et succes van
een blok ham
Stropers gestrikt
s
Generaties zijn groot geworden met SPAM
Afrikaans wildpark paait plaatselijke bevolking
ZATERDAG
12 MEI 2001
ER
BU
Er bestaan al heel wat musea op de wereld die
verzamelingen herbergen van de meest curieuze
voorwerpen. Maar een museum gewijd aan een
rechthoekig blok gekookt roze varkensvlees in een
blauw blikje met gele letters ontbrak tot op heden.
Daar komt binnenkort verandering in met de opening
van het Amerikaanse SPAM-museum.
door Aly Knol
aankoop van een failliete slagerij in
Austin, Minnesota, de basis van wat
nu een wereldwijd vleesimperium is.
De officieel in 1891 opgerichte Hor
mei Foods Corporation specialiseer
de zich in varkensproducten en had
in 1926 de wereldprimeur van de
eerste ingeblikte ham.
Zoon Jay C. Hormei, al even vernieu
wend als zijn vader, wilde midden
jaren dertig van de vorige eeuw een
smakelijker soort 'luncheon meat'
op de markt brengen. Volgens de
overlevering hielp Jean Vernet, een
Franse chefkok die bij Hormei werk
te, bij de totstandkoming van de ge
kruide mix van gekookte schouder
en achterham, die zowel koud als
warm gegeten kon worden.
Maar Jay had een nog beter idee. Tot
die tijd werd het varkensvlees in gro
te blikken aangevoerd bij slagers, die
er telkens wat van afsneden voor
hun klanten. Het vlees uit een een
maal geopend blik was slechts be
perkt houdbaar. Dat bracht Jay op
de gedachte om de ham in 'gezins-
blikken' te verpakken. Eind 1936 was
alles rond. Er was nog maar één pro
bleem. Hoe moest dit product, ver
pakt in een rechthoekig blauw blik
met gele letters en te openen met
een klein aan de onderkant geplakt
sleuteltje, gaan heten?
Liedje
Jay belegde een nieuwjaarspartijtje
voor de vrienden van zijn country
club, waar de gasten een cocktail
konden krijgen in ruil voor een idee.
De winnaar kreeg honderd dollar.
'Bij het derde of vierde glas begon
nen ze eindelijk een beetje fantasie
te vertonen', zou Jay zich later herin
neren. Winnaar werd een nu geheel
in de vergetelheid geraakte acteur,
Kenneth Daigneau. Zijn vondst,
SPAM, lag gemakkelijk in de mond
en beschreef ook nog eens nauw
keurig het product: 'shoulder of pork
Jay C. Hormei, eigenaar van de vleesfabriek die SPAM bedacht. Foto: GPD
and ham'. Anderen geloven dat
SPAM simpelweg de afkorting is
voor 'spiced ham'. Hoe dan ook, in
mei 1937 kon de SPAM-campagne
van start.
Het was de tijd waarin Amerika ken
nis maakte met televisie-reclame en
natuurlijk zou Hormei zich ook deze
innovatie niet laten ontgaan. Voor
de introductie van SPAM werd voor
het eerst in de geschiedenis van de
tv-reclame gebruik gemaakt van een
liedje. Op*de melodie van het refrein
van 'My Bonnie lies over the ocean'
werd het Amerikaanse publiek het
volgende voorgehouden:
'SPAM, SPAM, SPAM, SPAM
Hormel's new miracle meat in a can
Tastes fine, saves time
If you want something grand, ask for
SPAM'
De Amerikanen probeerden SPAM
op alle mogelijke manieren: koud op
brood, als snack, of gebakken, met
salades, groente en eieren. Ook het
Amerikaanse leger zette zijn solda
ten SPAM voor (en doet dat nog
steeds). De Tweede Wereldoorlog
bracht de internationale doorbraak.
In maart 1941 schoot de Amerikaan
se regering de geallieerde strijd
krachten te hulp en verscheen SPAM
op de steeds schraler wordende ta
fels van de Britten. Na de Duitse in
vasie in Rusland werd SPAM ook in
de Sovjet-Unie geïntroduceerd. En
toen Amerika na Pearl Harbor zelf
aan de oorlog ging meedoen, kwam
SPAM in alle uithoeken van de aarde
terecht.
Delicatesse
De vroegere Britse premier Margaret
Thatcher maakte tijdens Kerstmis
1943 kennis met SPAM. 'Ik herinner
me nog levendig dat we een blik
SPAM luncheon meat openden. Het
was een delicatesse'. Oud-Sovjet-lei-
der Nikita Chroestsjov ging nog een
stapje verder: 'Er werden in het leger
heel wat grappen over het Ameri
kaanse SPAM gemaakt. Maar het
smaakte desondanks goed. We had
den veel van onze meest vruchtbare
gebieden verloren. Zonder SPAM
zouden we niet in staat zijn geweest
ons leger te voeden.'
Volgens schrijver Paul Theroux
wachten de bewoners van enkele ei
landen in de Stille Zuidzee nog
steeds op de terugkeer op aarde van
de Amerikaanse generaal MacAr-
thur, die hen in de Tweede Wereld
oorlog SPAM bracht. De bewoners,
vroeger kannibalen, vonden SPAM
een uitstekende vervanging voor de
menselijke hersenen die ze voor
heen met smaak plachten te nutti
gen.
In het Amerikaanse leger stond
SPAM vaker op het menu dan me
nigeen lief was, bovendien kregen ze
de ham ook nog eens met grote re
gelmaat toegestuurd door het thuis
front. Tekenend is een brief van de
latere Amerikaanse president
Dwight D. Eisenhower, actief in de
Tweede Wereldoorlog, aan Hormei:
'Ik heb samen met miljoenen andere
soldaten mijn aandeel SPAM gege
ten. Ik wil zelfs bekennen dat ik er
wel .eens.wat-onvriendelijke woor
den over heb gezegd, natuurlijk in
de spanning van de strijd, dat be
grijpt u. Maar als voormalig opper
bevelhebber geloof ik dat ik u offici
eel uw enige zonde kan vergeven:
dat u ons er zoveel van stuurde.'
Tot op de dag van vandaag wordt
SPAM in meer dan 50 landen ver
kocht, met als grootste markten
Groot-Brittannië en Zuid-Korea. Op
Hawaii is SPAM bijzonder populair,
omdat je de blikken niet in de koel
kast hoeft te bewaren, en in Alaska
omdat de inhoud niet bevriest. Wed
strijden met SPAM-recepten zijn in
de VS een vast onderdeel van vrijwel
alle plattelandsfestivals. Er zijn zelfs
twee SPAM-fanclubs, een Ameri
kaanse en een Engelse.
Ook zijn er talloze bijartikelen: t-
shirts, pennen, petten, golfclubs,
pannenlappen, kookboeken, boxer
shorts met de letters SPAM die in het
donker oplichten, slippers met
SPAM in spiegelschrift en reliëf on
der de zool, zodat je op het strand
een SPAM-spoor achterlaat, sneeuw-
bultjes, paraplu's, klokken en oorrin
gen met een miniatuur blikje SPAM.
Het zal allemaal te koop zijn in de
winkel van het SPAM-museum in
Austin, Minnesota, dat over enkele
weken zyrj. poorten opent.
(Voor dit artikel is geput uit o.a.'S-
PAM, the cookbook' van Margueri
te Patten)
Een ideetje van de VVV in Austin (Minnesota), waar de fa
briek van SPAM staat: een SPAM-blik als kantoorgebouw.
Foto: GPD
door Peter de Jaeger
Jaarlijks bezoeken ruim tweeduizend men
sen het wildpark Nazinga in Burkina Faso,
onder de hoofdstad Ouagadougou. Toeris
ten en jagers. „Twintig jagers brengen net
zoveel geld in het laatje als duizend eco-toe-
risten", zegt parkvoorlichter Emanuel Dabi-
ree. Een jager is gemiddeld zo'n tienduizend
gulden kwijt voor een safari van een week.
De jagers, veelal Europeanen, krijgen alleen
de ter plekke geprepareerde kop mee naar
huis. Het vlees van de geschoten dieren
prijkt de andere dag op het menu van het
restaurant.
De jagers mogen niet overal de trekker over
halen. Alleen aan de rand is de jacht toege
staan, zo ver mogelijk van het centraal gele
gen kamp, waar de toeristen overnachten in
primitieve hutten zonder water en elektrici
teit. De kampen van de jagers en de toeris
ten zijn wijselijk van elkaar gescheiden, zo
dat ze elkaar niet tegen komen.
Het park is bijna net zo groot als de provin
cie Utrecht en telt bijna twintigduizend grote
zoogdieren. Meest imposant zijn de olifan
ten die elke avond in groepjes bij het meer
voor het restaurant komen drinken. Vaak
kan een toerist 's morgens zijn hut niet uit,
omdat er een olifant voor zijn deur staat.
„Het park telt met vierhonderd exemplaren
de grootste populatie olifanten van heel
West-Afrika", vertelt Dabiree trots. Op de
beschermde olifanten mag uiteraard niet
worden gejaagd. De jagers komen vooral
voor de waterbuffels die hier in een natuur
lijke savanne ronddwalen. Naar schatting le
ven er honderdvijftig tot tweehonderd van
deze oerrunderen in het park. Andere dieren
waarop kan worden gejaagd zijn paardanti-
loop, waterbok, hartebeest en wrattenzwijn.
„Dankzij een jaarlijkse inventarisatie is be
kend hoeveel dieren er zitten en kunnen
worden neergeschoten zonder de populatie
in gevaar te brengen. Stelregel is dat hooguit
drie procent mag worden afgeschoten. Op
dit moment mag er bijvoorbeeld niet wor
den gejaagd op duikers, een kleine gazelle,
omdat er te weinig van zijn", zegt Dabiree.
Severine van Bommel, studente natuurbe
heer uit Wageningen, volgt het proces in het
wildpark. Volgens haar wordt er pas een jaar
of tien geturfd. „Eerst werd er niets geteld en
jaagden mensen op alles wat bewoog. Hier
De entree van wildpark Nazinga in Burkina Faso, waar twintig jagers meer geld in het laatje bren
gen dan duizend eco-toeristen. Foto: GPD
door kelderde de populatie van sommige
soorten in tien jaar met bijna de helft."
Er wordt niet alleen gejaagd door toeristen,
maar ook door bewoners in en rond het
park. Zij kennen het gebied als geen ander
en worden vaak ingeschakeld door profes
sionele stropers uit het aangrenzende Gha
na. „In ruil voor een zaklamp, een geweer en
de eer trekken ze er 's nachts op uit en ko
men met de gewenste buit terug", zegt Van
Bommel. De antistroperijbrigade, acht man
sterk, beschikt slechts over één auto. Soms
gaan de bewakers op de fiets het park in. Bij
succes komen ze terug met achterop de stro
per in de handboeien.
De leiding van het park doet er sinds kort al-
les aan om de bewoners in te schakelen bij
haar poging de stroperij tegen te gaan. Zo
wordt de plaatselijke bevolking ingehuurd
als gids, voor het onderhoud van de kam
pen, schonen van de meren en het repare
ren van de stuwdammen.
Van Bommel: „De parkleiding heeft met de
vrouwen uit de plaatselijke dorpen afgespro
ken dat ze viuchten, honing en riet voor be
zems vrij uit het park kunnen halen om te
verkopen. Ook mogen ze gratis vissen in de
stuwmeren, die als drenkplaats voor de die
ren zijn aangelegd en waar normaal alleen
kan worden gehengeld door parkbezoekers."
Ook is een professionele visser met een boot
ingehuurd. De vangst wordt verkocht aan de
vrouwen uit drie omliggende dorpen die sa
men een coöperatie vormen. De wouwen
hebben zelf een houtoven gemetseld om de
vis te roken. Vervolgens koopt de visser de
waar voor een hogere prijs weer terug. Van
Bommel: „Op die manier is de afzet gega
randeerd en tegen een vaste prijs. Met het
verdiende geld kunnen de wouwen bijvoor
beeld zout kopen of een graanmolen."
Het park Nazinga plukt net zo goed de
vruchten van deze aanpak, zegt Dabiree.
„Door de bewoners intensief te betrekken bij
het natuurbeheer zijn ze minder geneigd
stropers te helpen en lijden we minder on
nodige verliezen. Naar verwachting komt het
park dit jaar voor het eerst uit de rode cij
fers."
PAMwiches, SPAMbled eggs,
SPAMburgers: miljoenen Amerika
nen zijn er groot mee geworden. Wat
heet, zo'n zestig miljoen Amerika
nen eten nog steeds dagelijks SPAM.
En wereldwijd wordt elke seconde
de inhoud van bijna vier blikken
SPAM verorberd. Wat het is? Het ge
makkelijkste antwoord luidt: Ameri
kaanse Smac. Maar SPAM is zoveel
meer.
'Innoveren, niet imiteren', was he.t
motto van George A. Hormei (1860-
1946), een ondernemende zoon van
Duitse immigranten in de Verenigde
Staten. Hij legde in 1887, met de
e voor SPAM. 'Gracie, wat zou je zeggen als een on-
e man je mee uit lunchen vraagt? Zij: 'SPAM'.
PD
