'Er worden bergen verzet in China'
Stalybridge ziet licht aan
eiïïde van een enge tunnel
'Oorlogsslachtoffer' vraaj
genoegdoening Franse sta:
Buitenland
Israël gebruikt nu zonder schroom het liquidatiewapen
ZATERDAG 23 DECEMBER 2000
156
Amerikaan Shapiro werd in 1963 Chinees staatsburger
Sydney Shapiro in Peking: „Corruptie heeft ook niets met kapitalisme te maken. Het gaat erom dat er in de
leiding eerlijke mensen zitten." foto gpd jan broere
Ze staan in Peking bekend als hutongs, de oude Chinese wijken rond de Verboden
Stad. Smalle steegjes, gevormd door donkergrijze muren, onderbroken door aardero-
de poorten, die toegang geven tot de ommuurde binnenpleinen, waaromheen de wo
ningen zijn gebouwd. De toeristen vinden de snel verdwijnende authentieke hofjes
woningen prachtig, de bewoners zijn er vaak minder over te spreken. Elektriciteit is er
tegenwoordig wel, maar stromend water en een privé-wc zijn nog steeds luxe-artike
len.
PEKING GERT-JAN BROERE
CORRESPONDENT
In een van die hofjeswoningen,
achter het Beihai-park, woont
al ruim 40 jaar Sidney Shapiro,
Amerikaan van geboorte maar
al sinds 1963, als Sha Boli, Chi
nees staatsburger. Het binnen
plein van zijn woning, die hij
deelt met een andere familie,
ziet er goed verzorgd uit. Hij
heeft er een rozentuin aange
legd. „In de zomer is het hier
prachtig", zegt hij met voldoe
ning, maar tegelijkertijd ook
met weemoed in zijn stem. Nog
één zomer kan hij van zijn tuin
genieten, dan gaat hij verhuizen
naar een appartement in een
duurdere buurt van Peking. „Ik
doe het niet voor mezelf maar
voor mijn dochter Yamei, die
hier achter me woont. Ik hoop
alleen wel dat we de woning op
een of andere manier in de fa
milie kunnen houden."
Er liggen veel dierbare herinne
ringen binnen de vier muren
van de donkere, maar gerieflijke
woning. Hij deelt zijn leven met
zijn Chinese vrouw Fengzi, een
actrice die hij in 1947 in Shang
hai leerde kennen, toen hij voor
het eerst in China kwam.
De nu 85-jarige Shapiro hij
heeft inmiddels ook een klein
dochter zag vanuit zijn wo
ning China's woelige geschie
denis van de tweede helft van
de twintigste eeuw aan zich
voorbij trekken. De honger tij
dens de Grote Sprong Voor
waarts, de chaos van de Cultu
rele Revolutie, de hoop van
Deng Xiaopings opendeurpoli-
tiek. Het zijn stuk voor stuk in
drukken die hem hebben ge
vormd tot wie hij nu is: een
man die ondanks alles nog
steeds heilig gelooft in een soci
alistisch China.
Alleen heeft China op dat punt
nog een lange weg te gaan,
meent Shapiro. Hij maakt zich
zorgen over de wijdverbreide
corruptie in China, dat volgens
hem terug te voeren is op het
hardnekkige 'feodalisme', een
term waarmee de staatsvorm
en de zeden en gewoonten van
voor de communistische 'be
vrijding' van 1949 worden be
doeld. „Mao Zedong was een
genie, die doorzag de proble
men van China heel goed. Ie
dereen die in een machtspositie
komt, maakt daar misbruik van.
Dat was voor de bevrijding zo
en dat is spijtig genoeg ook on
der de communisten het geval.
Dat machtsmisbruik was ook
de directe aanleiding voor de
Culturele Revolutie."
„Mao wilde met aanvallen op
de top de leiding veranderen.
Zijn grote fout was dat hij het te
lang heeft laten doorgaan. Toen
hij die aanvallen wilde stoppen,
was hij de controle helemaal
kwijt over de opportunisten, de
types als de Bende van Vier",
zegt Shapiro. „Corruptie heeft
ook niets met kapitalisme te
maken. Het gaat erom dat er in
de leiding eerlijke mensen zit
ten."
Shapiro heeft als buitenlandse
expert („Dat was ik ook alleen
maar omdat ik mijn eigen taal
beheerste") en vertaler bij de
Foreign Language Press altijd
dicht tegen die leiding aan ge
zeten. Nog steeds is hij lid van
het hoogste politieke adviesor
gaan in China, de CPPCC. In
zijn autobiografie, die onder de
titel 'Ik koos voor China' on
langs op de Amerikaanse markt
werd uitgebracht, verdedigt hij
dan ook het beleid van Peking.
Dat leverde hem regelmatig kri-
tiek op tijdens zijn promotie
tour door de VS.
„Ach, dat kan mijn fout zijn,
maar het kan ook zijn dat zij
China niet begrijpen", reageert
hij laconiek op de vaker ge
hoorde kritiek op zijn pro-Chi
na standpunten. „Ik denk dat
ze hun huiswerk beter moeten
doen. Je moet natuurlijk je ogen
niet sluiten voor fouten die zijn
gemaakt. Maar China is pas 50
jaar bezig met een nieuwe
staatsvorm. Het kostte het Wes
ten 300 jaar om de democratie
te vormen tot wat het nu
De wereld moet geduld 11
met China, is zijn overtu u
Zijn vertrouwen in Chin e
vooral gestoeld op hetge
nu rondom zich heen zi
beuren. „Ik kan me best
stellen dat andere lande 3
argwaan en ook met eni ji
angst kijken naar China.
een enorme bewonderii l|
de Chinese jeugd van nt n
beuren hier fantastische 0
gen, er worden bergen v n
Als ik het China van nu v ti
met het China dat ik 53 j t
leden leerde kennen, dai d
dat een enorm perspecti
De promotietour door zi
boorteland wekte bij de
ren New Yorker, zoals al if,
mengde gevoelens op.
weer dingen die je hebt]
zoals honkbal. Maar eerl t
zegd ben ik er niet meer c
geïnteresseerd. Ik ben n< d
drie weken toch altijd vvi r
dat ik naar China kan. 0 5
meer Chinees voel dan A t
kaan? Het is eerlijk gezej
onderwerp voor mij, ikv d
absoluut niet belangrijk
ik, noch Chinees, noch) j
kaan."
Industrieel etfgoed in oude glorie hersteld
STALYBRIDGE HARM HARKEMA
CORRESPONDENT
In Groot-Brittannië, de baker
mat van de industriële revolu
tie, wordt het erfgoed uit die
periode eindelijk voluit gekoes
terd. Mede dankzij geld van de
staatsloterij wordt er in de deels
verlepte industriegebieden op
grote schaal gerestaureerd en
gerenoveerd. Het Huddersfield
Narrow Canal uit het begin van
de negentiende eeuw, halver
wege Leeds en Manchester,
wordt met een budget van meer
dan 100 miljoen gulden in zijn
oude luister hersteld. Inclusief
de 74 sluizen en een smalle
ruim vijf kilometer lange tun
nel. Het is een van de langste
ondergrondse waterwegen ter
wereld.
Een oude schoorsteenpijp, een
hoog roodstenen fabrieksge
bouw, eind negentiende eeuw,
met alleen maar kapotte ruiten.
Smalle, tuinloze straten met de
zo typerende rijen treurige ar-
beiderswoninkjes. De lucht is
loodgrijs, de regen hardnekkig.
Welkom in Stalybridge, een ooit
florerend textielstadje met nu
nog zo'n 40.000 inwoners, aan
de oostelijke rand van de agglo
meratie Manchester.
Na het wegvallen van de textiel,
tientallen jaren terug, verdween
ook menig andere voorziening
en raakte Stalybridge steeds
meer in mineur. In de jaren
zestig werd bovendien het
smalle kanaal in het centrum
van het stadje dichtgegooid ten
behoeve van een parkeerterrein
en vreugdeloos beton.
Maar er is hoop voor Stalybri
dge. Een plan om het verloe
derde en op meer plaatsen
dichtgegooide, dertig kilometer
lange Huddersfield Narrow Ca
nal in de oude staat te herstel
len, heeft in Stalybridge tot een
bedrijvigheid geleid die het
stadje al bijna een halve eeuw
ontwend was.
Het kanaal wordt weer uitge
graven, onder de grond ver
dwenen sluizen worden her
steld, en de gemeente heeft de
gelegenheid te baat genomen
om rond het pittoreske kanaal
het centrum van het stadje ein
delijk eens aantrekkelijk te ma
ken. Projectontwikkelaars de
den ook een duit in het zakje,
horecaondernemers en detail
handelaren staan in de rij en
supermarktketen Tesco bouwt
langs het kanaal een gloednieu
we winkel in stijl.
Een teken dat met het kanaal
ook het vertrouwen in Stalybri
dge terugkeert. En niet alleen
daar. Op meer plaatsen leidt de
restauratie van het kanaal tot
nieuw elan in de omgeving er
omheen, zegt projectleider Alan
Stopher van de Huddersfield
Canal Company.
Wordt het kanaal nu vooral een
toeristische aangelegenheid,
ooit is het aangelegd als alter
natief voor het transport te
paard, in een omgeving die zich
in rap tempo van agrarisch tot
industrieel ontwikkelde. Het ka
naal moest een snelle verbin
ding vormen tussen Lancashire
(Manchester) en Yorkshire
(Leeds), twee 'booming' regio's
die zo lastig van elkaar geschie
den waren door de heuvelrug
de Pennines. Steenkool, wol en
kalksteen, om het vervoer van
dat soort grondstoffen ging het.
Het kanaal, waarvoor in 1794
de eerste schop in de grond
ging, werd een huzarenstukje.
Maar liefst 74 sluizen maken
het mogelijk dat het een hoog
teverschil van zo'n tweehon
derd meter overbrugt. Mede
daarom is het op veel cruciale
plekken zeer smal gemaakt. Het
telt vier aquaducten.
Zeer bijzonder is de 5,2 kilome
ter lange en twee meter brede
tunnel dwars door de heuvel
rug. Het is niet alleen een van
de langste en smalste kanaal
tunnels ter wereld, maar op
meer dan 200 meter boven de
zeespiegel en eveneens 200 me
ter onder de top, ook nog een
van de hoogstliggende én diep
ste.
Ervaring met het aanleggen van
lange tunnels in steen was er in
die tijd niet. handige appara
tuur evenmin. Het was een
kwestie van buskruit in combi
natie met handmatig weg
scheppen van het puin. Meer
dan vijftig arbeiders vonden er
de dood bij.
Een groot succes is het kanaal
nooit geworden. De akelig
smalle, donkere en her en der
zeer lage tunnel - de sfeer (niet
de lucht) is die van een riool -
ontbeerde bijvoorbeeld een
jaagpad. De paarden die de bo
ten trokken konden dus niet
door de tunnel maar moesten
over de heuvel worden gevoerd,
een loop van een paar uur.
De boten werden vervolgens
door de tunnel geleid door zo
genaamde 'leggers', letterlijk
'beners'. Het waren mannen
met sterke benen die in twee
tallen werkten en plat op hun
rug liggend de boot afzetten te
gen de zijkanten en soms zelfs
tegen het lage plafond. Drie tot
vier uur duurde zo'n helletocht
door de tunnel. De 'leggers'
hadden het extra zwaar vanwe
ge de zeer onregelmatige tun-
nelwand.
Het gebruik van het kanaal, -in
hoogtij-jaren zo'n 22 schepen
per dag- nam zienderogen af
met de opkomst van de trein,
midden negentiende eeuw. De
laatste vrachtboot voer tot 1922,
en in 1944 werd het kanaal offi
cieel gesloten verklaard.
De akelig smalle, lage en donkere
In rap tempo verloederde het
daarna, en het werd op ver
scheidene plaatsen -zoals in
Stalybridge- gedempt. De tun
nel slibde dicht en werd op ver
schillende plekken geblokkeerd
door gevallen steen.
De restauratie van het kanaal
tunnel van het Huddersfield Narrow
en tunnel is dan ook een geld
en tijdverslindend project ge
worden. Zo werken enkele tien
tallen constructiewerkers - me
rendeels oud-mijnwekers - al
meer dan twee jaar aan de res
tauratie van de tunnel.
April volgend jaar is alles klaar
Canal dateert uit het begin van de negentiende eeuw.
en kunnen de toeristenboten
voor het eerst sinds 1944 het
volledige traject tussen Ashton-
under-Lyne en Huddersfield
bevaren. Ter voorkoming van
dieseldampen wordt in de tun
nel gébruik gemaakt van op
elektriciteit varende sleepboot
jes. Belangstellenden di n
hebben van claustrofob
aangeraden een anders!
dagje-uit te kiezen. En
brandveiligheid betreft:
bluswater genoeg.
Minister: „Het enige dat werkt is bepaalde personen uitschakelen"
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
.Als de gele minibus-taxi van Hani Abu
Bakrah in de middag van de 14e de
cember tot stilstand komt bij een Isra
ëlische wegafzetting in het zuiden van
de Gazastrook, springen vijf soldaten
te voorschijn. Ze vragen Bakrah naar
zijn identiteitsbewijs, maar nog voor
hij dat tevoorschijn kan halen, openen
ze het vuur. Geraakt in hoofd en borst
sterft de taxichauffeur onmiddellijk.
Drie van zijn passagiers raken licht ge
wond. Bakrah stond bekend als een
activist van de islamitische verzetsbe
weging Harnas.
Drie dagen eerder was in Nablus, op
de Westelijke Jordaanoever, winkelier
Anwar Achmed Himran slachtoffer
van Israëlische scherpschutters. Ze
openden van grote afstand het vuur
toen hij in de deuropening van zijn
winkel verscheen. Himran, een activist
van de Islamitische lihad, werd ver
dacht van bemoeienis met een bom
aanslag in de Israëlische stad Hadera,
waarbij vorige maand twee mensen
het leven verloren. Ook hij was on
middellijk dood.
Twee dagen later was het in de buurt
van Bethlehem de beurt van Yousef
Achmed Sway, een plaatselijke com
mandant van Jasser Arafats Fatah-be-
weging. Hij werd even buiten zijn huis
dodelijk getroffen door zeventien ko
gels uit de wapens van Israëlische
scherpschutters.
De Israëlische legerleiding maakt er
niet langer een geheim van dat het Pa-
lestijnen die worden verdacht van het
plegen van aanslagen op soldaten of
kolonisten, zonder vorm van proces
om het leven brengt. De meeste
moordaanslagen worden uitgevoerd
door scherpschutters, al zijn er ook
andere methoden in gebruik. Hoeveel
Palestijnen er de afgelopen weken zijn
geliquideerd, wil het leger niet zeggen,
maar Palestijnse bronnen geven een
aantal van tussen de twaalf en negen
tien.
Soms is de toedrachtwan iemands
dood niet helemaal duidelijk. Sinds
het uitbreken van de Aksa-inrifada is
een onbekend aantal Palestijnse mili
tanten om het leven gekomen bij de
fabricage van bommen. Het Israëli
sche leger krijgt in die gevallen vaak
de schuld en om het afschrikkingsef
fect te vergroten, spreekt het zulke be
richten zelden tegen. Een van de doe
len van de liquidaties is immers Pales
tijnse gewapende groepen het gevoel
te geven dat achter iedere boom een
Israëlische sluipschutter ligt en dat in
de auto's van alle militanten op de
meest onverwachte momenten bom
men kunnen ontploffen.
Liquidatie is in Israël geen nieuw fe
nomeen. Dat de arm van de geheime
diensten en commandogroepen ver
reikt, hebben in de jaren zeventig heel
wat Palestijnen ondervonden. Na de
terreuractie tegen zijn atleten bij de
Olympische Spelen in München ver
moordde Israël in allerlei landen een
flink aantal leden van de Palestijnse
organisatie Zwarte September. Ook in
Libanon is de tactiek toegepast En tij
dens de eerste Palestijnse intifada tra
den Israëlische liquidatieteams op te
gen militanten van de 'Fatah-haviken',
de voorlopers van wat Israël nu de
'Tanzim' noemt.
Destijds werd iedere Israëlische
moordaanslag nog afgeschilderd als
een daad van zelfverdediging. In de
berichtgeving van de legerwoordvoe-
ring was onveranderlijk sprake van
een wapen dat de bewuste Fatah-ha-
vik plotseling had getrokken, daardoor
het arrestatieteam geen andere keuze
latend dan te schieten.
In de huidige toestand van bijna-oor-
log is het ophouden van die schijn
niet langer nodig. Palestijnse berich
ten over liquidaties worden nu een
voudig afgedaan met 'geen commen
taar', al zijn er uitzonderingen. Toen
het afgelopen weekeinde de onder
commandant van de politie in de Ga
zastrook om het leven kwam bij het
demonteren van een Israëlische gra
naat, pleitte het leger zich onmiddel
lijk vrij. De officiële politiek is immers
dat er geen Palestijnse politici of kop
stukken in het Palestijnse veiligheids
apparaat worden vermoord.
Oppositieleider Ariel Sharon is het
daar niet mee eens. Hij heeft er open
lijk voor gepleit het hoofd van de pre
ventieve veiligheidsdienst in de Gaza
strook, Mohammed Dahlan, een kopje
kleiner te maken. Premier Ehud Barak
zag daar niets in en daarom kon Dah
lan gisteren welgemoed aanschuiven
aan de onderhandelingstafel in Was
hington.
De huidige liquidatiecampagne begon
op 11 november, toen in Bethlehem
Hussein Abayat, een plaatselijke Fa-
tah-commandant, om het leven kwam
bij een Israëlische helikopteraanval op
zijn auto. Onderminister van defensie
Efraim Sneh verklaarde kort daarna:
„Het enige dat werkt, is bepaalde per
sonen uit te schakelen."
Het begin van de liquidatiecampagne
viel samen met een verandering in de
aard van de Aksa-intifada. De grote
groepen stenengooiers die in de eerste
weken van de opstand de confrontatie
aangingen met het Israëlische leger,
dunden snel uit. In plaats daarvan be
gonnen Palestijnse militanten aansla
gen uit te voeren tegen soldaten en
kolonisten. Het gaat niet alleen om le
den van de islamitische organisaties,
maar ook Fatah-strijders en in een
'aantal gevallen leden van de Palestijn
se politiemacht.
Een probleem voor het Israëlische le
ger is dat uitvoerders van aanslagen
doorgaans de wijk nemen naar gebie
den onder volledig Palestijns bestuur.
Soms zijn ze daar voor scherpschut
ters met lange afstandswapens nog
bereikbaar, maar meestal niet. In het
laatste geval moet de veiligheidsdienst
voor een liquidatie een beroep doen
op Palestijnse collaborateurs.
'In een oorlog tegen guerrillastrijders
moet je je bedienen van guerrilla-tac
tieken,' is nu het motto van de leger
leiding in Tel Aviv. Men is er daar vast
van overtuigd dat de liquidaties wer
ken. De theorie is dat niet alleen 'uit
voerders en aanstichters van geweld'
uit de weg worden geruimd, maar ook
dat steeds meer overblijvers zich per
manent verschuilen en daardoor geen
aanslagen meer kunnen uitvoeren.
Volgens berichten in de Israëlische
media heeft een aantal gezochte Ha-
mas-militanten de Palestijnse politie
gevraagd om bescherming. Sommigen
zouden gastvrijheid hebben gekregen
in gevangeniscellen.
Discussie over rol leger in Algerije
PARUS HENK GLIMMERVEEN
CORRESPONDENT
De 40-jarige Mohamed Game noemt zich zelf
'oorlogsslachtoffer'. Niet omdat deze Fransman
gevochten heeft of omdat hij gewond is geraakt,
maar vanwege het feit dat hij geboren is tijdens
de Algerijnse oorlog. De moeder van Mohamed,
destijds vijftien jaar, werd in 1959, op het hoogte
punt van de oorlog in Algerije, wekenlang ver
kracht door een onbekend aantal Franse militai
ren. Het jaar daarop werd Mohamed geboren.
Een paar jaar geleden diende hij een verzoek in
om in aanmerking te komen voor een uitkering.
Game was inmiddels Frans staatsburger gewor
den. Maar een lagere rechtbank wees dat verzoek
af. Afgelopen donderdag werd die uitspraak door
een Parijse rechtbank vernietigd. Binnen een half
jaar moet er een psychiatrisch rapport over de
zaak-Gerne worden uitgebracht, waarna de
rechtbank vonnis zal spreken. De zaak-Garne is
de eerste in zijn soort in Frankrijk en speelt zich
af op een moment dat zich een discussie begint
te ontwikkelen over het martelen door Franse
militairen van Algerijnse opstandelingen.
In 1959 werd Kheira, de moeder van Mohamed,
door haar familie uitgehuwelijkt aan een lid van
het Algerijnse verzet, het FLN. Franse militairen
troffen haar aan in de buurt van Theniet et Had,
in het zuidwesten van het land. Ze werd gevan
gen genomen en ettelijke maanden lang ver
kracht. Toen ze zwanger bleek, werd ze zwaar
mishandeld.
Mohamed is er van overtuigd dat zijn lichamelij
ke en psychische afwijkingen een gevolg zijn van
die mishandelingen. Hij werd na zijn geboorte in
een weeshuis geplaatst waar hij naar eigen zeg
gen opnieuw ldappen kreeg. Hij leeft momenteel
in een voorstad van Parijs, waar hij de kost ver
dient met het schoonmaken van vuilnisbi
Mohamed Garne vindt dat hij recht heeft
validiteitspensioen: „Ik ben het slachtoffe
een misdaad. Ik wil dat dat wordt erkend,
dien, ik ben niet de enige. Er lopen er talk
zoals ik rond."
En dat is precies de reden waarom de Frai
staat terughoudend is met het verstrekkei
een pensioen. Toegeven aan Mohamed G
staat in de huidige omstandigheden gelijk
het bekennen van schuld. In Frankrijk isin
ste weken een discussie op gang gekomei
de rol van de militairen tijdens de Algeriji
log. Centraal in het debat staat het martel
Fransen van gevangen genomen Algerijn! E
De discussie is opmerkelijk genoeg op ga
bracht door twee gepensioneerde genera
beiden actief zijn geweest in Algerije. Het j"
malig hoofd van de militaire inlichtingeni
in Algiers, generaal Paul Aussaresses, gafi
interview met het dagblad Le Monde voln
toe dat er op brede schaal werd gemartel!
wordt tijd dat de Franse staat erkent watt
mens haar in Algerije gebeurde, zei hij.
Aussaresses kreeg in hetzelfde nummer s
van generaal Massu, die diens uitspraken
leen bevestigde, maar er nieuwe element
toevoegde. Vrij snel werd daarna vanuit d
tiek om een parlementair onderzoek gevi
maar premier Jospin houdt tot nu toe de
Wat er in Algerije is gebeurd, is geen zaak
politiek, maar moet door historici wordei
zocht, aldus de eerste minister.
De advocate van Garne toonde zich opge
over de uitspraak van gisteren. „Een nieii
derzoek naar de geschiedenis van mijn cl
tekent dat nieuwe archieven geopend zul
moeten worden. Dat is een bijkomend, m
heel belangrijk, element", zo zei ze.
