Een j aar later was hij dood
Gesprek van de Dag
'Uranium bij patiënt eenvoudig te meten'
I
c.
Illegale voetballertjes
Dure Loekie
Vijf vragen cm
verarmd urani
f
Bekende mensen
M
ZATERDAG 13 JANUARI 2001
Commentaar
Opnieuw is commotie ontstaan over minderjarige
voetballers die van buiten de Europese Unie worden
geïmporteerd. Om de Wet Arbeid Vreemdelingen te
omzeilen blijken paspoorten te worden vervalst. Lou
che makelaars loodsen Zuid-Amerikanen en Afrikaanse
talentvolle pubers via geoliede smokkellijnen naar hun
gouden toekomst. Gelukkig hebben de KNVB en de Be
taald Voetbalorganisaties (BVO) toegezegd volledig te
zullen meewerken aan een diepgravend onderzoek
naar de gang van zaken dat justitieminister Korthals
inmiddels heeft aangekondigd. De BVO's houden zich
immers keurig aan de regels, zo luidt de vertrouwens-
wekkende mededeling.
Om het heden te kunnen duiden is het wel eens han
dig om naar het verleden te kijken. Ruim vier jaar gele
den lichtte de Arbeidsinspectie de deksel van de beer
put van de buitenlandse voetballertjes. De clubs ble
ken op vrijwel alle punten de regels te overtreden. On
derbetaling, het niet aanvragen van werkvergunningen
en het volledig onthouden van pensioenrechten; de
misstanden vormde te samen een lange lijst. Maar ge
lukkig kondigde een geschokte voetbalbond een diep
gravend onderzoek aan.
Drie jaar later treft de Arbeidsinspectie bij Feyenoord,
Vitesse en vier andere clubs in totaal achttien illegale
voetbaltalenten aan, allen minderjarig en niet in het
bezit van een werk- en verblijfsvergunning. Weer een
jaar later blijkt de situatie nauwelijks verbeterd. Een
Braziliaanse parlementaire enquêtecommissie kondigt
eind 2000 zelfs aan een onderzoek te willen verrichten
naar wantoestanden en onregelmatigheden met Brazi
liaanse voetballertjes in Nederland. Directe aanleiding
vormde de onthulling dat het Feyenoordtalent Leonar
do in het bezit bleek van een vals paspoort.
Het is in de kwestie onderhand schrijnend om te zien
hoe tweeslachtig de overheid met het begrip illegaliteit
omspringt. Illegale voetballertjes spelen op de Neder
landse velden de sterren van de hemel. Tegelijkertijd is
het beleid van de Immigratie- en Naturalisatiedienst
ten aanzien van illegalen en uitzettingen de afgelopen
jaren aangescherpt. Na Dover wordt ook de bestrijding
van criminele smokkellijnen voor illegalen geïntensi
veerd. Minderjarige alleenstaande asielzoekers met
valse papieren - bijvoorbeeld het Congolese meisje dat
na uitwijzing in Kenia spoorloos verdween - worden
zonder omhaal op Schiphol naar het land van her
komst teruggestuurd. Maar zij kunnen dan waarschijn
lijk ook niet voetballen.
leletis/e
Wil heeft niet gestemd. Wil vindt ze soms best geinig
hoor, die reclamefilmpjes. Maar herhaling schijnt de
kracht van reclame te zijn, En.daarom worden die
filmpjes hêlattS ni'et één. maar"soms wel zestig keer ver
toond. En dan gaat de lol er snel vanaf.
Wil heeft niet gestemd.^ls doofféewin terd televisiekijker
I weft hij hét angstige vérmoedet idat de winnaar van
de Gouden Loekie. de prijs voor de beste tv-reclame,
straks nog eens in de herhaling gaat. Dat je die dan
weer tot vervelens toe op de buis krijgt. En reclame is
vaak al zo vervelend. Een soort commerciële storing.
Even geduld aub.
Minstens zo irritant als veel reclames was dit jaar de
presentatie van de Gouden Loekies. Misschien hebt u
hem weieens gezien: de 'uitzending in de zendtijd van
reclamepartijen'. Waarin de organisatie het godbetert
waagt om te spreken van het 'maatschappelijk belang'
van de STER. 't Moet niet veel gekker worden.
Het maatschappelijk belang van reclame.
Van reclame ga je zappen, en dan kom je op een ander
net, waar ook juist een blokje 'boodschappen' wordt
vertoond, en dan zap je weer verder. Is dat een maat
schappelijk belang? Reclame maakt de produkten
waarvoor uw gewaardeerde aandacht als televisiekijker
wordt gevraagd duurder. Zouden ze dat bedoelen
Reclame genereert extra omzet. Reclamemakers leven
van reclame. Dat kun je met een beetje goeie wil alle
maal maatschappelijk belang noemen. Televisiepro
gramma's worden betaald van reclames. Hoe meer re
clame, hoe meer televisie.
Maar zoals Mart Smeets deze week al zei, toen hij bij
BNN werd doorgezaagd door Jeroen Pauw: er is veel te
veel televisie in Nederland. En dus ook veel te veel re
clame.
En omdat er zoveel televisie is, moet voor al die zenders
en al die programma's ook weer reclame worden ge
maakt. De Tros vergooide een klein kapitaal aan recla
me voor de TV Kapper. Mede door al die reclame ko
men de kosten voor dit flut-programma zonder enig
maatschappelijk belang - waar per keer overigens nog
een kleine 300.000 mensen op schijnen af te stemmen -
op een ton per uitzending. Een half miljoen gulden per
week.
Daar moet weer heel wat reclame tegenover staan om
uit de kosten te komen.
Ard van Dop (29) kwam ziek terug na Bosnië-missie
Luitenant Ard van Dop
was 27 jaar toen hij in
1998 tijdens zijn uit
zending in Bosnië ziek
werd. Uitslag op de
arm, uitslag op de
bórst. En hij was moe.
Lange tijd werd de
ziekte van Ard niet se
rieus genomen, totdat
artsen lymfklierkanker
constateerden. Op 28
oktober vorig jaar over
leed Ard, 29 jaar oud.
Mevrouw Van Dop, Ards moeder, be
loofde haar zoon er alles aan te doen
zijn vragen beantwoord te krijgen.
„Ard heeft tot het einde gevochten
om beter te worden, en hij wilde ant
woorden. Ik wil dat deze jongens ge
holpen worden, zodat andere families
niet het leed overkomt dat ons is
overkomen."
De medische begeleiding van defen
sie nam de ziekte van Ard van Dop
pas in een later stadium serieus.
„Maar Ards docenten en jaargenoten
van de Koninklijke Militaire Acade
mie in Breda stonden tot het laatst
toe aan zijn ziekbed en waren bij de
crematie. Dat was fantastisch, echte
kameraden."
Ard kaartte zijn ziekte zelf al aan bij
zijn militaire vakbond AFMP. Ant
woorden kreeg hij ook met die hulp
niet. Nu is Ards moeder met zijn vra
gen achtergebleven. De recente ophef
over de munitie waarin verarmd ura
nium is verwerkt en die leukemie
(bloedkanker) zou veroorzaken, volgt
zij op de voet. „Er is iéts met mijn
zoon op de Balkan gebeurd. We we
ten niet wat. Mijn zoon ging gezond
weg en kwam ziek terug. Maar defen
sie wil ons ook geen informatie geven
onder welke omstandigheden en met
welke materialen mijn zoon daar
heeft gewerkt."
Leukemie, longkanker, darmkanker
of lymfeklierkanker, voor de betrok
kenen die na hun militaire missie ziek
werden maakt het niet uit. Aan welke
stoffen en welke gevaren hebben zij
blootgestaan? En is hun ziekte daar
veroorzaakt? Mevrouw Van Dop is
overtuigd dat dit het geval is,' ook al
kan ook zij het niet bewijzen.' „Daar
om moet er een goed, en breed on
derzoek komen."
„Nu wordt het bloed van de militai
ren vooraf en achteraf missies gecon
troleerd en daarna vergeleken. Dat
gebeurde in de tijd dat Ard wegging
niet, maar als defensie heb je toch
een taak? Bovendien, wat heeft het
voor zin iemands bloed direct na een
missie te controleren. De ziekte kan
zich ook pas na vele jaren openbaren.
Ze lokken die jongens het leger in,
maar zeggen er niet bij dat je de kans
loopt ziek te worden."
Ard diende van mei tot november
1998 in Bosnië, was gelegerd in
Knesevo en Novotnik. De munitie
met verarmd uranium is tot en met
De inslagen van met uranium verzwaarde ammunitie zijn in Kosovo nog steeds overal goed te zien. foto reuters hazir reka
1995 gebruikt in een andere regio, na
melijk rond Sarajevo. En in 1999 in
Kosovo. Mevrouw Van Dop: „Ze heb
ben het nu allemaal over uranium,
maar er is meer aan de hand. Het
gaat niet alleen om uranium. Er moet
duidelijk worden waar al die soldaten
aan blootgesteld zijn. Zodat anderen
dat gevaar nu of in de toekomst niet
hoeven te lopen."
Voorzitter Ton Heerts van Ards vak
bond AFMP begrijpt de bezorgdheid
van mevrouw Van Dop. „Het geeft
maai- weer eens aan hoe belangrijk
een onderzoek is waar wij de hele tijd
op aandringen. Deze mensen moeten
zo goed mogelijk hun wagen beant
woord krijgen. Zeker mevrouw Van
Dop, wiens zoon zelfs tijdens de mis
sie al ziek werd. En dit geval bewijst
ook dat militairen geloofd moeten
worden door hun werkgever, en dat
zij niet altijd zelf zo hard moeten be
wijzen dat zij ziek zijn en waardoor."
Kunnen mensen leukemie krijge jg
verarmd uranium? Het antwoori
vraag is niet zo eenvoudig te gev
vast staat wel dat er veel onduidi E
bestaat over dit materiaal. Milita
zijn blootgesteld aan verarmd ui
zouden een verhoogd risico lope
leukemie te krijgen. Maar wat is
uranium eigenlijk voor spul? Is h '_g
actief? Is het giftig? Professor Rol
Meijer van het Kernfysisch Versr
stituut van de Rijksuniversiteit G
gen beantwoordt vijf vragen ove ,er]
armd uranium.
Wat is uranium?
Uranium is één van de honderd
ten die in de aarde voorkomt. Hf ej*
kleine concentraties in klei, in
in bouwmaterialen. Het wordt g
nen in uraniummijnen in landei
Rusland, Amerika en Zuid-**"'1'*^
}ar.
8 :bi
Aliik
he
an
het in grotere concentraties aan
Wat voor soort materiaal is het?
Het lijkt een beetje op metaal. H
zwaarder dan lood. Het wordt oi
meer gebruikt om objecten zw«
maken op plaatsen waar weinig
beschikbaar is. Bijvoorbeeld als
gewicht in de staart van vliegtuij
als omhulsel van een projectiel,
je een zwaar projectiel maken di
slank is, en dat dus makkelijk erj
doorheen gaat.
Hoeveel soqrjen uranium zijn
De twee belangrijkste soorten zi
um 235 en uranium 238. Gewoo
um is altijd samejigqsteld uit deQ
soorten. Uranium 235 is het gevi
Als er minder dan 0,7 procent v<
soort in zit, spreken we van ver.
nium. Bij meer dan 0,7 procent
om verrijkt uranium, dat onder i y-
schikt is voor kerncentrales en k nJ
pens.
Is verarmd uranium radio-actn
Ja, net als alle aardse materialen
wie er normaal mee omgaat, hoi n
de straling niets te vrezen. Verai
nium zendt straling uit die niet
huid dringt. Pas bij inname of in
levert het gevaar op. Het inaden
stofdeeltjes of dampen van vera
nium, bijvoorbeeld na de explos
zo'n projectiel, is dus wel gevaai
Daar kun je longkanker van krijj
Is verarmd uranium giftig?
Ja, het heeft dezelfde soort giftig
lood en andere zware metalen.1
stel
is geen gif zoals cyaankali. Als je
wilt vergiftigen, moet je dat niet
armd uranium doen. Dan heb je )uw
veel van nodig, dat je je een brei a(y
lij
nei
rdc
~a
"fak
nw
to
ikee
jkt
he<
Ra<
Hij verbaast zich over wat hij de verarmd-ura-
niumhype noemt. Hij snapt het absoluut niet:
waarom heeft niemand uitgezocht of de mili
tairen met leukemie inderdaad zijn blootge
steld aan verhoogde concentraties verarmd
uranium? Want dat is heel makkelijk vast te
stellen, zegt professor Rob de Meijer van het
Kernfysisch Versneller Instituut van de Rijks
universiteit Groningen. Volgens de kernfysicus
die vorig jaar nog de Wubbo Ockelsprijs won,
en die in 1986 als eerste de straling van Tsjer-
nobyl ontdekte in ons land, is een beenmerg-
punctie of botmeting voldoende om verarmd
uranium te detecteren.
„Uranium komt overal in de grond voor. Ie
dereen heeft een klein beetje uranium in zijn
botten. Mensen die zijn blootgesteld aan ver
hoogde concentraties, zoals nu wordt gedacht
van militairen die in Bosnië zijn geweest, heb
ben uranium van een afwijkende samenstel
ling in hun lichaam. Die samenstelling kun je
meten in het beenmerg of het botweefsel van
leukemiepatiënten en natuurlijk ook van over
ledenen. Als de verhouding tussen gewoon
uranium en verarmd uranium afwijkt van het
normale beeld, heb je een verband. Dat kun je
vaststellen met standaard meettechnieken."
Zelf gelooft De Meijer overigens niet zo in dat
verband. Weliswaar is verarmd uranium ge
vaarlijk bij inname of inademing, maar uit
dierproeven blijkt dat het dan vooral longkan
ker veroorzaakt. Ook als de leukemiepatiënten
uit de Balkan géén ongewone hoeveelheid
verarmd uranium in hun botten hebben, is
dat volgens De Meijer een belangrijke consta
tering. „Het staat buiten kijf dat ze leukemie
hebben. Daar wil je de oorzaak van weten.
Maar doordat iedereen zo vreselijk focust op
verarmd uranium, worden andere mogelijke
oorzaken niet onderzocht. Daarom zeg ik: kijk
bij die patiënten eerst naar het mogelijke ver
band met verarmd uranium. Als dat er niet is,
kun je iets anders gaan onderzoeken."
mal
Itadi
5 hel
liek
t—
CC
I
CO
O
O
Een jaar of vijftien geleden at ik
met vrouw en kinderen in een
restaurant waar veel artiesten
kwamen. Die avond zat Hugo
Claus aan een hoektafeltje te
dineren met een actrice.
Even verder op zag ik Piet
Grijs en aan een tafel naast
ons zat Ad 's Gravesande die
toen directeur was van het
Holland Festival. Ik wees
mijn kinderen met misplaats
te trots op al die beroemdhe
den. Toen stond mijn jongste
dochter op, ze was een jaar of
tien, en zei: „Papa is hier de
minst beroemde!" Sindsdien laat
ik mij er niet meer op voorstaan
dat ik bekende Nederlanders ken.
Daarom is het nogal merkwaar
dig dat ik wel trots ben op alle
historische figuren die ik heb ge
kend. Ook al ken ik hen slechts uit
de tiveede hand. Neem Herman
Heijer mans. Hij schreef het beroem-
de toneelstuk 'Op hoop van zegen'. Over het
trieste lot van de Kdtwijkse vissers die worden
uitgebuit door een schurkachtige reder. Nog
niet zo langgeleden is dat stuk opgevoerd in
Houston (Texas). Op de toneelschool in Am
sterdam sprak ik vorige maand een Ameri
kaan die die voorstelling had bijgewoond.
Toen de schurk in het laatste bedrijf ten tonele
verscheen had iemand in de zaal geroepen:
„I'm gonna kill that guy." Een mooi compli
ment voor de schrijver.
Nu heb ik Heijermans natuurlijk nooit ont
moet want hij was al dood voor ik werd gebo
ren. Maar ik heb vaak toneelgespeeld met ou
de acteurs die hem wel gekend hebben. Zoals
Pierre Myin die al in de tachtig was toen ik
aan het toneel kwam. In die tijd speelde je
vaak met stokoude acteurs omdat de pensioe
nen niet behoorlijk geregeld waren. Dat is
trou wens nog steeds niet overal het geval aan
het toneel. Myin, hij was een Belgische vluch
teling, had nog met Heijermans gewerkt. „Een
hoogstaand mens", aldus Myin, „die zijn ac
teurs altijd hoffelijk bejegende. Als je op de re
petitie een keer je tekst niet kende, werd hij
nooit kwaad. En actrices die zich lieten
mainteneren, dat kwam toen nogal eens voor,
sprak hij vaderlijk toe dat zoiets niet te pas
kwam.Tot zover Myin en Heijermans.
Een andere historische beroemdheid die ik
goed gekend heb is Napoleon. Dat zit zo. Als
kind woonde ik naast een oude dame wier
groowader de Napoleontische tijd nog had
meegemaakt. Ze vertelde vaak over die groot
vader maar dat ben ik allemaal vergeten om
dat ik toen het historische belang niet zo in
zag. Ik kan me nou wel voor mijn kop slaan.
Ik herinner me alleen de opmerking waarmee
ze steeds haar verhalen besloot: „Het leven
ging gewoon door hoor. Van die Fransozen
trokken de mensen zich niet zoveel aan.Ik
geef toe Napoleon zelf komt in dit verhaal niet
voor maar ik heb het over twee eeuwen gele
den en dan kijk je niet zo nauw.
Die bekende Nederlanders doen me niet zo
veel. Maar de snippers van Pierre Myin en van
die oude buurvrouw koester ik. Waarschijn
lijk omdat ik via hen een onderdeeltje ben van
de geschiedenis. Van Heijermans tot Hugo
Claus en van Napoleon tot aan Chirac.
enselijk
De Amerikaanse superster
MADONNA wil Engelse les.
Dat stond gisteren in Britse
krant The Independent. Vol
gens de krant wil de zangeres
en actrice de spraaklessen
om haar Amerikaanse accent
te verruilen voor de Engelse
variant. De 42-jarige Madon
na hoopt op die manier vaker
gecast te worden voor Britse
types in speelfilms. Volgens
een stemtrainer van het Na
tionale Theater in Londen
heeft Madonna het Engelse
accent in enkele weken onder
de knie omdat ze zo'n zuiver
gehoor heeft.
CALISTA FLOCKHART (foto), die de rol van Ally McBeal speelt in de
gelijknamige tv-serie, is moeder geworden. De Amerikaanse actrice
heeft deze week bekendgemaakt dat ze een baby heeft geadopteerd.
Ik ben gezegend met een prachtige en gezonde zoon", zei de 36-
jarige Flockhart. Ze sloot niet uit dat ze nog een kind zal adopteren.
Ook zei ze nog altijd te hopen zelf eens zwanger te raken.
Een van JUWEj
ROOF verdachl
is door de mar;
len in een ziekr*
De man was na|
diefstal uit een|
gesprongen,
heup en moestjT
wend van pijn ij
vlucht staken.f
mensen brachtr
man voor behai
naar het zieketf;
Een röntgenfot
uit dat hij de b'
doorgeslikt: in
maag zat voor tl
zenden guldenj
raden. De dief®
het ziekenhuis^
bewaakt. Een ff
woordvoerder: f
nu een kwestie'
een emmer bij
wachten tot dejf»»«
beweging komw»,
