Strijd om muziek op internet naar hoogtepunt
Ndere Troupe stelt Volkshuis op de proef
Bellitoni pakt uit
Cultuur Kunst
I
f;
Leni en Marlène begroeten elkaar met 'nazi-hoer' en 'yankee-snol'
ad Caddies
van alle
harkten thuis
Springpop
Katwijks
Hallelujah
ontroert
,|\IDAG 9 APRIL 2001 941 15
Lvijs voor Maarten van Roozendaal
jtprdam Maarten van
rn j jzëndaal heeft gisteren de
lie M.G. Schmidt-prijs
10 gekregen voor het lied
>d mij niet'. De winnaar is
f rel tekstschrijver, compo-
t als uitvoerend artiest
ihet lied. De prijs, een
iatief van Conamus en
Amsterdams Kleinkunst
tival, is bedoeld voor het
oiste theaterlied en be
at uit een bronzen beeld
7500 gulden. Eerdere
naars waren Harrie Jek-
en Koos Meinderts,
n Vermeulen en Alex
•ka. De prijs bestaat sinds
foto gpd/lex van ros
sen
iti-homodemonstratie tegen orkest
as city Een kleine groep demonstranten heeft voor een op
en van het Koninklijk Concertgebouworkest in de Ameri-
inse stad Kansas City geprotesteerd tegen het Nederlandse
nobeleid. Öp de borden stonden teksten als 'God haat flik-
Y en 'Aids is een straf van God'. Op sommige borden was de
lerlandse vlag geschilderd. Het merendeel van het publiek
eerde de demonstratie. Het concert zelf verliep zonder inci-
ten. Chefdirigent Chailly en zijn orkest oogstten een ovatio-
l applaus. Het optreden in Kansas City vormde het sluitstuk
de tournee van het Concertgebouworkest door de Verenig-
Itaten.
L I
w akhtin en Blom winnen concours
Violist Genia Makhtin (14) uit Rijswijk heeft gister
dag de finale van het Prinses Christina Concours 2001 ge-
v' men in de categorie tot 15 jaar. De jonge violist liet in de fi-
in het Lucent Danstheater in Den Haag acht medekandida-
achter zich. Zijn prijs bestaat onder meer uit een driejarige
iterclass bij een beroemd musicus naar keuze in Europa. In
lategorie 15 tot 20 jaar werd violiste Birthe Blom (18) uit
ningbroek tot winnares uitgeroepen. Zij viel in de prijzen
r e onder meer een solistisch optreden met het Residentie or-
V( en een bijdrage in de kosten van een studie in de Verenigde
n en. Voor pianist Christopher Devine (17) uit Wassenaar was
len Haag de PRC Bouwcentrum Prijs weggelegd, voor Cécile
ider de Beauregard de Donemus Prijs.
3je
ske en Wiske eigentijdser
De Vlaamse striphelden Suske en Wiske zullen een
itische gedaanteverandering ondergaan. In het nieuwste al-
nop, 'De Koeiencommissie', is daar al iets van te merken. Zo
Va >t Suske met een gsm rond en blijkt Wiske fan van de Ierse
nni groep U2 en toont ze haar navel. In het nog op stapel
rijk nde 'De europummel' zullen scenario en dialogen nog ei-
erd tijdser worden. Studio Vandersteen, die de reeks produ-
gka ti heeft politiek cartonist Eric Meynen aangetrokken om de
lernisering verder gestalte te geven. Suske en Wiske werden
wa tar geleden bedacht door tekenaar Willy Vandersteen, die in
tigtoverleed.
esten in Teylers Museum
hem In Teylers Museum in Haarlem is tot en met 8 juli
cvan kunstenaars te zien, die zich in Artis door de tuin en
xotische bewoners hebben laten inspireren. Beesten op te-
ngen, prenten, schilderijen en als sculpturen, gemaakt door
e namen uit de Nederlandse kunstgeschiedenis, zijn er te
onderen.
nali
De strijd om een aandeel van de muziekmarkt op
internet is in alle hevigheid losgebarsten. Ver
schillende mediagiganten beginnen allianties om
hun muziekaandeel op internet veilig te stellen.
Het meest recent is de voorgenomen overna
me van Emusic (www.emusic.com). De oudste
commerciële muziekaanbieder op internet zegt,
dat het een aanbod heeft gehad van een 'media
gigant'. De Amerikaanse internet- en nieuwssite
Cnet claimt dat het gaat om muziekconcern Vi
vendi Universal. Kenners verwachten dat de
overname deze week bekend wordt gemaakt.
Vivendi Universal wil Emusic gebruiken om
abonnementsdiensten voor digitale muziek aan
te bieden van Duet, een samenwerkingsverband
van Vivendi Universal en Sony Music, zo meldt
de Washington Post. Donderdag bleek al dat
Duet een overeenkomst heeft gesloten met inter
netbedrijf Yahoo. Vanaf de zomer is op de site
van Yahoo muziek op afroep beschikbaar.
De transactie rondom Emusic is de zoveelste in
een reeks van overnames en allianties sinds mu-
ziekuitwisseldienst Napster onder vuur ligt. De
intemettak van muziekzender MTV kondigde af
gelopen week een nieuwe internetdienst aan
voor het betaald binnenhalen van liedjes van vijf
grote muziekmaatschappijen. Dezelfde dag
kwam Microsoft's internetdienst MSN met het
nieuws, dat ze een radio-achtige dienst gaat aan
bieden op internet onder de naam MSN Music.
Eerder deze week begonnen de drie overige
grote platenlabels samen met RealNetworks een
nieuw bedrijf onder de naam MusicNet. Deze
dienst kan eventueel ook aan andere internetbe
drijven muziekbestanden leveren.
De mediabedrijven proberen met hun initiatie
ven het gat op te vullen dat Napster, de populaire
muziekuitwisseldienst op internet, noodgedwon
gen openlaat. De aanbieder van software waar
mee liefhebbers muziekbestanden kunnen uit
wisselen is gedwongen een filter te plaatsen,
waardoor de helft van de bestanden is geblok
keerd. De nieuwe betaaldiensten gaan concurre
ren met onder meer Gnutella en Freenet, twee al
ternatieven voor Napster die hun gebruikers nog
wel gratis muziekbestanden laten uitwisselen.
ken vos
Concert: Ndere Troupe. Gezien. 7/4, De
X, Volkshuis, Leiden
Muziek uit Oeganda is nog ta
melijk onbekend buiten Oost-
-Alfika, hoewel dat land juist
een interessant kruispunt is van
muziekculturen, zoals die van
de oude koninkrijken in het
centrum en de volken aan de
Nijl met hun contacten met het
noorden. De Ndere Troupe, in
1986 opgericht door de huidige
leider Stephen Rwangyezi en
gevestigd in de hoofdstad
Kampala, is een soort nationaal
theateropleidingsinstituut dat
ook nog sociale functies heeft.
Getalenteerde wezen kunnen
daar bijvoorbeeld onderdak
vinden en krijgen een oplei
ding. Toernees door onder
meer Europa moeten deels de
financiën bijeenbrengen om
deze multifunctionele onder
wijsinstelling op de been te
houden.
Het optreden in Leiden lag in
het verlengde van een langere
toernee door Europa met een
grotere formatie. Zaterdag be
stond de formatie uit vier vrou
wen en vier mannen, onder wie
Stephen Rwangyezi. De Ndere
Troupe verenigt naar goede
Afrikaanse gewoonte muziek,
dans en toneel in zich, waarbij
de zaken nog eens gecompli
ceerd worden doordat ook nog
tradities van verschillende vol
ken in één programma worden
samengepakt.
De humoristische uitleg van
Rwangyezi tussen de stukken
door verduidelijkt veel, maar als
luisteraar merk je dat gekozen
is uit de culturele tradities van
enkele van de vele volken, zo
dat je na afloop nog weinig
weet van de breedte en het be
lang van die tradities. Zo zijn de
leden van de groep afkomstig
Danseressen met gordels en heupversieringen wekten de indruk, dat de dans zonder heupwiegen ondenkbaar is in Oeganda, foto taco van der
van verschillende etnische
groepen en doen ze net zo vro
lijk mee met de muziek van an
dere bevolkingen.
De enige overeenkomst tussen
al die tradities is kennelijk dat
de muziek in principe vijftonig
is. Ritmisch en qua instrumen
tatie zijn er wel degelijk grote
verschillen.
Er werd begonnen met statige
hofmuziek met indrukwekken
de houten blaasinstrumenten
en enorm grote trommen, die
de grote zaal van het Volkshuis
akoestisch stevig op de proef
stelden. Al snel daarna echter
werd de nadruk verschoven
naar lichtvoetigere polyritmi-
sche patronen en melodieuze
zang, onder meer van de leider
zelf. Een invloed uit het noor
den is daarbij de adungu, een
harp die zich ook voor vlotte
ritmische bespeling leent.
Een muzikaal hoogtepunt was
Rwangyezi's solo op de kerf-
fluit, de ndere, die de naam gaf
aan de groep. Het publiek werd
in ieder geval gefascineerd door
het optreden van de jonge dan
seressen die, voorzien van extra
gordels en heupversieringen, de
indruk achterlieten dat de dans
zonder genuanceerd heupwie
gen ondenkbaar is in Oeganda.
Ook indrukwekkend was de
daqs tegen het einde van de
avond, waarin de mannen met
enkelrammelaars niet alleen rit
misch aanstekelijk waren, maar
ook met hun hoge acrobatische
sprongen naar een natuurlijke
muzikale climax toewerkten.
De toegift was welverdiend,
maar je blijft je afvragen hoe
het nu zit met de muziek in dat
o zo multiculturele Oeganda.
hans keuzers
Mad Caddies en Fabulous Disas-
nee j. Gezien: 6/4, LVC, Leiden,
eik
oei
)rai eren bepalen nog steeds
bijeen groot deel de popmu-
Heb je eens wat dames in
opgroep, dan kun je er
op innemen dat ze de
ere popsector bedienen,
e opvallender is het, dat
Leii Amerikaanse punkbandje
ous Disaster een vrouwe
aangelegenheid is. Recht
ierh icht aan punk brengt Fab
g ei -t als stralend middelpunt
een fandelende tattoo Laura
tafi
>t ti zet speelt de band, gedre-
i e 'P zijn tijd charmant rom
en steeds hoog scorend
dal catchy thermometer. De
naijke koortjes van gitariste
Le1 Mandolyne zorgen voor
bt ierwaarde. En met 'Funny
tuu showing how you feel'
U de band uit San Fransis-
itlal1 het eind nog even flink
nen '8 °P het rélatiefront.
e Amerikaanse Mad Cad-
naar eens in een hokje te
n. Natuurlijk is er het
element, maar juist daar
de Amerikanen een
te veel in het mainstream
jnt terecht. Juist de wisse-
[1 i binnen de nummers
de band zo uniek. De ex-
ende blazerssectie Keith
!hjk las en Ed Hernandez zor-
'g^'oor dixieland- en jazzin-
indsjen.
Caddies zetten je met
Pr0 ound continue op het ver-
e spoor. Soms slaat het in
Z1)J hting van halve circusmu-
even later wordt er een
minimusical opgevoerd
ivenkt het of de Dizzy Man's
uit het graf is opgestaan,
ad Caddies zijn goed voor
'deièestje en als de band al
'Hal genoeg stijlen de revue
rPc laten passeren komt bij
Bound' zelfs reggae, licht
billy en een beetje surf
- Oftewel de caleidoscopi-
iound van de losjes opere-
i maar uiterst strak spe-
Mad Caddies is live vol-
uniek en de band geeft
lun eerste Europese tour-
wel zeer eigengereid vi-
artje af.
leiden De Zoeterwoudse band VastGoed betrad afgelopen zaterdag
het podium op de achtste editie van Springpop in het Antonius Zalen
centrum.
Het festival geeft regionale bands de kans om festivalervaring op te
doen. Behalve de Nederpop van VastGoed was er punk door de
Hoofddorpse formatie The Jack Nicholson's Toilet Seeds, blues van
Stone Free, rock door Bikkels en Crackerman en funk van The Power
of Soul.
li dy van der spek
Concert: Symfonieorkest Bellitoni o.l.v
Alexandru Lascae, m.m.v. Bas van Bom
mel, piano. Gehoord: 8/4, Stadsgehoor
zaal, Leiden.
'Bellitoni' wordt verwelkomd
door een bomvolle Stadsge
hoorzaal en dat verdient dit
symfonieorkest. Met een enor
me bezetting van heel goede
amateurs introduceert Bellitoni
zich fier in het orkestrale show-
-stuk Le Carnaval Romain van
Berlioz, een korte pastiche uit
zijn opera Benvenuto Cellini. In
alle kleuren en toonaarden laat
Bellitoni horen en zien wat dit
mega-orkest te bieden heeft:
een dijk van een strijkers- en
blazersklank. Met dien verstan
de dat de eerstgenoemde aan
vankelijk evenwichtiger, mooier
is opgebouwd dan de tweede.
Toegegeven, daar staat een
prachtig gespeelde althobo-so-
lo tegenover. Bij de blazers valt
nog wel eens een onzekere, dan
wel onzuivere toon, met name
in Berlioz en in het 5e Piano
concert van Beethoven. Maar
op enige tenenkrommende
stukjes na in de blazerssectie
begeleidt Bellitoni de jonge pia
nist vitaal en bevlogen.
Bas van Bommel is een aan
stormend talent, dat met dit
uitgesproken moeilijke vijfde -
ook wel 'keizerconcert' ge
noemd - zijn enorme capacitei
ten ruimschoots toont. Drie ak
koorden van het orkest accen
tueren een serie rhapsodische
frasen van de solist als intro
ductie tot een lang eerste deel
van een omvangrijk pianocon
cert. Van Bommel speelt schit
terend, zowel in virtuoos passa-
gewerk als in de meer intiem
verstilde delen, waar dit concert
overigens niet van overloopt.
Zijn spel is soepel, organisch en
zeer intens. Met merkwaardig
hoog geheven vingers ratelt hij
perfect getimed door de talrijke
trillers heen, die bijzonder fraai
opgenomen worden in de
stroom van de melodie.
Fikse accenten gaan heel na
tuurlijk over in zilverglanzende,
ragfijne lijnen en dalende loop
jes in de linkerhand denderen
pregnant de diepte in. De vleu
gel staat welwillend en delicaat
zijn zijdezacht coloriet af in het
Largo op zeer muzikaal aan
dringen van Van Bommel.
Alexandru Lascae geeft de solist
alle ruimte voor eigenzinnige
cadensen, die voorbeeldig op
gevangen worden door een or
kest dat de volle kans krijgt om
op te bloeien en stralend uit te
pakken.
In de 9e Symfonie van Dvorak
hebben de blazers zich hele
maal hersteld van de lichte ma
laise voor de pauze. Glanzend
zingen hoorn en fluit hun lied.
Wanneer de hobo de 'heim-
weh'-melodie blaast wordt het
verlangen vanuit zijn 'nieuwe
wereld' (Amerika) naar Dvoraks
vaderland voelbaar. De tweede
lijn een terts lager op de klari
net weent mee. En de eerste
cirkel strijkers intensiveert dit
verlangen met een schitterend
weke toon, als de melodie wee
moedig en teer gemanipuleerd
wordt. In het Allegro con Fuoco
zijn de blazers in hun element
als machtige vurige golfbrekers
in een expressief ruisende strij
kerszee.
muziek recensie
susanne lammers
Concert: Matthaüs Passion van J.S. Bach
door Christelijk Oratorium Koor Hallelujah
en het Haags Matrozenkoor o.l.v. Sytze
Stel. Gehoord: 6/4, Dorpskerk, Katwijk
aan de Rijn; Matthaüs Passion door Chris
telijke Oratorium Vereniging Ex Animo
o.l.v. Wim de Ru Gehoord: 7/4, Hoog
landse Kerk, Leiden.
Hij staat op de kansel en doet
verslag van wat hij ziet en voor
al van wat hij daarbij voelt.
Ludwig van Gijsegem, de evan
gelist in de Matthaüs Passion
van het Katwijkse Hallelujah, is
de bindende factor in het pas
siedrama, dat zich vrijdagavond
opnieuw voltrok in de Dorps
kerk. Hij zingt niet, hij laat het
gebeuren en daartoe zet hij alle
middelen in. De preekstoel is te
klein, hij buigt soms gevaarlijk
ver naar voren in het vuur van
zijn emoties. Maar door zijn
dwingende voordracht stuwt hij
de Matthaüs op naar een inten
siteit die je doet geloven in de
oeroude tekst.
Alle uitvoerenden, koorleden,
hulp-koorleden, solisten, or
kest en niet te vergeten dirigent
Sytse Stel, die heel de Passie
onder controle heeft, vinden el
kaar in een dwingende inter
pretatie. Kwaadaardige farizee
ërs, opgeruid volk, schuldbe
wuste Christenen - het koor
verplaatst zich moeiteloos in el
ke rol die het wordt opgelegd.
Hallelujah koos bovendien uit
muntende solisten met stuk
voor stuk prachtige stemmen.
Ira Spauldings tamelijk lichte
bas past de Goede Herder. Te
der en troostrijk zingt hij en hij
geeft zich werkelijk aan het
Laatste Avondmaal. Maar hij
laat het niet bij 'mooi' zingen:
'Du sagest's' op Pilatus' vraag
klinkt versluierd en verdoofd,
bijna doorschijnend. Natuur
lijk, want deze Jezus is murw:
dit zijn de sporen van het ver
raad in de Hof van Olijven, een
slapeloze nacht en gruwelijke
ondervragingen. Minstens zo
knap is de prestatie van alt Joke
de Vin. Technische perfectie
paart ze aan een enorm inle
vingsvermogen, waardoor elke
aria ontroert. Zo klinkt een
meesterwerk.
Hoe het ook kan, was zaterdag
te horen in de Hooglandse
Kerk. De Matthaüs van Ex Ani
mo is geen zinderend drama,
het lijdensverhaal trekt aan je
voorbij, maar geladenheid en
bezieling ontbreken. In de bete
re momenten hooguit ade
quaat, maar nergens meesle
pend.
De evangelist presenteert het
verhaal, de solisten zingen hun
soli, maar deze Matthaüs be
staat uit 78 losse deeltjes, die
niet onontkoombaar uit elkaar
voortvloeien. Dat gebrek aan
passie is nog het best te horen
aan het Randstedelijk Begelei
dingsorkest. Dat speelde in Kat
wijk de sterren van de hemel; in
Leiden ontbreekt het nogal
eens aan concentratie en
kracht. Zij doen hun werk,
maar ook niet meer dan dat. De
Ru vraagt bovendien vaak on
mogelijke dingen van het koor,
waar de vrouwen toch wel een
zeer overheersende partij zin
gen. Zijn opvattingen over tem
pi en dynamiek doen geregeld
willekeurig aan, zoals in het ko
raal 'Ich will hier bei dir ste-
hen', waar de haast alle beteke
nis doet verdampen. Ook 'O
Haupt voll Blut und Wunden'
lijdt onder het bizarre contrast,
dat om onnaspeurlijke redenen
nagestreefd wordt. Zelfs de
sanfte Ruh' van het slotkoor
wordt wreed verstoord door
schrille accenten van de sopra
nen. Zo wil De Ru het. Maar
waarom?
bertjansma
Voorstelling: 'Marleni' van Thea Dorn door toneelgroep De
Appel. Regie: Agaath Witteman. Met Sacha Bulthuis en Ma
rie Louise Stheins. Gezien. 5/4, Appeltheater, Den Haag
Nog te zien aldaar: t/m 12/5 en van 12 t/m 29/9. Daarna
landelijke tournee
Prachtig theateridee: Leni Riefenstahl ont
moet Marlène Dietrich. Twee Duitse diva's op
hoge leeftijd, die allebei met film groot zijn
geworden, zij het in verschillende kampen.
Dietrich die voor de nazi's naar Amerika
vluchtte en daarom in eigen land werd ver
guisd, Riefenstahl die niet meer onder het juk
van haar nazi-documentaire 'Triumph des
Willens' vandaan zou komen en daarom ver
guisd werd. De dames begroeten elkaar met
'nazi-hoer' en 'yankee-snol'.
De fictieve ontmoeting werd bedacht door de
Duitse schrijfster Thea Dorn. Ze laat de be
jaarde Riefenstahl als een berggeit over het
dak de 90-jarige Dietrich opzoeken in haar
van alcohol doortrokken isolement in Parijs.
Riefenstahl mag nog één keer een film ma
ken, op voorwaarde dat La Dietrich er de
hoofdrol in speelt.
Deze 'Marleni', waarin de twee giganten van
destijds nu verkalkt, krom- en vastgegroeid in
hun rollen en op sterven na dood tegen el
kaar opboksen is uiteraard 'gefundenes Fres-
sen' voor twee actrices van kaliber. En die
heeft De Appel in Sacha Bulthuis en Marie-
Louise Stheins.
Dat het allemaal toch niet zo lekker zit als je
zou denken, ligt aan het feit dat mooie mo
menten nogal structuurloos en kitscherig
aaneen worden gesmeed. En aan de regie van
Agaath Witteman, die hier gebruik maakt van
video. Het is een spel met het fenomeen ca
mera, waarmee beide dames ieder in hun glo
rietijd de wereld manipuleerden. Op zichzelf
voor de hand liggend, maar de dosering klopt
niet, in de praktijk leidt het te vaak af, en het
dwingt tot een nogal gespleten manier van
kijken én acteren.
De twee groteske, verkalkte Pruisinnen praten
over kunst, macht en mannen. Dietrich, de
egoïste die niets om seks gaf, met de whisky
in de aanslag. Riefenstahl de eng-naïeve es
thete die walgde van de executies in Polen
omdat die 'ritme en stijl' misten, en die nog
altijd geniet van de manier waarop zij de
bruinhemden marcherend in beeld bracht.
Bulthuis is als Riefenstahl vooral sterk als ze
via die video-camera acteert en je haar groot
op het scherm ziet. Maar dit is vooral het stuk
van Marie-Louise Stheins, die als Marlène al
les uit de kast haalt: van kirrend meisjesgeluid
tot hese 'vom Kopf bis Fuss'-stem, Dietrich in
herenkostuum en Dietrich in het zorgvuldig
gepleisterde en geplakte doodsmasker van de
diva.
De slot- en sterfscène waarin deze tegenpolen
gezusterlijk in bed eindigen is schitterend.
