-
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Leiden als afvoerputje van
de Randstad
530
ZATERDAG 10 MAART 2001
>3'
Voor vele miljoenen verdwijnt er jaarlijks uit de
winkels in de Leidse binnenstad zonder dat ervoor
wordt betaald. En dat bedrag groeit alleen maar.
Sinds vorig jaar zomer is de diefstal in het centrum
enorm toegenomen. Dieven worden steeds jonger,
brutaler en professioneler, klagen de ondernemers. Ze
doen vaak niet eens meer aangifte. De cijfers van de
politie laten dan ook een heel ander beeld zien. 'Als we
de statistieken bekijken kun je stellen dat het heel goed
gaat met Leiden.Maar de politie weet wel beter. Het loopt
uit de hand met de winkeldiefstal. En de ondernemers
creëren hun eigen probleem.
s
tl
Ia
oms vindt het personeel van parfume
rie Douglas aan de Haarlemmerstraat
aan het eind van de dag maar één lege
[verpakking op de grond. Maar op andere dagen
verdwijnt met een soepele armbeweging een hele
[Alj plank met kostbare flesjes parfum in de tas van
een winkeldief, die ongestoord het pand verlaat.
Even verderop mist het personeel van de Prima-
foon-winkel aan het eind van een gemiddelde
week voor 10.000 gulden aan mobieltjes en ande
re apparatuur. En het beveiligingspersoneel van
Vroom Dreesmann betrapt geregeld winkeldie-
rpr ven die een uitgebreide bestellijst bij zich hebben,
waarop de wensen van hun afnemers in detail
staan vermeld.
Jarenlang had de Leidse middenstand maar één
grote klacht: de klanten konden hun auto nergens
kwijt en lieten Leiden daarom links liggen. Inmid-
Icani dels krijgt het parkeerprobleem zware concurren-
Ijtie van een andere bedreiging. Leiden is sinds vo
rig jaar zomer in toenemende mate populair bij
j winkeldieven uit de wijde omgeving. De stad is
het afvoerputje van de Randstad geworden,
meent ondernemer en plannenmaker Peter La-
1,-jjbruyère. „Het is heel logisch. Alle steden om ons
heen zijn zwaar aan het beveiligen. En hier zijn
we net gestopt met de particuliere beveiliging.
Zoiets is snel bekend bij de bendes. Ze waren er
-als de kippen bij toen de surveillanten uit de
I»Haarlemmerstraat waren verdwenen."
Labruyère schat de omvang van de winkeldief
stal in de Leidse binnenstad op vele miljoenen
per jaar. Veel meer valt daarover niet te zeggen,
omdat niemand een compleet overzicht heeft van
de hoeveelheid gestolen goederen. De politie
moet het doen met de aangiftes die zij binnen
krijgt. Daarmee hebben de autoriteiten slechts
zicht op een fractie van wat er werkelijk aan de
^.phand is, beseft ook wijkagent René Feenstra, die
Iin de binnenstad speciaal is belast met winkelcri-
minaliteit. „Volgens onze cijfers is het aantal win
keldiefstallen in de laatste vier maanden van het
vorig jaar zelfs flink teruggelopen. Als je die statis-
90,1 tieken bekijkt kun je stellen dat het heel goed gaat
met Leiden. Maar we weten wel beter."
Ri Waarom zou je als ondernemer nog aangifte
vaJ doen van winkeldiefstal? Het kost veel tijd en de
dief staat zo weer op straat. Een beetje winkeldief
gaat, als hij per ongeluk toch een keer aan de po-
niitie is overgedragen, zo snel mogelijk terug naar
de winkelier die hem staande heeft gehouden.
Om triomfantelijk te melden dat de politie hem
niets kon maken, en dat hij al vrij man is voordat
de ondernemer zijn papierwinkel heeft afgerond.
Winkeldieven voeren doelbewust een ontmoe-
lev digingsbeleid bij winkeliers sinds de politie een
I lik-op-stukaanpak hanteert, weet Feenstra. „Maar
dat we er niets mee doen is dus een fabeltje. Als je
iets steelt met een waarde van nul tot 100 gulden,
"krijg je minimaal een boete van 240 gulden. Tus-
lAl Een handige dief vindt altijd wel een manier om
elektronisch beveiligde spullen ongezien de winkel
uit te krijgen. foto dick hogewoning
sen de 100 en 250 is dat 440 gul
den. Is de waarde hoger of ben jc al
een keer eerder gepakt, dan gaat
het naar de rechter. Dat ze weer snel
op straat staan, komt doordat we ze
niet langer vast mogen houden dan
strikt noodzakelijk is. En door de au
tomatisering kunnen we een aanhou
ding tegenwoordig veel sneller afhan
delen."
Vodr de ondernemers heeft de poli
tie de tijd die in een aanhouding gaat
zitten ook zo veel mogelijk beperkt. Er
zijn kant-en-klare formulieren opgesteld
en uitgedeeld. Terwijl de winkeliers
wachten op de politie, kunnen zij de pa
pieren alvast invullen. Feenstra: „Er is
geen ander strafbaar feit waarvan je zo
makkelijk aangifte kunt doen. Leuker kun
nen we het niet maken, maar makkelijker
ook niet meer."
De particuliere beveiliging van V&D hoor
je niet klagen over de samenwerking met de
politie. Waar de politie in andere steden
makkelijk twee of drie uur op zich laat wach
ten, zijn de Leidse dienders bijna altijd bin
nen twintig minuten ter plaatse om de dief
mee te nemen. Een half uur na de aanhouding
is de bewaker weer terug in de winkel.
Het mag dan soepel lopen bij Vroom
Dreesmann, toch doet het warenhuis sinds vo
rig jaar niet meer van iedere diefstal aangifte bij
de politie. „Een gelegenheidsdief die een enkele
lipstick steelt, houden we tegenwoordig niet
meer aan", vertelt bedrijfsleider Joyce Verdijk.
„Die vragen we gewoon om de spullen terug te
leggen. Het heeft geen zin om voor zoiets kleins je
bewaker een half uur kwijt te zijn. Want in de tus
sentijd is er dus geen bewaking in de winkel en
kan iedereen zijn slag slaan. Als de dief een vrouw
is moet je er ook nog een personeelslid bij zetten,
want een mannelijke bewaker mag niet alleen
met haar zijn. Dus alleen voor de wat grotere dief
stallen halen we de politie er nog bij."
Naast particuliere bewaking heeft V&D een sca
la aan maatregelen genomen om winkeldiefstal te
voorkomen. Zo hangen er camera's en zijn de
goederen op verschillende manieren elektronisch
beveiligd. Maar hoe goed iets ook is beveiligd, een
handige dief vindt altijd wel een manier om de
spullen ongezien de winkel uit te krijgen. Zo wor
den er dieven betrapt die hun jas of tas gevoerd
hebben met aluminiumfolie, waardoor de beveili
gingspoortjes worden omzeild. Ook zijn er de no
dige slimme trucjes om beveiligingskabels on
klaar te maken. En de echte profs slagen er zelfs
in om de grote kunststof 'wafers' die de poortjes
laten piepen los te maken. Verdijk: „We hebben
echt geen idee hoe ze dat voor elkaar krijgen. Het
moet iets heel kleins zijn waarmee ze dat doen.
Bij het fouilleren is tot nu toe nog nooit iets aan
getroffen. Vorige week bijvoorbeeld. Toen betrap
ten we iemand met een grote tas vol dure cosme
tica. De politie vond later zijn auto. Daarin lagen
ook nog een paar vuilniszakken propvol V&D
spullen." Al met al slagen de dieven er ondanks
de bewaking en de beveiliging in om voor onge
veer een half miljoen gulden per jaar mee te ne
men uit het warenhuis.
Elektronische maatregelen tegen diefstal zijn
buitengewoon kostbaar, terwijl het resultaat zeer
beperkt is. Dat is de stellige overtuiging van de
Sassenheimse beveiligingsadviseur Ad van der
Zanden. „Het verbaast me iedere keer dat onder
nemers eerder allemaal dure apparatuur kopen
dan dat ze geld steken in de opleiding van het
personeel en een andere inrichting van de winkel.
Terwijl daar veel meer winst te halen valt." Win
keldieven kiezen heel bewust voor jonge, onerva
ren en onoplettende bediendes, en daar zijn er
door de krapte op de arbeidsmarkt veel van. „Die
16-jarige meisjes die je aanneemt hebben geen
werkervaring, geen productkennis, ze moeten,
kortom, alles nog leren. Direct ook al letten op
verdachte personen is een tikkeltje te veel ge
waagd. Laat staan dat ze ze ook nog durven aan
spreken."
Van der Zanden leert zijn klanten om door het
oog van een winkeldief naar hun eigen winkel te
kijken. Dus: zet geen dure, eenvoudig te stelen ar
tikelen vlak bij de uitgang, spreek de klant direct
bij binnenkomst aan zodat deze zich niet onop
gemerkt waant, zorg voor een overzichtelijke in
deling van de winkel, train je medewerkers in de
omgang met potentiële dieven, en plaats je bevei
ligingsmaatregelen op strategische plekken. Zo
adviseert hij om lering te trekken uit de sporen
die een dief achterlaat. Waarschuwingsbordjes
moeten juist daar worden opgehangen waar stee
vast lege verpakkingen worden aangetroffen.
Naast de fout dat ondernemers te gemakkelijk
naar elektronische hulpmiddelen grijpen, fixeren
ze zich volgens Van der Zanden ook veel te veel
op de professionele winkeldief. „Van alle winkel
diefstallen is niet meer dan vijftien tot twintig
procent professionele criminaliteit. De rest komt
voor rekening van leveranciers, personeel en een
bonte schare gelegenheidsdieven. Het beeld van
een winkeldief die stiekem iets in zijn zak steekt,
is echt achterhaald. Bijna iedereen kent het 'krat-
je-bier-effect': dat het kratje onderop je winkel
karretje staat en de caissière hem niet aanslaat.
Als je dat buiten op de parkeerplaats ziet, ga je er
niet mee terug, maar vind je het gewoon een
stomme fout van de caissière, die maar beter had
moeten opletten. Dat zijn miljoenen die op zo'n
manier uit de winkel verdwijnen."
De Nederlander bedingt volgens de adviseur
graag zijn eigen korting. Zo worden geregeld
mensen aangehouden die bij een tuincentrum
voor 2000 gulden aan tuinhout afrekenen, maar
wel voor anderhalve gulden aan schroeven in hun
zak stoppen. Die korting hebben ze verdiend, is
de gedachte. Brutaler wordt het wanneer een dief
een videocamera van de plank pakt en op hoge
poten bij de verkoper komt melden dat hij het
ding wil ruilen. Wanneer het antwoord volgt, dat
dat zonder bon niet gaat, stapt hij scheldend en
tierend over slechte service mét zijn buit de win
kel uit.
Mensen zijn makkelijker geworden met diefstal.
Het meenemen van een blocnote en floppy van
de baas is net zo geaccepteerd als het tillen van
de belasting. En bij jongeren ligt de grens tussen
wat wel en niet acceptabel is nog een stuk lager.
„Als je hoort wat er op middelbare scholen alle
maal op bestelling gestolen kan worden, dan is
dat echt niet normaal meer", vertelt Van der Zan
den. „Dan moet je als jongere wel buitengewoon
sterk in je schoenen staan wil je daar niet aan
meedoen. Want iedereen doet het en iedereen wil
erbij horen met mooie spullen, goede make-up,
een mobiele telefoon en een scootertje. Het is
voor een jongere heel moeilijk om zich op een
eerlijke manier te handhaven."
Voor middelbare scholieren die hun eerste
schreden zetten op het criminele pad heeft de po
litie sinds een aantal jaren het succesvolle Halt
project. Maar ook voor de basisschoolleeftijd is
inmiddels een soortgelijk project opgezet. Want
de diefjes worden steeds jonger. Feenstra: „Dat
baart mij echt zorgen: kinderen van acht, negen
jaar die gaan pikken. Wat er tegenwoordig op la
gere scholen allemaal al rond gaat... Voor deze
groep is het essentieel dat ze zo snel mogelijk een
keer aangehouden worden. Dat werkt. Jongeren
die een keer met Halt in aanraking zijn gekomen
zien we bijna nooit meer terug. Daarom is het
ook zo belangrijk dat ondernemers aangifte doen
- juist ook van de kleine zaakjes."
Labruyère heeft er echter wel begrip voor dat
de politie niet meer wordt ingeschakeld voor klei
ne diefstallen. „Je bent daar zo een uur mee kwijt,
terwijl het er een ondernemer om gaat dat hij zijn
spullen terugkrijgt. Iedereen redeneert vanuit zijn
eigen zaak. Het is een kosten-batenverhaal dat
ook opgaat voor beveiligingsmaatregelen. Hoe
veel kost de beveiliging, hoeveel verlies je aan
diefstal en aan omzet als je je winkel minder
'klantvriendelijk' maakt? Maar eigenlijk is het van
de gekke dat je zo moet redeneren als je bedenkt
hoeveel belasting je betaalt." Daar hoort toch de
criminaliteitsbestrijding en de veiligheid op straat
van betaald te worden, meent de ondernemer.
Hij pleit daarom voor meer blauw op straat.
„Hoeveel overheidstaken moet je als ondernemer
nog op je nemen? We hebben het parkeren al ge
regeld, we zijn bezig met het afval en dan komt
daar ook de veiligheid nog eens bij. En dat terwijl
de verantwoordelijkheid toch gewoon bij de over
heid ligt."
Leiden is sinds vorig jaar zomer in
toenemende mate populair bij win
keldieven uit de wijde omgeving.
foto dick hogewoning
Juist omdat de beveiliging voor ondernemers
vaak een kosten-batenverhaal is, meent de politie
dat zij niet volledig verantwoordelijk is voor alles
wat gepikt wordt in de winkelstraten. Parfumerie
Douglas haalt niet voor niets overal zijn vitrines
en toonbanken weg. Als klanten alles zelf kunnen
voelen, bekijken en testen, wordt er niet alleen
veel meer gepikt, maar ook veel meer verkocht.
Ketens berekenen hun diefstalpercentages vaak
per regio, weet Feenstra. „Zij rekenen bijvoor
beeld op vier procent van de omzet in heel
Noord- en Zuid-Holland. Als het elders lager is,
liggen ze er niet wakker van als er in Leiden acht
procent verdwijnt. Dat is dan alleen vreselijk zuur
voor het personeel dat daar werkt. Want die heb
ben gekozen voor het vak van verkoper, niet voor
dat van boevenvanger."
Zo denkt het Primafoon-personeel er ook over.
Vorig jaar kregen alle KPN-winkels een nieuwe in
richting. De modellen lagen voor het oprapen, en
dat gebeurde dan ook. Het personeel voelde zich
steeds onveiliger en raakte gedemotiveerd van de
diefstallen. Maar het hoofdkantoor maakte zich er
niet zo druk om. Want ook als een mobieltje is ge
pikt, levert het KPN een hoop belminuten op. Na
lang aandringen wist het personeel een paar we
ken geleden te bewerkstellingen dat de draagbare
telefoons werden vervangen door dummy's en de
dozen leeg in de winkels mochten staan.
Geen ondernemer is erbij gebaat als de politie
onneembare vestingen maakt van winkels, stelt
Feenstra. „Ze calculeren derving in. Als je vlak bij
de uitgang een vitrine met kostbare spullen hebt
staan die steeds wordt leeggehaald, is het de ver
antwoordelijkheid van de winkelier om daar iets
aan te doen. Dan kun je niet zeggen: de politie
moet hier om de hoek staan om de dieven te pak
ken. Als ze dan ook geen aangifte meer doen en
de boeven niet meer worden gestraft, creëren ze
hun eigen probleem."
MARIJN KRAMP
RUUD SEP
