[eepraten mag over
ist, maar rijk bepaalt
tervend aids-activistje vertedert Zuid-Afrika
B INNENLAND BUITENLAND
Muis geeft onderzoeker
niet het goede model
)e kannibaal moet uit de Europese boer
1DAG 13 JANUARI 2001
ANP Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensten
Nu al maatregelen vastgelegd voor duinverbreding
provinciebesturen van Noord- en Zuid-Holland nodigen kustbewoners uit om mee
3J ten over maatregelen die nodig zijn om de veiligheid achter de duinen te waar-
i n. Dat gebeurt nog deze maand tijdens negen bijeenkomsten, onder meer in
k, Noordwijk en IJmuiden.
82,
N DER KAAL)
echter niet bij voorbaat
t de ideeën van de klist
ers worden uitgevoerd,
bepaalt uiteindelijk wat
gebeuren om de zee
Nederland te houden,
de deze week door de
ïqo l gepresenteerde Vijfde
limtelijke Ordening al
.gd dat de Noord- en
na ollandse duinen op
ire plekken landin-
jreder moeten worden.
Ie smalle duinenrij tus-
Dan eveningen en Hoek van
ïrtei 1 moet zeewaarts wor-
1 PA breed.
wil maatregelen op
==^an onderzoek door de
Arcadis, Alkyon en
Gracht naar de risico's
iorspelde stijgende zee-
dalende landbodem en
•re regenval met zich
ngen. Extra bescher-
ijkt nodig voor bad-
met boulevards en be-
g pal aan de zeereep, de
jllandse eilanden, het
Westland, de Kop van Noord-
Holland en Texel. Bovendien
zal het nodig zijn langs de ge
hele Noord- en Zuid-Hollandse
kust voortdurend extra zand op
het strand te spuiten.
De provinciebesturen zeggen
dat het rijk weliswaar de beslis
singen neemt, maar het toch
van groot belang te vinden dat
de kustbewoners hun eigen
mening over de maatregelen
geven. Het gaat uitdrukkelijk
om discussie-avonden, vorig
jaar zijn er al informatiebijeen
komsten geweest.
„Wij zijn uiterst nieuwsgierig
naar wat de kustbewoners zelf
vinden van de de oplossingen
die er nu liggen. Hun ideeën en
suggesties zijn welkom", zegt
K. van Rijn namens de provin
cie Noord-Holland, „Natuurlijk
telt de mening van de deskun
digen zwaar. Dan kun je als
overheid technocratisch rede
neren en een keus maken. Wij
willen juist de opvattingen van
de betrokken bewoners serieus
nemen, want de oplossingen
moeten wel op een behoorlijk
maatschappelijk draagvlak rus
ten. Wij houden in elk geval re
kening met totaal andere denk
beelden. Daarbij telt de kracht
van argumenten."
Het rijk mag dan al keuzes heb
ben gemaakt, voor de provin
ciebesturen is het nog geen uit
gemaakte zaak wat er met de
kust moet gebeuren. Er wordt
geredeneerd dat er nog tijd ge
noeg is om maatregelen te ne
men, omdat onderzoeken aan
tonen dat de zee pas over twin
tig tot dertig jaar gevaarlijk
wordt. Bovendien moet een
analyse van kosten en baten
duidelijk maken of de aange
dragen oplossingen betaalbaar
zijn.
De provincie blijft erbij dat de
betrokken bewoners invloed
kunnen hebben op de besluit
vorming, maar garanties daar
voor zijn er niet. Van Rijn: „Alle
reacties komen in een verslag
en daar wordt door een stuur
groep serieus mee omgegaan.
We beloven alleen niets. Uitein
delijk zijn de beslissingen een
zaak van het rijk."
Inwoners van Noordwijk en
Het Nederlandse duingebied, hier in de Kennemerduinen. Hoewel het volgens de overheid al vaststaat dat er
gers nog komen meepraten over hóe dat zal gaan.
veel moet gebeuren om de kuststrook in stand te houden, mogen de bur-
FOTO HANS VAN WEEL
Zandvoort zijn donderdag 18
januari welkom in hotel De
Witte Raaf, Duinweg 117,
Noordwijk. Voor inwoners van
Velsen, Beverwijk, Heemskerk
en Castricum is de avond van
woensdag 24 januari bedoeld
in hotel Holiday Inn, Kenne-
merboulevard 250, IJmuiden.
Inwoners van Katwijk en Was
senaar zijn dinsdag 30 januari
welkom in het gemeentehuis
van Katwijk, Zeeweg 127, Kat
wijk. Op alle avonden, die du
ren van 19.30 tot 22u, zijn de
betrokken gedeputeerden Wil-
dekamp (Noord-Holland) en
Van der Sar (Zuid-Holland)
aanwezig.
PRETORIA EELCO VAN DER LINDEN
CORRESPONDENT
Zuid-Afrika wordt weer even
hardhandig op de aidsfeiten ge
drukt. Niet de kille statistieken,
volgens welke 4,2 miljoen mensen
(10 procent van de bevolking) zijn
besmet, maar de naderende dood
van de kleine Nkosi Johnson
maakt de natie van streek. De jon
gen is in korte tijd uitgegroeid tot
hét symbool van de strijd tegen
aids, maar ook van de nalatigheid
van de overheid op dit gebied. En
ondertussen voorspelt een rap
port een ramp in het onderwijs,
waar 1 op de 6 leerkrachten sero
positief is.
De 11-jarige Nkosi vertederde de
wereld tijdens het laatste mondia
le aids-congres in Durban met
zijn oproep om aidslijders te be
handelen als normale mensen.
„Je krijgt aids niet door iemand te
kussen of de hand vast te houden.
We zijn net als alle anderen", zei
hij met een door de ziekte al ver
zwakte stem. Zijn woorden waren
niet gericht tot de beroemde aids-
onderzoekers in de zaal, maar tot
zijn landgenoten, die de ziekte
hardnekkig in de taboesfeer hou
den.
De schriele figuur in het veel te
ruim zittende nette pak bracht
zijn op de eerste rij zittende presi
dent Thabo Mbeki in grote verle
genheid. Vooral toen hij vroeg om
aidsremmende medicijnen voor
Nkosi Johnson spoelt
in nog iets betere da
gen zijn medicijn
cocktail weg met een
mok thee.
FOTO REUTERS JUDA
NGWENYA
zwangere vrouwen. Opdat kinde
ren niet hetzelfde lot ondergaan
als hij. Mbeki lag en ligt onder
vuur door zijn twijfel over de rela
tie tussen het virus HIV en aids.
In Durban zei de president tot
ontsteltenis van velen opnieuw
dat hij armoede als een belangrij
kere oorzaak beschouwt van aids
dan HIV. Ook herhaalde hij dat de
voorhanden zijnde medicijnen te
duur zijn voor ontwikkelingslan
den en misschien giftig. Mbeki
heeft zich nu naar eigen zeggen
teruggetrokken uit het debat,
maar niet met een krachtige geste
of verklaring die iets van de aan
gerichte schade zou hebben kun
nen herstellen.
Nkosi Johnson is nu nog één stap
verwijderd van de dood. Zijn
pleegmoeder heeft laten weten
dat zijn hersenen zijn beschadigd
en dat hij niet meer kan praten en
eten. Het heeft meteen geleid tot
een vorm van collectieve rouw en
talloze steunbetuigingen. Onder
de vele vip's die de afgelopen da
gen de jongen thuis hebben be
zocht, waren de 'first lady' Zanele
Mbeki en Edwin Cameron, rech
ter van het hooggerechtshof. Ca
meron is een van de weinigen die
zijn seropositieve status publiek
heeft gemaakt, en actief is in het
bestrijden van de stilte rond de
ziekte.
Cameron riep in herinnering dat
Nkosi uit de anonimiteit trad toen
hij 7 was. en hem de toegang
werd geweigerd tot een lagere
school in Johannesburg. Zijn
pleegmoeder had bewust op de
aanvraag geschreven dat de jon
gen seropositief was. Het leidde
tot grote commotie en veel dis
cussie onder leraren en ouders.
Maar uiteindelijk ook tot de toela
ting van Nkosi en, in het alge
meen, tot meer bewustwording.
„Dankzij Nkosi is er nu een beleid
voor onderwijs aan geïnfecteerde
kinderen", aldus pleegmoeder
Gail Johnson.
Maar juist op het moment dat
Nkosi's rol en inspanningen wor
den geroemd, publiceert het dag
blad The Stareen geheim rapport
over aids en onderwijs in Zuid-
Afrika. De infectiegraad onder le
raren en onderwijzers is zó hoog
dat 's lands onderwijssysteem zal
ontsporen, is de teneur. Het on
derzoek is uitgevoerd in opdracht
van het ministerie van onderwijs.
Van de Zuid-Afrikaanse onderwij
zers en leraren is 16 en in sommi
ge provincies 20 procent seropo
sitief. In het hoger onderwijs is
een op de vier afstuderende stu
denten besmet, en een op de acht
van de groep die een post-docto-
rale opleiding volgt. „Aids zal dit
jaar de belangrijkste doodsoor
zaak worden onder onderwijzend
personeel", aldus Saul Johnson,
een van de opstellers van het rap
port. Volgens hem zal de pande-
mie de kwaliteit van het onderwijs
zwaar aantasten en leiden tot
groot verlies van intellectueel ka
pitaal, maar ook tot financiële
problemen doordat leningen en
studiebeurzen niet zullen worden
afbetaald.
Het onderzoeksrapport beveelt
aan een systeem te ontwikkelen
waarmee de gezondheidsproble
men van 'kwetsbare studenten' in
een vroege fase worden onder
kend. Ook pleit men voor een an
dere selectie en aanpak bij lera
renopleidingen. In een reactie op
het rapport verklaarde een hoge
ambtenaar van het ministerie dat
HIV en aids 'absoluut centraal
zullen komen te staan bij onze
planning'.
LEIDEN ONNO HAVERMANS
Zijn baby-oogjes vertederen.
Maar zijn naam, ANDi, is dom
weg de omgekeerde afkorting
van inserted (ingebracht) DNA.
Met die zakelijke benaming
spelen de Amerikaanse weten
schappers die de eerste gema
nipuleerde aap op de wereld
hebben gezet onbedoeld in op
de afkerige reacties die een club
als Proefdiervrij aanwakkert.
ANDi moet het onderzoek naar
erfelijke ziekten als Alzheimer
verder helpen, zo schrijft Ge
rald Schatten van het primaten
centrum in Oregon vandaag in
het toonaangevende weten
schappelijke tijdschrift Science.
Apen worden wel vaker ge
bruikt, bijvoorbeeld bij het on
derzoek naar aids. Ze staan nu
eenmaal dichter bij de mens
dan fruitvliegjes of muizen. „Af
en toe is de inzet van apen
noodzakelijk", stelt de Leidse
hoogleraar moleculaire celbio
logie Peter Verrijzer. „Vooral bij
hersenfuncties geeft een muis
toch niet het goede model."
Zelf werkt Verrijzer vooral met
gist en fruitvliegjes. Zijn funda
mentele onderzoek draait om
de vraag hoe je genen kunt aan-
of uitzetten en daarvoor vol
staan proefdieren met een lager
bewustzijn. Hoe groot de uiter
lijke verschillen tussen dieren
ook zijn, de meeste genen en
hun functies komen overeen.
Maar voor onderzoek naar erfe
lijke ziekten is het soms nodig
om dichter aan te kruipen te
gen de mens. De eerste transge
ne aap komt dan ook niet als
een verrassing, al was ANDi we
reldnieuws. „Alles wat je met
een muis kunt, kan ook met
een aap", zegt Verrijzer. „Qua
technologie had ik wel ver
wacht dat dit makkelijk zou
kunnen."
Dat makkelijk mag best tussen
aanhalingstekens. De biologen
in Oregon bewerkten liefst 224
eicellen met een zogenaamd
merker-gen. Na bevruchting in
het lab bleven er veertig em
bryo's over die bij twintig
draagmoeders werden inge
bracht. Dat leidde tot vijf zwan
gerschappen, waarvan er twee
in een doodgeboren aapje ein
digden. Twee andere aapjes
hadden het merker-gen niet in
hun eigen DNA opgenomen.
Zo blijft alleen ANDi over, die
op 2 oktober vorig jaar werd ge
boren. Dankzij het gen van een
kwal maakt hij een groen fluori-
serend eiwit aan. De hoeveel
heid daarvan is overigens zo
klein dat het niet zichtbaar op
licht. Schatten en zijn collega's
bereikten dat effect pas nadat
ze ANDi's DNA vele malen had
den vermenigvuldigd en onder
de microscoop gelegd.
Die omslachtige technologie
doet denken aan de manier
waarop het Leidse biofarma-
ceutische bedrijf Pharming tien
jaar geleden de transgene stier
Herman verwekte. Verdere
overeenkomsten zijn er niet,
stelt woordvoerder Rob Meines.
„Het gaat in beide gevallen om
het veranderen van de geneti
sche code. Bij Herman is het
DNA aangevuld met een extra
stukje, waardoor zijn nage
slacht in haar melk een mense
lijk eiwit aanmaakt. Dat eiwit
halen wij uit die melk voor de
productie van medicijnen. Die
aap wordt gebruikt voor medi
sche experimenten, voor het
testen van medicijnen. Dat is
heel wat anders."
MARC PEEPERKORN
"1
&NDENT
eren weten wel waar
Er hoeft maar ge-
i worden naar 'hun'
of daar trekt de stoet,
id met petjes, fluitjes
doeken, weer langs de
en van de Europese
)e anders reageert de
Jnsument. De veront-
idediger van het var-
e verbijt zijn leed ken-
stilte. En de actiegroep
>en zonder BSE' moet
itaan.
ongeorganiseerde EU-
e gezond wil eten, heeft
jezicht gekregen. Twee
wel de Nederlandse
wminister Brinkhorst
uitse bondskanselier
r wierp zich deze week
eitbezorger van veilig
De huidige industrië-
ouwproductie heeft on-
dbare effecten", vindt
tst. Absoluut diepte-
)r hem: het vermalen
e koeien tot voer voor
inde soortgenoten,
alisme", concludeert
•ter. „Hiermee is een
erschreden." De kanni-
J»et uit de EU-boer, en
voor een andere
•olitiek in de EU is
jvv. De basis voor het
Jjbeleid werd begin jaren
Jjdooi v
Jêwpoli
vijftig gelegd. Het na-oorlogse
Europa heeft honger en drin
gend behoefte aan een afdoen
de voedselvoorziening. Het
spreekt dan ook voor zich dat
de landbouwministers van de
zes grondleggers van de EU de
handen ineen slaan.
In nauwe samenwerking met
de boerenstand wordt via een
stelsel van gegarandeerde prij
zen in rap tempo de voedsel
productie tot recordhoogte ge
dreven. Deze 'groene kongsi'
bepaalt haar eigen koers, in
menging van buitenaf wordt
niet op prijs gesteld. Gelukkig
voor de boeren beschouwen de
meeste Europese diplomaten
alles wat met landbouw te ma
ken heeft als 'natte rommel'.
Iets waai" ze zich het liefst verre
van houden.
Eind jaren tachtig dreigt het be
leid aan zijn eigen succes ten
onder te gaan. De 'boterberg'
raakt ingeburgerd als begrip,
evenals de 'melkplas'. De land
bouwuitgaven beslaan bijna
zestig procent van de totale EU-
begroting. Onder deze druk
slaagt Europees Commissaris
MacSharry in 1992 erin, na een
marathonvergadering van 80
uur, de subsidiekraan een beet
je dicht te draaien.
De kern van de landbouwpoli
tiek - inkomenszekerheid voor
de boer - blijft echter onaange
tast. In 1999 laait de discussie
opnieuw op als het EU-budget
voor de jaren 2000-2006 moet
worden vastgesteld. Pogingen
vanuit onder meer Nederland
en Duitsland om het beleid in
grijpend te veranderen, stran
den op een Frans 'nee'.
Anno 2001 betaalt iedere EU-
burger 240-gulden per jaar voor
de landbouwuitgaven. In totaal
gaat het om zo'n slordige hon
derd miljard gulden, bijna de
helft van de totale EU-begro-
ting. Dit terwijl slechts vijf pro
cent van de beroepsbevolking
nog werkzaam is in de land
bouw, een sector die 1,6 pro
cent aan de totale EU-omzet
bijdraagt.
De roep om een drastische
koerswijziging van het Europe
se landbouwbeleid is dan ook
mede door financiële belangen
ingegeven. Die worden nog
groter als vanaf 2003 de eerste
nieuwe lidstaten tot de EU toe
treden. Polen met zijn omvang
rijke boerensector kijkt nu al
met gretige ogen naar de Euro
pese subsidieregelingen. Minis
ter Brinkhorst voorspelt tien
miljard extra aan uitgaven per
jaar als het beleid niet veran
dert.
Extra wapen in de strijd voor
een nieuwe politiek is de voed
selveiligheid. Iedere Nederlan
der weet inmiddels wat var
kenspest is. De beelden van
grijpers waaruit de dode dieren
in de destructor neerploffen,
staan menigeen nog helder
voor de geest. De gevreesde
varkensziekte kan zo snel om
zich heen grijpen vanwege de
intensieve industriële produc
tiewijze: miljoenen dieren bij
elkaar op een tiental vierkante
kilometers in Brabant.
Enkele maanden later werd Bel
gië opgeschrikt door met het
kankerverwekkende dioxine be
smette kippen. De oorzaak lag
in vervuild vet dat aan het kip
penvoer was toegevoegd. Heel
Europa zucht inmiddels onder
de gekke-koeienziekte (BSE).
Ook hier is de oorzaak de indu
striële werkwijze: omdat het zo
'goedkoop' was, werden dode
dieren vermalen en tot veevoer
verwerkt. De EU-landen beta
len nu miljarden aan de vernie
tiging van koeien en BSE-tests,
en de burger mijdt het vlees
schap in de winkel.
Brinkhorst en Schroder spelen
in op de ontstane onrust.
Brinkhorst wil een eind aan het
'kannibalisme' en de voedsel
veiligheid van boer tot bord ga
randeren. Dat vraagt om een
geheel andere landbouw: een
landbouw waarin kwaliteit en
milieu het winnen van rende
ment en intensiteit. Voor de
Nederlandse agrariër hoeft dat
overigens helemaal niet slecht
uit te pakken.
Samen met de bondskanselier
zal de minister het debat in de
EU aanzwengelen. Hij kan
daarbij rekenen op de steun
De uitwassen van industriële voedselproductie en Europees landbouwbeleid leiden tot drama's bij dier en mens. De Duitse boer Adam Ries huilt
bittere tranen nadat hij te horen heeft gekregen dat zijn hele stal zal worden geruimd na de ontdekking van een BSE-geval.
FOTO REUTERS MICHAEL DALDER
van de huidige EU-voorzitter
Zweden, en van de Wereldhan
delsorganisatie WTO. Die
dringt immers al jaren aan op
het afbouwen van de EU-land-
bouwsubsidies. Het is wachten
op de boze boeren in Brussel.