Filmbezoek in 2000 opnieuw gestegen
KUNST
'Bij Handel mag zangeres een ster zijn
E'Kunstverzamelen is bijna natuurlijk'
ZAKEN
I
Jazzhistoricus
Pim Gras (67)
overleden
TERDAG 30 DECEMBER 2000
Youp van 't Hek uitgesteld
Nederlandse films 'Kabouter Plop', 'Babs' en 'De zwarte meteoor' geflopt
Ondanks tegenvallende resultaten van de 'kerstfilms' zullen de Ne
derlandse bioscopen over het jaar 2000 een toename in bezoek no
teren in vergelijking tot 1999. Vorig jaar bleef de teller - net als in
1998 - iets onder de 19 miljoen bezoekers steken. Dit jaar wordt, zo
als het er nu naar uitziet, de 20 miljoen-grens net niet gehaald.
De verwachting was dat men een ab
soluut topjaar zou beleven, maar de in
december uitgebrachte films, die nor
maal een massale toeloop garanderen,
hebben tegenvallend gepresteerd. De
drukst bezochte film van de kerstpe
riode is 'The Grinch' geweest, gevolgd
door 'Charlie's Angels', 'Meet The Pa
rents', 'Dinosaurs' en 'The Family
Man'.
Insiders constateren dat het dit jaar
heeft ontbroken aan een grote pu
bliekstrekker als James Bond en aan
jeugdfilms in de orde van 'Kruimeltje',
'Abeltje' of een tekenfilm van Disney.
Als uitgesproken kinderfilm heeft 'Ka
bouter Plop' (uitgebracht in 112 kopie-
en) teleurgesteld en wordt derhalve al
als Kabouter Flop betiteld, maar alleen
verhoudingsgewijs (want veel kleiner
uitgebracht) deed 'Mariken', de Ne
derlandse film voor iets oudere jeugd,
het beter. Voor de Nederlandse voet
balfilm 'De zwarte meteoor' bleek wei
nig belangstelling, nog minder dan
voor 'Babs', de muzikale klucht met
Brigitte Kaandorp.
De lijst van in Nederland best be
zochte films van het jaar 2000 ziet er
als volgt uit: 1 'The sixth sense', 2 'Mis
sion impossible II', 3 'Kruimeltje' (al
uitgebracht in 1999), 4 'Gladiator', 5
'American beauty', 6 'What lies be
neath', 7 'Gone in 60 seconds', 8 'The
world is not enough' (uit 1999), 9 'Po-
kémon I', 10 'The nutty professor II'.
Met de 20 meest bezochte films
werd een totaalrecette gehaald van cir
ca 265 miljoen gulden, hetgeen neer
komt op een toename van ruim 17
procent, waarbij aangetekend moet
worden dat de bioscoopkaartjes in
prijs zijn gestegen.
Braspenning:
aangenaam
akelig
recensie beeldende kunst
manon wigny
Expositie: 'Maurice Braspenning -
nieuwe schilderijen'. Te zien: t/m
28/1, wo. t/m za. 12.00-17.00 uur,
do. 19.00-21.00 uur. zo 12.00-16 00
uur, Centrum Beeldende Kunst,
Hooglandse Kerkgracht 19-21, Lei
den.
Maurice Braspenning (1968)
woont in Leiden, maar is op
zoek naar een huis in Am
sterdam. Daar neemt hij deel
aan de Rijksacademie en
volgt hij nog een opleiding
aan de Rietveldacademie.
Tenslotte gebeurt er ook
meer in Amsterdam en is het
bij uitstek de plek waar je de
o, zo broodnodige contacten
op kunt doen als kunstenaar.
Hij deed wel nog mee aan
de aankoopronde van het
Leidse Centrum Beeldende
Kunst (CBK) Het publiek
mocht participeren in het
aankoopbeleid en gaf een
werk ('Acid Light') van Bras
penning de meeste stem
men, zodat het schilderij
aangekocht is ten behoeve
van de kunstuitleen. De
wachttijd zal wel behoorlijk
zijn, maar iedere belangstel
lende kan (en moet) in elk
geval de tentoonstelling van
zijn werk in het CBK bezoe
ken.
Onlangs verkocht Bras
penning op de open dag van
de Rijksacademie bijna al
zijn werk. In het CBK zijn
dan ook niet alle werken te
koop. Braspennings werk is
populair. Dat is niet hele
maal verrassend. Zijn schil
derijen gaan over alledaagse
dingen in een realistische
stijl die de laatste jaren
steeds meer waardering
krijgt. Hij gebruikt geen inge-
wildceld geconstrueerde the
ma's, die bol staan van me
taforen. Het onderwerp, in
zijn geval vooral auto's en
nachtelijke landschappen, is
wat het is. Of niet?
In "Van' (150 x 200 cm) zie
je de achterkant van een be
stelbus. Het is donker. In de
achtergrond ontwaar je de
lichtjes van een stad in de
verte. De verf is heel los aan
gebracht. Hier en daar zijn
druppels omlaag gegleden.
Grote kwaststreken vullen de
grote delen. Soms bijna
transparant. Iets dikkere
kwaststreken geven de de
tails weer; de contouren van
de bus, de spiegels, de ra
men. Alleen details als ach
terlichten hebben een opval
lende kleur; de rest is vooral
grijs. De bus staat daar zo
vanzelfsprekend te staan, dat
je er vanzelf achterdochtig
van wordt.
Wat doet die bus daar?
Moet ik hier iets mee of kan
ik maar beter snel doorlo
pen? Of, zie ik spoken? Zo'n
werk doet een beroep op de
toeschouwer. Het is geen
'plaatje aan de muur' meer.
Het zegt: ik lijk niet wat ik
ben, maar misschien ook
wel. Kortom, het werk van
Braspenning houdt je bezig.
Het is de snelheid waar
mee de onderwerpen zijn
neergezet waardoor je on
middellijk begrijpt: het gaat
hier niet om een nauwgezet
te studie naar de verschij
ningsvorm van het onder
werp. Dat is knap. Een paar
details te veel en je zou ver
der lopen. Het lijkt nu alsof
de schilder een S.O.S.-be-
richt heeft willen geven:
'Gauw, kijk!'
Braspenning weet zo alle
daagse taferelen een aange
naam akelige sfeer mee te
geven. De doeken zijn span
nend, terwijl ze niks bijzon
ders prijs geven. Je vermoedt
een geheim tussen de kwast-
streken. De onderwerpen
zijn te algemeen weergege
ven om antwoorden te vin
den. Nergens ligt een bijl on
der een boom of hangt een
slappe arm uit een auto. Ge
lukkig maar, het zou de wer
ken oervervelend gemaakt
hebben.
Het gaat goed met de economie. Naast mobiele telefoons, dure auto's en allerlei
andere luxe producten kopen de welvarende mensen meer kunst. In een serie
artikelen geven we een indruk van het wereldje van galeries, exposities,
cunsthandelaren en collectioneurs in Leiden en de regio. Wat verkoopt beter: oude
of hedendaagse kunst? Ingewikkeld of toegankelijk? En is de kunstwereld de ideale
r0 >lek om uw zwarte geld te dumpen nu de euro komt. Vandaag de laatste aflevering.
he
vc lij wil niet met zijn naam in de krant, want 'dan
iel omen zijn patiënten teveel over hem als privé-
O'ersoon te weten'. „Daarnaast", zegt hij, „is het
ie ïatuurlijk ook niet erg verstandig met het oog op
vj abraak."
)h Aan het woord is een kunstverzamelaar, of col-
iectioneur zoals dat tegenwoordig steeds vaker
ni ieet. Als oogarts in Leiden
rindt hij het niet verstandig om
i lubliekelijk als kunstverzame-
in aar bekend te staan. „Ik vind
ia iet gewoon niet gepast als de
i nensen die ik behandel, uit de
11 Tant weten dat in kunst verza-
gr nel. Het wordt namelijk nog
a: teeds gezien als iets heel exclusiefs en duurs,
ni )at is eigenlijk niet waar. Kunst verzamelen is
r<ielemaal niet elitair. Ik ken een buschauffeur
lil net een verzameling tekeningen waar je koud
:an wordt."
i Volgens de oogarts gaat het verzamelen van-
a: elf, het vergt weinig strategie of kennis. Hij is
n< elf altijd in kunst geïnteresseerd geweest, dat
in vel. „Ik heb gewoon heel leuke ouders gehad. Ze
i tarnen ons altijd mee naar musea of de natuur
ei n. Dan zei mijn vader: o, kijk daar, die mooie
d< )oom eens. Ze hebben mij in mijn opvoeding
lai lewust schoonheidsbeleving meegegeven. Tij-
ze lens mijn studententijd had ik natuurlijk geen
;eld om kunst te kopen, maar later werd dat ge-
nakkelijker. Mijn collectie bestaat nu uit zo'n
ïonderd tot hondervijftig stukken, schilderijen,
ekeningen, beelden, foto's; van alles eigenlijk."
Ook al is de verzameling van de Leidse oogarts
livers, er valt wel een duidelijke smaak of mis-
ichien zelfs een lijn in te ontdekken. Tot zijn fa
voriete kunstenaars behoren de Tsjechische
schilder Milan Kunc, met wie de oogarts per
soonlijk contact heeft, fotograaf Erwin Olaf en
beeldhouwer Joost van den Tooren. Allen kun
stenaars die dromerige, naast de realiteit staande
onderwerpen verbeelden.
„Ik koop alleen wat ik mooi vind, want in kunst
als investering geloof ik niet.
Daarvoor is veel hedendaags
werk totaal niet geschikt.
Kijk maar op veilingen. Ik
denk dat het wel verstandig
is om je te laten begeleiden
in je aankopen. Ik vind het
prettig een goede band te
hebben met de galeriehouders waar ik koop. Zo
kocht ik in de jaren tachtig veel bij Riekje Swart
in Amsterdam. Ze was een heel eigenzinnige
vrouw die je pas iets liet kopen als zij vond dat je
er aan toe was. Daarvóór bracht ze je geleidelijk
aan een geheel nieuwe manier van kijken naar
kunst bij. Door haar en door veel andere mensen
die ik door mijn verzamelen ontmoet heb, ben ik
heel anders naar kunst en naar het leven gaan
kijken."
„Mijn verzameling helpt mij mijn gedachten te
ordenen. Ik gebruik de ideeën uit de kunst ook in
mijn werk. Van de kunst heb ik geleerd dat je al
tijd moet blijven vernieuwen en niet altijd de ge
makkelijke, beproefde manier te kiezen."
Organisatiedeskundige Jan Castelein uit Leiden
koopt ook regelmatig kunst. „In mijn werk heb ik
ook gemerkt dat kunst een perfect communica
tiemiddel is. Ik ben een tijdje directeur geweest
van een grote scholengemeenschap in Rotter
dam. We hadden ieder weekend last van vernie-
op zoek naar uw favoriete uitverkochte jeugdboek?
j www.antiqbode.nl/klikspaan
ook voor inkoop 071-523 4734
Magdalena Kozena zingt 'een hele opera' in haar eentje
„Het verschil tussen Bach en
Handel? Bij Bach sta je in dienst
van zijn muziek. En Handel
staat in dienst van jou. Bij Han
del mag ik als zangeres de ster
zijn, maar bij Bach weet je dat
hij zelf de ster is." Magdalena
Kozena zegt het met ogen die
twinkelen van gretigheid tot
zingen. Om het plezier dat zij
erin schept om al die barokke
tierelantijnen van haar stem
banden te laten spatten. „En
toch. Ik ben niet religieus, maar
als ik Bach zing weet ik dat er
meer is tussen hemel en aarde.
Dan sta je gewoon in dienst van
zijn muziek."
De Tsjechische mezzo is in
derdaad een ster. Dankzij Han
del. Met dirigent Mark Minkow
ski in diens ensemble Les Musi-
ciens du Louvre zong ze al di
verse opera's van de Duits/En
gelse componist. En er volgen
er nog wat. Zoals volgend jaar
december, als ze bij De Neder
landse Opera de rol van Serte in
'Julius Ceasar' zingt. Met Min
kowski en zijn ensemble. „liet
lijkt me enig om dat eindelijk
eens een paar maanden in Ne
derland te wonen. Meestal ben
ik hier voor een concert en zing
dan de volgende dag al weer er
gens anders."
Voorlopig moet het weder
zijds contact tussen Nederland
en Kozena even beperkt blijven
tot de cd's. De jongste is zeker
niet de minste. Hij bevat drie
Italiaanse cantates van Handel.
„Nou ja, cantates. Het zijn ei
genlijk meer opera's voor één
persoon. Ze zitten vol drama
tiek. Welbeschouwd is alles
opera."
„Handel wil vooral in zijn Ita
liaanse werk dat de zangers zelf
de variaties maken. Voor ons is
dat ontzettend leuk. Maar bij
zijn 'Messiah' begint hij al aar
dig op Bach te lijken. Toch zing
ik ook graag Bach. Bij hem voel
ik me altijd'zo'n deel van het
grote geheel. Eigenlijk is mijn
band met Bach een beetje in
tiem. Zo'n Bachjaar is niet echt
aan mij besteed. Bach is eigen
lijk een beetje van mij."
Kozené werkt graag met de
Brit Gardiner mee aan diens
Bach-project: het opnemen van
alle Bach-cantates. „Hij is een
typische Bach-dirigent. Anders
dan de spontane Minkowski.
Gardiner werkt juist heel bere
deneerd."
Amsterdam Schilderen in het openbaar, gewoon tussen het
winkelend publiek of op het Leidse Plein, is haar grote liefde.
Ondanks dat zij een atelier/galerie heeft in het Brabantse Waal
wijk is zij sinds gisteren iedere dag te vinden in het Amsterdam
se winkelcentrum Magna Plaza. Op haar eigen verzoek schildert
zij daar tijdens de openingstijden van de winkels. Elke dag min
stens één doek. Voor 4000 gulden kan het winkelend publiek
met een knap schilderij onder de arm naar huis.
FOTO PAUL VAN WEEL
Eigenlijk is het een beetje ver
bazingwekkend dat Kozené
zo'n echte barokspecialiste
werd. Ze werd geboren in het
toen nog achter het IJzeren
Gordijn verscholen Tsjechische
Brno. Toen ze rond haar zes
tiende serieus begon te zingen,
was daar nog nauwelijks iets
bekend over de manier waarop
in het Westen werd gepoogd de
muziekpraktijk van de barok in
ere te herstellen.
„Tot de perestrojka, het
openbreken van het IJzeren
Gordijn, konden we niet reizen,
geen contact maken met het
Westen. Je kon naar Rusland,
Polen en dat soort landen.
Maar westerse ensembles en
solisten zagen we nooit. Ik zong
toen veel samen met een luit
speler. Het enige dat we kenden
waren wat opnamen van Emma
Kirkby, die vrijwel zonder vibra
to zong. Maar verder..?"
„Toen de grenzen opengin
gen, bleek dat we zo'n twintig
jaar achterliepen. Er voltrok
zich daarop ook in ons muziek
leven een soort revolutie. We
gingen opeens veel minder ro
mantisch met de barok om.
Uiteindelijk ontdekten we een
prachtige, nieuwe manier om
emoties te uiten. Maar op het
laatst gingen daarin heel wat
mensen zo ver dat de barok in
West-Europa al weer romanti
scher gaat klinken dan bij ons."
Zo'n vijf jaar geleden begon
Kozené internationaal op te
vallen met optredens in Wenen,
Drottingholm en Aix-en-Pro-
vence. De wereld lag open. In
dubbel opzicht, want de barok
bood haar volop de vrijheid om
haar eigen gevoel in muziek te
uiten. Vrijheid om te reizen en
vrijheid om te spelen met de
muziek. Bovendien maakte ze
kennis met Minkowksi. „Hij is
nu mijn 'vaste dirigent'. Ik denk
dat we zo goed kunnen samen
werken omdat geen enkele ope
ravoorstelling bij hem ooit het
zelfde is. Hij reageert namelijk
op het publiek en dat maakt het
optreden spannend. Ik heb wat
dat aangaat veel van hem ge
leerd. Bijvoorbeeld dat het bij
zingen om meer gaat dan een
mooie klank."
„Het is belangrijk dat je el
kaar goed ligt, want muziek
maken doe je samen. Zo moet
hij weten dat zangers niet alles
kunnen, maar wij moeten ons
realiseren dat hij niet vies is van
Magdalena Kozena: „Als ik Bach zing, weet ik dat er meer is tussen hemel en aarde."
FOTO GPD DAVID KRAUS
een beetje show. Daar heb ik
zelf ook niets tegen, zolang het
maar muziek blijft. Maar zijn
sterke kant is dat hij van het
theater houdt. Hij doet daar al
les, ook Mozart en Wagner."
De romantiek is een heel an
dere wereld. Toch heeft zij ook
Mahler gezongen. „De Vierde.
Toen lag mijn stem wat lager
dan nu, ik was toen meer een
alt. Maar het moeilijke is dat ie
dereen zo langzamerhand al
Mahler heeft gezongen. Toch
hoop ik ooit rijp te zijn voor zijn
'Kindertotenlieder', want voor
zo'n diep tragische tekst ben ik
nu nog te jong."
De publicist, programmamaker
en jazzhistoricus Pim Gras is
eerder deze week overleden in
zijn woonplaats Amsterdam.
Hij werd 67 jaar.
Gras werd vooral bekend
door zijn radioprogramma's
'Jazz uit het historisch archief
(NOS), onder welke titel hij ook
een boek publiceerde, en 'Gras
duinen in het jazzarchief (Con
certzender).
Pim Gras begon in de jaren
vijftig als amateur-jazzmuzi
kant bij dixieland- en swingor
kestjes als de New Orleans Se
ven, waarmee hij in 1953 de
Avro jazz competitie won, en
Charley's Novelty Orchestra.
Hij speelde klarinet en bariton-
en altsax. In de jaren zestig be
gon hij over jazz te publiceren,
eerst in de bladen Jazzwereld
en Doctor Jazz, later ook in Oor.
Gras was bovendien mede
werker van het Nationaal Jazz
Archief. Hij was als jazzhistori
cus én als muzikant betrokken
bij de herwaardering en heront
dekking van groten uit de pe
riode van de vroege jazz. Op de
in Nederland geproduceerde
cd's met de toen 92-jarige
trombonist 'Spiegle' Willcox,
was Gras nog te horen op de
baritonsax.
^amsterdam De première van de nieuwe voorstelling van Youp
^ivan 't Hek is voorlopig uitgesteld. Musicus Rens van der Zalm,
ï-één van de twee muzikanten van Van 't Hek, heeft bij een onge
il luk een aantal ribben gebroken en is daardoor minimaal zes
uitgeschakeld. Het ontbreken van Van der Zalm heeft
dusdanig grote invloed op de muzikale kant van de voor-
itelling dat de première is uitgesteld totdat een vervangende
riuzikant goed is ingespeeld. Alle voorstellingen, ook die in de
eidse Schouwburg op 3, 4 en 5 januari, gaan wel gewoon door.
FOTO GPD ROLAND DE BRUIN
Operatenor Moser vervangen
imsterdamDe Britse tenor John Treleaven vervangt zijn Ame
rikaanse collega Thomas Moser in de mannelijke hoofdrol van
'Tristan und Isolde'. Deze nieuwe productie van De Nederland
se Opera gaat op 1 februari in het Amsterdamse Muziektheater
in première. Moser heeft tijdens de eerste repetitieweken om
(gezondheidsredenen af moeten haken. Treleaven ontwikkelde
zich de laatste jaren vanuit het lyrische vak richting heldentenor
(Peter Grimes en Wagnerpartijen), in de operahuizen van Ham
burg, Hannover, Straatsburg en Wenen, aldus De Nederlandse
Smids vertrekt bij Vredenburg
utrecht Peter Smids, directeur van Muziekcentrum Vreden-
jflburg in Utrecht, vertrekt aan het einde van het lopende concert-
eriseizoen. Smids (58) is vanaf de oprichting van het Muziekcen
trum in 1979 directeur geweest. Hij vindt dat het tijd wordt om
0ljde fakkel aan een jonger iemand door te geven. Smids heeft zich
gj„namens het muziekcentrum de laatste jaren hard gemaakt voor
iajjde nieuwbouwplannen in samenwerking met popcentrum Ti-
rajvoli. De bedoeling is dat de nieuwbouw binnen een paar jaar
-nljkan beginnen. In 1994 werd Peter Smids de eerste Prins Bern-
v J hard Fonds Muziek Prijs toegekend.
in Magna Plaza
lingen, graffiti, ingegooide ruiten. Toen we kun
stenaars hadden ingeschakeld om de school te
beschilderen, waren de vernielingen snel voor-
bij."
De ontwikkeling die Castelein doormaakt in
zijn leven wordt weerspiegeld in zijn kunstcollec
tie. „Het gebeurt eigenlijk vanzelf. Bij belangrijke
gebeurtenissen in mijn leven koop ik vaak kunst
werken die mijn' gevoel reflecteren. Ik ben nu 52
en merk, naarmate ik ouder word, dat ik zowel
geestelijk als in mijn collectie bezig ben om het
verleden en het heden te integreren. Geen nos
talgie meer, maar vernieuwde creativiteit."
Castelein wisselt de werken in zijn omgeving
vaak. Hij doet ook kunstwerken van de hand als
hij aan iets anders toe is. „Ik leen ze veel uit aan
vrienden. Dat is een goede oplossing. Vaak heb
ben die vrienden iets met dat werk en als ik dan
bij ze thuis kom, en mijn schilderij hangt op een
hele mooie plek, dan voel ik me weer een beetje
thuis."
Castelein laat zich ook graag adviseren. „Door
Peter Willemse bijvoorbeeld. Hij is zelf kunste
naar, ik heb een aantal werken van hem, maar hij
brengt me ook in contact met buitenlandse kun
stenaars."
Castelein vindt zichzelf geen verzamelaar.
„Verzamelen impliceert voor mij dat je bezig
bent lijn aan te brengen in de kunstwerken die je
koopt. Hoe kan ik mij dan verzamelaar noemen?
Ik verzamel mezelf toch ook niet. Het gaat van
zelf, het is bijna iets natuurlijks."
coen polack
jnstwerken die mijn gevoel re-
FOTO DICK HOGEWONING
Jan Castelein: „Bij belangrijke gebeurtenissen in mijn leven koop ik vaak
flecteren."
