Wild krijgt de natuur terug
I
M
Samenvoeging Afrikaanse parken zegen voor dier en toerist
■SSMESHI
ZATERDAG 13 JANUARI 2001
Zuid-Afrika heeft het
voortouw genomen bij
het neerhalen van
schuttingen die de eigen
wildparken scheiden
van die van
aangrenzende landen.
Met Botswana is
besloten tot de vorming
van het Kgalagadipark
en met Swaziland en
Mozambique wordt
gewerkt aan het
Lubombopark. Het
beroemde Krugerpark
zal worden gekoppeld
aan parken in
Zimbabwe en
Mozambique. In een
gebied dat vijf keer zo
groot is als Nederland,
krijgen dieren krijgen
hun oude
migratieroutes terug.
Het St. Lucia Wetland Park heeft inmiddels de status gekregen van wereldnatuurmonument.
FOTO S GPD EELCO VAN DER LINDEN
Paul Dutton toont een tevre
den lach als hij een mouw
loos safarivest over zijn
naakte bovenlijf aantrekt en de eenmo-
torige two-seater start, een Piper uit
1954. Dutton zelf is twintig jaar ouder.
Voor de jachtopziener en wildlife-con
sultant is het vliegtuig net zo gewoon als
voor een ander de auto. De oostelijke
kuststreek van Zuid-Afrika en Mozambi
que maar ook van Congo vormen zijn
werkterrein. Dutton is geen rauwe
bush-piloot, maar een gentleman pur
sang met twee academische titels.
De plek waar we ons bevinden, is
voor hem geen gewone: Hell's Gate,
Poort van de Hel. Zo genoemd om de
verraderlijke winden, maar vooral be
kend om de militaire basis waar het
apartheidsregime samen met Frankrijk
zijn eerste luchtdoelraketten testte in de
jaren zeventig. „Ik was hier ranger en
heb geprotesteerd tegen de bouw in een
brief aan de toenmalige premier. Ik
kreeg snel antwoord in de vorm van een
ontslagbrief', grijnst Dutton.
Maar er was ook voldoening. „De be
doeling was de raketten na lancering te
analyseren op de grond. Dat ging dus
niet, omdat die dingen zich tot dertig
meter diep in de modder boorden. Ze
zijn nooit geanalyseerd en liggen er nog
steeds. Een enorme blamage was dat."
Dutton lacht hartelijk. Hij besloot toen
naar Mozambique te gaan. Daar brak
vervolgens een burgeroorlog uit. „Ik
kom overal altijd op een moment dat er
gevochten gaat wórden. Drie oorlogen
heb ik meegemaakt. In Mozambique
heb ik gezien hoe wildleven een oorlog
voedt. Toen het ivoor en het vlees op
waren, moest er wel vrede worden ge
sloten. Nu ben ik er bezig samen met de
regering het wildleven opnieuw uit te
vinden."
De voormalige lanceerbasis is opge-
Zuid-Afrika haalt de afrasteringen weg die de eigen wildparken scheiden van
die van aangrenzende landen. Samen met Botswana is besloten tot de vorming
van het Kgaladipark. Samen met Swaziland en Mozambique wordt gewerkt aan
het Lubombopark. Het Krugerpark zal worden gekoppeld aan reservaten in
Zimbabwe en Mozambique. In een gebied van van 220.000 vierkante kilometer,
meer dan vijf keer zo groot als Nederland krijgen dieren hun oude migratieroutes
terug.
NAMIBIË
Kgaladipark 1
V
Krugerpark
ZIMBABWE
Kaapstad
nomen in het nieuwe natuurpark en zal
worden veranderd in een klein complex
van 'lodges' voor de eco-toeristen. Als
de Piper zich na een hobbelig ritje over
het grasveld dansend in de wind gooit,
is meteen duidelijk waarom hier sprake
is van een meer dan eersteklas locatie.
Wat zich aanbiedt is een enorm water
gebied met riviertjes, meren en eilanden
met mangroven. Alles afgezoomd door
een dicht beboste duinenrij met daar
voor een wit droomstrand en een tur
kooizen Indische Oceaan.
Wereld natuurmonument
Dit gebied, het Greater St. Lucia Wet
land Park, heeft inmiddels de status ge
kregen van Wereld Natuurmonument.
Vanaf de grens met Mozambique strekt
het park zich in zuidelijke richting uit
langs bijna 300 kilometer kust. De totale
oppervlakte is 300.000 hectare. Samen
met het zuidelijke deel van de provincie
Maputo in Mozambique en het oostelij
ke deel van Swaziland zal dit het
Lubombo-park vormen.
St. Lucia is een paradijs voor honder
den vogelsoorten en voor grote aantal
len krokodillen en nijlpaarden, die be
neden gezapig rond dobberen. „Het
eco-systeem is uniek in de wereld, maar
het evenwicht is vanwege het zoete en
zoute water vreselijk moeilijk te bewa
ren", schreeuwt Dutton, terwijl hij wijst
naar een groep pelikanen die onder de
Piper doorvliegt. Land- en mijnbouw
hebben in het verleden veel schade aan
gericht. „We hebben eens massaal kro
kodillen moeten evacueren omdat het
water veel te zout was. De beesten kon
den niet meer duiken."
Nu is het beter. De ecologische wind
is gedraaid. Dutton wijst naar een kaal
geslagen gebied. „Dit was tot voor kort
een houtplantage, die gigantisch veel
water uit de bodem onttrekt. Het gebied
is aangekocht en zal zich snel weer in
zijn oorspronkelijke staat kunnen her
stellen. Hetzelfde zal gebeuren met en
kele ananasplantages. In totaal zal 5000
hectare worden teruggeven aan de na
tuur. Je ziet dat het water op verschil
lende plaatsen al stijgt."
Olifanten
Maar wat nog ontbreekt, zijn de olifan
ten, de grote passie van Dutton. Ooit
liepen ze langs de gehele oostkust van
Zuid-Afrika tot aan de Kaap toe. Het
gaat om de Thembe olifant, volgens we
tenschappers een uniek sub-ras, omdat
hij aanzienlijk groter is dan de 'normale'
Afrikaanse olifant en meer rondtrekt
dan andere soorten. Verder beschikt de
Tembe over verreweg de grootste slag
tanden - wat een handicap kan zijn met
mensen in de buurt. Dutton heeft het
allemaal van nabij meegemaakt. „Rond
1970 telden we er nog achthonderd aan
de Zuid-Afrikaanse en Mozambikaanse
kant. Door de burgeroorlog en de AK-
47-geweren die de Renamo-rebellen
met ivoor van vooral Zuid-Afrika koch
ten, liep hun aantal snel terug. Nu zijn
er nog vijftig aan de Mozambikaanse en
200 aan de Zuid-Afrikaanse kant."
De Zuid-Afrikaanse olifanten bevin
den zich in het 30.000 hectare metende
Thembe-reservaat direct onder de grens
met Mozambique. Het park geldt als
een van Zuid-Afrika's topattracties, ook
al heeft het maar een beperkte capaci
teit en worden per dag niet meer dan
vijf auto's binnen gelaten. De helft van
het park is pure wildernis en mag alleen
te voet worden betreden. „Een stukje
Afrika dat nog geheel intact is", zegt op
zichter Sipho Sibiya. Hij is een Tonga en
geboren in deze streek. „De laatste keer
dat ik olifanten vrij heb zien lopen was
in 1982. Ik zeg er meteen bij dat we toen
niet echt rouwig om zijn verdwijnen
waren. Ze vertrapten je groenten of je
huis."
Sibiya wijst op de Marulaboom, waar
van de vitaminerijke gele bessen het lie
velingseten van de olifanten vormen. Er
wordt in Afrika overigens ook een diges
tief van gemaakt. „Als de bomen bloei
en, begint de olifant zijn trek. Maar dat
is dus lang geleden", zegt Sibya. Even
verderop liggen enorme keutels. Bijna
even grote kevers rollen ze op acrobati
sche wijze weg. „Ze zijn hier net langs
gekomen", zegt Sibyia en even later
volgt het bewijs. Bij een drinkplaats lo
pen er vijf. Groot, zwart, majestueus. En
met gigantische slagtanden. „Die daar,
is een stier van 65 jaar oud", fluistert Si
byia. Het beest gooit met zijn slurf zand
over zijn rug. Het zachte geruis maakt
de stilte nog imposanter.
Over enkele maanden zullen uit dit
park twaalf volwassen stieren en een
dertien leden tellende familie - vrouw
tjes en jongen - worden overgebracht
naar het watergebied St.Lucia. „Het is
het begin van een prachtig avontuur",
zegt Andrew Zaloumis, enthousiast en
overactief leider van het Lubombo-pro-
ject aan de Zuid-Afrikaanse kant. „De
olifanten krijgen een deel van hun oude
gebied terug. Op den duur zullen in St
.Lucia honderd olifanten lopen. De vol
gende fase is het verbinden van de ver
schillende al bestaande safariparken en
het creëren van een zeven kilometer
brede corridor naar het Thembe-park,
dat weer zal worden verbonden met de
parken in Mozambique en Swaziland."
Zaloumis noemt het gebied een van
de prachtigste maar uit toeristisch oog
punt bezien ook een van de meest on
dergewaardeerde van Zuid-Oost-Afrika.
„Het heeft de potentie het Krugerpark
aan alle kanten voorbij te streven. Be
halve de normale safari-attracties en de
olifanten biedt Lubombo ook de moge
lijkheid het watergebied en de zee te ex
ploreren. Er zijn hier koraalriffen die tot
de mooiste van de hele wereld worden
gerekend. Ponta do Ouro aan de Mo
zambikaanse kant is voor duikers een
Mekka."
Ecotoerisme
Het natuurpark ligt in het armste deel
van Zuid-Afrika. En in Mozambique, dat
nu acht jaar probeert een oorlog van
bijna twintig jaar te vergeten en er niet
beter aan toe is. „Basis van het project is
dat de lokale bevolking actief deelneemt
en profiteert", zegt Zaloumis. Conserva
tie, kleinschaligheid en eco-toerisme
zijn de sleutelwoorden. Hij verwacht dat
in tien jaar 4500 nieuwe banen zullen
worden gecreëerd. Het aantal bezoekers
zal moeten verdrievoudigen naar 1,4
miljoen per jaar. De toeristen zullen,
naar hij hoopt, driehonderd miljoen
gulden uitgeven. Momenteel worden de
eerste vijftien locaties aanbesteed, waar
kleine safari-hotels mogen worden ge
bouwd. Alles volgens strakke regels en
schema's door Zaloumis opgesteld.
De mix van particulier en overheid
moet vruchten afwerpen. De drie lan
den hebben zich gecommitteerd aan
het programma via internationale ak
koorden. 'Thuis' zijn speciale wetten
uitgevaardigd en projecten opgezet met
hulp van non-gouvernementele organi
saties en internationale financieringsin
stellingen. „De basis is absoluut goed",
verzekert Zaloumis.
De Zuid-Afrikaanse regering heeft 175
miljoen gulden gestoken in program
ma's voor malariabestrijding, educatie
van de lokale bevolking en verbetering
van de infrastructuur. „We hebben we
gen aangelegd, verlegd en gesloten. Aan
de ene kant profiteren de beesten en de
toeristen, aan de andere kant de bewo
ners. Hele gemeenschappen zijn door
de nieuwe wegen ontsloten en krijgen
de kans zich te ontwikkelen."
In het hele Lubombo-gebied wonen
837.000 mensen: 500.000 in Zuid-Afrika,
132.000 in Mozambique en 205.000 in
Swaziland. Zaloumis onderstreept dat
de overgrote meerderheid probeert te
overleven met landbouw waarvoor de
(zand)grond eigenlijk niet geschikt is.
„In het Zuid-Afrikaanse deel leeft ne
gentig procent van de families van 260
gulden per maand en is de werkloos
heid veertig procent."
De grootste stam in het Zuid-Afri
kaanse deel is met 120.000 leden de
Thembe, waarnaar ook de olifanten zijn
genoemd. De jonge prins Nkosi Them
be is vandaag aanwezig samen met twee
oudere stamhoofden. Hij werkt nauw
samen met Zaloumis en toont zich een
groot voorstander van het project. „Het
is de eerste keer dat onze mensen een
kans krijgen hun bestaan echt te verbe
teren. Mooi dat dit kan dankzij de om
geving waar je altijd hebt geleefd", zegt
de prins. Volgens Zaloumis werkt 18
procent van de stamleden al direct of
indirect werkt voor Lubombo. Boeren
die willen blijven, krijgen het aanbod
dat elders, op vruchtbaardere grond, te
doen. Nog niet iedereen is overtuigd,
maar de autoriteit van de prins zal zeker
helpen. „We hebben een geweldige
schat hier liggen", zegt hij plechtig.
„Het zou gek zijn die weg te gooien."
EELCO VAN DER LINDEN
Z'
Opzichter Sipho Sibiya in het Zuid-Afrikaanse Thembe-reservaat, niet ver van de grens met Mozambique.