voor dat
«ontwikkelaar Berlusconi
Ie stadsgrens van Milaan
forensendorpen kon bou-
Het luidde eind jaren zes-
i oprichting in van zijn
makte moedermaat-
)pij Fininvest.
jaar later schoot Craxi hem
te hulp door per wet een
Silvio Berlusconi zwaait naar zijn aanhangers. Foto: Reuters/Paolo Cocco
einde te maken aan de situatie
dat alleen publieke tv nationaal
mag uitzenden. Berlusconi's
Mediaset kon de stap van lokale
porno- en trashzendex naar 'fa-
milie-tv voor heel Italië' maken.
Craxi is inmiddels overleden,
en met hem zijn geheimen over
financiële transacties die het
daglicht niet verdragen in het
graf verdwenen. Volgens oud-
onderzoeksrechter Del Pier, nu
eenzaam politicus, kreeg Craxi
voor zijn medewerking het
'vriendensommetje' van 35 mil
joen gulden.
Silvio nam het nooit zo nauw.
Op de lagere school - hij was
natuurlijk de beste van de klas -
maakte hij tegen betaling het
huiswerk van minder getalen
teerde leerlingen. Zakeninstinct
heet dat. Dat leverde hem ook
banden met de maffia op. Om
koping van moeilijk doende be
lastinginspecteurs en rechters,
geknoei met de boekhouding
en Zwitserse maatschappijen
gekoppeld aan het bankgeheim
van het Alpenland verbergen de
herkomst van zijn kapitaal.
Tien processen zijn tegen hem
in stelling gebracht door verbe
ten strijdende officieren van
justitie. Volgens Berlusconi wa
ren het allemaal dienaren van
de communisten, zoals ieder
een die kritiek op hem levert
het etiket 'lid van internationale
linkse samenzwering' krijgt op
geplakt. Al die processen heb
ben overigens weinig opgele
verd. Silvio heeft gewiekste ad
vocaten en vrienden in het jus
titieel apparaat: sommige zaken
verjaarden, andere konden niet
worden doorgezet omdat de
beroepstermijn door bureau
cratische tijdverspilling ver
streek.
Voor Silvio geen probleem: hij
verkoopt ze als vrijspraak, en
vergeet uiteraard te vermelden
dat zijn premierschap in 1994
hem redde van een veroorde
ling tot 18 maanden wegens be
lastingfraude. Dat The Econo
mist alle beschuldigingen opra
kelt, er de belangentegenstellin
gen van de mediakeizer annex
politicus aan toevoegt om tot
de conclusie te komen dat II
Cavaliere nergens ter wereld
aan de macht mag komen,
maakt hem razend. De traditio
nele dreigementen met proces
sen volgen en eveneens die an
dere traditionele tegenzet: al
die buitenlandse media beho
ren tot een 'linkse journalistieke
internationale'.
Daar schuilt de zwakke plek van
Berlusconi: hij mag een plaat
boef zijn die Erasmus, Dante en
andere grote klassieke schrij
vers en filosofen leest - zegt hij -
hij is vooral een hardleerse
plaatboef. In 1994 weigerde hij
zijn media-imperium te verko
pen en zette het in voor zichzelf
en zijn 'voetbalpartij' Forza Ita
lia (Hup Italië). Eenmaal pre
mier maakte hij van staatsom
roep RAI ook een Berlusconi-
propagandaomroep. Nu pro
beert hij verkoop te ontlopen
door drie 'onafhankelijke inter-
natonale experts' als adviseurs
aan te stellen.
Zij worden mogelijk de beheer
ders van een blind trust, want
als Berlusconi premier wordt
komt er binnen honderd dagen
een wet die een einde maakt
aan belangenverstrengeling.
Een scherzo natuurlijk, waar hij
in zijn studententijd als enter
tainer en zanger op cruisesche
pen succes mee zou hebben ge
had. Anno 2001 valt er niets
meer te lachen: Berlusconi zal
heersen op alle fronten.
Hoe lang? Er staat een betere
ministersploeg klaar dan het
stelletje amateurs waarmee hij
in 1994 aantrad. Maar ook hier
kan zijn hardleersheid hem
parten spelen. Hij heeft op
nieuw het ongeleide projectiel
Umberto Bossi in zijn coalitie
'Huis van de Vrijheid' gehaald.
Alleen al om die reden maakt
centrum-links zich niet eens zo
ongerust over de voorspelde
verkiezingsnederlaag. Daar pre
pareert men zich op il dopo, het
tijdperk na Berlusconi dat naar
velen verwachten snel zal aan
breken.
Italië is met Berlusconi weer te
rug bij af. Hij is niet de man van
de nieuwe democratie, zoals hij
zich afficheert, maar de brug
met de vermolmde oude, toen
politiek in de eerste plaats een
zaak van vriendendiensten was
en wetten niet meer dan aanbe
velingen. Hij leidt aan groot
heidswaanzin, riep onvervaard
uit dat 'geen politicus in de we
reld kan tippen aan mijn des
kundigheid'. Hij presenteert
zich als 'de familieman, de
trouwe echtgenoot, de betrok
ken vader' van twee volwassen
kinderen en drie peuters. Voor
dat doel is in zijn protserige
Storia Italiana het eerste huwe
lijk weggemoffeld met volzin
nen over 'liefde die hechte
vriendschap werd'.
Maar achter al deze onzin ver
bergt zich een ook letterlijk klei
ne politicus. Hij wil de grootste
zijn, maar de twijfel is overal
aanwezig. Vandaar dat de tijd
op zijn portretten blijft stil
staan. Vandaar dat hij uit angst
om te verliezen geen tv-debat
durft aan te gaan met zijn cen
trum-linkse rivaal Franceso Ru-
telli. En vandaar ook dat hij te
gen de Sunday Times zegt: „Het
kostte me 35 jaar om Mediaset
op te bouwen, maar als premier
was ik na zeven maanden weg.
Waar zou ik geweest zijn als ik,
zoals links wilde, Mediaset had
verkocht?"
De tegenstanders mogen er
moed uit putten. Berlusconi
gooit opnieuw niets in de ver
koop. Een beter signaal dat zijn
aankondiging van een nieuw
Berlusconi-tijdperk van zeker
vijf jaar onzekere grootspraak is
kon II Cavaliere niet afgeven.
Zuid-Afrikaanse regering zet in op casino's en lotto
tcasino in Johannesburg ziet eruit als een straat in Italië. Foto
JOHANNESBURG EELCO VAN DER LINDEN
CORRESPONDENT
Wie zich echt gedesoriënteerd wil voelen,
kan nu terecht in het nieuwste overdekte
winkelcentrum van Johannesburg. In
Afrika je volgens beproefd Amerikaans re
cept in Europa wanen, dat is wat de ont
wikkelaars van Montecasino hebben be
reikt. Hart van het complex - een even ge
slaagde als bizarre replica van een
Toscaans stadje - is een immens gokpa
leis. Het heeft een onweerstaanbare en
volgens velen verontrustende, aantrek
kingskracht op de arme zwarte Zuid-Afri
kaan.
De biljetten zitten in de bh, de veiligste
plek, en zijn getooid met een neushoorn:
10 rand, ongeveer 3 gulden. De ogen
houdt Nkele gefixeerd op het veelkleurige
monster voor haar dat luistert naar de
naam Paparazzi. Achter haar staan drie
vriendinnen, allen met ingehouden adem
en grote ogen, die vanonder hoedjes toe
zien hoe Nkele een biljet in de gleuf
schuift en er munten van een halve rand
voor terugkrijgt. De machine eet ze achter
elkaar weer op. „Nee, winnen doe je hier
niet", verzucht Nkele.
Ze zijn afkomstig uit een arme zwarte
township en werken als hulp in de huis
houding in een rijke, nog vooral blanke
buitenwijk. De 110 rand die Nkele net is
kwijtgeraakt, staat gelijk aan twee dagen
werk. Zeker de helft van het publiek dat
op deze Zuid-Afrikaanse feestdag de 1.700
slotmachines bedient is zwart, van lage
sociale status en op zoek naar geluk. Het
moet gezegd, ook de blanken lijken niet
de meest welvarenden. De buurvrouw
van Nkele is een 75-jarige in een rolstoel,
die haar zoon zo vriendelijk heeft gevon
den te helpen bij pogingen meer uit haar
pensioen te halen.
De eenvoudige gokkers vallen uit de toon
in deze omgeving. Montecasino, zelf ook
niet echt op zijn plaats aan een kruispunt
van snelwegen aan de noordkant van Jo
hannesburg, is een ode aan het snelle, rij
ke en uitbundige leven. Het omvat een 5-
sterrenhotel - natuurlijk in de vorm van
een Toscaanse villa - een theater, een me
gabioscoop, een kinderkennis, winkels,
restaurants en bars: 85.000 vierkante me
ter shoppertainment, zoals directeur Ga
vin Rimmer het noemt. Vermaak en chi
que winkelen onder een 15 meter hoge
donkere kunsthemeL
Het licht in Montecasino is zoals laat in
de middag in Siena. De winkels en restau
rants, van nadrukkelijk bovengemiddeld
niveau en met Italiaanse allure, zijn on
dergebracht in heuse 'palazzi' van okerk-
leurig beton en papier-maché. Ze staan
rond pleinen met spuitende fonteinen en
bomen van staal met een zijden herfst-
kleed. Je kunt verdwalen in de kronkelen
de 'viali' gemaakt van echte Italiaanse
kinderhoofdjes. De was hangt uit. een ou
de Fiat 500 staat nonchalant in een hoek.
In de straatjes en op de overvolle terras
sen overheerst het wit van de Afrikaner.
Te korte korte broeken onder te dikke
buiken. Nieuwsgierig en vooral ontspan
nen: waar kun je in Zuid-Afrika in het
centrum van een stad wandelen zonder
bang te zijn te worden beroofd of te wor
den neergestoken? Het is de trend: de
binnensteden worden onleefbaar en over
gedaan aan de zwarte broeders. Wie geld
heeft rijdt met de kinderen in de auto
naar een goed beveiligd, veredeld winkel
centrum. Daar ga je kopen, eten, drinken,
films bekijken, het theater bezoeken èn
gokken.
Als paddestoelen rijzen ze uit de grond in
Zuid-Afrika, de casino's. In de apartheids
jaren moesten de blanken, op last van de
Nederduits Hervormde Kerk, gokken in
de 'thuislanden', de desolate plekken
waar zwarten waren weggestopt en God
noch gebod heerste. De zwarte regering
heeft op haar beurt het (legale) gokken
ontdekt als extra bron van inkomsten. In
anderhalf jaar tijd is de lotto uitgegroeid
tot een enorme hit en zijn concessies
weggegeven voor 40 casino-complexen.
Daarvan hebben 22 inmiddels al hun
(pompeuze) poorten geopend. Johannes
burg, met drie casino's, profileert zich als
Afrika's Las Vegas.
Maar niet iedereen is enthousiast. In een
land waar de arme zwarte massa reikhal
zend uitkijkt naar enige welvaart, blijkt de
verleiding om het weinige geld te vergok
ken onweerstaanbaar. De lommerds flo
reren. Meestal wordt de 's ochtends ge
brachte waar 's avonds niet opgehaald.
Hulplijnen, opgezet door de industrie zelf
als onderdeel van het 'Programma Ver
antwoord Gokken', worden plat gebeld.
De meeste gokverslaafden blijken hun
geld te verliezen aan de fruitmachine.
„Gokken is onze snelst groeiende indu
strie. We raken razendsnel verwijderd van
werkethiek, sparen en oude familiewaar
den. Apartheid begon met het vernietigen
van de Afrikaanse familie en de casino's
zetten het voort", zegt de (blanke) colum
nist van de Sunday Times, Stephen Mu-
holland.
Hij heeft bijval gekregen van een hoge
ANC-politicus, Peter Miller, minister van
financiën in de provincie Kwazulu-Natal.
„De groei van de industrie heeft geleid tot
een herverdeling van rijkdom van de ar
men naar de rijken. Armen gooien geld
door de strot van machines in plaats er
voeding en kleren van te kopen." Hij
noemt het besluit om 40 casino's te ope
nen 'een van de ernstigste vergissingen
van het democratische Zuid-Afrika'. De
inkomsten voor de provincie zijn volgens
hem 'minimaal'.
De regering verdedigt zich door te stellen
dat de casino's enkele tienduizenden
nieuwe banen hebben opgeleverd en im
pulsen geven aan zwart ondernemer
schap. Men verwacht dat de casino's aan
trekkingskracht zullen uitoefenen op toe
risten, een idee dat Miller weghoont. „In
middels heeft elke provinciestad wel een
casino. Dat zijn echter niet de attracties
waar de professionele gokker of buiten
landse toerist op afkomt. Wel de lokale
bevolking."
AFP Agence France Presse ANP Algemeen Nederlands Persbureau AP Associated Press
DPA Deutsche Presse Agentur GPD Geassocieerde Pers Diensten RTR Reuters
Iedereen jaloers op advocaat Milosevic
Torna Fila, de advocaat van de Joegoslavische oud-president Slobodan
Milosevic. Foto: GPD/Sieko Kloosterhuis
DEN HAAG MARJOLUN DE COCQ
Advocaat Toma Fila, topkan-
toor in Belgrado, Slobodan
Milosevic als voornaamste cli
ënt, wil iets rechtzetten. Hij is
niet de spil in een netwerk van
corrupte advocaten, noch
agent van de Joegoslavische
geheime dienst. „Mademoisel
le, denkt u echt dat het Joego
slavië-tribunaal mij dan in
dienst zou houden? Ze weten
alles van me in Den Haag.
Wanneer ik voor het laatst
borstvoeding kreeg. Hoe breed
de schoot van mijn grootmoe
der was."
Fila is net terug uit de rechts
zaal van het Joegoslavië-tribu-
naal, waar hij een Bosnisch-
Servische kampbewaker verde
digt. Druppels water van de
haastige douche in zijn witte
krans haar, glaasje Jagermeis
ter, uitgebreide Servische en
tourage. Heftige gebaren als de
stem op dondervolume gaat.
De 69-jarige raadsman is beur
telings geamuseerd en gebelgd
over aantijgingen in Belgrado
dat hij jarenlang ogen en oren
van Milosevic was bij het tribu
naal. 'Gewoon jaloezie' van ge
passeerde Servische advocaten
is het. Ze willen hem zwart ma
ken bij de griffie in Den Haag
om te voorkomen dat hij er
Milosevic ooit mag verdedigen.
„Kijk zelf maar", zegt Fila. „Er
is nu een ander regime in Joe
goslavië. Alle dossiers van de
geheime dienst zijn openge
steld. Als ik voor Milosevic' ge
heime politie werkte, zou ik dan
vorig jaar ook de vier Nederlan
ders hebben verdedigd die er
van waren beschuldigd dat ze
hem wilden vermoorden?"
De geruchten over op geld be
luste advocaten die cliënten
ronselen door ze een deel van
het relatief hoge Haagse hono
rarium te geven, zijn ook Fila
bekend. Maar zelf heeft hij
nooit geld aangeboden, be
zweert de advocaat, zelfs zijn
diensten niet; hij is altijd ge
vraagd. „Ik ben veel te groot. Ik
heb niets nodig, ook niet van de
geheime dienst. Het enige wat
er aan mijn leven schort: ik heb
te veel jaren, te veel gewicht, te
veel geld en te weinig haar."
Fila werd een week voor de Joe
goslavische oud-president na
een lange nacht van onderhan
delingen naar de cel werd afge
voerd, door Milosevic bena
derd. Die wilde hem als advo
caat voor zoon-in-kwade-zaak-
jes Marko. „Toen heb ik met
Milosevic kennis gemaakt, ik
had de man nooit eerder ont
moet of gesproken.
Op 30 maart werd hij opnieuw
opgetrommeld. Om kwart voor
vijf 's ochtends begeleidde hij
Milosevic zelf in diens gang
naar Canossa. Hij had zijn re
serves om de zaak aan te ne
men, heeft die nog steeds.
„Daar wil ik nu niet over pra
ten, dat is beroepsgeheim." De
advocaat, derde generatie in
Bureau Fila in Belgrado, heeft
in Milosevic' gloriedagen de
nodige strubbelingen met het
regime heeff gehad.
Als ze aan de macht zijn, heb
ben ze problemen met mij",
constateert Fila. „Maar als ze
problemen hebben, komen ze
naai' mij." En dan spreekt de ij-
delheid. „Ik heb in mijn leven
alle soorten mensen vertegen
woordigd, tot en met de vrouw
van president Tito. Een presi
dent. die had ik nog niet."
In Belgrado werkt een team van
acht man aan de verdediging
van de gevallen leider, die te
recht moet staan voor misbruik
van staatsgelden. 'Erg zwaar' en
'vermoeiend' noemt Fila het
pendelen tussen de Servische
hoofdstad en Den Haag. Zijn
huidige cliënt Mladen Radic
heeft zich al beklaagd dat hij te
weinig tijd van Fila krijgt. Maar,
zegt Fila: „Eerst wil ik Radic af
maken, dan komt Milosevic aan
de beurt."
Een poging van de Joegoslavi
sche autoriteiten om Milosevic
in zijn cel de aanklacht van het
Joegoslavië-tribunaal te over
handigen wegens volkenmoord
in Kosovo viel vorige week in
het water. „Milosevic wilde er
niets van weten. Toen hebben
ze het document maar tussen
het luikje van zijn celdeur ge
schoven. En daar zit het nog
steeds."
Toch kan niemand in Joegosla
vië er omheen,, zegt Fila: het tri
bunaal bestaat. „In het begin
waren we allemaal tegen, maar
na het Dayton-akkoord in 1995
vond niemand het meer nodig
een verhaal te vervolgen dat al
verteld was." De nieuwe sa
menwerking van Joegoslavië
met het tribunaal en nu ook
met het Nederlands Instituut
voor Oorlogsdocumentatie
(NIOD) is 'natuurlijk goed'.
Maar honderd procent gewon
nen geven voor het tribunaal
kan Fila zich niet. De rechters
deugen, het instituut als zoda
nig ook. De aanklager, nu in de
persoon van de Zwitserse Carla
del Ponte, is volgens de raads
man echter niet onafhankelijk
genoeg. „De aanklager is in
dienst van de politiek", zegt Fi
la. „De NAVO en vooral Ameri
ka hebben een grote invloed,
dat is niet goed."
'Politiek' is de jacht op de man
die als architect van de Balkan
oorlogen van de jaren negentig
wordt beschouwd. „Nu willen
ze Milosevic hebben. Om te la
ten zien dat al het geld dat naar
het tribunaal goed is besteed,
dat ze nu 'de grootste' te pak
ken hebben." Maar aanklager
doet niets aan de 1.500 dode
Serviërs, de zogenaamde colla
teral damage" van de NAVO-
bombardementen in 1999.
„Daar gebeurt niets, niemand is
schuldig."
En ook als het niet om westerse
bommen gaat is de aanklager
volgens Fila partijdig. Nog
steeds zijn meer Serviërs aange
klaagd, Kroatische leiders
slechts mondjesmaat en mos
limleiders al helemaal niet.
„Wat is er gebeurd met de
60.000 Serviërs die zijn omge
komen, hebben die zelfmoord
gepleegd?"
Volgens Fila wil Milosevic, ook
voor de beschuldigingen van
het tribunaal, uitsluitend in de
Servische hoofdstad worden
berecht. „Carla del Ponte mag
er ook bij, het hele tribunaal
mag erbij, maar het moet in
Belgrado gebeuren."
De advocaat heeft er een hard
hoofd in dat Milosevic op korte
termijn aan het tribunaal wordt
overgedragen. Eerst moet dui
delijk worden wat de Joegosla
vische grenzen zijn en of Mon
tenegro nog deel uitmaakt van
de federatie. Pas dan kan een
wet worden aangenomen die
uitlevering van Joegoslavische
ingezetenen mogelijk maakt.
„De enige mogelijkheid om
Milosevic naar Den Haag te
krijgen, is dat hij wordt gekid
napt. Maar dat hoop ik niet.
Dat is tegen de wet."
