'Die dikke pens heb ik
van de geldzorgen'
9
Theo van Gogh: een bedrijvig baasje
ZATERDAG 27 JANUARI
Theo van Gogh, telg uit een wereldberoemde familie. Zijn tong is scherp, zijn beruchte columns - tegenwoordig op
internet - schrijft hij in dezelfde toon. Hij is een begenadigd tv-interviewer met oprechte belangstelling voor zijn
gasten. Maar vóór al het andere blijft Van Gogh de dwarse cineast die nooit zal ophouden de burgers te kastijden,
op het gevaar af dat slechts een handjevol bioscoopgangers zich aan die behandeling uitlevert. Het zou nu anders
moeten gaan met zijn nieuwste opus, 'Baby Blue', een ingenieuze psychothriller waarvan de maker hoopt dat hij
een breed publiek kan bekoren. De bijtende spot heeft een glanzende vorm gekregen.
Theo van Gogh ontvangt in zijn bo-
venwoning in de Watergraafsmeer.
Daar is hij neergestreken om te
kunnen leven in de buurt van zijn
thans negenjarige zoontje dat een
straat verderop woont bij de moe
der. Theo noemt zijn stek een huis voor
doortrekkende troepen. „Ik vermaak me pri
ma met de vrouwen. Maar mijn kind vind ik
belangrijker en mijn échte leven zit in mijn
films."
De cineast heeft kortom vrede met zijn be
staan als bohémien, zeker als hij het afzet te
gen het leven in de dure nieuwbouwwijk van
Almere waar zijn film Baby Blue zich heet af
te spelen. „Het is wel niet echt Almere, we
draaiden in Ouderkerk aan de Amstel, maar
het gaat om het idee: Suburbia. Daar wil je
niet eens dood gevonden worden. Het leuke
was, toen we er gingen draaien, hadden we
de bedoeling de straat af te zetten. Maar er
komt daar geen auto voorbij, geen fiets,
niks."
De filmkunstenaar heeft zich schuin over
zijn divan gevleid en ligt erbij als de kedive
van Caïro. Theo beaamt dat Baby Blue eigen
lijk vooral sterk is als een satirisch portret
van een bepaalde manier van modern leven.
„Je hebt gelijk, maar daar kan ik hem niet op
verkopen, noch aan de pers, noch aan het
publiek, noch aan de financiers. Die zien het
als een extraatje, als ze het al zien. Zeker de
financiers gaan puur voor het verhaaltje. En
dit verhaal vind ik sterk Een plot die drie
keer een wending neemt die je niet ver
wacht. Maar je moet goed opletten. Het is
geen film waarbij jeJui achterover kunt leu
nen. Niemand is te vertrouwen. Dit is een
spel met uitsluitend doorgestoken kaarten."
Het script werd aangedragen door thriller
auteur Tomas Ross en het behelst de gecom
pliceerde relatie tussen twee tegenover el
kaar woonachtige en overspelige echtparen.
Schijnbaar is er van vriendschappelijke co
ëxistentie sprake, in werkelijkheid bedriegen
ze elkaar vierdubbel.
Roeland Fernhout en Nienke Römer vor
men een Nederlands koppel, Oliver Cotten
en Susan Vidler zijn de nieuwe, Engelse bu
ren. Er wordt om vaderschap gevochten en
er wordt met levensverzekeringen gefrau
deerd. Er vallen drie lijken. Pas in de laatste
minuten wordt het patroon duidelijk, maar
er liggen dan nog zo veel mogelijkheden
open dat de cineast erover denkt een ver
volgfilm te gaan maken onder de titel Baby
Black.
Vreugde
Theo van Gogh: „Het was een vreugde om
met die Engelsen te werken. Ik ben drie keer
naar Londen geweest om naar acteurs en ac
trices te kijken. We hadden twee miljoen gul
den en hoorden drie weken voor het draaien
dat er een paar miljoen bij waren gekomen.
Toen hadden we het gevoel: We gaan nu een
ster aantrekken. Hetgeen natuurlijk nooit
lukt op zo'n korte termijn. Maar we hadden
wèl twee mensen nodig. Ik ben er heen ge
weest samen met casting director Job Gos-
schalk en het was fantastisch om al die be
kende gezichten van de Britse tv te zien langs
paraderen. Tachtig heb ik er laten opdraven.
Veertig acteurs en veertig actrices. Die had
den dus tevoren het script gelezen en moes
ten uitleggen wat ze ervan zouden kunnen
maken. Fascinerend. Toen ik had gekozen
voor Susan en Oliver, heb ik hen meteen
naar Nederland gehaald en heb ik pagina
voor pagina de dialogen met ze doorgeno
men om er soepel Engels van te maken. Dat
is noodzakelijk, want het gaat over mensen
die liegen en bedriegen en dan is het extra
belangrijk dat ze echt zijn.
Zestig procent van de dialogen zijn in het
Engels en daar komen ook Roeland Fernhout
en Nienke Römer uitstekend mee weg. Daar
is grote zorg aan besteed, want Baby Blue
moet de internationale markt op. Zeker als je
ook in de Engelstalige wereld aan de bak wil
komen, mogen dialogen niet stuntelig klin
ken. Theo van Gogh kan niet begrijpen waar
om zijn Nederlandse collega's daar vaak veel
te licht over denken.
„Ik heb insiders gesproken die Down al
hebben gezien, de nieuwe film van Dick
Maas. Die kost 26 miljoen gulden. Maar ik
hoor dat daar weer van die Nederlanders in
rondlopen die dat bedonderde Engels spre
ken waardoor je er geen bal van gelooft.
Dom! Dick Maas is natuurlijk een fantasti
sche regisseur, maar hij is niet geïnteresseerd
in acteren. In Do Not Disturb had hij William
Hurt, dat is dan een grote ster, maar die deed
het enkel voor de poen en dat was te merken
ook. Echt lachen moet ik om Rudolf van den
Berg die nu werkt met Burt Reynolds. Burt
heeft meteen gezegd: 'Ik acteer al veertig
jaar. Jij hoeft mij niks te vertellen!' Een ster
hebben is mooi, maar je moet hem als regis
seur wel aankunnen. Ik heb geen sterren,
Theo van Gogh: „Mijn échte leven zit in mijn films."
maar wel heel goede acteurs met wie ten
minste goed te praten viel en die zich lieten
prikkelen in hun fantasie."
Als hij nieuwe koffie gaat inschenken, dwar
relen zijn gedachten even een andere kant
op: „Die jongen van mij komt hier laatst
langs en loopt te zingen 'Onze meester is een
homo!' Ik zeg tegen hem: 'Daar moet jij niet
zo raar over doen. Ik heb zelf ook wel eens
met kerels in bed gelegen'. Daar werd hij
even stil van. Ik heb nou gehoord dat hij op
school heeft lopen zingen: 'Mijn vader is een
homo!' Ach, het is mooi dat hij tenminste
zingt."
MINI-HELIKOPTER
Terug naar film. Theo van Gogh, die tot op
heden voornamelijk low budget-producties
heeft geregisseerd, legt uit wat een lekker ge
voel het geeft als er eens een keer niet op de
kosten beknibbeld hoeft te worden. Er was
zelfs geld voor reclamespots op de televisie,
vertelt hij, alsof het een soort godswonder
betreft. Toch is het niet alleen maar een
voordeel als er ineens meer geld kan worden
stuk geslagen.
„Het betekent ook meer gedoe. Ik kon in
eens shots maken met een mini-helikopter
die gehuurd werd voor dertigduizend gulden
per dag. Dat ding, nog geen meter lang, gaat
met een camera de lucht in en wordt radio
grafisch bestuurd. Zoals een modelvliegtuig
je, wat het ook eigenlijk is. Daar kun je alles
mee doen en wat hij daar boven filmt, zie ik
beneden op een schermpje. Sinds een jaar of
vijf is dit the big thing. Alle mannelijke leden
van de crew werden weer kleine jongetjes en
kwamen daar allemaal bovenop staan alsof
ze niks anders te doen hadden.
Maar dan moet je een zeilongeluk filmen
en blijkt het helikopterje alleen de lucht in te
kunnen tot windkracht 3. En om een zeil
boot te laten omslaan, heb je minstens wind
kracht 6 nodig. Kortom, het blijft gedonder.
Ik moet daar met een serieus gezicht bij
staan alsof ik alles onder controle heb, maar
denk intussen: 'Had ik me maar bij tv gehou
den. Dan kun je tenminste achter mekaar
doordraaien.' Een van mijn beste films is nog
altijd Hoe Ik Mijn Moeder Vermoordde, an
derhalf uur televisie, in twee dagen opgeno
men. Alleen maar twee mensen die oorlog
FOTO GPD HARMEN DE JONG
met elkaar maken. Dat is mooi."
Van Gogh heeft het niet zo op techniek en
bekent dat hij het liefst sprekende koppen in
beeld brengt. Hij is dol op mensen die elkaar
harde waarheden inpeperen met rationele of
op zijn minst emotionele intelligentie.
„Ik geloof niet in keukenrealisme. Film
moet voor mij een verheviging zijn van de
werkelijkheid. Er moeten dingen worden ge
zegd waar je later nog eens over gaat naden
ken. Daarom maak ik zo veel werk van de
dialogen. Dat is voor mij de ziel en de adem
van de film, niet het camerawerk. Ik wil naar
mensen kunnen kijken. Voor de dialogen
heb ik, net als eerder voor Blind Date, heer
lijk samengewerkt met Kim van Kooten. Zij is
hartstikke goed. Je geeft haar een onderwerp,
zoals: die kerel heeft zijn moeder in haar
kont genaaid. En zij verzint daar dan een lek
ker scherpe dialoog bij. Blind Date komt nu
op de planken. Liz Snoyink en Peter Tuin
man gaan het spelen onder regie van Porgy
Franssen. Een hele eer voor mij, maar wel
dankzij de kracht van Kim. Ik wil binnenkort
een film met haar maken omdat ze tevens
voortreffelijk acteren kan. De camera houdt
van haar. Maar je zou eigenlijk moeten pro
beren om haar juist niet zo mooi te laten
zijn, want dan pas komt de ziel bloot.
Schoonheid leidt af."
Theo heeft nog meer filmplannen. „Ik wil
ook Sjors Sjimmie gaan maken. Een git
zwarte komedie over een mannenvriend-
schap. Een neger en een blanke. Heel wreed
.maar ook heel leuk. Ik heb daar een erg goed
scenario voor gekregen van Koos Terpstra.
En ik heb plannen voor Home Is Where The
Heart Is, een script dat ik zelf heb gekocht
van Gwen Eckhaus die in Baby Blue de
nieuwsgierige buurvrouw speelt. Het gaat
over een jongen van dertien die de minnaar
van zijn moeder om zeep helpt Dat biedt
dus een fantastisch moreel dilemma omdat
die vrouw moet kiezen: Ga ik levenslang de
bak in of die jongen?"
Schraapzucht
Juist omdat hij nog zo veel mooie films wil
maken, is Theo van Gogh verbolgen over het
afblazen van de fiscale maatregel waarmee
sinds het jaar 2000 zo veel extra geld in de
filmindustrie werd gepompt. Particuliere be
leggers konden investeren in films zonder ri
sico verlies te lijden en met royale perspec
tieven op rendement van 30 tot 50 procent.
Over elf maanden is dat feest voorbij.
„We hadden bijna een florerend filmkli
maat, maar het is binnen een jaar om zeep
geholpen door de schraapzucht van een paar
producenten. Er is zo veel misbruik van de
fiscale maatregel gemaakt door types als
Chris Brouwer en Léon de Winter dat het po
litiek niet overeind viel te houden. De Winter
is er nu uitgegooid bij Delta Lloyd omdat hij
schermde met contracten en toezeggingen
die niet bleken te kloppen. Chris Brouwer
maakte The Little Vampire voor 40 miljoen
gulden en 39 miljoen verdwijnt naar Duits
land. Hallo! Het ging toch om het stimuleren
van de Néderlandse filmindustrie?
Heb je Babs gezien? Die is gemaakt voor
vijf miljoen gulden. Ik zie dat en denk: Waar
is dat geld dan gebleven? Het is gedraaid op
video! Dat heeft geen drol gekost. Hetzelfde
met de veelgeprezen Mariken. Die heeft ze
ven miljoen gekost, maar is gedraaid op 16
millimeter en heeft waardeloos geluid. Ik
schat dat er minstens tweeënhalf miljoen in
verkeerde zakken is verdwenen. Nu wordt de
fiscale regeling afgeschaft per 31 december
2001 en gaan ze een fonds creëren met 100
miljoen gulden, hoor ik van staatssecretaris
Rick van der Ploeg. Maar dan zijn we weer
terug bij al die subsidiecommissies van vroe
ger. Jammer, want met de huidige regeling
kwam er 500 miljoen gulden beschikbaar."
Een gevolg van de kortstondige goldrush is
dat de kostprijs van films in Nederland met
40 procent is gestegen. „En dat blijft zo, ter
wijl de soufflé intussen in elkaar is gestort.
Dat vind ik zo zielig voor iemand als Jos Stel
ling, die dan wèl deugt maar die nu de boot
mist op een of andere manier. Dat komt
door De Wiegende Hollander, zijn levenswerk
dat uit de hand is gelopen omdat er geen
goed script was. Daarna maakte hij die film
No Trains, No Planes, die overal naar festi
vals moet, maar nergens door de douane
komt. Omdat ze daar zo'n filmblik bekijken
en lezen wat er op staat: No Trains, No Pla
nes. Dan raakt men in verwarring en stuurt
het blik met een auto terug naar Utrecht. Ty
pisch Jos, zoiets."
Van Gogh Museum
Hij excuseert zich dat hij te veel over geld
heeft gepraat. „Maar vrijheid is geld en geld
is vrijheid. Geld, om te maken wat je wil: in
teressante films waar dan in Godsnaam
maar niet zo veel mensen naartoe gaan. Be
grijp je wel? Geldzorgen, dat is waar ik die
dikke pens van heb gekregen. Het geloof der
vaderen in mijn familie is de sociaal-demo
cratie. Het gevolg is dat iemand in de jaren
vijftig op het onzalige idee is gekomen om
300 schilderijen en 600 tekeningen van Vin
cent aan de staat weg te schenken, opdat er
een museum voor zou worden gebouwd.
Daardoor ben ik zes miljard gulden misgelo
pen ongeveer. Als mijn familie niet zo al
truïstisch was geweest had ik aldoor films
achter elkaar kunnen blijven maken. Wat
zou dat heerlijk zijn geweest.
Ik stond een keer voor het Veronica-pro-
gramma War Is Het Hier Toch Gezellig in de
stromende regen voor het Van Gogh Muse
um en ik heb geroepen: 'Ik wil mijn schilde
rijen terug, want dan hoef ik dit shitpro-
gramma niet meer te presenteren!' Ik ben nu
van plan om een Theo van Gogh Museum te
openen. Dat komt dan in de telefoongids te
staan pal boven het Vincent van
Gogh Museum. Daar laat ik dan al
leen maar mijn eigen films zien. Ja,
dat lijkt me wel wat.
PIETER VAN LIER0P
