Een vreemde Engelsman in New York
'Dromantiek' in Nederland op laag pitje
Joe Jackson: 'Ik beleef graag avonturen, geloof in mijn fantasie'
Internationaal onderzoek naar dagdromerij
ZATERDAG 10 FEBRUARI 2001
geconfronteerd worden met de metropool.
In Stranger Than You somt Jackson nog
bontere bewoners van 's wereld 'grootste
dierentuin' op: New York wordt bijvoorbeeld
ook vertegenwoordigd door Chinese Elvis
(met een Mickey Mouse-stemmetje) die in
een kartonnen doos woont of door een Indi
aanse jood die zijn geslachtsdelen gepierced
heeft en bivakkeert op de hoek van de 83rd
Str. en Amsterdam Ave.
Travestie
Dezelfde song bevat een zo mogelijk nog
vreemdere verwijzing naar travestie of trans-
seksualiteit, een spel met seksuele identiteit
of rolverwisseling dat Joe Jackson zelf mee
speelt in deze krankzinnige stad: 'It should
come as no surprise/when you live in a town
where there's always somebody stranger
than you'. In de hoofdvestiging van zijn
Amerikaanse platenmaatschappij circuleert
een foto van ene Dale De Vere, die de lead-
zang doet in Glamour And Pain, een prach
tig Gloria Gaynor-achtig liedje over een on
zekere 'vrouw' die zich beklaagt over haar
huichelachtige minnaar.
Zowel de stem als de verschijning van De
Vere vertonen grote gelijkenis met Joe Jack
son; een waarneming die slechts officieus
wordt bevestigd, maar door Joe zelf wordt
ontkend. „Ik heb Dale ontdekt in een van de
vele nichtenbars die New York rijk is. Het is
een prachtige verschijning, ze heeft een
mooie stem en het klikte." Noch bij Sony
Classical noch bij enige andere maatschappij
staat Dale echter onder contract. Jackson:
„Ik wil eigenlijk niet meer over haar kwijt, je
kunt er ook teveel achter zoeken. Wat dat be
treft is het net als bij mijn zogenaamde con
ceptalbums, zoals Heaven Hell Dat lijkt
een samenhangend muzikaal werk over de
zeven doodzonden, maar zo was het aan
vankelijk niet bedoeld. Ik werk niet vanuit
een vast concept. Ik speel, ik beleef graag
avonturen, ik geloof in mijn fantasie."
Faithfull
Dat neemt allemaal niet weg dat Jackson als
geen ander oog heeft voor de hardheid van
de Amerikaanse samenleving. In Love Got
Lost brengt hij het jachtige karakter van New
York in beeld als decor voor een vrouw op la
tere leeftijd die de liefde uit haar leven voel
de wegglippen en de werkelijkheid niet aan
kan. Die diva in verval wordt op Night and
Day II prachtig getypeerd door Marianne
Faithfull, ooit liefje van Mick Jagger en te
genwoordig internationaal erkenning genie
tend als Kurt Weill-vertolkster.
Jackson: „Toen de regels op het beeld
scherm ontstonden - een vrouw die zingt:
Keep hitting icebergs but I'm still afloat" -
voelde ik dat zij die rol moest zingen. Ik kon
niemand anders bedenken. Ik stuurde haar
een tapeje, niet wetende dat zij net had laten
weten zich niet meer te laten verleiden tot
gastrolletjes. Ze luisterde er niet naar, wei
gerde het uit angst toch te moeten, todat ze
uiteindelijk toch de verleiding niet kon weer
staan en als een blok voor het liedje viel. Als
artiest is ze kwetsbaar, ondanks haar charis
ma van een vrouw met ballen, voor wie
mannen bang zijn."
Jackson ontwikkelt zich nog altijd. Deels
komt dat door New York. „Ik ben opgegroeid
in Portsmouth, maar ik kan niet meer in een
klein gat wonen, waar iedereen alles van el
kaar weet. Ik zou krankzinnig worden. Ik ben
geen eenzame figuur, niet in werkelijkheid,
niet in de karakters die ik in New York laat
wonen. Lou Reed, Leonard Bernstein, The
Ziegfield Follies, The Brill Building: New
York heeft een glamourkant die je verblindt
en die pennen en artiesten in beweging zet.
Daarnaast bezit het een pijnlijke, geweldda
dige, afschuwelijke schaduwzijde. Wie
schrijft er nog over Londen? Tokyo? Welke
andere stad zet je zo op scherp? Waar zoek je
zo duidelijk naar jezelf? En wat is eerlijkheid?
Ik las een boek van Quentin Crisp, die ande
re Englishman in New York, zal ik maar zeg
gen. En hij beweert: iedereen is een travestiet
zodra hij of zij eerlijk over zichzelf praat."
JOHN OOMKES
Joe Jackson treedt maandag op in Car
ré, Amsterdam en dinsdag in De Doe
len, Rotterdam. (Beide concerten uit
verkocht).
A Cure for Gravity, autobiografie Joe
Jackson. Uitgevery Anchor, distributie
Van Ditmar Boekenimport.
Night And Day II, Sony Classical,
SK89261
„De enige reden om muziek te maken is
het besef dat je nog slechter af zou zijn
als je het niet doet. "Joe Jackson houdt
er een intense haat-liefde-verhouding
met zijn vak op na. Componeren (hij
schrijft zowel symfonieën en nocturnes
als popsongs en ballads) doet de 46-
jarige in New York woonachtige
Engelsman met een mengeling van
walging en passie. Alsof hij geen keus
kan maken tussen goed en fout, emotie
en onverschilligheid. De hoofdstukken
in zijn autobiografie A Cure for Gravity
en de titels van zijn albums luiden niet
voor niets Body and Soul, Night and
Day, Heaven Hell, Laughter Lust,
Sailors and Seagulls, Arms and Legs.
Komende week treedt hij na lange
afwezigheid op in Nederland.
Joe Jackson: „New York heeft een glamourkant die je verblindt en die pennen en artiesten in beweging zet." foto lex van rossen
Dale De Vere: Joe Jackson in travestie?
FOTO CD boekje Night and Day II
zijn instinct volgt, wat door buitenstaanders
wordt gezien als vreemd of bizar. „Night And
Day I was ook een vreemd album dat aan
vankelijk ook slecht werd ontvangen. Per
soonlijk had ik er ook geen enkele verwach
ting van", zegt Jackson na een doorwaakte
nacht in Amsterdam. Hij zit aan een jus d'o-
range ter vervanging van een stevig conti
nentaal ontbijt en knippert tegen het bijten
de ochtendlicht. „Ik was er erg nerveus over,
want ik volgde louter en alleen mijn intuïtie.
Ik wilde een album maken zonder gitaarge
luiden en dat was in die tijd not done. Alleen
toetsen, bas en percussie. Het resultaat klonk
zo afwijkend dat ik dacht dat geen enkel ra
diostation mijn songs nog wilde draaien. Het
werd desondanks mijn grootste succes."
Op wat parodiërende nootjes na (ontleend
aan zijn 'disco'-klassieker Steppin' Out) ver
toont Night And Day II weinig overeenkom
sten met I. Jackson heeft met deel twee ei
genlijk een verkapte musical over The Big
Apple geschreven. Hij lacht wat schamper,
maar bevestigt die constatering wel. Joe: „Als
ik nu naar mijn oude werk luister dan klinkt
het klein, niet ruimtelijk, te beperkt. Deel II is
ruimtelijker van opzet. Het is nu toetsen in
combinatie met strijkkwartet en/of percus
sie. Veel meer kleur, veel meer ruimte om te
ensceneren. Opnieuw volgde ik een inge
ving. Ik had wat aanzetjes voor songs over
het nachtleven in The Big Apple, zoals Heil
Of A Town, Happyland en Glamour And
Pain, maar achter in mijn hoofd zoemde het
van de ideetjes om karakters te scheppen,
mensen van vlees en bloed die mijn imagi
naire New York moesten bevolken, die 't als
het ware leven in moesten blazen. Net als in
een musical laat ik die karakters dan ook ver
tolken door anderen. Waarom zou ik alles
zelf zingen?"
Een van die gaststemmen is Susan Dey-
him, een klassiek geschoolde Indiase zange
res die met ongelooflijk kleine en ragfijne
stemaccenten in de song Why een Indiase
immigrante neerzet. Met veel inlevingsver
mogen verplaatst Jackson zich hier in de In
diërs die een cultuurshock beleven zodra ze
Je leert 'm maar niet echt kennen. Elke
keer lijkt het of de, in het verleden op
gebouwde vertrouwdheid is weg
geëbd en of je opnieuw moet kennis maken
met Joe Jackson. De overeenkomst tussen
persoon en werk is groot. Elke confrontatie
met nieuw repertoire van Joe Jackson komt
ook niet neer op meer van hetzelfde. Steeds
is er een duidelijke koerswijziging zichtbaar,
een verandering van gezichtspunt. Ook al
wekt de titel van zijn meest recente cd Night
And Day II de indruk dat er sprake is van een
vervolg op het gelijknamige album uit 1982 -
Jackson herhaalt zich nooit.
Met Night And Day I sloeg Joe een brug
tussen salsa, latin en disco en schilderde hij
een intrigerend portret van de metropool
New York. Op Night and Day II staat op
nieuw New York centraal, maar nu niet lan
ger gezien door de ogen van de outsider die
hij twintig jaar terug nog was in de VS. Jack
son woont, ademt, leeft in The Big Apple. Hij
is de hedendaagse tegenhanger van Quentin
Crisp, de bepaald niet conformistische En
gelse heer die decennialang het nachtleven
in de Lower East Side van Manhattan onvei
lig maakte en zo mooi door Sting werd ge
portretteerd in An Englishman in New York.
Instinct
Als Jackson lacht, dan glijdt er een buiten
aards, monstrueuze smile over het gelaat. Hij
lacht geluidloos als hij vertelt hoe hij altijd
j| het bij tijd en wijle allemaal wel
sven wegdromen. De realiteit laten
p is en onszelf in een aantrekkelij-
ing wanen, in het gezelschap van
ie vreemdeling, een filmheld(in),
Bliefde, een collega, of misschien
l zijn of haar armen. Maar om nou
dat we ons massaal in de romanti-
Sieën storten... niet echt dus. Ne-
I dagdromen van alle volkeren na-
piinst. Zowel mannen als vrouwen
in tijd kennelijk wel beter beste-
hiet best gesteld is met de dagdro-
fis land, blijkt uit een internatio-
Tzoek dat Harlequin, 's werelds
Itgever van romantische fictie, on-
Stvoeren. Maar liefst 5484 mannen
!n uit 21 landen werden onder-
ir hun romantische fantasieën. De
Brs kwamen uit deze peiling naar
het volk dat zich het minst aan
0 overgeeft. Natuurlijk willen ook
os aan de werkelijkheid ontsnap-
slechts 10% van de mannen en
dan 14% van de vrouwen zegt dat
vaak te doen, terwijl 36% van de mannen en
45% van de vrouwen toegeeft er maar zelden
romantische fantasieën op na te houden.
In Griekenland, Finland of China ligt dat
wel even anders. Bij 45% van de Griekse
mannen slaat het hoofd met de regelmaat
van de klok op hol, zoals ook bij 42% van de
Finse mannen, terwijl in China maar liefst
56% van de vrouwen veelvuldig dagdroomt.
Toch hoeft dit niet te betekenen dat we in
Nederland veel te kort komen. Misschien
hebben we het hier wel beter getroffen dan
elders en levert de realiteit van alledag ons al
genoeg romantiek op. Wordt namelijk geke
ken naar degene die de hoofdrol speelt in
onze dagdromen, dan blijkt dat dat hier in
veel gevallen de eigen partner is. Van de
mannen fantaseert ruim een op de drie over
de eigen partner en van de vrouwen bijna de
helft, tegenover respectievelijk 29% en 34%
internationaal gezien. En als we niet fantase
ren over ons eigen 'liefje' dan gaat het bij ons
doorgaans over een totaal vreemde. Vrien
den komen maar sporadisch in onze dagdro
men voor, evenals ex-geliefden of beroemd
heden, terwijl we aan collega's al helemaal
De ondergaande zon werpt een gouden gloed op de kabbelende golven. Soepel
springt de knappe, jonge visser van zijn boot. En als hij met koene tred het
strand op loopt, verschijtit er een vastberaden blik in zijn helderblauwe
ogen... Werkelijkheid? Natuurlijk niet. Gewoon een romantische dagdroom.
Een van de vele fantasietjes, die ieder mens wel eens koestert. Hoewel, de
Nederlander dagdroomt niet zo veel. En al helemaal niet op het werk.
niet denken. Tenminste, de vrouwen niet. En
mannen slechts bij hoge uitzondering (3%).
Anders dan sommige andere volkeren
droomt de Nederlander bij voorkeur over de
toekomst. Waar één op de drie Hongaarse
vrouwen zich 'altijd' verlustigt bij de herin
nering aan een inspirerende belevenis uit het
verleden, zegt iets minder dan de helft van
de Nederlanders juist 'nooit' te dagdromen
over 'toen'. Volgens de onderzoekers is dit
zowel een internationale topscore als een
'dromantisch' dieptepunt.
Maar ook op andere fronten blijkt de
nuchterheid in de Nederlandse hoofden de
boventoon te voeren. Op de vraag of zij ooit
geprobeerd hebben hun romantische dag
droom werkelijkheid te laten worden, ant
woordde meer dan de helft van de onder
vraagde Nederlanders daar maar nooit aan
te zijn begonnen. Internationaal gezien lag
dit percentage beduidend lager. Toch bleek
dat degenen die het wel hadden geprobeerd
zo'n onderneming de moeite waard vonden:
volgens een ruime meerderheid had de erva
ring aan de hooggespannen verwachtingen
voldaan.
Dagdromen doen we in Nederland overi
gens het liefste thuis. Van de mannen laat
30% in deze veilige omgeving de fantasie de
vrije loop en van de vrouwen 56%. Maar
daarin verschillen we niet zo veel van andere
volkeren, want ook de Deense (67%), Austra
lische (66%), Engelse (66%) en Japanse vrou
wen (63%) zijn thuisdromers pur sang. On
derweg naar huis of naar het werk willen de
gedachten ook nog wel eens afdwalen, wat in
Nederland met z'n hoge file-gehalte natuur
lijk niet zo verwonderlijk is. Franse dames
fantaseren het liefst op vakantie, maar ook
Nederlanders laten op hun vakantieadres
heel wat aan hun geestesoog passeren. Man
nen nog meer dan vrouwen.
Op de werkplek daarentegen kan de ro
mantische fantasie het echter niet van de za
kelijke werkelijkheid winnen. Van de man
nen mag dan nog 19% even de gedachten la
ten afdwalen achter het bureau, van de vrou
wen overkomt dat slechts 8%, tegenover een
internationaal gemiddelde van 19 en 14%.
Het kantoor is ook niet bepaald het meest
favoriete decor van onze dagdromen. Liever
wanen we ons op een mooi plekje in de bui
tenlucht of aan het strand. Internationaal ge
zien is het strand zelfs de meest geliefde dag-
droomplek voor vrouwen. Waar het andere
locaties betreft, bestaan er grote verschillen
tussen de diverse landen. Want fantaseren
Portugezen maar wat graag over ontmoetin
gen in hotels, Engelsen kunnen zich daar
weer niks bij voorstellen. Die zien zichzelf
liever in een trein of een vliegtuig.
Hoe verschillend de romantische fantasie-
en er over de hele wereld ook uit mogen
zien, dagdromen doen we bij tijd en wijle al
lemaal. En in stilte hopen we ook nog eens
massaal dat onze dromen uitkomen. In Ne
derland doet 67% van de mannen en 60%
van de vrouwen dat in elk geval wel. Slechts
16% van de heren en 11% van de dames kan
het weinig schelen of hun droom al dan niet
bewaarheid wordt. De fantasie op zich is
voor hen waarschijnlijk al mooi genoeg.
KITTY VAN GERVEN
