Schaamte
en schuld
bij Freek
Lebbis en Jansen
echt niet milder
'Toon deed nooit zomaar watÊ
Sesamstraat viert
jubileum met pop
Cher: een popidool op leeftijd
ZATERDAG 30 DECEMBER 2000
Het succes van Sesamstraat is
ongekend. Het programma,
waarin Bert en Ernie (in Neder
land met de stemmen van Paul
Haenen en Wim T. Schippers)
vanaf het allereerste moment fi
gureerden, wordt inmiddels in
meer dan negentig landen uit
gezonden. Het programma is
met zijn 25 jaar de langstlopen-
de kindertelevisieserie in Ne
derland. Voordat in januari de
feestelijkheden in de straat los
barsten en onder anderen pre
mier Kok en André van Duin
komen voorlezen, is er op ou
dejaarsavond een speciale afle
vering te zien, die zich onder de
titel Sesamstraat goes pop! in
Paradiso, Amsterdam afspeelt.
Het idee voor Sesamstraat is af
komstig uit de VS, waar het
kleuteronderwijs in de jaren
zestig flink te wensen overliet.
Dat betekende dat vooral kans
arme kinderen met een behoor
lijk leerachterstand aan de lage
re school begonnen. Het was
producente Joan Ganz Cooney
die in een televisieprogramma
speciaal voor kleuters de oplos
sing zag. Ze kreeg vervolgens
hulp van Jim Henson, Jon Sto
ne en Joseph Raposo bij het
ontwikkelen van de formule.
Nieuw was dat er geen weten
schappelijke rapporten werden
gebruikt om de Ideutervriende-
lijke serie in elkaar te zetten; de
kinderen zelf vormden het uit
gangspunt. Besloten werd de
leerstof als een pak wasmiddel
te verkopen. Uit observaties
was namelijk gebleken dat heel
jonge kinderen werden geboeid
door reclamefilmpjes. Die een
duidigheid in de boodschap be
hield haar aantrekkelijkheid
voor jongeren doordat er van
allerlei :dh|róken als teken-
film, pop^^^i live-action ge
bruik u er^^emaakt.
Vaste onderdelen van 'Sesam
straat' zijn de liedjes. Ze wor
den door de samenstellers om
schreven als een uiterst kost
baar bezit, en niet alleen omdat
de productiekosten erg hoog
zijn. Voor die leerzame vrolijk
heid leenden namelijk Neder
landse auteurs zoals Willem
Wilmink, Karei Eykman en Ted
van Lieshout hun talenten, ter
wijl Harry Bannink en Henny
Vrienten ze van pakkende mu
ziek voorzagen. Om die reden is
het dus niet zo yf^yiifl^lat bij
dit jubileum nog eens wordt te
ruggeblikt op die liedjes. An
ders is dat ze in een met kleu
ters en htm ouders gevuld Para
diso niet door Bert en Ernie, Ie-
niemienie, Graaf Tel, Tommie.
Frank en Pino worden gezon
gen, maar door een keur aan
Nederlandse artiesten als Da
niël Lohues van Skik, Ellen ten
Damme, Bennie Jolink van
Normaal, Marcel de Groot en
Jack Poels. De vaste bewoners
van de straat houden zich veel
al op in de kleedkamer om daar
de artiesten moed in te spre
ken.
De presentatie is in handen van
Wim T. Schippers, die zich
voordoet als het domste jonge
tje van Nederland. Het levert,
onder regie van Eric Blom, een
nogal onbeholpen uitzending
op, die al improviserend in el
kaar lijkt te worden gezet. Zo
ontdekt Schippers pas halver
wege de aflevering de kracht
van de (vaak leuke) kleedka
mertaferelen - die zichtbaar
worden gemaakt middels een
groot scherm - en missen veel
muzikanten een natuurlijke
verbondenheid met het liedje
dat ze zingen. Vaak lijkt het als
of ze de tekst nauwelijks ken
nen. Jolink heeft zijn tekst voor
Troeteldier - dat hij samen met
Ellen ten Damme zingt - zelfs
weggemoffeld achter twee luid
sprekers. Misschien had het
aardiger televisie opgeleverd als
hij die tekst gewoon zichtbaar
had vastgehouden. Niemand
beter dan een kleuter begrijpt
dat het uit het hoofd leren van
zo n liedje veel moeite kost.
Toch zitten er ook mooie mo
menten in, zoals de heel soul
volle uitvoering van Ik verloor
mijn koekie in de disco door
Berget Lewis en de Gospel
Train, de tex mex-interpretatie
van Horlepiep door Jack Poels
(Rowwen Hèze) en zijn accor
deonist Tren van Enkevort -
Schippers: 'Hij zingt voor zijn
eigen zoontje. Daarom staat hij
zich zo uit te sloven' - en de
ballade Dood zijn duurt het
langst van Maarten van
Roozendaal, die eerst niet wil
de, maar met zijn prachtig strij
kende cellist kippenvel veroor
zaakt.
HILVERSUM GPD
Sesamstraat goes pop, Neder
land 3, zondag 31 december,
19.00 uur
Cabaretiers steppen door 2000
In een tijd vol jaaroverzichten,
kan en mag de oudejaarsconfe
rence van Lebbis Jansen niet
ontbreken. Na ruim tien jaren
van terugblikken wordt hun
show nu voor het eerst op de
laatste dag van het jaar op tv
uitgezonden. Een 'O ja-beleve-
nis' met improvisaties over
Maxima en Laurentien, hippe
stepjes en onmogelijke tolpoor
ten, de excuses van Kok en ge
miste strafschoppen. Maar kun
je ook Enschede behandelen in
een grap? Ja, natuurlijk. Maar
er speelt dan wel iets van gevoel
mee."
Een levensgroot dilemma
doemt op voor Lebbis (Hans
Sibbel) en (Dolf) Jansen. Wil je
alle actualiteiten van 2000 nog
eens in herinnering roepen,
dan kun je voor je goede 'caba
retiersfatsoen' niet heen om de
uitbundige begrafenis van.de
vermeende crimineel Klepper,
die onder escorte van een scha
re Heli's Angels een ronkende
uitvaart kreeg. Maar zegje iets
buitenparlementairs over de
ondernemende mannen van de
motorclub, dan loop je het risi
co dat ze op visite komen. En
moet je, net als de letterlijk aan
geslagen Henk van Dorp dat
onlangs deed, publiekelijk je
excuses maken.
Lebbis: „We moeten maar iets
zeggen in de trant van: het zijn
gewone, rustige jongens die
veel vlees eten. Daar worden ze
groot en sterk van. Als iedereen
een Heli's Angel zou zijn, dan
zouden we in een betere wereld
leven." Jansen: „Dan had je ook
minder files." Lebbis priemt
zijn vinger naar de verslaggever:
„Maar schrijf alsjeblieft niet op
dat ik de eerste week van janua
ri op Elba vakantie vier."
Het cabaretduo staat evenals
Freek de Jonge op oudejaars
avond op het derde net gepro
grammeerd. Twee oudejaars
conferences is zelfs voor de g
oefende kijker een overdaad.
Lebbis: „Men moet het maar
opnemen."
Ruim een decennium lang ou
dejaarsconferences: wordt het
niet een beetje spelen op routi
ne? Lebbis: „Kom op, zeg!" Jan
sen: „Zoals wij het spelen, kan
het nooit op routine. Elke dag
komt er wel iets nieuws in. Er is
ook een heel dunne lijn tussen
goed spelen en héél goed spe
len. Het publiek kan het nau
welijks zien, maar wij voelen
zelf of we er in knallen, of niet."
Lebbis: „Elk jaar zegt men dat
we milder zijn geworden. Wat
moet je dan roepen om niet
mild gevonden te worden: dat
de koningin aids moet krij
gen, zo snel mogelijk?
Het slaat helemaal ner
gens op. We zijn juist
agressiever geworden en
hebben een fel uitge
sproken mening over
zaken, maar ja, zij zien
het anders." Jansen:
„Het is mij om het even.
Lebbis Jansen, nu nog
milder! Motherfuckers!"
Lebbis: „Ja, neem gerust
uw kinderen mee!"
Oudejaarsconference van
Lebbis Jansen, Neder
land 3.VARA, zondag 31
december, 20.30 uur.
Prima oudejaarspro gramma
Om de zappers op oudejaarsavond de wind uit de zeih
te nemen begint Freek de Jonge zijn oudejaarsprogran
ma De Gillende Keukenmeid met een paar lekkere plat
grappen. Want je moet gewoon met de deur in huis va
len, dan blijven ze kijken op 31 december. Freek de Joi
ge is in vorm, érg in vorm.
In een tweekleurig ruitjespak,
waar een ouwe rocker jaloers
op kan zijn, betreedt hij de are
na om het jaar 2000 met ons
door te nemen en er is geen be
langrijke gebeurtenis of opval
lend detail dat het afgelopen
jaar aan zijn aandacht is ont
snapt.
En daarover worden geen platte
grappen gemaakt. Daarover
worden harde noten gekraakt,
geheel in de traditie van De
Jonge verpakt in een aantal ver
haallijntjes. Waar hij bij voort
during van afwijkt om even uit
te halen. En wie dit jaar een
beetje heeft opgelet, kan zelf al
op een rijtje zetten wie en wat
daarvan het slachtoffer zijn.
Met ongeremd cynisme krijgt
de zwijnenjagende koninklijke
familie een veeg uit de pan, die
immers in het najaar 'een fas
cist uit Argentinië voor het
avondeten had uitgenodigd'.
Een dergelijke familie mag vol
gens De Jonge nog blij zijn dat
Nederland ze binnen de lands
grenzen gedoogt.
Het jaar 2000 was volgens Freek
het jaar waarin de schaamte is
verdwenen uit onze cultuur en
heeft plaatsgemaakt voor
schuld. „Schaamte is onover-
draagbaar, maar schuld kun je
van je afschuiven. Schaamte is
de stilte, schuld is heavy me
tal." Hij vertelt het verhaal va
een Japanse acteur die op he
toneel de stilte vertoont en ti
dens een belangrijk optreden l
zijn concentratie verliest en
zich daarvoor letterlijk dood
schaamt. Hij pleegt zelfmoor
in stilte.
De thema's schaamte en sch
zijn ook toe te passen op de
vuurwerkramp in Enschede.
Het programma heet niet vo<
niks De Gillende Keukenmeii
Als geen ander weet de oude
meester De Jonge dikke pret
paard te laten gaan met in
houd. Meer dan een houten
stoel en een piano heeft hij n
nodig, hij gaat met microfooi
en publiek te keer op een ma
nier waar bijna elke stand-uf
comedian een puntje aan m;
zuigen. Vingers op écht zere
plekken leggen, aanwijzen w
echt niet deugt en extra sche
zijn voor mensen met een he
dikke ongevoelige huid.
RUUD BUURMAN-
Freek de Jonge, De Gillende
Keukenmeid. Nederland 3,
VPRO, zondag 31 december
22.35 uur.
Cher: een exotische v
Er zijn overeenkomsten tussen
Tina Turner en Cher. Ze hou
den zich beiden sinds de jaren
zestig staande in de internatio
nale popmuziek, beiden waren
getrouwd met hun artistieke
partner, en beiden zien er nog
steeds uit om door een ringetje
te halen. Cher dankzij plasti
sche chirurgie en een strak trai
ningsschema, Tina Turner
dankzij gezond eten, spirituali
teit en eveneens een strak trai
ningsschema. Er is ook een
overeenkomst met Barbra Strei
sand, kijk maar eens goed naar
het uiterlijk van Cher, dat - ze
ker in haar filmrollen - steeds
meer gelijkenis gaat vertonen
met La Streisand.
De NPS zendt maandag een do
cumentaire uit over popzanger
en actrice Cher. In de jaren zes
tig ontdekt door zanger Sonny
Bono, met wie zij het duo Son
ny and Cher vormde. Zestien
jaar was ze toen ze Sonny ont
moette. Ze trouwden, kregen
kinderen, traden samen op en
waren voor veel jongeren in de
jaren zestig hét voorbeeld van
een leuk, hip stel dat vooral lie
ve liedjes zong, zoals I've got
you babe.
Hun grote doorbraak kwam in
Londen, waar ze op advies van
Mick Jagger hun geluk kwamen
beproeven. „In Amerika vond
men ons toch wat vreemd",
zegt Cher in een van haar wei
nige televisie-inter
views. In Londen
liep iedereen
met Sonny
en Cher weg. Hun stijl paste
uitstekend bij de flowerpower.
Maar het huwelijk hield geen
stand. Cher ging op de solotoer
en legde zich toe op acteren. Ze
speelde onder meer in de speel
films Mask, Silkwood en Moon
struck en heeft inmiddels een
Oscar en een Golden Globe in
haar bezit. Na een geestelijke
en lichamelijke instorting, be
gin jaren negentig, maakte Cher
haar comeback met een volle
dig 'verbouwd' lichaam. Twee
jaar terug stond ze bovenaan de
hitlijsten met Believe.
Ze voelt zich het lekkerst als ze
optreedt, meestal in de
meest exotische
uitdossingen,
publiciteitsfoto cpd
met veel bloot, extravagante ge
waden en pruiken. Ze houdt
een imago in stand van een
vrouw van vele gedaanten:
sexy, mysterieus, speels, spiri
tueel, maar altijd supervrouwe-
lijk. Een 'monument' met een
jongensachtig stemgeluid dat
na veertig jaar nog steeds het
zelfde klinkt. „Ik ben niet echt
een goede zangeres", zegt ze
zelf. „Maar ik heb de gave om
het publiek een fijn gevoel te
geven. En ik voel ook echt
vriendschap met het publiek. Ik
heb echt het gevoel dat ik mijn
publiek ken".
TRUDY VAN DER WEES
Cher, Nederland 3. NPS, maan
dag 1 januari, 19.00 uur.
Freek de Jonge jongleert in zijn oudejaarsconference met schuld en
schaamte. archieffoto anp paul vrfjd:
Tot aan zijn dood wilde Toon Hermans
zijn publiek laten lachen. foto anp
koensuyk
Documentaire over showman die alles onder controle had
„Hij wilde weer naar het publiek toe. Om de
mensen te laten lachen. En tot het allerlaatste
moment heeft hij aan die wens vastgehouden."
Dit zegt Mieke van Eeuwijk, 22 jaar lang de vaste
assistente van Toon Hermans, in de AVRO-docu-
mentaire En de wind zong.
Totaal onverwacht overleed de entertainer op 22 april
van dit jaar op 83-jarige leeftijd. Ook van Van Eeuwijk
was verrast. „Naïef als ik was, dacht ik dat hij honderd
zou worden. Manager en vriend Herman van Hove zegt:
„Toon wou blijven leven, absoluut."
Programmamaker Martin Maat maakte de laatste maan
den van Hermans' leven van nabij mee. Het waren bij
zonder creatieve maanden. Na zijn operatie in het voor
jaar van 1999 zat de artiest weer vol met plannen voor
een cd en een theatershow. Hij wilde niet meer Carré in.
„Ik denk aan kleine zaaltjes", zegt hij in de documentai
re. „Ik wil af van die aanstellerij, dat theatergedoe."
Maat volgt Hermans tijdens de voorbereidingen van een
nieuwe cd. Het moet de beste plaat van zijn leven wor
den: „Ik ben tevreden met wat ik gedaan heb, maar
zou een andere Toon Hermans willen laten ho
ren." Naast de soms storende overmaat aan ver
stilde scènes - Toon peinzend op een bankje,
Toon starend naar een cassetterecorder,
Toon piekerend in een bos, Toon in ge
bed verzonken - levert dat boeiende
fragmenten op. Schrijvend, schavend
en schrappend komen de liedjes
tot stand. Soms ook tot frustratie
van zijn naaste medewerkers.
„Hij schreef soms wel 486 cou
pletten", vertelt zijn pianist
Guus Westdorp. „Dan kreeg ik
schaar en plakband en moest ik
er een selectie van maken op
een A4-tje. Er waren ook mo
menten dat we er niet uit kwa
men. Dan gingen we lopen in
het bos. De buitenlucht op
snuiven. Konden we daarna
weerverder."
In de film kibbelt Hermans met zijn 'persoonlijke org/
zer' over een aantal teksten. „Je werd er af en toe gek
van, van dat veranderen", verzucht Van Eeuwijk. „Ma
dat is het creatieve brein. Hij streefde naar de hoogste
graad van perfectie." Was Toon Hermans een moeilijk
man? Van Eeuwijk: „Ach, moeilijk... Het was meer voll
dige toewijding. Oké, het was geen makkelijke man, m
wel de liefste. Men begreep hem niet altijd. Toon heef
mij geleerd om van mensen te houden, om nooit te ze
gen dat iets beneden mijn stand was. Die liefde voelde
ook in het theater. Je voelde als het ware de warmte v;
uit de zaal de bühne op stromen."
Met pianist Westdorp brengt Hermans een liedje over
een bloeiende lindeboom op het hoekje van de Wilhelm
minastraat tot wasdom. Steeds weer beginnen ze op
nieuw. Dan corrigeert hij de pianist, dan verbetert de
pianist hem. Bijna verontschuldigend zegt Hermans ti
gen Westdorp: „Je moet niet vergeten: ik doe ook maalt'
wat." g'
En dat laatste was juist de grootste leugen van Toon F 5
mans, merkt manager Van Hove op. „Hij was een ech ,ie!
perfectionist. Je hoefde hem over theater niets wijs te
maken. Hij had alles onder controle."
Nog bijna dagelijks vinden Van Hove en Van Eeuwijk
nieuwe liedjes tussen Hermans' papieren. Van Hove:
„Om de dag krijg ik mooie pareltjes toegestuurd. Echt
hele diepgaande mooie poëzie."
Maar wat hij wilde dat er zou gebeuren bij zijn overlij
den, daar had Hermans vrijwel niets over op papier g
zet. Van Hove: „We hebben slechts een velletje met ei
tekstje gevonden. „Wat moet er met mij gebeuren? NijjKi
cremeren, dat is zo'n triestig vuurtje. Liever iets als eet0 v
goudomrand kaartje en op de grafsteen de tekst 'Het
mooi geweest'
En de wind zong, Nederland 1, AVRO, maandag 1 ja
ri, 21.55 uur.
