'De wereld als zijn locatie'
Cultuur Kunst
Intense 'L'Orfeo' Beelden
'We zijn terug bij hoe het ooit begonnen is'
Melkert wil af van Cultuurnottjj
Ajax-filC
komt 0(
in Leidf
nfl
'Jackson Five op toernee'
boulevaf
Kijkdu i
tet
an
en
Awards Faith Hill en Toni Braxton
Janet Jackson met Music
Award. foto afp
los angelesCountry-zan
geres Faith Hill, rockband
Creed en R&B-zangeres
Toni Braxton hebben in
Los Angeles een Music
Award gewonnen, na de
Grammy Awards de meest
prestigieuze onderschei
ding in de muziekwereld.
Janet Jackson, de vrou
wenband Dixie Chicks en
Destiny's Child en Missy
Elliott, sleepten eveneens
een onderscheiding in de
wacht. Opvallende verlie
zer is de blanke hiphopper
Eminem, die furore maakt
met een tamelijk geweld
dadig imago. Zijn geeste
lijk vader Dr.Dre ging er in
dit genre met de buit van
door, mede naar aanlei
ding van zijn indrukwek
kende cd '2001'. Tieneride-
ool Britney Spears, die als
gastpresentator optrad,
heeft samen met Eminem
het nakijken.
Kaartverkoop Leids Cabaretfestival
leiden De kaartverkoop voor het Leids Cabaretfestival begint
aanstaande zaterdag bij de Leidse Schouwburg. Het festival
wordt dit jaar gehouden van 12 t/m 17 februari. De kassa van de
schouwburg is zaterdag geopend van 8.00 tot 17.00 uur. De
kaarten die na de eerste dag overblijven kunnen vanaf maandag
15 januari ook telefonisch worden gereserveerd: 071- 5131941.
Kunstbende in spanning
Amsterdam Spanning. Rond dat thema moeten deelnemers aan
de jaarlijkse culturele wedstrijd Kunstbende in 2001 een act
gaan verzinnen. Dat heeft de organisatie van de kunstcompeti
tie voor jongeren in de leeftijd van dertien tot negentien jaar be
kendgemaakt. Vanaf april worden in alle provincies voorronden
gehouden. Een jury kiest de winnaars, waarna zij hun kunstje
nogmaals mogen vertonen op de landelijke finale op 12 augus
tus in Rotterdam. Landelijke finalisten maken vervolgens kans
op deelname aan een Europees cultureel festival. Jongeren kun
nen zich in zes categorieën inschrijven: muziek, taal, dans, ex
positie, performance en multimedia.
Popster Michael Jackson gaat
dit jaar op toernee met zijn
broers, met wie hij in de jaren
zeventig een succesvolle pop
groep vormde. De broers - in
dertijd bekend als The Jackson
Five en The Jacksons - zijn al
bezig met opnamen voor een
album, dat deze zomer uit
komt, onthulde Jermaine
Jackson volgens The New York
Post.
Het zou voor het eerst sinds
hun 'Victory Tour' in 1984 zijn
dat de Jacksons weer samen
optreden. Jermaine Jackson
wilde verder niets over de
nieuwe cd en de optredens
zeggen.
De broers Jackson hadden
in de jaren zeventig een reeks
hits, waarvan 'I'll be there',
'ABC' en 'Never Say Goodbye'
tot de bekendste horen. Jac
kie, Jermaine, Tito, Marlon en
Michael Jackson begonnen in
de jaren zestig op te treden als
de Jackson Five. In 1969 wer
den zij ontdekt door de zange
res Diana Ross.
In 1976 stapten de broers
met uitzondering van Jermai
ne over naar een andere pla
tenmaatschappij. De zesde
broer, Randy, nam de openge
vallen plaats in de groep in die
toen werd omgedoopt in The
Jacksons. Michael en Jermaine
waren toen beiden al begon
nen met een solocarrière.
DINSDAG 9 JANUARI 2001 94i
NSW
De subsidiëring van cultuurinstellingen moet op
de schop, vindt PvdA-fractieleider Ad Melkert.
Hij pleit voor een grotere rol van gemeenten en
provincies. Die kunnen volgens hem veel beter
oordelen over kwaliteit en bereik van lokale
kunstinstellingen. Het Rijk verleent dan alleen
nog maar subsidies aan een paar musea en ge
zelschappen van nationaal en internationaal be
lang. De Raad voor Cultuur dient alleen een advi
serende taak te behouden.
Melkert deed zijn voorstel gisteren tijdens de
nieuwjaarsreceptie van podium-kunstenorgani
saties in Amsterdam. De PvdA-leider vindt het
hoog tijd voor een nieuwe culturele infrastruc
tuur. „Laten we afscheid nemen van de huidige
Cul
vierjaarlijkse molensteen van de Cultui
aldus Melkert. Hij hoopt op minder buri
bij de toekenning van kunstsubsidies,
dige beoordeling van dezelfde instelling
wel Rijk als regionale overheid moet
nen," vindt de PvdA-voorman.
Nu verdeelt de staatssecretaris van
dere vier jaar opnieuw subsidies onder de
landse kunstinstellingen, op advies van
van Cultuur. Dat leidt elke keer tot grote
Vooral als gerenommeerde instellingen
worden zijn kunstenaars en Tweede-F'
in rep en roer.
Melkert stelt verder voor om een Fonds
Kunst in het leven te roepen dat subsii
leent aan grote festivals en kunstmani
die van nationaal en internationaal belai
ERDAA
M chael
S^fen ge
i tree
De J
de
finter
5 lar
d h
ÏHp
ivo postma
Theater L'Orfeo, opera van Claudio
Monteverdi, door De Nationale Reisope
ra. Muzikale leiding: Jan Willem de
Vnend, Combattimenti Consort Amster
dam; Orfeo-koor Gezien: 6/1, Lucent
Danstheater, Den Haag (première) Nog
te zien o.a.: 9/1 Zoetermeer; 12 en 13/1
Utrecht, 25 en 26/1 Rotterdam.
De door Erik Vos geregisseerde
voorstelling van Monteverdi's
opera 'L'Orfeo', in reprise ge
bracht door de Nationale Reis
opera, mag beschouwd worden
als een van de mooiste opera
producties die de laatste jdren
in Nederland gemaakt zijn. So
berheid van inrichting en rijk
dom aan beweging en intensi
teit blijken een heilzame com
binatie voor de tragedie van de
betoverende zanger die in het
dodenrijk afdaalt om zijn ge
storven geliefde Euridice terug
te halen naar het rijk der leven
den.
De drijvende kracht van L'Or
feo is de hoop, La Speranza, die
de zanger bij de hand neemt en
de weg wijst naar Euridice.
Hoop straalt door deze hele
voorstelling heen. Op een vrij
wel leeg toneel, voorstellende
de ijzingwekkend grijze vlakte
van Thraci - waar volgens de
oude Grieken de doden in de
onderwereld afdaalden, komt
een voorstelling tot ontwikke
ling die uitmunt door intens
heid, diepte, lichtheid en bewe
ging-
Behalve van de begenadigde
regisseur is dat ook het werk
van de overwegend jonge zan
gers/ acteurs die met goede tot
uitstekende stemmen en met
aanstekelijke gedrevenheid hun
rollen venoillen, en van de iets
oudere Amerikaanse tenor Lau
rence Dale, die van de grote en
zware Orfeo-rol een magistrale
creatie maakt.
Door dit alles heen wordt de
ze Orfeo-productie beheerst
door een zeldzaam sterk ver
band tussen de orkestrale klank
uit de orkestbak en de gezon
gen gebeurtenissen op het
schuin naar achteren opwaarts
lopende toneel. Jan Willem de
Vriend leidt het Combattimenti
Consort Amsterdam vanaf de
eerste maat met een elektrifice-
rende drijfkracht.
De openingsfanfare van de
trombones verliest door een al
te hoog tempo helaas zijn mar
kante karakter, maar na het
voorspel is het orkest voortdu
rend de motor, die naar belie
ven kan accelereren, aanvallen
of dramatisch slepen. De
Vriend blijkt een ware operadi
rigent in de besliste manier
waarop hij koor, solisten en or
kest samenbindt in naadloos
samenspel- en zang en in dyna
miek van een bewonderens
waardige verfijning.
De ontwikkeling vai
Haag als beeldenstai
museum Beelden aan
Scheveningen en De
Sculptuur op het
Voorhout, heeft nu oo
duin geïnspireerd tot
ganiseren van een b(
tentoonstelling. Van
tot en met 4 juni heeft
boulevard en het Del
van Kijkduin 'Bouleva
Sculptures' plaats. Hetg
een gratis buitenex
voor een breed publie
lichting zal er voor
dat bezoekers aan
Haags tweede badplai
's avonds de 45 object
nationale en interna 3,
kunstenaars kunnen
ken. De meeste nam<
de geselecteerde
wers worden pas eii
bekend gemaakt Tweepunt,
van de collectie zal
uit glassculpturen
derde uit bronzen en
werken. De organis |jn
van Boulevard des S< j i,
res verwachten 2OO.0p
300.000 bezoekers.
faiijs -
llaouiy
ser 5.
eI 0
gen
n Tw
vuu
3rd,
die
trt
had
orzi
Hfynstei
om
len c
bij d
liep.
an 1
sen n
wedsi
lut
Igen,
ind
iden
len'
ïrk
om
Toer
ibun
ior
's in
stera
e?Hi
als
Jackpc
(1.00
0):
i, 4e
102
L
laa
laatst,
laatst,
laatste
ci|fer 1
bee
H W«,i
in 2
tord sp
"pproe
Lomrr
Friese popgroep presenteert nieuwe cd 'Met andere ogen'
leeuwarden martin hermens
Ze zijn pioniers voor de Friesta
lige popmuziek. De Kast scoor
de drie jaar geleden met 'In nije
dei' de eerste hit in het Fries.
Eind vorig jaar trad het jonge
duo Twarres in de voetsporen
van de groep met de nummer
1-hit 'Wer bisto'. „Te gek dat ze
dat gelukt is", zegt De Kast-
voorman Syb van der Ploeg.
„Dat hebben wij nog nooit be
reikt. Het is moeilijk te zeggen
of Twarres dat ook was gelukt
als wij een paar jaar geleden
niet zo'n succes hadden gehad.
Wij hebben toen in elk geval
bewezen dat goede popmuziek
in de Friese taal kan."
„Ik denk dat er internationaal
ook meer kansen op succes zijn
in het Fries dan in het Neder
lands. De klanken zijn veel mil
der, liggen dichter bij het En
gels. Zelfs op het songfestival
heb je meer kans in het Fries.
Omdat die taal zoveel eigenheid
heeft. En toch: als je een lied
tekst in het Fries schrijft, moet
hij wel iets toevoegen. Je moet
er geen gimmick van maken."
Het zijn ondernemende man
netjes, clie jongens van De Kast.
Ze draaien hun handen nergens
voor om. De ene uitdaging
volgt de andere op. Afgelopen
zaterdag speelde de band in het
Arnhemse stadion Gelredome.
Tijdens dat nieuwjaarsconcert
presenteerde Frieslands trots
de nieuwe cd 'Met andere
ogen'. Nu volgt een tournee
langs zestig theaters in het land,
waaronder de Leidse Stadsge
hoorzaal.
Druk? Syb van der Ploeg
neemt een diepe zucht. „Ik zou
wel eens een dagje vrij willen
zijn", zegt hij zonder blikken of
blozen. „We zijn nu zeven da
gen per week met het werk be
zig. Na Simmertime 2000, afge
lopen zomer, ging alle aandacht
naar de nieuwe cd. We zaten
constant in de studio. Opne
men, mixen, masteren. Hoesje
maken. En daarna Gelredome.
Het sluit allemaal lekker op el
kaar aan."
„We doen alles zelf, dus moet
je er ook veel tijd in stoppen.
Zouden we dat niet doen, dan
waren we ongetwijfeld minder
tevreden over de resultaten. We
hebben nu ons eigen bedrijfje.
Maar vroeger bemoeiden we
ons ook met alles. Het was des
tijds ons idee om 'In nije dei'
op single te zetten. Onze toen
malige platenmaatschappij Ar
cade zag dat niet zitten, maar
we hebben ons gelijk gekregen.
De zaken groot, maar vooral
goed aanpakken. Dat is het uit
gangspunt."
„Bij een gewoon feestoptre-
den rijden we met twee volle
trailers voor zodat we een per
fecte show kunnen neerzetten.
Alleen zo kun je kwaliteit leve
ren. In Gelredome deden we
daar een paar schepjes boven
op. We nodigden gasten uit en
werkten met een goed orkest.
Het was een eenmalig iets; het
is niet haalbaar om met een
dergelijk concert langs vier of
vijf stadions in Nederland te
gaan; daar is Nederland te klein
voor."
„Een Nederlandse band die
op ons niveau speelt en die on
ze bekendheid heeft, kan zoiets
één keer per jaar doen. We zijn
ondernemende popsterren.
Nogal hard werkende muzikan
ten. Het is ook vreselijk leuk om
te doen en wij hebben de kans
om het te doen dankzij onze
populariteit. Veel mensen ko
pen de platen van De Kast. En
als er veel geld binnenkomt,
kun je ook weer meer geld uit
geven. Je loopt natuurlijk altijd
financiële risico's met zo'n con
cert in Gelredome. Toch is het
zakelijk gezien ook interessant.
Zeker nu we voor een heleboel
mensen de nieuwe cd hebben
kunnen presenteren."
„Als artiest word je een ander
mens met zo'n stadionconcert.
Wij zijn begonnen op een bil
jart in een café. En nou zit zo'n
stadion vol met mensen die
naar mij, naar ons komen luis
teren. Dat is super-kicken, man.
'Dat ik dit mag doen', dacht ik
vorig jaar. Op. de mavo in Dok-
kum was ik vroeger een moei
lijk jongetje. Het zou nooit wat
Johan van der Keuken 1938-2001voegde moderne versie toe aan Nederlandse portretkunst
De laatste film van Johan van der Keuken heette 'De
Grote Vakantie' en ging elf maanden geleden in wereld
première tijdens het International Film Festival Rotter
dam. De cineast deed verslag van zijn speurtocht dooi
de wereld naar een medicijn tegen de prostaatkanker die
bezig was hem te slopen. In New York leek hij het ge
zochte wondermiddel te hebben gevonden en de film
kon derhalve eindigen in een sfeer van opluchting. Met
al zijn optimisme en strijdlust heeft de cineast het toch
moeten afleggen. Afgelopen zondag stierf hij op 62-jarige
leeftijd.
den haag pieter van lierop
Het is troostrijk te weten dat Jo
han van der Keuken in zijn laat
ste levensjaar de kans heeft ge
kregen te ervaren hoe hoog hij
in aanzien stond. Niet alleen de
Nederlandse maar wellicht nog
meer de internationale filmwe
reld eerde hem. Na Rotterdam
ging 'De Grote Vakantie' door
naar de festivals van Berlijn,
San Francisco en Sao Paulo en
won Van der Keuken er een half
dozijn prijzen mee.
Reeds drie keer was Van dei-
Keuken voor zijn films onder
scheiden met een Gouden Kalf.
Afgelopen zomer kreeg hij de
prestigieuze Bert Haanstra
Oeuvre Prijs toegekend, reden
waarom in september het Ne
derlands Film Festival en in no
vember het International Docu
mentary Film Festival de ci
neast eer betoonden met retro
spectieven van zijn werk. Op 26
november werd de Haanstra
Prijs uitgereikt door staatsse
cretaris Rick van der Ploeg die
bij deze gelegenheid stelde: „Ik
overdrijf niet als ik zeg dat jij
aan de Nederlandse portret
kunst van Jan Steen, Rem
brandt en Hals een nieuwe mo
derne versie hebt toegevoegd,
namelijk de filmkunst van Jo
han van der Keuken."
Het moet Van der Keuken
plezier hebben gedaan, want
zulke waardering is deze ci
neast niet altijd beschoren ge
weest. Net zoals het zijn grote
voorganger Ivens overkwam,
werd Van der Keuken in som
mige buitenlanden eerder en
hoger gewaardeerd dan in zijn
eigen Nederland.
Nadat Johan van der Keuken
van zijn uit Winschoten afkom
stige grootvader had leren foto
graferen en hij in Amsterdam
het Montessori Lyceum had
voltooid, ging hij in Parijs stu
deren aan de Hogeschool voor
de Cinematografie. Zijn eerste
fotoboek ('Wij zijn 17') publi
ceerde hij in 1955. In 1957 volg
den 'Achter Glas' en in 1963
voltooide hij 'Paris Mortel'.
Echt filmen, maar wel met een
speciaal 'fotografisch' oog, ging
hij pas in de jaren zestig, met
Ed van der Elsken als geestver
want en meestal in opdracht
van VARA of VPRO. Tot zijn be
kendste korte films behoren
'Blind Kind' (I en II), 'Vier Mu
ren', 'Beppie' en 'Vietnam Ope
ra'.
Pas in de jaren tachtig wist hij
de meer sceptische critici en
een breder publiek voor zich te
winnen. Hij maakte toen meer
toegankelijk werk als 'Het Oog
Boven De Put', 'I Love Dollars',
'Face Value', 'Bewogen Koper'
en 'Amsterdam Global Village'
die vooral demonstreerden wat
voor een weergaloze en bevlo
gen observator Van der Keuken
was. Die films -zijn levenspart
ner Nosh van der Lely verzorg
de het geluid- konden het in
eens stellen zonder de crypti
sche commentaren die in een
verder verwijderd verleden de
samenhang moesten duiden
tussen taferelen uit de privé-
sfeer, reisimpressies en thema's
met sociale of politieke lading.
In de optiek van Van der Keu
ken had alles te maken met al
les. „Hoewel de wereld zijn lo
catie is, weet hij met zijn asso
ciatieve stijl onverwachte ver
banden te leggen en de wereld
tot menselijke proporties terug
te brengen", zo stond te lezen
in het juryrapport bij de Haan
stra Prijs.
Van der Keuken heeft zich
nooit beschouwd als een docu
mentalist 'pur sang', maar als
iemand die eigenlijk werkte aan
een gigantisch groot dagboek.
En dat wilde hij doen in een
filmvorm met dezelfde artistie
ke vrijheid als waarmee jazz
musici improviseren of dichters
vrije verzen componeren.
Het is dus geen toeval dat
Van der Keuken een filmportret
leverde van Ben Webster en
veelvuldig heeft gewerkt met
Willem Breuker. En nog minder
dat hij met Remco Campert,
Bert Schierbeek en Bemlef sa
menspande en drie films maak
te over Lucebert. Juist de schil
der-dichter die zich evenmin in
één hokje liet vangen, moet een
enorme invloed hebben gehad
Ie 23-ji
ilgenc
ij een 1
irder i
•nszij
op de abstracte kwaliteiten in
het werk van Van der Keuken.
Zo vond hij tevens een weg om
zich te onttrekken aan vergelij
kingen met de twee giganten
die hem als Nederlands 'docu
mentalist' voorafgingen: ener
zijds de dogmatisch politiek ge-
engageerde Joris Ivens, ander
zijds Bert Haanstra als de brave
lofzanger van Hollandse schil
derachtigheid.
Toch kwam Van der Keukens
politieke engagement in bij
voorbeeld 'De Palestijnen' heel
dicht bij Ivens in de buurt, zo
als in 'Amsterdam Global Villa-
ge' onvervalste Haanstra-hom
mages aanwijsbaar bleken.
Maar de uiteindelijk door nie
mand meer bestreden bijzon
dere klasse van zijn oeuvre, had
Johan van der Keuken zich op
zijn eigen condities weten te
sijrT
- [MEGETs
itherl
.ijeuici'
v' 101. N
1 -rdaac
'Daar hoorden zij engel
gen', de film waarin
club Ajax een jaar lai w
gevolgd, gaat over een p;
ken in Leiden draaien. ^P'?
schillende steden in Neelaats
werd de film voortijdig
roulatie gehaald, nadat
gans van concurrerend!
balclubs bioscopen die t
vertoonden telefoniscl raajft
dreigden. „rd
De Ajax-film gaat drai ,urs
Trianon of in het Kijkhui ooraf j
naar Jan Boer: „Je moetf
laten intimideren door 1
voetbalsupporters. We
in dit land toch recht va
meningsuiting?! Er zal hii
schien ook wel een
opbelt. Als ze mijn tent
willen zetten, laat ze mi
men, dan zijn we daar oo
een vanaf." Boer ziet
weid door voetbalsup
zowel bij de wedstrijd
daar vandaan als een tek
ondergang van de weste ?P
schaving. „Vroeger hadi 1
wel wat commotie roni™mn
als Jesus Christ Superst aaj
waren de gelovigen w
hun teentjes getrapt, dal ^uai
een paar jaar geleden a
de film 'The People vs
Flynt', op de filmpostei
een gekmizigde figuur,
soort films waren wel e(
testen voor bioscopen,
Nederlands viel dat a|,ev,J
reuze mee. Maar dan
voetbalsupporters! Die
hebben geen doel in hu
en gaan zich dan uit vi
vereenzelvigen met eei
balclub. Dat is toch tri<
de welvaart toeneemt,
de beschaving af, dat is 1
Arabisch gezegde."
In zijn bioscopen
altijd netjes aan toe, zej
„Behalve toen ik vorig
film over André Hazes
de, toen had ik drie kecs'ac£
Cineast Johan van der Keuken wist met zijn associatieve stijl onverwachte verbanden te leggen en de wereld
tot menselijke proporties terug te brengen. foto wfa/maartje geels
verwerven. Een formidabele
prestatie van een man die aan
zijn publiek, dat hij zeer serieus
nam, net zulke hoge eiSen Stel
de als aan zichzelf. Hij werkte
vorig jaar aan een nieuwe film
met als titel 'Onvoltooid Tegen
woordig'. Verder dan vijf minu
ten is hij er niet mee gekomen.
Maar veel van wat hij ooit wel
had voltooid blijft onverganke
lijk.
ken in huis. Dat sooi
trekt ander publiek. Ik
ook wel dat als je een fi
toont met alleen maar
volgingen en honderd
ren om je tegenstanders
zo gruwelijk mogelijke
"om het leven te breng P161
zoiets appeleert aan de
driften van het individi
over het algemeen verto te^
heel beschaafde films."
Wanneer de Ajax-film
gaat draaien weet Bo,
niet. „De kopieën zijn a .Pf
bezet, maar waarschijnl ,tnJ"
een paar weken.J33?1
td m
dt ge
is Wi
teeg 1
ir var?
rele
iper
Ol
af dam
Zolen
?fietv\
d. E
de v(
iten.
en c
FC T
ebod
het
Scl
con
te k
met mij worden, zeiden de lera
ren. Voor Friese begrippen heb
ik het geschopt van schoffie tot
wereldster."
De nieuwe cd 'Met andere
ogen' is een akoestische plaat
geworden met echte liedjes.
„We konden nu niet terugvallen
op een drumloop of een arran
gement dat een nummer goed
moet maken. Qua compositie
zijn het zestien sterke liedjes
die met piano en gitaar gewoon
overeind blijven."
„Na het hectische succes van
de afgelopen jaren valt op deze
plaat alles op zijn plek. We zijn
weer terug bij hoe het ooit be
gonnen is. Terug bij de vriend
schap en de muziek. Succes is
vreselijk moeilijk om mee om te
gaan. Het doet iets met je per
soonlijkheid. Ik ben er beschei
dener, introverter door gewor
den. Dat hoor je terug in de
liedjes die ik nu schrijf."
En vervolgend: „Ik heb het
gevoel dat we als band nog
steeds groeien. Het zou ook
niet uitmaken als het succes
wat minder zou worden. Dat
moment komt een keer en daar
ben ik niet bang voor. Iedereen
in de band heeft zich de afgelo
pen jaren ontwikkeld als muzi
kant. Dat houdt niet ineens op
Syb van der
Ploeg: „Wij
hebben bewe
zen dat goede
popmuziek in
de Friese taal
kan."
FOTO
GPD/SIEP
VAN LINGEN
als we minder cd's zouden ver
kopen." Dan, grinnikend: „Die
golfbeweging die je ziet in de
popmuziek - van de goot naar
de top en weer terug - heeft wel
wat. Dat heb je ook nodig, want
je bent allemaal maar een
mens. Niemand kan altijd op
hoog niveau blijven staan. Die
moeilijke tijden hebben wij
voor het grote succes gehad. Nu
staat de waarheid aan onze
kant: het is wat geworden. We
kunnen er van leven. Wat wil je
nog meer?"
De Kast, zaterdag 17 februari
in de Stadsgehoorzaal, Leiden.
