'Eenzijdig openbreken van
afspraken onaanvaardbaar'
Kamer geeft eenling De Milliano hand, geen steun
Binnenland
Nieuw christelijk front is in de maak
"fa
ANP Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensten
Hans Dijkstal wil vasthouden aan begrotingspolitiek
vdA en D66 blijven morrelen aan de 'Zalmnorm',
de WD het kabinet ten val. WD-leider Hans
slaat voor één keer met de vuist op tafel.
lAAG PAUL KOOPMAN
•r is gemoedelijk. Met
and in de zak staat de
■leider een poosje voor
am van zijn werkkamer
le zoveelste demonstratie
Binnenhof te kijken. Hij
,k t naar de betogers: „Dat
nze meestal leuk." Het
pej lichaam zakt even later in
:ai xen fauteuil, de visite mag
oh nemen in een zachte
patroon Laura Ashley.
Dijkstal heeft een totaal
Hajre stijl dan zijn voorganger
Ls Bolkestein. Dat was de
Ge van het controversiële
Ipunt, de intellectuele een-
er' heid, de politieke kanon-
!rv en. Dijkstal beheerst de
verende grap, is meer
ja ipeler en weet explosief
q, daal in politiek Den Haag
en ander te demonteren,
in daar klinkt de klacht
partij zich onder de
Don spelende Wassenaar-
sn dixielandcultuur heeft
eigengemaakt: veel gezellig
heid, weinig inhoud.
Dijkstal kijkt verbaasd: „Dat ge
luid heb ik al een hele tijd niet
meer gehoord. Integendeel,
meestal is men vrij tevreden
over de grote invloed die wij op
het beleid hebben. Wij staan
sterk in het kabinet, en in de
peilingen ongekend hoog."
Een 'dip' in de kiezersgunst zou
logisch zijn geweest na het ver
trek van stemmentrekker Bol
kestein, zo erkent Dijkstal, maar
het is niet gebeurd. De WD is
in de peilingen de PvdA juist al
gepasseerd als grootste partij.
Is dat de reden dat u als een hen
op de eieren blijft zitten? Andere
fractieleiders maken zich gere
geld druk. U bent niet op de kast
te krijgen.
„Nou, ik vind het niet erg om
een ei te breken. Maar ik wil
niet kakelen om het kakelen.
Dat heeft te maken met effecti
viteit. Zoals we nu werken, in
alle redelijkheid, zonder grote
uitspraken voor de bühne, dat
werkt uitstekend."
Lukt die aanpak ook bij het ge
vecht om de miljarden die de
coalitie in het verkiezingsjaar
2002 mag verdelen?PvdA en
D66 roepen nu al dat de Zalm
norm ter discussie gesteld moet
worden. U wordt door twee coa
litiepartijen in de tang geno
men. Geeft dat geen ongemak
kelijk gevoel?
Kalm: „Nee, absoluut niet. In
de politiek geldt een gouden re
gel: afspraak is afspraak."
Afspraken kun je herzien.
„Nooit eenzijdig."
En u zegt: over mijn lijk?
„Het is heel simpel: de afspra
ken die wij hebben gemaakt
over de begrotingspolitiek gel
den tot het eind van deze re
geerperiode. En: it takes three
to tango. Hoe graag ik ook
dans, aan de tango doe ik niet
mee in dit geval."
PvdA-fractieleider Melkert en
D66-leider De Graaf roepen dat
er enorme tekorten zijn in de sa
menleving. Wachtljjsten, sala
risachterstanden, sjofele scho
len. Die tekorten zijn belangrij
ker dan de staatsschuld of las
tenverlichting. Maar volgens de
regels van Zalm is daar in 2002
onvoldoende geld voor.
„Ik weet het nog niet, daarvoor
hebben we nu nog te weinig
zicht op de ruimte volgend jaar.
Maar mijn standpunt is: je kunt
de cruciale betekenis van de fi
nanciële spelregels, die we al
ruim zes jaar trouw zijn, niet
onderschatten. Mijn stelling is
dat we de meevallers te danken
hebben aan de Zalmnorm, en
onze welvaart grotendeels."
Dat laatste kunt u toch niet seri
eus menen? De Zalmnorm gaat
over het verdelen van het geld,
niet over het verdienen ervan.
„Nou ja, de mensen hebben er
ook wel hard voor gewerkt.
Maar het is een van de belang
rijke pijlers onder onze wel
vaart, zeker. Dankzij deze spel
regels zijn de staatsfinanciën
weer gezond en konden de las
ten verlicht worden. En dankzij
de lastenverlichting werden de
lonen gematigd."
Vindt u ditzo'n zwaar punt dat
u zegt: dit is mij een kabinetscri
sis waard?
„Als het regeerakkoord eenzij
dig wordt opengebroken, is dat
onaanvaardbaar voor ons. Dat
is duidelijk. Dan heb je een cri
sis."
En dat kunt u wel aan de kie
zers uitleggen?
„Dat is zeker uit te leggen. Pro
bleemloos. De kiezer is niet op
zijn achterhoofd gevallen! Ze
hebben nog nooit zo'n welva
rende periode meegemaakt,
nog nooit zoveel lastenverlich
ting gehad, nog nooit de werk
loosheid zo hard zien dalen, en
nog nooit is er zoveel geld extra
naar allerlei sectoren gegaan."
Toch blijft het een lastig ver
haal: wel miljarden afboeken
van de staatsschuld, de lasten
nog een keer verlichten, en dat
geld niet gebruiken voorde te
korten in de samenleving.
„Ik vind dat de discussie op dit
punt echt een bizar karakter be
gint te krijgen. We leven in een
tijd waarin sommige ministe
ries, waaronder volksgezond
heid en onderwijs, het geld niet
eens weggezet krijgen. Als we
krap zaten en geen gulden te
besteden hadden, was er een
andere situatie, misschien.
Maar ook in 2002 zal er extra
geld zijn."
Nog een keer de belastingen fors
verlagen zou volgens economen
kunnen zorgen voor ovewerhit-
ting van de economie. Volgens
schattingen is er 8,5 miljard be
schikbaar als de verdeelsleutel
van Zalm - de helft naar de
Hans Dijkstal: „Ik vind het niet erg een ei te breken".
staatsschuld, de helft naar las
tenverlichting- wordt gehan
teerd.
Voorzichtig: „Dat punt erken ik.
Per 1 januari zijn de belastingen
netto al met dik zes miljard gul
den verlaagd. Dat moet je niet
nog een keer in die omvang wil
len. Het zal dus minder zijn dan
zes miljard."
Wilt u met de coalitie eerst op
dit punt een akkoord sluiten?
„Ik verwacht het, het is in elk
geval mijn inzet. We gaan met
elkaar aanstaande woensdag
voor de eerste keer het gesprek
aan, en hopelijk leidt dat tot
een goed compromis."
Eind februari, begin maart
komt minister van binnenland
se zaken De Vries met een bere
kening van de knelpunten op de
arbeidsmarkt bij de overheid.
Kunnen onderwijzers, politie
agenten, verpleegsters en mili
tairen rekenen op meer loon?
„We moeten dit niet over één
kam scheren. In de lagere re
gionen van het ambtenarenap
paraat is geen sprake van sala
risachterstand. Maar bijvoor
beeld politieagenten in Amster
FOTO CPD PHIL NIJHUIS
dam vertrekken naar de provin
cie omdat ze daar driemaal
minder aan huur betalen dan in
de hoofdstad."
D66 en PvdA pleitten onlangs
voor een randstadtoeslag.
Dijkstal leunt achterover, ont
spant. „Uit de grote steden
klinkt al langer de roep: geef
ons meer ruimte voor decentra
le arbeidsvoorwaarden. Een
randstadtoeslag? Goed plan.
Maar ik ben wel diep teleurge
steld dat het tien jaar geduurd
heeft voor ze deze suggestie van
mij overnamen."
CDA: Hij misbruikt onze stemmen om eigen ijdelheid en ambities te bevredigen
jaar geleden nam Jac-
de Milliano (46) gehaast
eid van het parlement,
botste met de fractie van
-3 DA, kon zijn mening niet
ypende kwijt en wilde geen
3 romissen sluiten. „Dit
iaën koste van mijn geloof-
^digheid ten opzichte van
■r", aldus de Heemste-
ar. Alleen verder gaan
een zin. „Als eenling mis
noodzakelijke slagvaar-
iid om politiek effectief te
iren", zei hij. Gisteren
rte De Milliano een om
waai. Hij keert terug in de
■de Kamer. Als éénmans-
<3<j|e. „Een Kamerzetel ver-
el je niet zomaar."
JAM-DEN HAAG HANS JACOBS
jeekkeert De Milliano in de
er terug als lid van het
- Het reglement van orde
parlement schrijft voor
ikozen Kamerleden alleen
:n worden geïnstalleerd
lijst waarop zij zijn geko-
'as na de beëdiging - de
is nog niet bekend - kan
lilliano aangeven dat hij
scheidt van het CDA.
jnder de naam van zijn
P* pgerichte beweging 'Ieder
'El i telt', maar als fractie-De
'Ifeno. Kamer-voorzitter Van
ou venhoven zal nog even
b en puzzelen om de nieu-
n g een plek te geven. Op
warmte hoeft de eigenzin
dokter op het Binnenhof
vi r niet te rekenen. Hij is
'w aria.
/ar A-Kamerlid Hillen vindt
t e 'e Milliano CDA-stemmen
na ruikt „om zijn eigen ijdel-
;d< en ambities te bevredi-
„Ik zal hem een hand ge-
e" en zeggen 'dag Jacques',
maar ik weiger hem aan te
spreken met meneer De Millia
no", verklaart De Hoop Schef-
fer, die zijn voormalige collega
omschrijft als 'politiek spookrij
der'. WD-Kamerlid Weisglas
zal De Milliano negeren. „Hem
vragen stellen of interpelleren
zien we niet zitten. Een zakje
suiker aanreiken of de hand
schudden kan nog wel, maar ik
zou niet weten hoe we politiek
moeten samenwerken, want
niemand kent zijn uitgangs
punten", aldus Weisglas. Alleen^
Groen Links-fractievoorzitter
Rosenmöller reageert wat
vriendelijker: „Natuurlijk zullen
wij met deze fractie samenwer
ken als het kan".
De Milliano, die zijn besluit
gisteren op een persconferentie
in Rotterdam bekend maakte, is
niet verrast door de kritiek, die
zelfs doorklinkt op zijn eigen
nieuwe internetpagina. „Deze
actie is een voorbeeld van ieder
voor zich, niet van ieder mens
telt", schrijft iemand. „Het als
huisarts weer de politiek ingaan
draagt niet bij aan de oplossing
van het huisartsentekort", luidt
een andere bijdrage. „De poli
tiek is niet voor bange mensen.
Ik sta voor mijn idealen, maar
ik besef dat ik als kop van jut zal
dienen", zegt hij, terwijl zijn
ogen steun zoeken bij het
handjevol medestanders achter
de tafel. Er is minder pers aan
wezig dan bij zijn plotselinge
vertrek uit de Kamer in novem
ber 1998, maar nog altijd weet
de oprichter en voormalige di
recteur van Artsen zonder
Grenzen de media aan zich te
binden. Maar in de vragen
klinkt scepsis en ongeloof door.
Keer op keer móet De Milliano
uitleggen dat hij géén zetelroof
en kiezersbedrog pleegt, zoals
Het CDA beschuldigt Jacques de Milliano door zijn terugkeer in de Tweede Kamer van 'zetelroof'.
het CDA stelt. Hij zegt recht te
hebben op de Kamerzetel. „Een
zetel hoort toe aan de kiezers,
niet aan een partij", meent hij.
De Kieswet geeft hem gelijk,
maar zonder de partij was De
Milliano ondanks 12.000 voor
keurstemmen in mei 1998 niet
in de Kamer gekozen. Als één-
mansfractie had hij daarvoor
zo'n 64.000 stemmen nodig.
Bovendien, zo wordt hem voor
gehouden, hebben 'zijn' kiezers
óók voor het CDA gestemd. „Ik
sta nog steeds voor het CDA-
verkiezingsprogramma. Dat
sluit aan bij mijn opvattingen,
daarom kan ik de kiezers recht
in de ogen blijven kijken. Alleen
het CDA zelf houdt er niet aan
vast, hetgeen voor mij destijds
reden was om te vertrekken".
„Als iemand aan de verkeer
de kant van de weg gaat rijden
FOTO ANP ROBERT VOS
kun je dat de rest van het ver
keer niet verwijten", bromde
De Hoop Scheffer na de breuk,
die tot stand kwam toen De
Milliano er niet in slaagde zijn
fractie over te halen een soepe
ler standpunt in te nemen ten
aanzien van het asielbeleid. „Ik
heb de CDA-fractie van mijn
standpunt proberen te overtui
gen. Dat is mij niet gelukt. Ik
heb verloren", aldus het Ka
merlid, die op dat moment, zes
maanden na de verkiezingen
niet eens zijn maidenspeech
had gehouden. „Ik voelde me
als een zoutwatervis in zoet wa
ter. Ik was door het CDA aange
trokken om vanuit een nieuwe,
open cultuur te handelen. De
afspraak was dat de sluizen
zouden opengaan. Maar de
sluisdeuren bleven dicht", zei
De Milliano destijds tegen deze
krant.
'Hoe moeten politieke partij
en omgaan met het verschijnsel
dat ook de meningsvorming
steeds verder individualiseert?'
vroeg NRC Handelsblad-com
mentator Kranenburg zich af.
'De Milliano was eigenwijs,
heeft onhandig geopereerd
want niet volgens de regels van
het spel die op het Binnenhof
gelden. Maar de keerzijde is dat
het Binnenhof zich afsluit voor
eigenwijze mensen. Daarmee
sluit de politiek zich ook af voor
de maatschappij die meer en
meer uit eigenwijze mensen be
staat', verzuchtte Kranenburg.
Het antwoord komt met eni
ge vertraging. „Een volksverte
genwoordiger moet een eigen
geluid laten horen, zijn eigen
mening verkondigen en daar
aan ook in de Tweede Kamer
vasthouden", motiveert De Mil
liano zijn onverwachte rentree.
„Er is meer dan ooit behoefte
aan politici die voor hun eigen
zaak blijven staan en niet
zwichten voor regeerakkoorden
of fractiediscipline. Er moeten
meer luizen in de pels zitten."
Het is een standpunt dat goed
past bij een éénmansfractie,
maar dat binnen een groter ge-
tyeel tot problemen leidt.
De Milliano, die de afgelopen
twee jaar als huisarts werkzaam
was in Zandvoort, wil een eigen
'onafhankelijk' geluid laten
doorklinken. „Het gaat mij niet
om de macht, maar om the
ma's, zoals meer aandacht voor
zorg en de Derde Wereld." De
beweging 'Ieder mens telt'
moet ook niet uitmonden in
een politieke partij, en over de
Kamerverkiezingen van vol
gend jaar heeft hij nog hele
maal niet nagedacht. Bij zijn
vertrek in 1998 sloot hij een te
rugkeer in de politiek niet uit,
maar de brief van het CDA - en
later van de Kiesraad - over de
vacature in de fractie kwam als
een verrassing. Op dat moment
moest De Milliano 'een princi
pieel besluit' nemen. „De zetel
opgeven of hem zelf innemen.
Het CDA kreeg geen kans zijn
besluit te beïnvloeden. De tele
foontjes van partijvoorzitter
Van Rij werden niet beant
woord, zoals De Milliano de af
gelopen dagen ook alle vragen
van de media negeerde. „De te
lefoon stond roodgloeiend en
er kwam stoom uit het ant
woordapparaat", grapt de dok
ter, die na beraad met vrienden
als ex-NRC journalist Kamp en
professor Kalmer van de Eras
mus universiteit, zijn histori
sche beslissing nam. Nooit eer
der is een tussentijds opgestapt
Kamerlid in dezelfde zittingspe
riode teruggekeerd, een moge
lijkheid die de Kieswet heeft ge
schapen om vroegtijdig afgetre
den bewindslieden een kans te
geven in de Kamer terug te ko
men. CDA en WD hebben gis
teren al geopperd de wet te wij
zigen.
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
Paars is uitgeregeerd, klaagt de laatste
maanden Hare Majesteits Oppositie. Maar
ook, zij het minder snerpend, de regerings
partijen D66 en PvdA. Het is tijd voor een
nieuw programma om de laatste twee jaar
niet verloren te laten gaan, menen D66-lei-
der Thom de Graaf en PvdA-voorman Ad
Melkert. Zij willen nieuwe afspraken, voor
al over de verdeling van het geld.
Melkert en De Graaf hebben gelijk: sociaal-
economisch zijn alle doelen uit het in 1996
gesloten regeerakkoord gehaald. Het finan
cieringstekort is weggewerkt, de werkloos
heid teruggedrongen, de belasüngen fors
verlaagd en het belastingstelsel hervormd.
Maar dat is niet het hele verhaal. Ook op
een ander - moreel ethisch - terrein is het
paarse kabinet vrijwel klaar.
Het tempo en de omvang van de vernieu
wing die is doorgevoerd, is zonder prece
dent in de parlementaire geschiedenis.
Zeer gevoelige en beladen thema's zijn
door de niet-confessionele coalitiepartners
al vanaf het eerste paarse kabinet voortva
rend bij de horens gevat. De abortus- en
euthanasiewet werden aangenomen. De
zondagsrust is de facto afgeschaft. Het ho
mohuwelijk mogelijk gemaakt, prostitutie
gelegaliseerd. De deur is opengezet voor
manipulatie van erfelijk materiaal bij de
productie van voedsel. Deze week nog,
keurde de Tweede Kamer een wet goed, die
het mogelijk maakt foetaal weefsel te ge
bruiken voor onderzoek en transplantatie.
Pragmatisme is de rode draad die al deze
vernieuwingen met elkaar verbindt. Aan re
ligieuze noties of dogma's brandt het kabi
net zijn vingers niet. Het neemt aan dat een
meerderheid van de bevolking in Neder
land vindt dat gewetensvragen het domein
zijn van de individuele burger. De overheid
moet hooguit kaders scheppen waarbinnen
die burger zijn eigen keuzes maakt. Waar
de door een meerderheid aanvaarde nor
men gaan schuiven (bijvoorbeeld ten aan
zien van biotechnologie) moet de overheid
maar volgen.
Dit pragmatisme heeft geleid tot wetgeving
die uniek is in de wereld. De stemming in
de Tweede Kamer over de euthanasiewet -
die euthanasie overigens niet legaliseert,
maar wel reguleert - was eind vorig jaar
voorpaginanieuws in heel Europa. Ook van
het openstellen van het instituut huwelijk
voor homoseksuelen werd in het buiten
land met verbazing kennis genomen.
In eigen land is intussen veel gevraagd van
het incasseringsvermogen van de confes
sionele minderheid, die - anders dan het
teruglopend kerkbezoek laat vermoeden -
omvangrijk is. Deze kringen bekruipt het
gevoel dat met hun kijk op de samenleving
onvoldoende rekening wordt gehouden.
Uiteraard zijn alle kerkelijke strekkingen
ook in de Tweede Kamer vertegenwoor
digd, maar doorslaggevend waren de
amendementen van CDA, RPF, SGP en
GPV op de moreel-ethische wetsvoorstellen
niet.
Het is nog te vroeg om over de heroprich
ting van een christelijke zuil te spreken,
maar de paarse daadkracht heeft zijn effect
op de in het nauw gedreven minderheid
niet gemist. Zo deed CDA-partijvoorzitter
Mamix van Rij vorig jaar de oproep samen
ten strijde te trekken tegen de goedkeuring
van de euthanasiewet door de Eerste Ka
mer. De partijvoorzitters van CDA.
RPF/GPV en SGP hebben een kleine hon
derd organisaties uitgenodigd voor een bij
eenkomst. „De positieve reacties stromen
binnen, meldt het CDA-partijbureau. Dit is
niet zonder betekenis: een nieuw christelijk
front lijkt in de maak.
In de Tweede Kamer fuseerden RPF en
GPV al tot de Christenunie, die deze week
de eerste gezamenlijke lijsttrekker op het
schild hees: senator Kars Veling. Een nog
onbekende grootheid in politiek Den Haag,
maar wel iemand met voldoende bagage
voor het 'immaterieel debat'.
Hij kan zijn borst natmaken. Moreel-ethi
sche onderwerpen beloven bij de verkie
zingscampagne, die dit jaar op stoom zal
komen, een belangrijk issue te worden. En
het 'christelijk front' is er veel aan gelegen
om de kiezer duidelijk te maken dat deze
thema's door paars zijn verwaarloosd of
verkwanseld.
De PvdA ziet de bui al hangen. Sharon
Dijksma - beoogd nieuw partijvoorzitter -
werkt samen met Marja Wagenaar aan een
notitie over het belang van het immateriële
in de politiek. Minister Brinkhorst (land
bouw) lanceerde vorige week ook al een
brede maatschappelijke discussie over bio
technologie. Maar het komt allebei te laat
om echt serieus genomen te worden.
