De koe is tot demon gemaakt'
Labour vol vertrouwen
op het verkiezingspad
BSE biedt marginale biologische landbouw nieuwe kansen
Buitenland
- AG 17 FEBRUARI 2001
Agence France Presse ANP Algemeen Nederlands Persbureau AP Associated Press
DPA Deutsche Presse Agentur GPD Geassocieerde Pers Diensten RTR Reuters
Succesvolle Blair heeft van oppositie niets te duchten
BSE bloeit de bio-boer. Maar
lief gestegen vraag naar ecologi-
lucten overstijgt het aanbod ver
rijk en Groot-Brittannië zien
opt tot massale import. Onder
en de Duitse biologische boeren,
oment dat de grote doorbraak
lur lijkt te staan, in twee kam-
p n gevallen.
ast kon niet groter zijn. Somber
erd was een paar weken geleden
p de jaarlijkse conferentie van de
itmide Britse agrarische sector in
fusnkele tientallen kilometers ver-
)6- j de tegelijkertijd gehouden confe-
de Soil Association, de Britse
gj gvan bioboeren en -handelaren,
de sprekers van optimisme.
ider. De vraag naar organische
3 rvalt weliswaar nog in het niet bij
iet goedkopere, 'gewone' voedsel,
r alle recente voedselschandalen
ehoefte aan 'biologische' produc-
|(j productiearealen groeien lang-
ar gestaag mee. In Nederland zijn
biologische boerenbedrijven
7.000 hectare onder hun hoede
uim één procent van de land-
ïd. De doelstelling voor 2010 is
ectare.
Brittannië was het areaal ten op-
h 1999 verdubbeld tot 540.000
procent) en is het einde van de
lang niet in zicht. Zeventig pro-
de organische producten in
moet worden geïmpor-
o|
1 .Dominic Fry van supermarktketen
.OCf's is de omzet van organische
n in zijn bedrijf gestegen van een
100.000 gulden per week in 1996
Sedan 10 miljoen per week vorig
jp aar wordt een verdere toename
jocent verwacht.
krijk moet het leeuwendeel van
kui lische producten elders halen.
Ni jen nog nooit zoveel biovlees ver-
de afgelopen maanden", zegt de
14 ider van een Auchan-supermarkt
orstad van Parijs. Minder dan vijf
3al 'an de ongeveer 700.000 Franse
|ra, 'bio'. Dat moet volgens minister
j.van landbouw in 2010 minimaal
ocent zijn. Want de import ont-
euze praktijken.
roductie van het biovlees wordt
inlands biograan ingekocht. Zo
fgelopen jaar gebeuren dat een
coöperatie Bulgaars graan kocht,
i in naam biologisch was. De tar-
m ïhandeld met in Frankrijk reeds
Dden bestrijdingsmiddelen. „Een
■lidsfout", volgens het Franse mi-
ian landbouw.
;n °r de mooie prijzen kiezen enkele
n boeren in Frankrijk jaarlijks
ogeheten 'conversie', die driejaar
Le Jbleem is dat het inkomen in die
eldert, terwijl de staatssubsidies
nde zijn. De kritische boerenbond
ation Paysanne vindt dat het
Een ten dode opgeschreven Duitse koe in een Beierse stal waar BSE is ontdekt. Duitsland is een van de landen die als gevolg van de gekke-koeienziekte de biologische
landbouw een flinke stoot voorwaarts willen geven.
foto ep a matthias schrader
Ver. Koninkrijk
179.441
Ierland
599
Portugal
503
Frankrijk
248
België
19
Duitsland
20
Nederland*
9
Spanje
5
Denemarken
3
Italië
3
Luxemburg
1
Bron: Europese Commissie, cijfers
Franse ministerie de subsidiestroom snel
moet herzien: minder geld naar de 'klassie
ke' landbouw, meer naar de bioboeren.
„Alleen op die manier kunnen we de huidi
ge crisis een halt toeroepen."
In Duitsland heeft de nieuwe Groene mi
nister van landbouw Renate Künast goed
geluisterd. Zij wil de positie van de ecolo
gisch boerende bedrijven versterken door
de toegang tot de subsidieruif te vergemak
kelijken. Twintig procent van de boeren
moeten in de nabije toekomst hun produc
ten met het predikaat bio op de markt
brengen. Maar de onbespoten gemeen
schap is verscheurd.
Twee belangrijke eco-organisaties, Bioland
en Demeter, zijn uit de overkoepelende be
langenvereniging AEL gestapt wegens falen
in de BSE-crisis. Een kleine 7.000 bioboe
ren waren in de AEL (Arbeidsgemeenschap
voor Ecologische Landbouw) georgani
seerd, Bioland met bijna 3.600 en Demeter
met ruim 1.300 aangesloten bedrijven. „De
BSE-crisis is ook een kans en we kunnen
ons niet veroorloven die kans te laten lopen
door de zwakke organisatie van de AEL",
aldus Demeter.
Als remedie voor veel BSE-kwalen wil ook
de Italiaanse minister van landbouw Peco-
raro Scanio de biologische sector sterk uit
breiden. Nu levert die twee tot drie procent
van de totale agrarische productie; dat
moet over drie jaar tien procent zijn. Gelet
op Scanio's opmerking dat de biologische
producten ten onrechte in de 'elite-sector'
zitten, ligt subsidiëring om de prijzen te
drukken voor de hand.
Volgens de Italiaanse minister is het aan
deel van voedsel in de gezinsuitgaven de
laatste decennia zo sterk gedaald, dat dit
wel ten koste van de kwaliteit moet zijn ge
gaan. Maar omdat een scharrelei nu een
maal duurder is dan een ei uit een legbatte
rij en biologisch geteeld voedsel soms 20
procent duurder is, blijft de organische
markt vooralsnog een vrij elitaire aangele
genheid. Zie bijvoorbeeld het Verenigd Ko
ninkrijk, waar zo'n 65 procent van de orga
nische producten wordt gekocht door 7
procent van de bevolking.
Voor de consumenten in het rijke Zwitser
land vormen de hoge prijzen nauwelijks
een probleem. De bio-rage werd er na een
schuchtere aanzet begin jaren negentig op
d.d. 15 januari 2001.
In Nederland zijn sinds 15
januari nog 3 BSE-gevallen
ontdekt.
aandrang van de
consumentenbon
den ontketend
door de grote su
permarktketens als
Migros. Volgens
een woordvoerder beslaan natuurproduc
ten in sommige zaken al veertig procent
van het totale verkoopvolume.
De producten zijn vrijwel allemaal van ei
gen bodem, en om extra steun hoeft niet te
worden gebedeld: de Zwitserse landbouw
is vanwege de moeilijke topografische om
standigheden de meest gesubsidieerde ter
wereld. De boeren, die 80 procent van hun
inkomen aan de staat ontlenen, worden
schertsenderwijs als 'ambtenaren' bestem
peld.
Ondanks de sombere overpeinzingen van
de Italiaanse minister van landbouw,
meent de biologische sector in Italië dat
eenderde van alle biogrond in Italië te vin
den is. Sardinië en Sicilië plus de zuidelijke
provincie Puglia zijn koplopers. Maar dat is
niet verwonderlijk, en heeft alles te maken
met geldgebrek: primitief boeren zonder
kunstmest of dure bestrijdingsmiddelen is
daar een noodzaak.
Niettemin is er de laatste tien jaar ook in
noordelijker gebieden van sterke groei
sprake. In 1993 waren er nog maar 4.000
bedrijven met in totaal 70.000 hectare die
een 'certificazione biologico' hadden.
Thans zijn het er bijna 50.000, met in totaal
788.000 hectare.
In Spanje zijn begrippen als biologische
landbouw of natuurproducten echter niet
erg ingeburgerd. De Spaanse overheid
heeft er geen enkele belangstelling voor,
laat staan dat ze de spaarzame initiatieven
op dat terrein steunt. De enorme uitge
strektheid van het land gaf van oudsher
voldoende ruimte voor een natuurlijke
aanpak. Maar door de Europese intensive
ring van de veeteelt en de land- en tuin
bouw zijn nu ook de Spaanse boeren ge
dwongen niet-biologische hulpmiddelen te
gebruiken.
Ondanks de BSE-crisis is de dis
cussie over een natuurlijker
aanpak nog niet op gang geko
men. De Spaanse biologische
landbouw, voor zover je daar
van kunt spreken, stamt uit de
jaren zeventig. Sinds die tijd is
deze bedrijfstak nauwelijks ge
groeid.
Nog geen procent van de totale
productie valt onder de noemer
biologisch. De Spaanse consu
menten zijn in de BSE-crisis
aangewezen op een zeer ge-
breliddge voorlichting. Ervaring
heeft hun bovendien geleerd
dat ze de regering moeten wan
trouwen waar het gaat om in
formatie over voedsel en ge
zondheid. Het gevolg is dat de
Spaanse consument uit voor
zorg maar helemaal geen rund
vlees meer eet. Ook de restau
rants waar veel Spanjaarden
tussen de middag hun dagmen
uutje eten, hebben het runder
lapje van het menu geschrapt.
Dan heeft de Fransman voor
zijn entrecöte een bredere keu
ze. Wie de consumentensmaak
in Frankrijk de afgelopen tijd
bestudeerde, zag een duidelijke
tendens van wit, via zwart naar geel. In wit
te kunststof bakjes wordt het vlees van ge
wone dieren verpakt. Het bakje kan vlees
bevatten van een afgedankte melkkoe,
maar ook van een vleesrund dat niet vol
deed aan de eisen van een kwaliteitslabel.
Vlees van kwaliteitsdieren komt in zwarte
bakjes. Maar in de Franse supermarkten
gaat het biovlees in de gele bakjes nu als
eerste over de toonbank.
n heeft ons een loer
:e d. Maar eerst heb-
de koe een loer ge
hoor er een to-
1 *et oormerken van
jn." Doordraaien,
n, dumpen. De koe
ei ifoor voor de ma-
slarop mensen uit
je met elkaar zullen
iï
..DICK HOFLAND
is een hoog ontwikkeld
een rijk gevoelsleven,
t maar van mij aan."
Zomeren, schrijver en
denkt niet: hé, daar
iderd kilo vlees in de
iet altijd eerst het dier
„Ik denk dat mensen
8.000 jaar met koeien
- i, en al die tijd is dat
iymbool geweest van
gemoedelijkheid en
)oor de intensieve
erij hebben we de koe
oen tien jaar veranderd
ik vlees dat vernietigd
den om prijstechni-
jn. We hebben er een
an gemaakt, een sym-
het kwade."
el de gekke-koeien-
M -eft er toe geleid dat
grote schaal worden
;t, dat ze worden door-
Het komt even niet
dat er zo veel zijn. Eu-
immissaris Fischer
lensdag zelfs met het
en maar te dumpen in
Wereld, om zo de cri-
m opa te bestrijden.
1 gmaar", constateert
ivan Valderen, direc-
de Vegetariërsbond.
lien doen we dingen
et onze hond of kat
je iden doen. De markt-
nj rundvlees moet hoog
jj ehouden, dus maak er
i stel af. Het is ver
En alle oplossingen
dan de kwaal: vlees-
0 tie, het eten van dode
u engt problemen. Voor
ppen, varkenspest,
la, BSE; ik vind het een
pocriet hoe we daar
aan. Ineens is de
(I- amer geschokt over
n ;envan dieren, omdat
Si ut meer hebben. Maar
-h yan dieren js per defi-
GLASGOW HARM HARKEMA
CORRESPONDENT
De Labour Party van de Britse
premier Tony Blair houdt dit
weekeinde haar congres in
Glasgow. Het is het laatste con
gres voor de parlementsverkie
zingen, die naar alle waar
schijnlijkheid begin mei wor
den gehouden. Labour maakt
zich geen zorgen. Spanning?
Die is er amper. Als de tekenen
niet bedriegen, ontwikkelt het
voorjaarscongres zich tot een
applausmachine voor Blair en
de zijnen.
Degelijk en tegelijk ook soepei
tjes heeft de partij zich onder
Blairs sociaal-liberale koers de
afgelopen vier jaar van de
macht bediend. Een heel ver
schil met de naam die Labour
in de loop der jaren had opge
bouwd als dogmatisch-linkse
partij, die vooral goed was in
het verhogen van de belastin
gen en de collectieve uitgaven.
En die sinds de dramatische
mishandeling van de economie
door de Labourregeringen van
Wilson en Callaghan, sinds
1979 voortdurend veroordeeld
was tot de oppositie.
Toen Tony Blair de ouwe linkse
hap had uitgezwaveld en als
dank in 1997 Downing Street 10
mocht betrekken, wilde hij de
kiezer dan ook boven alles be
wijzen dat het land bij Labour
in competente handen is. Het is
dubbel en dwars gelukt. Met
dank aan Gordon Brown, de
machtige minister van financi
en die ambitie genoeg heeft om
zelf nog eens premier te wor
den, en die net als Gerrit Zalm
een bijzonder streng financieel
beleid heeft gevoerd.
De resultaten mogen er zijn. De
Britse begroting ziet er piekfijn
uit - met zelfs een overschot
van tientallen miljoenen gul
dens -. de economie draait als
een lier, en de werkloosheid is
kleiner dan ooit sinds 1974. De
gemiddelde Brit heeft zijn
koopkracht de afgelopen jaren
ook behoorlijk zien toenemen.
Het is dan ook niet voor niets
dat Labour haar economische
prestaties in de verkiezings
campagne breeduit over het
Tony Blair in optima forma: in hemdsmouwen, gedreven en hamerend
op de toekomst. foto epa rui vieira
voetlicht wil brengen.
Voor de oppositie van de Con
servatieven hoeft niet te wor
den gevreesd, een wonder
daargelaten. Eventjes leek La
bour vorig jaar in moeilijkhe
den te komen. Eerst klaagden
de bejaarden over de schamele
2,60 gulden waarmee hun pen
sioenen per week waren ver
hoogd. Daarna werd een op
eens onzeker opererende Tony
Blair uitgejoeld op een huis
vrouwencongres en in septem
ber lag heel het land plat als ge
volg van het protest tegen de
hoge bezineprijzen, waarvan de
regering de schuld kreeg.
De grijze Conservatieven krab
belden toen zowaar even op tot
nog slechts een achterstand van
twee procent op Labour, maar
al snel werd de toestand weer
normaal. Dat wil zeggen: een ri
ante voorsprong voor Labour
en een oppositieleider, William
Hague, die blijft ogen als een te
vroeg oud geworden kost
schooljongetje. Uit een peiling
bleek korgeleden dat twee op
de drie kiezers de arme Hague
over vinden komen als a bit of a
wally: een sukkeltje.
Zelfs het gedwongen aftreden
wegens vermeend gesjoemel
van Tony Blairs grootste vriend
Peter Mandelson als minister
voor Noord-Ierland twee weken
geleden, en duizenden ontsla
gen in de staalindustrie hebben
het kiezersoordeel niet beïn
vloed. Zouden er nu verkiezin
gen worden gehouden, dan
scoort Labour volgens de aller
laatste peilingen 21 procent
meer stemmen dan de Conser
vatieven. Dat is zelfs een nog
betere score dan de toch al ver
pletterende overwinning die
Labour in 1997 boekte.
Heeft Hague zijn verschijning al
niet mee, inhoudelijk valt er
voor hem ook weinig te verhap
stukken. De Tories zijn - zeker
sinds Thatcher - de partij van
de lage belastingen en een zo
klein mogelijke overheid. Uit
opinie-onderzoek blijkt echter
een overweldigende voorkeur
van de kiezer voor forse over
heidsinvesteringen in gezond
heidszorg, onderwijs en crimi
naliteitsbestrijding. Een kolfje
naar de hand van Labour. In ar
ren moede pleiten de Tories nu
voor zowel forse belastingverla
gingen als extra overheidsinves
teringen. Ze moeten nog steeds
uitleggen hoe ze dat willen
doen. Blair zal het hen dit
weekeinde in Glasgow onge
twijfeld inwrijven.
van een koe, en bij een tomaat
heb je helemaal geen gevoelens
meer."
Marjolein van Valderen zegt dat
vegetariërs zich het leed van de
dieren, en nu van de koe in het
bijzonder, zeer aantrekken.
„Met groente, fruit en bonen
heb je daar geèn last van." Ze
vindt dat we de ellende met de
dieren een beetje over onszelf
hebben afgeroepen, en dat het
onbegonnen werk is om de vei
ligheid van het voedsel te hand
haven. „Steeds meer mensen
ontdekken dat. Sinds de BSE-
crisis bellen heel veel mensen
ons op voor adviezen, omdat ze
minder vlees willen gaan eten.
Ik heb er geen cijfers over, maar
naar mijn idee is het aantal bel
lers de laatste maanden sterk
gegroeid."
Ze vindt dat minister Brink
horst moet ophouden met het
laten slachten van elke stal
waar een BSE-geval is ontdekt.
„Dat heeft geen enkele zin."
Koos van Zomeren daarover:
„Het is een primitief ritueel.
Het offeren van koeien aan de
goden van de rundvleessector,
in de hoop ze gunstig te stem
men. Alsof je daarmee het ver
trouwen van het publiek wint.
Integendeel, je ondermijnt
daarmee juist een op zich niet
zo slecht beleid."
Beiden zien zich een ramp vol
trekken. Boeren zijn lamgesla
gen, reageren nergens meer op.
Eerst de varkenspest, nu BSE.
Ze hebben geen houvast meer.
Van Zomeren: „Misschien dat
ze iets kunnen met de plannen
uit Duitsland, waar de regering
de biologische landbouw en
veeteelt wil bevorderen, om de
nitie verkeerd. Waarom sturen
we ze niet allemaal de wei in. Er
zijn toch natuurgebieden ge
noeg."
Koos van Zomeren wordt er
ook niet vrolijk van. „Het gaat
me vreselijk aan het hart. Ik
weet ook wel dat bijna elke koe
uiteindelijk in het slachthuis te
recht komt, maar voor mij is de
symboliek ook erg belangrijk.
Er zit een ethisch aspect aan:
Wat betekent een koe voor ons?
We zouden wat meer dank
baarheid en behoedzaamheid
mogen tonen voor wat het dier
eeuwenlang voor ons heeft ge
daan. We zouden met veel
meer respect moeten omgaan
met alle vormen van leven. In
plaats daarvan hebben we van
de koe een tomaat met oormer
ken gemaakt. Het oormerk is al
een aanslag op de waardigheid
Afgemaakte
Spaanse kalveren
worden in een ver
brandingsoven ge
hesen. Het zijn
twee van de
180.000 runderen
die Madrid in ver
band met de BSE-
crisis wil vernieti
gen. foto reuters
alonso gonzalez
boeren weer enig perspectief te
geven. Maar bij ons hoor je
daar slechts een vage echo
van." Van Valderen: „Het is al
les bij elkaar een triest beeld.
Wij kennen echt geen leedver
maak, ook al hebben mensen
de ellende uiteindelijk wel over
zichzelf afgeroepen."
Koos van Zomeren is nog som
berder. De manier waarop wij
omgaan met dieren, is voor
hem de 24-uurs economie in
optima forma. „In deze crisis
zie je de hardheid, gevoelloos
heid en technocratisering van
onze samenleving weerspie
geld. De varkenspest en de
BSE-crisis, en vooral hoe we die
aanpakken, laten zien hoe het
er met onze samenleving voor
staat. Het is een metafoor: Zo
zullen mensen straks ook met
elkaar omgaan."
