Sharon wijkt geen duimbreed
4
'Barak moet ten val worden gebracht
en mag nooit meer opstaan'
Buitenland
iuropese topbijeenkomsten krijgen vaste standplaats
tTERDAG 27 JANUARI 2001
AFP Agence France Presse ANP Algemeen Nederlands Persbureau AP Associated Press
DPA Deutsche Presse Agentur CPD Geassocieerde Pers Diensten RTR Reuters
(ta|
Likud-voonnan is iedereen steeds een stap voor
Ariel Sharon heeft altijd een grote bewondering gekoesterd voor zijn vader. „De man was van nature wars
van compromissen", schrijft hij in zijn autobiografie over Sharon senior, een Russische immigrant die in
1922 toetrad tot de kleine landbouwcoöperatie Kfar Malal niet ver van Tel Aviv. ,,Hij was er ook het type
niet naar om zijn mond te houden en zijn gevoelens op te kroppen. Als hem iets niet zinde liet hij dat dui
delijk weten. En als hij ervan overtuigd was dat hij gelijk had, gaf hij geen duimbreed toe, ook niet als hij
een meerderheid tegen zich had en zelfs niet als iedereen zich tegen hem keerde."
ML
thui
D2
*1,
>08:
40I
een kleine coöperatie maak
e met zo'n houding niet po
lair. De kleine Ariel werd
or de kinderen in de buurt
a ook gemeden als de pest.
vader, zo zoon. Geen duim-
led toegeven als je overtuigd
fit van je gelijk, daar gaat het
En dus trotseerde Ariël
'on - 'Arik' voor vrienden -
Ie loop van zijn lange mili-
re en politieke carrière de
na de andere meerderheid,
in premier Begin in 1979 het
desverdrag met Egypte in de
Be listerraad aan de orde stel-
- stemde Sharon tegen. Hij
zette zich ook toen Yitzak
imir, net als Begin een pre-
ir van zijn eigen Likud, on
Amerikaanse druk Israël liet
ilnqmen aan de vredesconfe-
itie van Madrid in 1991. Zelfs
algemeen bejubelde vredes-
drag met Jordanië (1994)
id geen genade in de ogen
Sharon. Hij onthield zich
stemming omdat een van
Sdausules de Jordaniërs een
ciale verantwoordelijkheid
ft voor de islamitische hei-
jHT ommen op de Tempelberg,
en in zijn verzet tegen het
3-proces met de Palestijnen
hij rekenen op brede steun
'n9e ijn Likud,
anu:
iin 3 ordenaar
8871 ron is bepaald niet de enige
jER ëlische politicus die niets
:t hebben van de Palestijnse
p er Arafat. Maar in tegenstel-
,jnsh tot de anderen doet hij
i/eeri1 moe*te zÜn afschuw in di-
natieke tad te verpakken.
afgelopen november, in
een interview met The New Yor
ker, noemde hij de Palestijnse
leider 'een moordenaar en een
leugenaar', met wie het sluiten
van een verdrag onmogelijk is.
Het is waar: als lid van de rege-
ring-Netanyahu heeft hij met
de Palestijnen onderhandeld,
onder meer in de Wye-planta-
ge. Maar nog altijd weigert hij
Arafats hand te schudden. Zijn
excuus: in het Midden-Oosten
symboliseert een handdruk het
sluiten van vrede.
Vooral buiten Israël wordt oud-
generaal Sharon nogal eens be
schuldigd van blinde Arabie-
renhaat. Maar dat is al te sim
plistisch. Het zou flauw zijn er
op te wijzen dat hij Arabieren
onder zijn beste vrienden heeft
- ook al is dat waar - maar zelfs
uitgesproken politieke tegen
standers in Israël menen dat
zijn anti-Arabische politiek niet
wordt gevoed door wraakge
voelens. „Arik is de enige poli
tieke leider van rechts die de
Arabieren niet haat", zei Yael
Dayan een paar jaar geleden in
een interview.
De dochter van oorlogsheld
Moshe Dayan, actief in de lin
kervleugel van de Arbeiderspar
tij, is het politiek volstrekt on
eens met Sharon. Maar ze
waardeert hem in andere op
zichten, en daarin staat ze niet
alleen. „Hij begrijpt de Arabi
sche plattelandsbewoner", zegt
ze. „Hij zou best een vertegen
woordiger van links kunnen
zijn, als links hem een machts
positie zou bezorgen."
Dayans beoordeling is typerend
voor de Israëlische families die
er prat op gaan de staat Israël
op poten ,te hebben gezet. Daar
beschouwt men Ariel Sharon
niet als een ordinaire oorlogs
hitser. Natuurlijk zijn er diep
gaande politieke meningsver
schillen, natuurlijk is hij ie
mand die provocaties niet uit
de weg gaat, en natuurlijk valt
het niet mee met hem samen te
werken. Maar Sharon kan het
heel goed vinden met iemand
als Shimon Peres, die hem in
1984 uit de politieke wildernis
terughaalde en hem een minis
terspost bezorgde in een rege
ring van nationale eenheid.
Peres
Van alle vooraanstaande leden
van de Arbeiderspartij zal uitge
rekend vredesduif Peres dan
ook de minste moeite hebben
na de verkiezing toe treden tot
een kabinet-Sharon. Ook Yitzak
Rabin heeft altijd veel waarde
ring gehad voor Sharon, vooral
als het ging om zijn militaire
kwaliteiten. Niet voor niets be
noemde hij hem in 1974, toen
hij als premier aantrad, onmid
dellijk tot zijn defensie-advi
seur. Dat Sharon geen lid was
van de Arbeiderspartij speelde
voor hem geen rol.
Na de moord op Rabin, in 1995,
beschuldigde diens weduwe,
Lea, de rechtse oppositie ervan
het klimaat te hebben gescha
pen dat de aanslag mogelijk
maakte.
Bij het rouwbeklag boycotte ze
uit protest Netanyahu, maar ze
wisselde warme woorden met
diens partijgenoot Sharon.
„Waarom dat onderscheid?"
werd haar gevraagd. Haar ant
woord was typerend: „Arik is
één van ons".
Pragmatisch
Sharon is iemand die verras
send pragmatisch uit de hoek
kan komen, maar in de regel zit
er een adder onder het gras. Als
leider van de door hem opge
richte, maar een kort leven be
schoren, Shlomzion-partij,
toonde hij zich al in 1977 bereid
te praten met Arafat. Maar dan
wel alleen over een in Jordanië
te vestigen Palestijnse staat. Als
enige Israëlische minister van
defensie heeft hij nederzettin
gen in bezet gebied - de Egypti
sche Sinaï - met de grond gelijk
gemaakt. Maar hij deed dat pas
nadat Begin hem had beloofd
dat hij de nederzettingenbouw
op de Westelijke Jordaanoever
een nieuwe impuls mocht ge
ven.
In 1982 gaf dezelfde Begin hem
toestemming Libanon binnen
te vallen om de PLO te verdrij
ven en Israëls noorden te be
schermen. Maar al snel bleek
dat Sharon grotere plannen
had: het leger rukte op naar
Beiroet, waar een regering aan
de macht moest worden gehol
pen die vrede zou sluiten met
Israël.
Steeds was Sharon zijn superi
euren een stap voor, niet alleen
in de politiek maar ook in het
leger. In het begin van de jaren
vijftig formeerde hij zijn 'een
heid-101', een groep comman
do's die optraden tegen infiltra
ties vanuit Jordanië. De eenheid
was zeer succesvol, niet in de
laatste plaats door het schrik
aanjagend effect dat ervan uit
ging. Maar onder Sharon kon
een exces niet uitblijven. In
1953 blies de 101 in het Jor
daanse dorp Kibiya een aantal
huizen op, met de dood van 69
burgers als gevolg.
Ontruimd
Commandant Sharon verklaar
de bij een onderzoek naar de
toedracht dat hij niet beter wist
of de huizen waren ontruimd.
Sindsdien zijn onderzoeken
hem blijven achtervolgen. In de
Zesdaagse Oorlog bracht zijn
eigenwijsheid de door hem ge
commandeerde eenheid in een
penibele positie in de Mitla-
pas. Uiteindelijk wist hij de
Egyptische omsingeling te
doorbreken, maar alleen ten
koste van een groot aantal ge
sneuvelden.
Het onderzoek dat hem het
langst zal heugen was dat van
de staatscommissie-Kahan,
naar de gebeurtenissen in de
Palestijnse vluchtelingenkam
pen Sabra en Shatilla in het be
gin van de Libanese oorlog van
1982. Kahan stelde vast dat
Sharon, destijds minister van
defensie, had moeten beseffen
wat er ging gebeuren toen hij
de met Israël samenwerkende
Falange toestemming gaf de
kampen binnen te gaan voor
een schoonmaakactie.
Wat de christelijke militie onder
schoonmaken verstond bleek
na afloop uit de bloedplassen
en de vele honderden Palestijn
se slachtoffers. De commissie
stelde vast dat Sharon niet ge-
Ariel Sharon weigert nog altijd Arafats hand te schudden. Zijn excuus: in het Midden-Oosten symboliseert
een handdruk het sluiten van vrede. foto ap lefteris pitarakis
schikt was voor het ambt van
minister van defensie. Aldus
onder druk gezet kon hij weinig
anders doen dan aftreden.
Na de uit de hand gelopen in
vasie werd de leuze 'Sharon, Li
banon, Ramp' (het rijmt in het
Hebreeuws) een begrip in Isra
el. Maar niet voor lang, zoals
Baraks campagneleiders nu on
dervinden. De riante voor
sprong in de opiniepeilingen
maakt het hem trouwens mo
gelijk bijna alles te verdoezelen.
JERUZALEM AD BLOEMENPAAL
CORRESPONDENT
j Barak blijft hopen op een wonder, maar de peilingen geven hem op 6
iari geen kans. foto reuters jim Hollander
Tien dagen voor de Israëlische pre
miersverkiezing lijkt de voorsprong
van Ariel Sharon onoverbrugbaar.
Zelfs een door Baraks eigen Arbei
derspartij ingesteld onderzoek geeft
Sharon de winst met 48 tegen 35 pro
cent. De zittende premier gaat verlie
zen. De opiniepeilers steken er eens
gezind hun hand voor in het vuur, al
probeert een enkele slappeling zich
nog in te dekken door er haastig bij te
zeggen dat er in dit deel van de we
reld al eerder wonderen zijn verricht.
Baraks campagnevoerders wijzen er
in hun wanhoop op dat hun man bij
de premiersverkiezing van 1999 aan
vankelijk ook achter lag en uiteinde
lijk toch mét overmacht won. Maar
ze spreken tegen beter weten in. Het
is waar dat Barak in 1999 een flitsen
de eindsprint ontwikkelde, maar
veertien dagen voor de verkiezings
datum was hij Netanyahu al lang
voorbijgestreefd. Nu wil de achter
stand maar niet kleiner worden.
Hoe is het mogelijk dat Ehud Barak
(58), Israëls meest gedecoreerde mili
tair en in mei 1999 nog zo goed als
onoverwinnelijk, gaat verliezen van
een 72-jarige grootvader met een om
streden politiek verleden? De oorza
ken en symptomen van zijn falen zijn
in de afgelopen maanden in de Israë
lische pers breed uitgemeten. Tref
woord: zigzag-beleid.
De ene dag paaide Barak de religieu
ze partijen, de volgende introduceer
de hij een programma om Israël te
seculariseren. Met veel ophef kondig
de hij ineens aan dat het uit moest
zijn met de massale vrijstelling van
militaire dienst voor ultra-orthodoxe
studenten, om een week later toe te
geven aan de druk van de vromen en
de zaak op zijn beloop te laten.
Het gevolg was dat hij beide groepen
- seculieren en vromen - van zich
vervreemdde. Hij stelde de Palestij
nen ultimatums die hij niet serieus
nam. Hij bezwoer niet verder te zul
len onderhandelen zolang er werd
geschoten op de Westelijke Jordaan
oever en in de Gazastrook, om ver
volgens toch de draad van het vre
desoverleg op te pakken. Hij bood de
Palestijnen meer concessies dan eni
ge premier voor hem en kreeg stank
voor dank in de vorm van de Aksa-in-
tifada. Die tweede Palestijnse op
stand heeft de sympathie die Barak
ten deel viel nadat hij het leger terug
trok uit Libanon, volkomen teniet ge
daan. Veel Israëli's zijn er zelfs van
overtuigd dat het leger door de over
haaste afmars zwakheid heeft ge
toond, waarvan de Palestijnen dach
ten te kunnen profiteren.
Een ander punt van kritiek heeft Ba
rak gemeen met zijn voorganger, Ne
tanyahu: hij wil alles alleen doen. De
enigen die echt zijn vertrouwen ge
nieten zijn kameraden met wie hij in
zijn diensttijd door dik en dun is ge
gaan. Ook dat verschijnsel is in Israël
niet uniek.
Ehud Barak heeft veel fouten ge
maakt, zoals het wekken van te hoge
verwachtingen bij zijn aantreden,
maar is niet voor honderd procent
schuldig aan zijn eigen afgang. Hij is
voor alles slachtoffer geworden van
een slepende leiderschap-crisis in Is
raël. Het gros van de bevolking ver
langt nog altijd naar een almachtige
vaderfiguur, iemand die alle proble
men in een handomdraai kan oplos
sen. Maar de problemen van Israël
zijn zo immens en de eisen van de
bevolking zijn zo verward, dat zelfs
een schaap met vijf poten weinig kan
uitrichten.
Het publiek verlangt iemand die de
bezette gebieden en de nederzettin
gen handhaaft als veiligheidszones,
die heel Jeruzalem voor eeuwig deel
van Israël maakt, die geen enkele Pa
lestijnse vluchteling laat terugkeren,
maar die niettemin kans ziet vrede te
sluiten met de Palestijnen en de rest
van de Arabische wereld. Iemand die
van Israël een westers land maakt,
maar tegelijkertijd het joodse karak
ter handhaaft. Iemand die Israëls af
schrikking vergroot door desnoods
geweld te gebruiken tegen naburige
Arabische dictaturen, maar er toch
voor zorgt dat geen bommen of ra
ketten de Israëlische bevolkingscen
tra treffen.
Ehud Barak, Ariel Sharon, noch enige
andere Israëlische sterveling voldoet
aan dat profiel. Het gevolg is dat de
kiezers onophoudelijk de zittende
premier, per definitie een mislukke
ling, naar huis sturen en de uitdager
op diens troon zetten. Op die manier
won Barak in 1999 zonder zich uit te
sloven van Netanyahu. En als de opi
niepeilingen het bij het rechte eind
hebben is het op de beurt aan hem
zelf om in het stof te bijten, ditmaal
tegen Ariel Sharon. De bejaarde Li-
kud-leider gaat het winnen, niet om
dat het publiek hem zo graag als pre
mier wil, maar omdat hij niet Ehud
Barak is.
Luitenant-generaal b.d. Barak is een
groot bewonderaar van de militaire
capaciteiten van generaal-majoor
b.d. Sharon. Ze hadden veel met el
kaar te maken in de periode vooraf
gaand aan de Libanese oorlog van
1982. Barak, destijds hoofd van de af
deling planning van het Israëlische
leger, adviseerde minister van defen
sie Sharon in een vertrouwelijk me
mo dat een veldtocht in Libanon al
leen kans van slagen had als ook de
len van Syrië zouden worden bezet.
Alle partijen in Libanon, inclusief de
Syriërs, zou de overmacht van het Is
raëlische leger moeten worden inge
peperd. Dat stelt de opgewonden te
levisiereclame van de Arbeiderspartij
over de perfide rol van Sharon in Li
banon een iets ander daglicht, al
moet er aan worden toegevoegd dat
sinds 1982 Barak wel, maar Sharon
niet is veranderd.
Nu Barak uit alle macht probeert een
vredesregeling met de Palestijnen te
bereiken laten hele volksstammen die
hem in 1999 nog steunden hem in de
steek. De Russische immigranten vin
den hem teveel bereid tot concessies
en te slap in zijn optreden tegen de
Palestijnse opstand. Ze achten Ariel
Sharon veel beter in staat 'de eer van
Israël te redden'. De Arabische ge
meenschap in Israël rouwt nog
steeds om de dertien dodelijk gewon
de slachtoffers van het brute politie
optreden in het begin van de Aksa-
intifada. Voor hen is Sharon geen al
ternatief: ze willen protesteren door
massaal thuis te blijven.
Van de religieuze kiezers heeft Barak
het nooit moeten hebben, maar dit
maal zullen ze hem en bloc de rug
toekeren. Rabbijn Ovadia Josef, gees
telijk leider van de machtige Shas-
partij, heeft de toon al gezet. Wie op
Barak stemt zondigt, verklaarde hij
onlangs in een bijeenkomst met par
tijkader.
En uit luiheid thuis blijven op de ver
kiezingsdag is er voor Shas-leden niet
bij. Josef: „Wie op grond van de pei
lingen denkt dat Sharon het ook zon
der zijn stem wel redt, moet goed be
seffen dat hij zodoende in feite op
Barak stemt, de hater van Israël en de
hater van het jodendom. Barak moet
ten val worden gebracht en hij mag
nooit meer opstaan." Met de opinie
peilers en rabbijn Josef tegen zich
kan alleen een Godswonder Barak
nog redden.
AD BLOEMENDAAL
warring en onzekerheid rond verrassend besluitNice
LIN<
'oorlop
E CARL
HETTY VAN ROOU
rwe9 lESPONDENT
orden
9 van is moeilijk voorstelbaar, maar Euro-
i word leiders nemen af en toe besluiten op
>en Hdmanier waarvoor ieder buurtcomité
3rd. zou generen. Zo bleek er in de nach-
ierg Pke laatste uren van de loodzware top
i Den Ice een bocht te zijn genomen die de
ste regeringsleiders, even hadden ge-
„Ze zaten te maffen. Niemand
kte bezwaar. En toen vond de voorzit-
ïat er een beslissing genomen was",
tinert zich een diplomaat die in de
jt was.
eerslag van die 'beslissing' is keurig te
re vinden in de protocollen op pagina
kn het Verdrag van Nice: 'met ingang
)002 wordt per voorzitterschap één hij
sen klamst van de Europese Raad in Brussel
luden. Zodra de Unie achttien leden
vinden alle bijeenkomsten van de Eu-
LTinAe raad in Brussel plaats'. Het idee
pJD\n in Nice volledig uit de lucht vallen.
Wy (ranse president Chirac zocht als voor
naar manieren om de dissidente Bel-
premier Verhofstadt gunstig te
n.
ïhofstadt ontkende later in alle toon-
^n dat hij vanwege het Franse aanbod
kind<
else w
overstag was gegaan, maar de grote verwar
ring zat ergens anders. Hadden de Belgen
het Franse cadeautje nou aanvaard of niet?
Lag er eigenlijk wel een besluit en hoe luid
de dat dan? En vooral: wie moet straks de
rekening betalen van vier Europese toppen
per jaar in Brussel? Niet de Belgische rege
ring, maakte premier Verhofstadt meteen
duidelijk. Duidelijkheid op dat punt is er
nog steeds niet.
Als een land een half jaar lang voorzitter
is van de EU, zoals op dit moment Zweden,
organiseert het doorgaans twee bijeenkom
sten van regeringsleiders binnen de eigen
grenzen. In het kielzog van de regeringslei
ders en staatshoofden - Frankrijk en Fin
land nemen altijd zowel de president als de
premier mee - reizen vier keer per jaar dui
zenden diplomaten, ambtenaren, journa
listen, technici, demonstranten en lobbyis
ten door Europa.
Doorgaans kijkt het voorzitterschap niet
op een dubbeltje: het peperdure circus is
een prima pr-machine en een uitstekende
manier om Europa onder de aandacht van
de eigen burgers te brengen. De meeste
landen willen graag laten zien dat ze uitste
kend in staat zijn om zo'n organisatorisch
ingewikkelde en grootschalige bijeenkomst
te organiseren. De Europese toppen, kort
om, bieden het land in de voorzittersstoel
een unieke kans om een visitekaartje af te
geven
Natuurlijk zijn er alle mogelijke redenen
te bedenken waarom het reizende circus in
de toekomst beter op zijn standplaats Brus
sel kan blijven. De meest voor de hand lig
gende overwegingen zijn praktisch en fi
nancieel: in Brussel staat bij wijze van spre
ken alles klaar voor een Europese topont
moeting. En de meeste journalisten en
ambtenaren kunnen 's avonds gewoon
naar hun eigen bed.
Daar staat tegenover dat Europa voor de
doorsnee burger niet overzichtelijker
wordt, wanneer er straks nóg meer verga
deringen routineus in Brussel worden afge
werkt. Als Europa naar de burgers moet,
moet het in elk geval weg uit de schaduw
van de Brusselse vergaderbunkers. De 'fris
se wind' van steeds een andere aanpak, in
steeds een ander land dat alles uit de kast
haalt ten behoeve van de Europese samen
werking, vormt een groot voordeel van de
huidige praktijk.
Er zijn ook argumenten voor 'Brussel' die
minder luid worden uitgesproken. Hoe
moet het als landen als Tsjechië, Polen,
Letland en op termijn zelfs Bulgarije lid
worden van de Europese Unie? Zijn ze in
staat om dergelijke omvangrijke evene
menten te organiseren, en waar halen ze
het geld vandaan? En de volgende stap in
de gedachtengang dringt zich vanzelf op: is
het wel zo'n goed idee om het wisselend
voorzitterschap van de Europese Unie in
de toekomst te laten voortbestaan, als dat
landen aan het roer brengt die nog maar
nauwelijks ervaring hebben met de achter
deuren en sluipwegen van de westerse de
mocratie?
De discussie over het wisselend voorzit
terschap heeft nog nauwelijks vorm, maar
president Chirac heeft in Nice wel iets in
beweging gezet. Met een schok realiseer
den de meeste lidstaten zich dat de toe
komst dichtbij is. Als alles goed gaat, wor
den de eerste kandidaat-landen lid in 2004
of 2005. Vanaf dat moment heeft de EU
achttien leden en vinden dus, volgens de
afspraak van Nice die eigenlijk geen af
spraak was, alle topontmoetingen in Brus
sel plaats. Nederland is voorzitter in de
tweede helft van 2004; een top in Leiden.
Haarlem, Rotterdam of Utrecht is opeens
onzeker geworden.
De landen die vanaf 2002 aan de beurt
zijn en nog maar recht hebben op een top
ontmoeting in eigen land, hebben haastige
rekensommetjes gemaakt. Spanje, voorzit
ter in de eerste helft van volgend jaar, heeft
laten weten dat de voorbereidingen van de
topontmoetingen in Barcelona en Sevilla
Als het aan de Franse president Chirac ligt, dan houdt het jaarlijkse rondreizende 'circus' van
Europese topconferenties over een paar jaar op te bestaan. Dan is niet langer een mondaine
badplaats als Nice, of een stad als Maastricht, het toneel van de onderonsjes tussen regerings
leiders en staatshoofden, maar Brussel. foto reuters eric gaillard
zover zijn gevorderd dat ze onmogelijk
meer terug te draaien zijn.
De Denen, aan de beurt in de tweede
helft van volgend jaar, doen tamelijk laco
niek over het feit dat ze een Europese top
kwijtraken. „Dan zullen we een andere ma
nier moeten bedenken om de ogen van Eu
ropa op ons te vestigen", zegt een diplo
maat. En dan, met een grinnik die via de te
lefoon vanuit Denemarken duidelijk hoor
baar is: „Er zijn hier straks genoeg belang
rijke bijeenkomsten die we wat extra kun
nen versieren".
