De schoonheid
van een muur
Rijp en Groen
Hendrik in de kou
Mos in het gras
Startschot voor nieuw tuinseizoen
VRIJDAG 23 FEBRUARI 2001
160/960
REDACTIE: RIEN POLDERAAAN 023-5
GREET
geeft antwoord op
al uw tuinvragen
Brieven naar.
POSTBUS 507
2003 PA HAARLEM
Eén van onze oudste in
heemse groentegewassen
heet 'Brave Hendrik'. Je
komt hem in elk boek over
'wilde planten' tegen en in
het Latijn wordt hij Cheno-
podium Bonus Hendricus
genoemd. Ook in het pot
jeslatijn van de botanici is
de plant 'braaf (bonus,
goed) gedoopt, en als je dat
vertaalt in onverwoestbaar,
snel tevreden en voor veler
lei doeleinden bruikbaar,
dan klopt het
wel. In de
Middeleeu
wen was deze
brave Hendrik
een onmisba
re groente-
plant in elke
tuin, maar ten
gevolge van de
introductie
van veel ge
wassen uit
verre landen is
hij uit het
gangbare pak
ket verdwe
nen.
Nu we in toe
nemende ma
te weer bor
ders met bloe
men trachten
te combineren
met bruikbare,
eetbare ge
wassen, is de tijd rijp voor
een herwaardering van de
ze inderdaad brave plant.
Hij groeit op vrijwel elke
grondsoort, in de zon en in
de schaduw, wordt redelijk
groot maar woekert niet.
Hij behoort tot de zoge
noemde vaste planten, wat
betekent dat hij elk voor
jaar weer braaf terug komt,
ook na een zeer koude win
ter. Je kunt er de hele zo
mer tot diep in de herfst
van oogsten, je kunt het
opmerkelijk gevormde
groene blad met de afme
ting van een spinazieblad,
zowel rauw als salade, fijn
gesneden in stamppot, of
als garnering van een voor
gerecht gebruiken. Koken
als spinazie kan ook. Kort
om niets dan goeds.
Zijn er dan geen slechte ei
genschappen? Ja zeker. Het
zaad, bijvoorbeeld, is moei
lijk te krijgen, het moet
doorgaans besteld worden.
En als je het wel hebt kun
nen bemachtigen, komt het
niet of bijna niet op. Bo
vendien vormt Hendrik
graag en snel een lange
smalle bloeiwijze.
Daarmee begint hij
in juni en hij gaat
ermee door tot
het vriest. De
bloei moet gere
geld verwijderd
worden want die
belemmert de
bladgroei.
En nu het probleem van
het zaaien. Dat heb ik met
hulp van anderen opgelost,
want bij mij lukte het in het
begin ook niet. Brave Hen
drik, die zijn naam te dan
ken heeft aan koning Hen
drik IV, is namelijk een zo
genoemde koudkiemer. In
de natuur maakt hij topja
ren door na een zeer koude
winter. Die koude winter
zullen wij moeten imiteren.
Met behulp van een ijskast
is dat letterlijk
een koud
kunstje.
We vullen een
bakje met goe
de zaaigrond.
Daarin doen
we dan een
aantal zaadjes,
niet alles tege
lijk want we
kunnen het
zaad nog best
een jaar over
houden of er
een ander een
plezier mee
doen. Aan een
stuk of vijf
planten in de
border hebben
we voor een
klein gezin
meer dan ge
noeg.
We dekken al
les goed af en zetten het
bakje gedurende vier dagen
in de diepvries. Dan gaat
alles nog eens drie weken
in de koelkast en dan pas
zetten we de hele handel
op balkon of in de tuin. Het
weer is dan meestal van
dien aard dat een sterke
kiemer er wel tegen kan.
Uiteraard hebben de plan
ten om te kiemen vocht no
dig, maar ook weer niet te
veel. Zodra de kiemblaad-
jes zichtbaar zijn, is licht
maar geen felle zon van
groot belang. Zodra de
planten groot genoeg zijn
om verspeend te worden,
gaan ze in een grotere bak
of apart in potjes. In de vol
le grond zetten we ze pas
als ze redelijk groot zijn.
Anders is er de kans dat we
ze per ongeluk weg wieden
of iets van dien aard.
Zetten we de planten op
een bed apart, dan is een
onderlinge afstand van on
geveer 35 centimeter vol
doende. Omdat ze als vaste
plant elk jaar weer terug
komen, verdient het aan
beveling om de planten
na twee jaar te scheuren
en bij voorkeur op een
andere plaats te zetten
dan wel de grond te
verversen waarin ze
komen te staan.
De Chenopodium be
vat verhoudingsge
wijs veel ijzer, kalk
en vitamine B.
VRAAG ANTWOORD
Het muurvarentje, Asplenium ruta-muraria. foto gpd
Graag loop ik door de straten
van een pas uit de grond ge
stampte buitenwijk. Hier zie je
hoe de nieuwste tuinmodes
zich razendsnel ontwikkelen.
Want het gaat hard in de 21e
eeuw. Vroeger ging de mode in
de tuin wel even mee; zeker
dertig jaar hebben we van de
bielzentuin kunnen genieten,
en bijna net zo lang van de pre
fab vijver.
Maar nu valt het nauwelijks bij
te houden. We zijn nog maar
net gewend aan de Griekse
tuin, vol rotsblokken, urnen en
amforen, of de nieuwe mode
dient zich aan in de vorm van
de arbeidsloze tuin die voorna
melijk bestaat uit kattenbakkor
rels, of iets wat daar sprekend
op lijkt, met hier en daar een
menhir of een hunnebed.
Vaste planten, of één- en twee
jarige planten ontbreken in de
ze postmoderne steenwoes
tenijen, maar hier en daar staat
een bolconifeertje verloren in
de steenslag. Als boom kiest Jan
Modaal nog steeds een bolaca-
cia, maar wie iets meer, ver
dient koopt een met bamboe-
staken gespalkte leilinde. De
grote hit bij de veelverdiener is
de dakplataan. Dat wordt nog
lachen straks, want de trotse ei
genaar van deze BMW onder de
vormbomen is door zijn bo-
mendealer vast niet op de
hoogte gebracht van een geme
ne platanenziekte die vanuit
Zuid-Europa naar onze streken
oprukt.
Wat mij verbaast, als ik langs al
die modieuze nieuwe tuintjes
loop, is dat er zo veel geld aan
dure stoffering van de tuin
wordt besteed, terwijl de af
scheiding veelal bestaat uit het
lelijkst denkbare verschoten
groene waaibomenhout. Zelfs
als de architect van de nieuw
bouwhuizen zijn best heeft ge
daan en mooie bakstenen heeft
gekozen, worden de achtertui
nen binnen een week na ople
vering van elkaar gescheiden
door de meest afzichtelijke vu
renhouten schuttingen.
Terwijl er op alle mogelijke ter
reinen met geld gesmeten
wordt, komt blijkbaar niemand
op het idee dat de gemetselde
muur verreweg de mooiste
tuinafscheiding vormt. Daar
naast kan een muur die op het
zuiden ligt ook nog gebruikt
worden voor het kweken van
exotisch fruit, zoals vijgen en
abrikozen. Je kunt een vijg na
tuurlijk ook tegen een schutting
planten, maar die mist de ra
diatorfunctie van de muur die
's nachts warmte uitstraalt,
waardoor het fruit ook in onze
kille herfst nog net afrijpt. Een
tuinmuur op het noorden zou
je kunnen inrichten als vertika-
le rotstuin.
In oude tuinmuren groeit van
alles, maar die zijn meestal nog
met oude kalkcement gemet
seld; in een muur die met mo
derne portlandcement is opge
trokken wil de eerste honderd
jaar niets groeien. Maar voor dit
probleem heb ik een oplossing
bedacht: de voorzetmuur. Voor
de nieuwe tuinmuur wordt een
halfsteensmuur gemetseld, van
oude handvormstenen en met
cement die flink wat schelpkalk
bevat. Wie onmiddellijk resul
taat wil zien, kan desgewenst
nog een handvol tuingrond
door zijn cement mengen. Dit
gaat ten koste van de stevig
heid, maar daarvoor staat de
bestaande muur garant. Ge
bruik desnoods een paar rustie
ke muurankers om uw voorzet
muur overeind te houden, of
metsel een steunbeer. Maak
een spouw tussen de twee mu
ren en vul die met grond. Laat
hem aan de bovenkant open,
zodat u ook bovenop de muur
kunt planten. Laat hier en daar
een smalle opening als plantgat
tussen de stenen van uw rots-
plantenmuur, maar probeer
netjes te metselen. Een 'oude'
begroeide muur is al rustiek ge
noeg zonder ook nog schots en
scheef gemetseld te zijn. En
zorg voor een diepliggende
voeg, waardoor er ruimte ont
staat om jonge planten in de
voegen te duwen.
Planten die in muren groeien
zijn er genoeg, maar misschien
is het aardig om het eens te
proberen met die planten wier
naam met 'muur' begint, zoals
het muurvarentje, de muurpe
per, de muurbloem en de
muurleeuwenbek. De muur
bloem en de muurpeper heb
ben zon nodig, maar het muur
varentje en de muurleeuwen
bek groeien overal. Plant bij
voorkeur in het najaar - een tijd
van het jaar waarin uw muur
niet uitdroogt. En plant in over
vloed, want in het voorjaar zul
len de vogels meer dan de helft
van uw jonge plantjes verzame
len om die in hun nest te ver
werken.
ROMKE VAN DE KAA
De beurs Tuinidee is uitge
groeid tot het grootste 'over
dekte' tuinevenement van Ne
derland. Voor de negende edi
tie, van 28 februari tot en met
4 maart in de Bossche Bra
banthallen, meldden zich
meer exposanten dan ooit. Be
denker Bert Huls is ook dit
jaar verantwoordelijk voor de
vormgeving van het evene
ment.
Een ontmoeting met Bert Huls
heeft altijd iets spannends. De
tuinarchitect, die kantoor
houdt in het Brabantse Oister-
wijk, zit altijd boordevol plan
nen. Dat hij het grootste deel
daadwerkelijk weet te verwe
zenlijken is een gave. De voor
malige presentator van een
tuinprogramma voor de TROS
duikt binnenkort naast Jan des
Bouvrie weer op in TV Woon-
magazine, waar hij Nederland
kennis laten maken met de
nieuwste tuintrends. Daarnaast
werkt hij in opdracht van be
drijven en particulieren. En in
de tussentijd moet ook zijn
nieuwe kantoor met landgoed
nog vorm krijgen.
Temidden van die werkzaam
heden maakt hij nog steeds tijd
voor Tuinidee, voor de negende
keer alweer. Begin jaren negen
tig stond hij aan de wieg van
het evenement en, zo bena
drukt Huls, het decennium wil
hij zeker volmaken.
Niet de exposanten, maar de
vier stijlpaviljoens bepalen in
belangrijke mate het karakter
van Tuinidee. Daarin staan dit
jaar het buitenleven (de simpele
voor- en achtertuin), society life
(duur, exclusief), La Dolce Vita
(thema Italië) en Via Venetië
(alles over water in de tuin)
centraal.
Het grootste deel van de bezoe
kers zal zich vooral herkennen
in het eerste paviljoen. Achter
een gevelpartij met echte bal
kons gaan diverse tuinen
schuil, variërend in grootte en
stijl. Voor iedere soort de tuin-
bezitter is er wel wat inspire-
rends bij. Wie zich op een ele
mentaire manier met tuinieren
bezighoudt, zal zich aangespro
ken voelen door veel spranke
lende natuur in de tuin. De in
richting van andere voorbeeld
tuinen is gericht is op activiteit,
bedoeld voor rusteloze tuinier.
Maar ook de 'luie' tuinliefheb-
ber, die graag buiten is maar
niet te veel aan de tuin wil
doen, komt aan zijn trekken.
Tenslotte komt ook de moder
ne tuin aan bod, met als motto
het zomerse zuiden."
De bezoeker kan niet alleen
ideeën opdoen, evenals vorig
jaar is een zogenoemd techno-
plein ingericht. Met behulp van
de computer kunnen de vi
beeldtuinen geprojecteerd
den op de eigen tuin. Daai
hangt meteen een prijskaa
Bijzonder is het paviljoenI
Dolce Vita, dat een Italiaar
sfeer ademt. „Een etmaali
Italiaanse tuin", noemt Hu
het. Met lichteffecten gevej
inrichters de bezoekers he
voel van de 'ochtend' naai
'avond' door de tuin te lop
Ondanks de zuidelijk sfeei
in deze voorbeeldtuin woi
opgeroepen zijn er slechts
planten toegepast die in h
Nederlandse klimaat gedij
PAUL GEERTS
Tuinidee. Van 28 februari tot
met 4 maart. Brabanthallen, D
zekade 2 in Den Bosch. Woens
februari geopend van 13.00 uu
22.00 uur. Daarna dagelijks vai
10.00 uur tot 18.00 uur. De enl
kost 19,50 gulden. Voor meeri
matie: 073 62 93 29 3. Op inter
www.tuinidee.nl
Voor Tuinidee is een complete gevelrij gebouwd waarachter kleine en grote tuinen zijn te zien.
Sfeer is in de tuin nog altijd belangrijker dan trends.
J. Groen uit IJmuiden schrijft over een
probleem dat de volgende weken vele
malen aan de orde zal komen. Het
probleem luidt: mos in het gras. Je
kunt het zo gek niet verzinnen of je
ziet momenteel mos, heel veel mos in
de diverse grasvelden. In het voorjaar
vernieuwen is zinloos want over een
jaar doet zich het huidige probleem,
veroorzaakt door veel stikstoffijke zure
regen, weer voor. Binnen enkele we
ken zal ik over het gazon schrijven, nu
alvast het advies: verticuleren in
maart, goede compost op de kale plek
ken en stikstofrijke goede natuurlijke
mest. Zo behandeld zal het gras in
april groeien als 'kool'.
P. Vroonland uit Rijnsaterwoude
vraagt om het adres van een goede ho
venier die een tuin van 40 bij 15 goed
kan aanleggen. Hierover kan ik geen
uitsluitsel geven maar ik ben ervan
overtuigd dat de milieuafdeling in de
eigen gemeente of anders de Groen-
raadsman dat wel kunnen (Natuur en
Landschap, Kleverlaan 9, Haarlem, te
lefoonnummer: 5258181).
Was ik maar 'alleswetend' zoals Gre
Loos uit Haarlem veronderstelt. Met
haar vraag val ik meteen door de
mand want ik weet niet welke plant
het is die in Cyprus naast de oleanders
groeit en roodbruine spercieboonach-
tige vruchten heeft. Zou het soms een
Asclepia zijn? Een tropische klimplant?
Ik houd me aanbevolen voor betere
informatie. In elk geval binnen zaaien
en binnen houden tot na de nachtvor
sten en in de herfst weer snel naar bin
nen halen als het koud wordt. Het is
zeker geen winterharde plant.
Een bijzonder bericht van J. A. van
Eijk uit Haarlem, te weten een Schef-
flera die al een tweede achtereenvol
gend jaar met mooie witte bloemtros
sen bloeit. Volgens de geraadpleegde
encyclopedie gebeurt dit alleen in het
land van oorsprong: Australië. De ver
zorging van de inzender was volgens
eigen zeggen minimaal: drie maal per
jaar plantenmest, heel af en toe
sproeien en een plaats op de venster
bank boven de verwarming. Kennelijk
gaat het hier om een uitzonderlijk
exemplaar dat na veertien jaar bloeit.
Gefeliciteerd. Mijn advies is stekken te
nemen van deze plant. Zeven tot tien
lange stekken, vlak onder een knop af
snijden, onderste bladeren verwijde
ren, eventueel groeistof voor stekken
gebruiken en in een klein potje waarin
turf met evenveel grof zand of perliet.
Plastic zak erover en bij rond ongeveer
graden binnen drie vier weken laten
bewortelen. De planten, zeg maar klo
nen, deze Schefflera zullen waar
schijnlijk ook weer gaan bloeien na
verloop van tijd.
Mevrouw M. J. Warmerdam uit
Overveen heeft met succes een zaadje
van een cypres uit de magische plaats
Delphi mee naar huis genomen en ge
zaaid. Inmiddels is ze in het bezit van
een 45 centimeter hoge plant die bin
nen staat. Haar vraag is nu of deze
plant naar buiten mag. Ja zeker, want
alle cypressen zijn winterhard, alleen
de planten die wij zo noemen behoren
niet steeds tot dezelfde groep. Er zijn
er die in het Latijn Chamaecyparis ge
noemd worden, andere heten officieel
Cryptomeria of Cupressus. Maar welke
cypres het ook moge wezen, ze zijn al
lemaal winterhard, ze houden van zon
en halfschaduw en van goed doorla
tende grond. Maar deze zaailing is wel
verwend omdat hij nu binnen staat Hij
moet dus afgehard worden eer hij naar
buiten mag. Vanaf eind maart geregeld
bij mooi weer naar buiten en als er
geen nachtvorsten meer zijn definitief
de vrije lucht in.
J. Ebbers uit Heemstede kan katten
niet alleen met hier en daar motten-
ballen in de grond op afstand houden.
Beter is, volgens velen, de grond af
dekken met cacaodoppen waarvan
geur en structuur niet op prijs gesteld
wordt. Rest het slakkenprobleem. Zelf
los ik dat op met schoteltjes bier waar
in ze verdrinken. Daarna dienen ze als
kippenvoer. Er zijn twee milieuvrien
delijke middelen in de handel: Ne-
maslug, een preparaat van aaltjes dat
de slakken aantast en Brimexl. 076-
5656759.
Heel veel dank aan mevrouw Schal-
kers uit Leiderdorp die zo vriendelijk
was, mij het antwoord van de Hortus
in Leiden over de zogenoemde pape
gaaienboom toe te doen komen. Het
blijkt een Asclepia syriaca te zijn en
dat weet ik nu dankzij het schrijven
van C. Teune, hortulana.
Een fraaie kleurenfoto vanuit Italië
ontving ik van C. A. van Es uit Leiden.
Het blijkt één van de vele Nicotia
zijn die in ons klimaat doorgaans
jarig gekweekt worden omdat ze
winterhard zijn. Sommige liefhei
weten ze 's winters over te houdf
door ze vroeg in het voorjaar bin
zaaien en pas na de nachtvorstei
tuin te zetten. Welke Niocotiana
lkan ik zo niet zeggen want er zijr
veel die wit bloeien. Sommige he
bloemen die 's nachts geuren am
bloemen die overdag geuren. De
noemde 'eikels' zijn de vruchten,
met zaad dat nu in het voorjaar t
nen gezaaid kan worden.
H. Snel uit Leiderdorp heeft
rostegia venusta die ondanks allt
de zorgen niet wil bloeien. Waar
schijnlijk toch te weinig zon en v
te in onze kille zomers. Probeer
klimmer zo lang het gaat in het v
jaar binnen te houden (hoge lucl
vochtigheid is vereist) en zorg da
midzomer voor een zeer warme,
zonnige plaats. Misschien lukt hi
wel. Het is een moeilijke plant in
klimaat.
GREET BUCHNER»
PUZZEL
Cryptogram
Horizontaal: 1Je moet jezelf ontzien op de bank! (6); 7. Te groot om te scheppen (5);
8. Precies op dat moment (5); 9. Jaloezie in een vreemde winkel (5); 10. Ook Piet
overleefde de magere niet! (4); 11Voor een appel en een ei in het ziekenhuis te krijgen
(6); 12. Kruiswapens (6).
Verticaal: 2. Spaar je om het ervan te maken? (5); 3. Staatsbestel om af te vallen (6);
4. Nuffige broedplaatsen (6); 5. Die geef ik aan de baby als ik de zaak oplicht! (4);
6. Onderwijs van een vis bij de bank (8); 10. Omdat hij zoveel dronk had hij geen stem
meer over (4); 11Dat beest is gemaakt om over te lopen (3).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Ked; 4. set; 6. nicht; 9. lasnaad; 11. lu; 12. bel; 13. rk; 15. eken;
17. maan; 19. mrs; 20. ave; 21. iata; 23. snee; 24. ga; 25. rip; 27. rp; 28. kwekery;
32. Osaka; 34. nel; 35. fel.
VERTICAAL: 1. Kw; 2. dna; 3. acne; 4. sta; 5. ts; 7. isbn; 8. halm; 9. lukraak; 10. dravery;
11. Iemig;44. kneep; 16. Est; 18. aan; 22. Ares; 23. spek; 26. ikat; 29. wol; 30. raf;
31. In; 33. el.
HET WEER
Winterse buien
Het is gisteren nog lange tijd redelijk weer
geweest. Tot in de middag kwam de zon er
geregeld aan te pas en liep het kwik op tot
maximaal 7 8 graden. Ondertussen vielen
in het noordoosten de eerste winterse bui
en. Om 10 uur meldde Appingedam klod
ders natte sneeuw. Gisteravond en de afge
lopen nacht trokken buien ook over onze
streken. Daarbij kwam het plaatselijk tot
smeltende sneeuw en hagel. Ook werd on
weer waargenomen.
In het zuiden en zuidwesten van het land
was enige tijd sprake van een gesloten
neerslaggebied. Dat kwam omdat dat deel
van Nederland te maken kreeg met een sto
ring in het front dat de koude en zachte
luchtmassa's van elkaar scheidt. De kans is
groot dat het morgenochtend op veel plaat
sen een witte wereld zal zijn. Vanaf van
avond wordt het weerbeeld namelijk be
paald door een storing die zich van het
noordelijk deel van de Noordzee naar wes-'
telijk Nederland verplaatst.
De storing is actief in een steeds kouder
wordende atmosfeer. Op grote hoogte (5
kilometer) zakt de temperatuur tot -38 gra
den en ook nabij het aardoppervlak gaat
het kwik door het vriespunt heen. Door de
grote verticale temperatuurverschillen kan
het tijdens de sneeuwval ook onweren. Ver
der een aantrekkende oost tot noord(
tenwind. Zaterdagmiddag zijn er wee
klaringen en neemt de wind af. De te
ratuur komt maar net boven nul uit.
Een volgende storing veroorzaakt 's a
opnieuw enkele sneeuwbuien. Ook o
dag kans op een winterse bui, afgewii
door zonneschijn en na meest lichte
in de ochtend wordt het maximaal 41
den. Vanaf maandag wordt het weerb
bepaald door een actieve depressie b
de Noordzee. Het systeem veroorzaal
riodiek regen en of sneeuw bij tempel
ren die in de middag op ongeveer 4-5
den uitkomen.
