Gerrit Braks, het virus en het boerenverdriet
'Bij welke temperatuur gaat mkz-virus dood?'
Mond- en klauwzeer
Actie 'Dierenrequiem'.
een rouwbeklag
voor dode dieren
Grensbarricades in het Noorden
RDAG 24 MAART 2001
ANP Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensten
Oud-minister pleit voor heroverwegen non-vaccinatiebeleid
Braks heeft als kind de koeien en varkens zien
ilen met mond- en klauwzeer. Werd als landbouw
er (1980-1990) weer geconfronteerd met de virus
toen die in 1984 dood en verderf zaaide in Lam-
Jiaag. Zwaaide ook de scepter over het ministerie
de aanloop werd genomen naar het non-vaccina-
eid van de Europese Unie. Is CDA-fractievoorzitter
Ie Eerste Kamer, maar pleit nu persoonlijk als tus-
jrsoon voor een heroverweging. Europa zou weer
en gaan inenten.
[hielsgestel rien floris
mt uit de Peel. „We had-
en gemengd bedrijf met
underen, negen varkens,
ectare land en elf kinde-
latuurlijk chargeer ik dat
jetje, maai- zo'n soort be-
adden we. In dat bedrijf
de mond- en klauwzeer
ken meegemaakt. Voor de
q. en na de oorlog." Hij
iet nog precies. Als 'het'
t in de buurt, ging vader
voor het ochtendgloren
anning naar de stal. „En
tm ie terug. Zijn gezicht
>ed, we hebben het nog
r volgde een klein vreug-
sje rond de keukentafel."
ze kregen het wel een
y— ik weet nog van eind ja-
n^rtig. In de zomer zetten
ren de zieke koeien apart
-. u weiland om uit te zieken.
rlijk werden er toen ook
imia n geruimd. Ik weet ook
ent* oe ik ais kind de zieke
'AH i in de stal zag staan met
uwen in potten zalf. En
kens die strompelden in
rid. De hoeven vielen er
(lerhand hadden dieren
ir opknapten wel schade
Ze werden 'dam-
n het op de lucht
en ademden slecht. Ze
kregen ook langer haar. Echt
productief werden die koeien
niet meer, maar vader hield ze
aan om door te kunnen fokken.
Maar eigenlijk werd het niks
meer met die beesten."
Boeren hadden in die dagen
ook hun eigen manieren om
verspreiding van ziekte tegen te
gaan. Boerenslimheid uit de ja
ren dertig. „Er waren boeren
die lieten hun vee de melk van
besmette koeien drinken om zo
antistoffen te kweken. Dat hielp
soms. Je had ook koeien die im
muun waren geworden bij eer
dere uitbraken van mond- en
klauwzeer. Ze hadden de ziekte
overleefd."
Vier jaar na zijn aantreden als
bewindsman - in 1980 - sloeg
mond- en klauwzeer toe in
Lambertschaag. „Dat was een
ongelofelijke slag. We hadden
al een jaar of tien de ziekte niet
meer gehad in Nederland. Er
was geen verplichte inenting,
maar veel boeren deden het
wel. Eerst kregen we een geval
in de Flevopolder en dat sloeg
over naar de kop van Noord -
Holland. Eigenlijk was dat een
incidenteel geval. Niet te verge
lijken met nu, omdat er geen
enkel verband was met andere
gevallen in Europa. We zijn
toen meteen gaan ruimen en er
Gerrit Braks: „De huidige samenleving kijkt veel kritischer naar de wijze waarop met dieren wordt omgegaan dan twintig jaar geleden."
FOTO CPD ROLAND DE BRUIN
werd ook ingeënt. Het was vrij
snel voorbij. De verdenking
voor besmetting wees indertijd
naar het instituut in Lelystad
dat de" entstof tegen mond- en
klauwzeer maakte en waar
schijnlijk is het dat ook wel ge
weest."
Braks is bij het ontrafelen van
de huidige mond- en klauw
zeercrisis geschrokken van het
veelvuldig gesleep met dieren.
„Enorm. Zo veel gesleep met
dieren die terug zijn te traceren
tot Engeland en Frankrijk, waar
de ziekte al heerste. Heel goed
dat je dat weer kunt herleiden,
maar ook zorgelijk. Er zijn tien
tallen contacten geweest. Laten
we hopen dat het daar niet alle
maal uitbreekt."
Hadden we dat allemaal niet
beter kunnen voorkomen met
een deugdelijk vaccinatiebe
leid? Braks maakte in zijn jaren
als landbouwminister de aan
loop mee naar het non-vacci-
natiebeleid dat, twee jaar na
zijn terugtreden in 1992, werd
ingevoerd. „We zaten toen in
Brussel midden in de harmoni
satie van wetgeving van Euro
pese landen. In Engeland, De
nemarken en Ierland hadden ze
sinds midden jaren zestig al een
non-vaccinatiebeleid en dat
wilden ze ook in de rest van Eu
ropa. In die drie landen was
nooit meer mond- en klauw
zeer geweest, dus de veterinaire
specialisten waren van mening
dat men in Europa ook wel die
kant op kon."
Maar die 'veterinairen' en de
andere politici hadden nooit
mond- en klauwzeer in eigen
huis gehad. Gerrit Braks wel.
Hij twijfelde dus en stelde in
dringende vragen. Maar er
werd druk gerekend. Wat dit
kon opleveren voor de export
en wat je zou uitsparen met
niet vaccineren, want ook dat
kost geld. Ook het produceren
van vaccin is geen kleinigheid.
De besluitvorming zelf heb ik
niet meer als minister meege
maakt."
Nu breekt hij een lans voor
heroverweging van het non-
vaccinatiebeleid. „Dat kan al
leen als er andere omstandig
heden zijn en die zijn er. Maar
je moet natuurlijk ook de 'zege
ningen' van het non-vaccinatie
beleid tellen. Er werd rekening
gehouden met één uitbraak in
de tien jaar en dat is veel min
der geweest (de laatste uitbraak
is 17 jaar geleden, red.). Daar
heeft de handel toch onge
stoord van kunnen profiteren.
Het heeft dus goed gewerkt,
maar inmiddels zijn de omstan
digheden anders geworden. Ik
ben echt geschrokken van het
aantal transporten met dieren
voor de slachterij. Dat is veel
intensiever dan vijftien jaar ge
leden. Door de vrijmaking van
het handelsverkeer zijn er nu
ook grote internationale fok-
programma's met uitwisselin
gen van fokvee, sperma en em
bryo's over grote afstanden."
Een andere nieuwe omstan
digheid is de ontwikkeling van
een zogeheten marker-vaccin
dat in de Verenigde Staten op
experimentele basis beschik
baar is. Met zo'n vaccin is te
zien of een dier is ingeënt tegen
de ziekte of besmet is met het
virus, waardoor er geen bezwa
ren meer zijn om vee en vlees te
exporteren. „Dat zijn goede
ontwikkelingen. Een marker-
vaccin voor de varkenspest is al
beschikbaar en voor mond- en
klauwzeer is het dus in verre
gaande staat van ontwikkeling,
waardoor je straks na het vacci
neren de dieren kunt identifice
ren."
Nog een factor die een grote
re rol speelt: De weldenkende
gewone burger. „De huidige sa
menleving kijkt veel kritischer
naar de wijze waarop met die
ren wordt omgegaan, dan twin
tig jaar geleden. Ethische vra
gen over het economisch ge
bruik en welzijn van dieren zijn
veel indringender geworden."
Allemaal motieven om ten tij
de van crisis te pleiten voor
vaccineren, maar voorlopig
heeft minister Brinkhorst in
Brussel de pin op de neus ge
kregen met het vragen om vac
cinatie. „Dat is niet verbazing
wekkend, als je dat in tijd van
nood vraagt. Maar wacht af. Dit
was de eerste keer en ik heb van
hem begrepen dat hij er op te
rug zal komen"
Braks volgt de acties van
Brinkhorst met belangstelling,
maar wil hem (als Eerste Ka
merlid en oud-minister) niet
voor de voeten lopen. „Ik heb
de indruk dat hij heel adequaat
opereert. Hoe hij met de zaak
omgaat, zal later nog door de
kamer worden beoordeeld. Hij
worstelt tussen het boerenbe-
lang en het belang van de die
ren. Geen benijdenswaardige
positie. Hij heeft moeite met
het verbranden van de dieren
en gelukkig hoeft dat ook niet.
Wat dat betreft verschilt Neder
land nogal van Engeland. Zo'n
keiharde stamping out met
brandstapels, dat zou hier niet
kunnen."
Het vrije handelsverkeer was
indertijd reden om het vaccine
ren te staken, maar inmiddels
ziet Braks het vrije handelsver
keer juist als noodzaak om te
vaccineren. „Het non-vaccina-
tiebeleid is daarbij namelijk een
belemmering gebleken. De
grenzen zitten nu potdicht.
Daarom is het noodzakelijk om
het vaccinatiebeleid internatio
naal bespreekbaar te maken.
Dat zal veel diplomatie vragen
naar landen als Japan en Ame
rika, maar juist met vaccinatie
beleid kun je vrij internationaal
handel blijven drijven."
AI komt vaccineren voor de
huidige crisis te laat. „Dat is iets
voor de toekomst, want deze
ronde is dat allemaal niet meer
in te voeren. We kunnen nu al
leen maar bidden dat het mee
valt."
haarlem jan kuys
Long pleitte vorige maand bij de vaste Kamer-
i tel sie voor landbouw voor ingrijpen in de intensie-
IK>UW. FOTO WFA GERARD VAN ROON
Tal van kunstenaars leveren een bij
drage aan de gisteren begonnen ac
tie Dierenrequiem van de stichting
Varkens in Nood, Milieudefensie, de
stichting Wakker Dier en de Ver-
eeniging tot Bescherming van Die
ren. De campagne is bedoeld als
rouwbeklag over alle vanwege het
mond- en klauwzeer gedode dieren.
Schrijvers en dichters onder wie
Rutger Kopland, Ivo de Wijs, Def P
en Yvonne Kroonenberg hebben
een requiem geschreven. Een aantal
dag- en weekbladen zullen die bij
dragen gratis afdrukken. Van de ze
ven gedichten zijn televisiespots ge
maakt, waarin de auteurs hun eigen
werkstukken voordragen. Maandag
zijn de spots voor het eerst te zien in
het programma Alle dieren tellen
mee. Op de internetsite www.die-
renrequiem.nl is een condoleance
register geopend. Hier kunnen sym
pathisanten een protest laten horen
tegen het verbod op vaccinatie door
de Europese Gemeenschap. De
elektronische handtekeningen zul
len worden aangeboden aan de
Raad van Landbouwministers in
Brussel.
Volgens zanger en tekstschrijver
Robert Long, ambassadeur van Var
kens in Nood, illustreert de aanpak
van mond- en klauwzeer dat 'de
mensheid behoorlijk gestoord is ge
worden'. „Iedereen heeft het maar
over 'ruimen' (wat een raar woord
eigenlijk), terwijl er voldoende vac
cinaties voorhanden zijn om alle
dieren in te enten. Op basis van
economische motieven worden nu
een heleboel dieren om het leven
gebracht. Beter kun je het failliet
van de vleesindustrie niet laten
zien."
Hij noemt de huidige crisis in dit
opzicht 'een zegen, hoe hard dat
ook klinkt'. Long hoopt dat de ver
antwoordelijken eindelijk inzien dat
het niet zo door kan gaan. In elk ge
val zal Varkens in Nood met een
nieuwe campagne nogmaals de
aandacht vestigen op de ontoelaat
bare wijze waarop met dieren wordt
omgesprongen. „Dieren zijn pro
ducten geworden. Het zijn geen die
ren meer. Maar, en dat is onze
boodschap, zo ga je niet met dieren
om."
Varkens in Nood heeft zich aan
vankelijk terughouden opgesteld.
Ambassadeur Long: „We hadden
g^en zin om 'zie je nou wel' te roe
pen. Dan hadden we meteen de re
actie gekregen van 'daar heb je die
zeikerds weer', hoewel dat inmid
dels weerlegd is door de omstandig
heden. Bovendien willen we reke
ning houden met al die mensen die
nu hun broodwinning kwijt raken.
Nu is echter wel het moment om
mensen te overtuigen van de nood
zaak van een andere houding ten
opzichte van dieren. Maar dat is
heel moeilijk, daar is nog veel tijd
voor nodig."
oudeschans De kleine grensovergangen in het Noorden van het land zijn gisteren door de Duitse douane gebarricadeerd om te voorkomen dat
buiten de controles om dieren en mogelijk met mond- en klauwzeer besmette materialen over de grens worden gebracht. Over de blokkade met
zand en borden is niet overlegd met de Nederlandse douane die er in eerste instantie niet erg gelukkig mee bleek te zijn.
FOTO CPD DUNCAN WIJTING
WLTO wordt overstelpt met vragen
„Goedemiddag. WLTO", zegt de receptioniste/telefonis
te. „Als ik je moet doorzetten naar de infolijn, dan zijn er
'tig' wachtenden voor je." Vele honderden agrariërs bel
den gisteren naar de WLTO in Haarlem. De gesprekken
gaan over maar een onderwerp: mond- en klauwzeer.
haarlem gpd
UNITED PHOTOS DE BOER MICHEL SCHNATER
De Westelijke Land- en Tuin
bouw Organisatie wordt over
stelpt met vragen over de vee
ziekte. Het infoteam van de
WLTO is nadat woensdag de
eerste gevallen van mond- en
klauwzeer in Nederland zijn
vastgesteld, verworden tot een
crisiscentrum. De bemanning is
verdubbeld. De tijden dat zij te
lefonisch bereikbaar zijn, zijn
fors uitgebreid.
„Wat de meest gestelde vraag
is?" Tjerk Doornenbal, cordina-
tor van het mkz-crisisteam bij
de WLTO, hoeft er niet lang
over na te denken. „Waarom
we nu niet inenten! Het ant
woord daarop is niet zo makke
lijk te geven. Het mag niet van
de Europese Unie. En als we
het toch doen, dan stopt de EU
ons in de ban en verliezen we
onze exportpositie, ook in de
zuivel."
Een andere veel gestelde vraag
is, of een boer nog bezoek mag
ontvangen. „Nee", luidt Door
nenbals antwoord. „Het is ver
standig het pad af te zetten en
ontsmettingsbakken neer te
zetten voor bezoek van de die
renarts en voor uzelf."
De coördinator komt er nauwe
lijks aan toe een gesprek te voe
ren. Voortdurend rinkelt zijn
mobiele telefoon en staat hij
mensen te woord. Leden van
het crisisteam komen naar hem
toe om van hem antwoorden te
vernemen op vragen waarmee
zij geen raad weten. De tempe
ratuur in de kleine ruimte waar
het crisisteam zit, loopt op tot
tropische warmte. Waar onder
normale omstandigheden twee
mensen dagelijks van negen tot
vijf uur WLTO-leden telefo
nisch te woord staan om infor
matie te verschaffen zijn het er
nu vier van negen tot negen
uur. Zelfs op zaterdag van ne
gen tot vijf uur. Met rode konen
van opwinding staan ze de bel
lers te woord. Ze zijn constant
in gesprek. Het belletje dat een
nieuw gesprek aankondigt,
krijgt niet de tijd om uit te rin
kelen. Ontvangt het infoteam
doorgaans tweehonderd tot
achthonderd telefoontjes per
week, nu wordt dit aantal per
dag bereikt.
„De mensen zijn heel emotio
neel. We krijgen heel veel vra
gen. Hoe kom ik aan mijn voer?
Mag mijn kind naar school? De
lastige vragen krijg ik", zegt de
coördinator, „en bellers, die de
discussie over beleid aangaan."
Doornenbal heeft zijn zin nog
niet uitgesproken of hij wordt
weer onderbroken. Dit keer
komt WLTO-voorzitter Jan de
Groot de ruimte binnenstap
pen. „Hoe is het hier?", vraagt
hij belangstellend. Doornenbal
doet verslag. En van de mede
werkers van het crisisteam met
een blocnote vol vragen waar ze
antwoord op wil hebben voegt
zich bij het tweetal. „Mag je ba-
bymelk meenemen als je naar
Frankrijk op vakantie gaat? Mag
je je hond meenemen? Bij wel
ke temperatuur gaat het mkz-
virus dood? Je mag niets ver
voeren. Geen vlees en melk.
Maar waarom gepasteuriseerde
melk niet?"
De Groot vertelt dat zijn organi
satie 13.000 aangesloten bedrij
ven in Zuid- en Noord-Holland
telt. De helft van de leden zijn
tuinders. „Maar 't zijn niet al
leen leden die ons bellen. We
krijgen ook telefoontjes van bij
voorbeeld burgers met een paar
schapen."
Leden van de WLTO kunnen
voor informatie over mkz bel
len met de WLTO-infolijn: tel.
023-5162360. Op werkdagen
van 9.00 tot 21.00 uur en op za
terdag van 9.00 tot 17.00 uur.
Ook via de internetsite www.wl-
to.nl en teletekstpagina 461
wordt informatie verstrekt over
de huidige stand van zaken.
