Oef woef-Waf afcultuur voor de hond
Cultuur Kunst
Knusheid met een knipoog in de huiskamer van An en Jan
yJe blijft een amateurmaar
wel een heel behoorlijke
Wisselvallig
Camerata
Vermeer
De leukste pianist van de wereld
WOENSDAG 27 DECEMBER 2000
Staatsopera speelt Aïda
Rotterdam De Staatsopera van Roemenië komt naar Neder
land met Aïda van Giuseppe Verdi. Het gezelschap, met ruim
150 medewerkers, zal tussen 28 februari en 23 maart optreden
in Rotterdam, Schiedam, Zaandam, Amsterdam, Roermond,
Bussum, Oss, Den Haag, Nijmegen en Sittard. Tussendoor
wordt ook Hasselt en Roeselare in België aangedaan. De opera
speelt zich afin het Egypte van de farao's.
Verschil tussen leven en dood?
Amsterdam Is er straks nog verschil tussen leven en dood? Deze
vraag is de titel van een tentoonstelling die t/m 21 januari bij
Arti et Amicitiae in Amsterdam wordt gehouden. De expositie
wil de fascinatie van de kunstenaar voor de snelle ontwikkeling
van de medische wetenschap zichtbaar maken. Hiertoe zijn de
zalen van Arti getransformeerd tot een groot laboratorium waar
kunstenaars en wetenschappers gezamenlijk werken en hun
respectievelijke onderzoekingen uitvoeren.
Concerten van Udo Jürgens
rotterdam Udo Jürgens is terug van weg geweest. De 66-jarige
zanger komt 11 maart naar Rotterdam (Nieuwe Luxor Theater).
Een dag later geeft hij een concert in Amsterdam (Carré).
Craig David in Ahoy'
rotterdam De populaire Britse zanger Craig David komt weer
naar Nederland. Op 19 maart geeft hij een eenmalig concert in
de Rotterdamse Ahoy'.
muziek recensie
maarten baanders
Voorstelling: 'Oud Nieuw met An
Jan', door Marjolein Meijers en Jan Rot
Gezien: 26/12, LAKtheater, Leiden Al
daar nog te zien 27/12 t/m 30/12
Er schijnt een sfeervol licht op
het toneel. Kerstboom, zwaar
bankstel, tijgervel op de vloer,
een virtueel haardvuur en een
torenhoge schoorsteenmantel,
vanwaar een rendierkop schuin
de zaal in loenst: het is knus
heid met een knipoog waarin
An Jan (Marjolein Meijers en
lan Rot) hun feestdagen-show
in het LAKtheater geven. Lied
jes uit de hele wereld zijn door
hen in het Nederlands vertaald
en worden met overgave ge
zongen.
Mensen die houden van crea
tief taalgebruik kunnen hun
hart ophalen. De liedjes zijn bij
de meesten bekend en het is
goed te volgen hoe Jan Rot met
zijn vertalingen te werk is ge
gaan. Zelden is de oorspronke
lijke tekst letterlijk weergege
ven, maar ook is die nooit uit
het oog verloren. Jan Rot heeft
in zijn vertalingen precies de
goede vrijheid genomen om
iets persoonlijks van deze lied
jes te maken. Het is fascinerend
te horen hoeveel hij uit één
rijmklank aan elkaar weet te
breien. In de vertaling van 'An-
gie' van de Rolling Stones rijmt
elke regel op 'Ankie', wat juist
door de voorspelbaarheid die
hierdoor ontstaat, veel hilariteit
losmaakt.
Knap en inventief zijn de ver
talingen, zonder dat daar in de
manier van zingen de nadruk
op wordt gelegd. Dat zou ook
niet passen in de ongedwongen
uitstraling van dit duo. Er zijn
heel wat foutjes, verkeerde in
zetten, misverstanden, gedoe
met een gitaar, maar vooral Jan
geeft een ontwapenende draai
aan dit soort momenten. Het
hoort bij de voorstelling. Het is
net als wanneer iemand in de
huiskamer halverwege een ge
zellige avond de gitaar pakt en
een liedje inzet: ook dan moet
er wel eens iets overgedaan
worden.
Het is deze huiskamersfeer
waarin An Jan bloeien. Als er
even een misverstand is over de
toonhoogte, vergeef je ze dat
moeiteloos, gewoon omdat je
benieuwd bent hoe het volgen
de liedje zal gaan. An Jan
staan dicht bij het publiek. Ze
zeggen dat ze alleen liedjes ge
kozen hebben die ze allebei
mooi vinden. Dat is te horen en
te zien. Ze gloeien en stralen als
ze zingen en ontroeren door
hun overgave.
Als gast trad op deze eerste
avond Sandra Reemer op. Ze
las het sprookje voor van 'Het
Meisje met de Zwavelstokjes',
omdat ze daar de kerstgedachte
in terugvond. Dat was mooi,
maar veel mooier was het toen
ze twee Songfestivalhits ging
zingen. Ze kon bijna haar la
chen niet houden bij 'Après
toi', vertaald als 'Zonder jou',
maar het was dan ook wel erg
geestig wat Jan Rot van dit
smartelijk klinkende lied had
gemaakt. Voor de overige avon
den staan als gasten aangekon
digd: Jacques Herb, Huub van
der Lubbe, Wim T. Schippers
en Lenny Kuhr.
Interessant kruispunt tussen
verschillende muziektradities
muziek recensie
ken vos
Concert: Gene Carl Band Gezien 23/12,
Hot House in de Burcht, Leiden
De Amerikaanse componist Ge
ne Carl, al jaren in Nederland
woonachtig, houdt van over
zichtelijkheid. Zo zijn niet al
leen zijn creaties ook voor de
luisteraar structureel helder,
ook de instrumentaties voor
zijn band hebben een aantrek
kelijke duidelijkheid. In de hui
dige band, waarin Carl weder
om de piano en de synthesizer
beroert, zitten vooral bekende
vertegenwoordigers van de Ne
derlandse geïmproviseerde mu
ziek, hoewel de ruimte voor im
provisaties niet ruim bemeten
is. Een uitzondering is bariton
Ken Gould die ondanks zijn
precieze articulatie soms toch
moeilijk te horen was in twee
stukken uit de bekende opera
'Pink Chinese Restaurants' en
Carls nieuwste grotere werk,
'Wyoming Elegy'.
Het speelse 'Slierten' is een
gelukkige keus om het pro
gramma mee in te zetten, aan
gezien hier strakke ritmiek en
beknopte improvisaties de ba
sis vormen voor een asymme
trisch, thematisch verloop met
kleine verschuivingen zoals we
die kennen uit de minimal-tra
ditie. Gitarist Wiek Hijmans
geeft met een stevige roek-solo
meteen zijn visitekaartje af.
Bassist Tony Overwater krijgt
ook de kans te laten horen dat
hij nu misschien Nederlands
interessantste improvisator op
dit instrument is. Ook slagwer
ker Michael Vatcher trekt de
aandacht doordat hij met zo
veel gemak en met vrij weinig
middelen het ritmisch centrum
vormt.
In de 'Pink'-stukken worden
de elementen van strakke rit
miek en kleine thematische ver
schuivingen zo mogelijk nog
consequenter toegepast, met
een inventieve trombonesolo
van Joost Buis als hoogtepunt.
Lichtvoetig en toch krachtig zet
violiste Mary Oliver de minder
strakke en meer romantische
stukken uit de suite 'Below Pa
radise' in, oorspronkelijk ge
schreven voor Scapino. Soms
lijkt het materiaal vriendelijk
voort te kabbelen, op andere
momenten worden dramati
sche contrasten neergezet door
de ritmesectie en de solisten.
Boeiend is de dubbeltonenim-
provisatie van basklarinettist
Hein Pijnenburg. Ook nu weer
valt Hijmans op met een Zap-
pa-achtige solofeature.
Na de gauze is de muziek
even intrigerend, maar qua
spanningsopbouw minder be
vredigend. Zo begint 'Echo van
Laika' (genoemd naar de Russi
sche ruimtehond) veelbelovend
met een heel mooie instrumen
tatie, maar het stuk eindigt
even vluchtig als het begint.
'Wyoming Legacy', bedoeld als
politiek statement, bestaat uit
heel fraaie vocale en instru
mentale delen die heel duidelijk
refereren aan de Amerikaanse
populaire cultuur. Ook hier is
solistisch het een en ander te
genieten, zoals een neurotische
pianosolo van de leider, maar
de beklemmende dramatiek
van de suite gaat een beetje ver
loren in de slechte afstemming
tussen de zang en de instru
menten. Mooi, maar bij een
volgende gelegenheid zal 'Wyo
ming' ongetwijfeld nog beter
klinken. Carls muziek bevindt
zich nog altijd op een interes
sant kruispunt tussen verschil
lende muziektradities.
deventer jinke hesterman
Het bestaan van een hond is zo
slecht nog niet. Een goed gevul
de bak, veel slapen en dagelijks
de lekkere luchtjes volgen van
andere viervoeters. Toch wil
ook een hond wel eens iets an
ders ruiken dan de geursporen
van soortgenoten. Een beetje
cultuur snuiven bijvoorbeeld.
Dat kan nu in Deventer, waar in
het Kunstpaleis speciaal voor
honden de tentoonstelling 'Oef
woef-Waf af is ingericht met te
keningen van Tom Eyzenbach.
Een wereldprimeur.
De tweejarige Flint, een im
posante Pyreneese berghond
die bij de opening van de ten
toonstelling zijn opwachting
maakt, vindt het allemaal
prachtig. Tenminste, als we z'n
aangelijnde vrouwtje mogen
geloven. Terwijl haar hond de
rijk gevulde voederbakken af
struint, die strategisch onder de
tekeningen staan opgesteld,
loopt Gerda Verbeek volop te
genieten. „Hoe meer je kijkt,
hoe meer je ziet", zegt ze be
wonderend over het werk van
Eyzenbach.
De tekeningen in het Kunst
paleis, allemaal afkomstig uit
het zojuist verschenen boek
'Oef woef-Waf af hangen op
hondhoogte. Ter verhoging van
de feestvreugde is er ook nog
een hondendisco, een bed om
uit te rusten, een boekenkast en
een video met hondenfilms.
Samen met Flint zijn nog
zo'n vijftig exemplaren van de
meest uiteenlopende rassen op
dit culturele experiment afge
komen. Niet dat ze veel belang
stelling tonen voor de kunst
werken. Hoezeer Eyzenbach
ook zijn best heeft gedaan om
zich met potlood en pen te ver
plaatsen in het gevoelsleven
van de hond, de meeste bezoe
kers van de tentoonstellingen
keuren zijn werk amper een
blik waardig.
Des te meer belangstelling
hebben ze voor elkaar. Poedels,
Friese stabij's, terriërs, foxen en
bastaarden laten zich maar wat
graag besnuffelen en aaien. Wat
dat betreft gedragen honden
zich bij de opening van een
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling
voor de amateur-kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt
stad- en regiogenoten die musiceren, zingen,
dansen, toneelspelen, schilderen, fotograferen of op
andere wijze actief zijn. Vandaag: kunstenares Ina
de Ruijter.
Men moet ééns ophouden,
zelfs voor kunstenaars
komt er een moment om te
stoppen.
Dat lijkt het motto van de ex
positie van Ina de Ruijter
(1923) in het gemeentehuis van
Leiderdorp. De Ruijter is een
veelzijdig kunstenares: deze
keer zijn haar naaktstudies,
uitgevoerd in houtskool en
potlood, te bewonderen. „Mijn
handen zijn niet meer zo
krachtig als vroeger", zegt De
Ruijter bijna verontschuldi
gend. „Ik ben aan het afbou
wen, maar ik vind het erg leuk
om hier nog een keer mijn
werk te mogen tonen. Mis
schien als het goed verkoopt,
blijf ik nog even doortekenen.
Als je jong bent is het niet zo
erg om een keer niets te verko
pen, maar je groeit daar toch
een beetje overheen."
De Ruijter heeft veel verschil
lende takken van de beeldende
kunst beoefend. Beeldhouwen,
boetseren (waarin ze zelf ook
les gal) en bronsgieten kwa
men eerst: later begon ze met
tekenen, schilderen en aqua
relleren. De Ruijter heeft nooit
willen kiezen. „Je versplintert
jezelf tussen alles wat je leuk
vindt om te doen. Misschien
was het wel beter geweest om
te kiezen voor één bepaalde
stijl. De hele beroemde kunste
naars hebben altijd voor een
specifieke stijl gekozen."
De naaktstfidies die nu te zien
zijn in Leiderdorp, zijn een se
lectie uit De Ruijters werk van
de laatste zes jaar. Ze zijn het
resultaat van de lessen die ze
Ina de Ruijter. „Ik hou van vlees dat een beetje bobbelt."
volgde in naaktmodel-teke
nen. De Ruijter heeft alleen de
daar aanwezige modellen kun
nen tekenen. „De ene keer was
er een jonge, slanke Antiliaan-
se, de andere keer een mollige,
wat oudere vrouw. We hebben
maar één keer een man gete
kend. Het zal wel moeilijk zijn
om die als model te krijgen."
Het liefst tekent De Ruijter wat
mollige vrouwen. Ze verbergt
de minder mooie kanten van
de modellen niet. „Ik hou van
vlees dat een beetje bobbelt.
Het is ook een uitdaging om
het karakter en de schaduwen
op het lichaam van wat oudere
vrouwen te tekenen. Als alles
een beetje gaat hangen dan
krijg je een heel ander lichaam
om op het papier vast te leg
gen. Alles moet ook heel snel
want de modellen gaan om de
tien minuten anders zit-
ten.Thuis werk ik alles uit."
FOTO HIELCO KUIPERS
„Door veel naar kunst te kij
ken, kun je zien hoe mooi het
kan zijn", zegt De Ruijter, die
voor haar aquarellen de Ta-
lentsprijs voor Zuid-Holland
op zak heeft. „Je kunt ook met
een zien dat je zelf dat niveau
niet haalt. Je blijft een amateur,
maar wel een heel behoorlijke
amateur."
coen polack
tentoonstelling niet veel anders
dan mensen. Slechts een enkele
keer worden de voortanden
ontbloot, maar de baasjes we
ten vechtpartijen telkens in de
kiem te smoren.
Eigenlijk is niemand teleurge
steld over de geringe aandacht
die de honden aan de dag leg
gen voor de kunst. Volgens Ey
zenbach en ook initiatiefnemer
Jurrien Roossien is het evene
ment nog maar een begin. De
twee hondenliefhebbers willen
het graag opnemen voor de
door velen verguisde diersoort,
waarvan sommige rassen nu
zelfs verboden worden. Ze plei
ten voor een hondvriendelijk
cultuurbeleid. Eyzenbach denkt
zelfs aan de invoering van een
De meeste 'be
zoekers' van de
eerste tentoon
stelling voor
viervoeters keu
ren de kunst
amper een blik
waardig.
FOTO GPD/
AB HAKEBOOM
cultureel hondenpaspoort,
waarmee honden zich toegang
kunnen verschaffen tot die ge
bieden waar hun aanwezigheid
doorgaans niet op prijs wordt
gesteld.
Een grap? Of toch een tikkel
tje serieus? Eyzenbach houdt
wel van wat absurdisme en ci
teert met graagte Groucho
Marx: „Buiten een hond is een
boek de beste vriend van een
mens. Binnen een hond is het
te donker om te lezen."
'Oef woef-Waf af, tot en met
14 januari in het Kunstpaleis,
Grote Kerkhof, Deventer, di.
t/m zo. van 11.00 tot 17.00
uur. Gesloten op 1 januari.
muziek recensie
li dy van der spek
Concert. Camerata Vermeer, met
Raymond Honing, fluit, Tilman Gey.
davecimbel en Theo Muller, viool. Ge
hoord: 23/12, Lokhorstkerk, Leiden.
Camerata Vermeer speelt
vóór de pauze beduidend
beter, veel zekerder van ei
gen kunnen, mooier in sa
menklank. Zo begint het
Concerto Armonico in G van
Unico Wilhelm van Wasse-
naer verrassend in lange sta
tige lijnen, verfijnde klank
kleur, gekozen rust. Door het
hele concerto is de conti-
nuopartij een lust voor het
oor, de solide dragende en
vitale ondergrond. De eerste
viool zingt daar prachtig bo
venuit. Het Air uit Bachs der
de Suite is opvallend lang
zaam, licht slepend. Deze
welhaast mystieke interpre
tatie maakt de stilering van
de dans voelbaar, de melo
die een nieuwe ervaring. Ook
het Fluitconcert in f van Carl
Philipp Emanuel Bach wordt
spannend gespeeld met veel
dynamische en temporele
contrasten. De fluitist Ray
mond Honing speelt niet
feilloos maar wel smaakvol
met een lekkere 'drive' in
zijn spel. Even dreigt de
klank weg te vallen in de ga
lopperende loopjes van het
presto, maar alras wordt de
kleur weer glanzend. Het or
kest drapeert een soepel val
lend kleed om de solist, wat
Honings' spel verfraait en
accentueert.
Maar dan na de pauze is
het met de zuiverheid een
beetje gedaan, en daardoor
ook met de zekerheid. Na
tuurlijk kent Bachs 5e Bran-
denburgse nog zalige mo
menten zoals de bliksemen
de samenspraak van fluit, vi
ool en clavecimbel. En de
continuopartij, met aan het
clavecimbel Tilman Gey, die
alweer bijzonder nieuws te
vertellen heeft door de stevi
ge bijna swingende aanpak.
Sfeervol, helemaal thuis
horend in de kerstgedachte
eindigt Camerata Vermeer
met het Concerto Grosso in
g van Corelli. Tussen de de
len wordt echter veel te lang
gewacht en gerommeld,
waardoor de feestelijke
spanning zoek raakt. En we
derom die akelige onzuiver
heid in bijna alle delen.
Pluspunten zijn er geluk
kig ook: het aangename ge
tokkel op de luit, en de in
tiem verstilde uitvoering van
de 'pastorale'. Een Ideine
lieflijke melodie gespeeld
over een diepe bastoon
(bourdon) uitlopend in twee
fragiele nootjes hemel
waarts.
Victor Borge 1909-2000
Op het podium stond steevast een concertvleu
gel, een kruk en een microfoon. De pianist was
gekleed in een rokkostuum, maar dat waren
dan ook de enige attributen die konden verwij
zen naar een avond met klassieke muziek. Bij
Victor Borge berustte elke gelijkenis met een
klassiek concert op louter toeval. Hij viel van de
pianokruk, had de bladmuziek ondersteboven
voor zich en speelde de mu
ziek dientengevolge achterste
voren, werd afgeleid door een
vlieg, gaf commentaar op de
late komst van een theaterbe
zoeker of vertelde een anek
dote, doorspekt met taalgrap
pen.
In Amerika werd hij omschre
ven als een combinatie van
een concertpianist en een 'sit-
down comedian'. Het zijn
omschrijvingen die ook van
toepassing zijn op onze eigen
Hans Liberg, maar de afgelo
pen zaterdag op 91-jarige leef
tijd overleden Deense Ameri
kaan (of was het de Ameri
kaanse Deen) Victor Borge
deed het al vele jaren eerder.
Borge was hét grote voorbeeld
van Liberg.
Voor Börge Rosenbaum (zijn
echte naam) was al vroeg een
muzikale toekomst weggelegd.
Zijn moeder was pianiste en
zijn vader violist in de Royal
Danish Symphony Orchestra.
De jonge Börge was een won
derkind, dat al op 3-jarige
leeftijd piano speelde. Hij debuteerde toen hij
acht jaar was. Bij gebrek aan zitvlees (zoals hij
het later zou omschrijven) ontwikkelde Börge
zich tot een komiek.
In de jaren dertig maakte hij als jood grappen
over het opkomend nazisme. 'Wat is het ver
schil tussen een Nazi en een hond?' 'Een Nazi
doet z'n arm omhoog'. Toen de Duitsers in
1940 Denemarken binnenvielen slaagde de ko
miek er in, samen met zijn Amerikaanse vrouw,
via Finland naar Amerika te vluchten.
Hij veranderde zijn naam in Victor Borge en be
gon op te treden in nachtclubs. Daar werd dit
unieke muzikaal/komische talent al snel ont
dekt. De grote doorbraak kwam in 1953 op
Broadway, waar Victor Borge met zijn 'Comedy
in music' bijna drie jaar achtereen volle zalen
trok.
Vanaf het midden van de ja
ren vijftig maakte Victor Borge
tournees door de hele wereld.
Zijn gevoel voor humor bleek
universeel. Hij prikte de pre
tenties door die vooral in de
klassieke muziekwereld vorm
hebben gekregen, maar eigen
lijk hield Borge iedereen een
spiegel voor. Over zijn succes
zei hij eens: 'Sommige men
sen huilen makkelijk. Ik daar
entegen lach makkelijk. Som
migen zien alleen het tragi
sche. Ik zie alleen de andere
kant. Dictators, zoals Stalin en
Hitier, hadden geen gevoel
voor humor. We hebben hu
mor nodig. Humor is warmte.
Humor is muziek'.
Toen Borge afgelopen zater
dag in zijn slaap overleed, was
hij net teruggekeerd van een
optreden in zijn geboorteland
Denemarken. Ondanks zijn 91
jaar (op 3 januari zou hij 92
zijn geworden) was het jaar
2001 alweer volgeboekt met
optredens. 'Muziek spelen en
grappen maken zijn voor mij
net zo vanzelfsprekend als ademhalen', zei de
komiek in een eerder interview. 'Daarom heb ik
er nog nooit over nagedacht om ermee te stop
pen'. De lijfspreuk van Victor Borge was: 'De
lach is de kortste afstand tussen twee mensen'.
Iedereen die ooit heeft kennisgemaakt met de
humor van Victor Borge zal hem zich blijven
herinneren met een glimlach.
TOM VAN RIJSWIJK
