Cultuur Kunst
Schat aan muziek onder één dak
Grappige kanten van een pijnlijk afscheid
Ellen Vogel schittert in
een puntgave productie
Renovatie voltooid
[ERDAG 13 JANUARI 2001
25
Vabucco' in Ahoy' Rotterdam
•pi vrTFRDAM Companions brengt van 25 t/m 28 januari de opera
.ut abucco' van Verdi in Ahoy' in Rotterdam. Het Nederlands
iterai dletorkest begeleidt het gezelschap. De voorstelling in de regie
Bernard Broca beleeft op 25 januari haar première.
>amps-gitarist Gregory gestorven
{aheim Gitarist Bryan Gregory, lid van de originele bezetting
üde Amerikaanse band The Cramps, is op 46-jarige leeftijd
lerleden, enkele weken na te zijn getroffen door een hartaan-
Gregory maakte tot 1980 deel uit van The Cramps, die hun
ijdagen beleefden in de punktijd, maar zelf een soort psy-
lische rockabilly speelden. De groep debuteerde in 1976
legendarische New-Yorkse punkclub CBGB's. Gregory was
jtarist bij de groep. Sologitariste was Poison Ivy.
owling schenkt aan goed doel
Schrijfster J.K. Rowling van de inmens populaire
jdboeken over de tovenaarsleerling Harry Potter zal miljoe-
Britse ponden doneren aan de Comic Relief stichting. De
ilties van de schrijfster over de twee boeken die in maart op
'markt worden gebracht, gaan naar de stichting die werkt aan
t verbeteren van het lot van miljoenen kinderen. Drukkers,
ftributeurs en boekhandels die zijn betrokken bij de boeken
tien daarnaast hun winsten en tarieven af om het bedrag aan
vullen. Het totaal zou wel eens kunnen oplopen tot een slor-
«e 22 miljoen Britse pond, ruim 75 miljoen gulden.
rchitect Denys Lasdun overleden
iden» De Britse architect Sir Denys Lasdun is donderdag op
•jarige leeftijd overleden. Zijn beroemdste project, het Royal
tional Theatre in Londen, werd verfoeit door prins Charles,
de laatste jaren een kruistocht voert tegen de moderne ar-
[ectuur waarvan Lasdun een vertegenwoordiger was. Vol-
.s de prins lijkt het theater op een kerncentrale. Ook het ge-
,a uw van de Europese Investeringsbank in Luxemburg is door
lun ontworpen. Zijn collega Sir Norman Foster, die onder
«..r verantwoordelijk is voor de restauratie van de Rijksdag in
rlijn, noemde Lasdun 'een pionier, een architect van wereld-
'5 isse, die enorme invloed heeft gehad',
ternj
fku verzichtsexpositie Francis Bacon
haag» Terwijl de huisschilder nog aan het werk is wordt het
k van de Ierse schilder Francis Bacon (1909-1992) naar zijn
^gebracht voor de grote overzichtstentoonstelling van Ba-
o werk na 1945 in het Haags Gemeentemuseum: De eerste
tóén ±ijn inmiddels ift'hëtmuseum opgesteld, zoals het
orfl ilderij op de foto 'Paralytic Child Walking on All Fours' uit
l°vvs il. De tentoonsteUing begint op 27 januari en duurt tot en
113 mei.
foto wfa/frank van rossum
parus Het Musée National des Arts Asiatiques-
Guimet in Parijs is op het gebied van de Aziatische
kunst toonaangevend in Europa. Zowel qua omvang
van de collectie als qua grootte behoort het tot de
top-tien op museaal gebied in Frankrijk.
Het museum is genoemd naar Emile Guimet die
op zijn reizen naar de Oost kunstvoorwerpen uit In
dia, Indonesië en Japan verzamelde. In 1879 richtte
hij in Lyon een bescheiden museum in. De Franse
Staat kocht de collectie op, bracht die in 1888 over
naar Parijs en breidde de verzameling verder uit
Ruim een eeuw later was het Museum Guimet,
zoals het in de wandelgangen heet, toe aan een
grondige verbouwing. In 1996 maakte de Franse
overheid daarmee een aanvang en ging Guimet aan
de Place d'lena dicht voor de bezoekers. Nu, ruim
vier jaar later, is de renovatie voltooid en kan het
publiek weer genieten van de beelden en voorwer
pen uit den vreemde, zoals rechtsboven van een
driekoppige Brahma, uit Cambodja. foto's ap
Nederlands Muziek Instituut opent deuren voor het publiek
De computers zijn nog niet aangesloten, een aantal boe
kenplanken is nog leeg, maar de eerste bezoekers zitten
al te werken in de gloednieuwe bezoekersruimte. Afgelo
pen maandag opende het Nederlands Muziek Instituut
haar deuren in het gebouw van de Koninklijke Biblio
theek in Den Haag.
standig Muziek Instituut met
een eigen gebouw op niets uit
liepen, bood de Koninklijke Bi
bliotheek de drie instellingen
onderdak aan. Frits Zwart,
hoofdconservator van de mu
ziekafdeling van het Gemeente
museum en hoofd van het Ne
derlands-Muziek Instituut is er
gelukkig mee. ,,We kunnen hier
profffceren van de infrastructuur
van dè Koninklijke Bibliotheek.
Zo zullen onze catalogi worden
geïntegreerd in het zoeksys
teem van de KB. Bezoekers
kunnen dan via de computer in
den haag winand van de kamp
Alles oogt fris en uitnodigend:
de royale studieruimte, de mar
kante bezoekersbalie, het lichte
kantoorgedeelte en het ruime
depot. Maar het belangrijkste is
dat het Nederlands Muziek In
stituut-drie vari dé voornaamste
Nederlandse muziekcollecties
samenbrengt onder één dak.
het Muziekarchief en de Mu
ziekbibliotheek van het Haags
Gemeentemuseum en Musica
Neerlandica.
Nadat plannen voor een zelf-
verschillende bestanden tege
lijk zoeken en via het internet
materiaal reserveren".
Maar ook de Koninklijke Bi
bliotheek is blij met de komst
van het Nederlands Muziek In
stituut, meent Zwart. Op het
gebied van bladmuziek had zij
tot nog toe niets. Nu heeft de
bibliotheek in één klap een om
vangrijke muziekcollectie bin
nen haar muren.
Wie de oude situatie kent,
waant zich in het nieuwe on
derkomen in een paradijs. Tot
deze week waren de drie collec
ties verspreid over twee loca
ties; De Muziekbibliotheek
woonde in bij het Museon. De
Muziekarchieven en Musica
Neerlandica huisden sinds de
restauratie van het Gemeente
museum eind 1996 op de ze
vende verdieping van een ge
meentekantoor aan de Loos-
duinseweg. Ruimte en tijd om
bezoekers te ontvangen was er
nauwelijks. Het archief was
twee dagen per week op af
spraak open. Nu deelt het Ne
derlands Muziek Instituut zijn
openingstijden met de Konink
lijke Bibliotheek.
In het nieuwe onderkomen is
bovendien ruimte voor extra fa
ciliteiten. Zo heeft Zwart drie
voormalige koelceUen laten
ombouwen tot studiecellen. In
de ene komt een piano te staan
zodat bezoekers het materiaal
uit de archieven kunnen door
spelen. De andere twee cellen
zijn ingericht als luisterruimtes.
Zwart. „We hebben een grote
hoeveelheid geluidsmateriaal,
waar we nooit wat mee konden.
Het is de bedoeling dat we dat
gaan overzetten op cd of cas
sette zodat bezoekers ze kun
nen beluisteren. Er zit heel bij
zonder materiaal tussen: privé-
opnames van belangrijke musi
ci en componisten uit het verle
den zoals Dirk Schöfer en Hen-
riëtte Bosmans".
De verhuizing moet heel wat
voeten in de aarde hebben ge
had want de coUectie is om
vangrijk. Het Muziekarchief
omvat het archiefmateriaal van
ruim 300 Nederlandse compo
nisten en musici, bij elkaar
40.000 manuscripten en nog
eens 120.000 brieven. De col
lectie van Musica Neerlandica,
bijeen gebracht door Willem
Noske, telt 40.000 muziekdruk
ken van Nederlandse compo
nisten. De Muziekbibliotheek,
tenslotte, is 80.000 boekbanden
rijk.
Zwart ziet het als zijn belang
rijkste taak om al dat materiaal
vo.or de bezoeker toegankelijk
te maken. Maar nieuwe plan
nen zijn er ook. „We wülen in
de toekomst concerten en ten
toonstellingen organiseren in
het Muziekpaleis, de beoogde
nieuwe locatie voor de instru-
mentencoUectie van het Ge
meentemuseum. En we zijn
van plan veel opgevraagde mu
ziekstukken te gaan uitgeven.
Op die manier kunnen we als
Nederlands Muziek Instituut
een eigen gezicht laten zien."
Het Nederlands Muziek Insti
tuut is geopend van maandag
tot vrijdag, van 9.00 tot 17.00
Bodil de la Parra over haar nieuwe toneelstuk 'Zussenhelft' in LAKtheater
itin hendriksma
loie, intrigerende titels heb-
i de toneelstukken van Bo
de la Parra. Na onder meer
veelvuldig geprezen lunch-
irstelling 'Orgeade overzee'
'De rode urn' is begin vol-
ïde maand haar nieuwe
atertekst 'Zussenhelft' in
Leidse LAKtheater te zien.
stuk toont twee halfzus
wier relatie op scherp
nt te staan na het overlij-
van hun moeder. De la
ra (37), sinds een jaar of
li werkzaam als actrice,
elt samen met Wimie Wil-
m de twee hoofdroUen.
i vijf jaar aUerhande to-
Irollen te hebben-gespeeld,
te ik een beetje gefrus-
d", zegt ze in de lunch-
ize van een repetitiedag.
i carrière wordt bepaald
ar de rollen die je krijgt
igeboden en vervolgens
je afhankelijk van de idee
van de regisseur. Ik wilde
wel eens bepalen wat ik
el."
els.lamen m.et Carolina Mout
akte ze "in 1995 'Orgeade
tpr70o' nifn. unt in.rnnnnnwnnl
i
dat
,pï
Fbuwe
ra.c
irzee' over het levensgevoel
twee jonge en twee oude
ivven. De tekst van De la
dochter van de bekende
east Pim de la Parra, maak-
Iruk door de geestige dia-
en die de zwaar-psycholo-
ihe thematiek veel lucht
schaften. „Ik was daar zelf
danig door verrast. Op de
inkunstacademie had ik
theatertekst geschreven
vervolgens helemaal mis-
e- Dat nooit meer, dacht
aaS^ ken Toneelschool
_!rn doen om me helemaal
net acteren te kunnen stor-
BP<A,M.aai 'Orgeade' ging me
d z 'ïkei' ak ^et begon met
de impressies die echter
K 0 tderwel in elkaar bleken te
oor sen
z ange, ontsporende vriend-
appen en knellende fami-
.Üulan(^en vormen de thema
zin haar drie stukken. „Het
tooi om te schrijven over
de a,
wei
volk
n(
mensen die aan elkaar ver
knocht zijn, maar toch op de
een of andere manier los van
elkaar komen te staan. De hele
erge dingen die ze elkaar toe
voegen, omdat ze elkaar zo
goed kennen. Maar tegenover
de pijn die het afscheid ne
men kost, probeer ik altijd iets
luchthartigs te zetten. Mijn
stukken balanceren op de
rand van humor en tragiek."
Het mag misschien makke
lijk klinken, dat is het niet,
verzekert ze. „Natuurlijk zit ik
me tijdens het schrijven wel
eens te verkneukelen over be
paalde scènes, maar zeker bij
'Zussenhelft' heb ik nog geen
idee hoe die bij het publiek
zullen overkomen. Carel Al-
phenaar, een dramaturg met
wie ik vaak werk, roept dan:
'Dat kan allemaal veel erger.'
Elke keer is het een zoektocht
naar de juiste toon."
Het moet bij het schrijfpro
ces een voordeel zijn dat ze als
actrice de dramatische wer
king van taal als geen ander
kent. „Ik kan goed doorzien
welk proces personages in een
stuk doormaken", zegt ze na
lang nadenken. „Hoe ze aan
het stuk beginnen en met wel
ke emoties ze eindigen. En ik
ben me er zeer van bewust dat
je door dingen weg te laten,
vaak meer zegt dan door ze
expliciet te benoemen. 'O,
maar daar heb ik helemaal
geen moeite mee', zegt ie
mand dan tegen het eind van
het stuk, terwijl uit zijn hou
ding op het toneel het tegen
overgestelde blijkt. Dat is voor
mij theater."
De dubbelfunctie van
schrijfster en actrice die ze in
'Zussenhelft' inneemt, moet
het werken er voor regisseuse
Marije Gubbels niet eenvoudi
ger op maken. Heeft die nog
wel kans om haar eigen stem
pel op het stuk te drukken? „Ik
kan dat heel goed uit elkaar
houden", bezweert De la Par
ra. „Zelden heb ik tegen Ma
rije gezegd: 'Dat heb ik als
schrijfster Einders bedoeld'.
Misschien is het één keer
voorgevaUen."
En heeft ze als schrijfster
niet de neiging haar eigen rol
fors uit te lichten boven die
van haar collega-actrice Wi
mie Wilhelm? „Nee, trouwens,
dat zegt niks. Bij 'De rode urn'
kreeg ik van de regisseur een
andere rol toebedeeld dan die
ik als schrijfster voor mezelf in
gedachten had. Hij vond dat
beter kloppen en dat bleek
juist." Ook bij 'Zussenhelft'
merkt ze vooralsnog weinig
voordeel van het feit dat ze de
tekst zelfheeft geschreven. La
chend: „Integendeel: waar Wi
mie haar rol al helemaal in de
vingers heeft, moet ik aan de
mijne nog hard schaven."
Zussenhelft. Te zien: wo.7
en do. 8 februari, LAKthea
ter, Leiden.
Ellen Vogel (rechts) en Roos Ouwehand spelen de gevierde schrijfster en haar pupil.
foto pan sok
theater recensie
wunand zeilstra
'Verzameld werk', toneelstuk van Donald Margulies. Spel: Ellen
Vogel en Roos Ouwehand. Regie: Peter Oosthoek. Gezien:
12/1, schouwburg Leiden.
Eerst goed inzoomen en dan snel afdrukken -
dat geldt evenzeer voor een fotograaf als voor een
schrijver. Materiaal dat je wordt aangereikt, moet
je zonder scrupules gebruiken. Kort samengevat
komen daar de lessen van de beroemde schrijf
ster Margot Jacobsen aEin haar leerling Iris van
der Meulen op neer. Als echter deze toegewijde
leerling die lessen eü te letterlijk opvolgt, komt het
de docente te na. Een grote liefdesaffaire in het
leven van de oude schrijfster vormt namelijk het
materiaal voor de eerste roman veui de succes
volle leerling. Kennelijk gaat dat te ver, de breuk
is definitief en onherstelbaar. Het publiek in de
Leidse schouwburg is secondenlang muisstil.
Daarna volgt een lang applaus voor de beide ac
trices: Ellen Vogel en Roos OuwehEind.
Eigenlijk komen we Eillemaal primair om Ellen
Vogel weer eens in een avondvullend stuk aan
het werk te zien. Zo vaak is dat de laatste jaren
niet meer gebeurd en zal het mogelijk ook niet
meer zo vaak gebeuren. Het stuk zelf doet er in
eerste instantie niet eens zo veel toe. Maar de
avond blijkt gewoon meer te bieden. Het stuk is
aUeszins de moeite waard en tegenspeelster Roos
Ouwehand levert eveneens prachtig spel. In het
stuk staan de jonge en oude generatie van
schrijfsters tegenover elkaar, op het podium twee
generaties actrices.
De tegenstelling tussen de gaande en de ko
mende ster heeft per definitie iets confronte-
rends. De roem van weleer in combinatie met de
verwachting van veelbelovend talent. Fictie en
werkelijkheid bij deze theaterproductie hebben
dus spannende raakvlakken. Het is nog altijd een
genoegen voor de ware toneelliefhebber om te
zien met welk professioneel gemak Ellen Vogel
aan haar personage een zekere herkenbare gran
deur weet mee te geven. Het tegenspel van Roos
Ouwehand is geloofwaardig in de manier waarop
zij de ontwikkeling van onzeker studentje naar
zelfbewuste schrijfster vorm geeft.
Deze hoogwaEirdige acteerprestaties berusten
mede op een fijnzinnige regie met oog voor de
tail. Het oorspronkelijk Amerikaanse stuk is over
tuigend vernederlandst door Coot van Does-
burgh. Daarbij komt ook nog eens een pracht
van een decor dat de gepaste sfeer voor deze bij
zondere ontmoetingen oproept. Het geheel is
dus een puntgave productie.