■I v
Britse dominee John Mosey volgt
Lockerbie-proces op de voet
235
ZATERDAG 16 DECEMBER 2000
- T :,r
John Mosey's eerste impuls was zijn laarzen aan te trekken en een rugzak om te gorden om zelf in Lockerbie te gaan zoeken. Hij besloot het over te laten aan de 'professionals'.
archieffoto
'Meer als waarnemer dan als Helga's vader'
Als volwaardig ingezetene gidst
John Mosey ('Zestig, maar ik voel
me negentig') door Zeist. „Daar
links, dat mooie landgoed, is Huis Vollenho-
ve. Nog steeds particulier bezit." Hij speelt
op dezelfde golfbaan in de omgeving als
twee van de drie Schotse rechters in het Loc
kerbie-proces. Hij preekt in kerken in Zeist,
Woudenberg, Hilversum. Een flat in een 'niet
zo nette buurt' is tijdelijk toevluchtsoord.
Toffees meegebracht van huis. Aan de muur
een kleurenprint van het uitzicht uit zijn cot
tage in Worcestershire, met troostende bij
beltekst. Want: „Niemand anders zal ons
helpen."
De nacht van Lockerbie was de 'langste en
donkerste' van Mosey's leven. Even na zeven
uur explodeerde vlucht PanAm 103 boven
Schoüand, de 259 passagiers van het toestel
en elf mensen in Lockerbie kwamen om het
leven. „Die arme mensen", dacht Mosey nog
toen hij om negen uur de eerste beelden zag
van de vuurzee.
's Middags had hij de negentienjarige Hei-
ga, 'nanny' voor een jaar in de Verenigde
Staten, afgezet op vliegveld Heathrow. Zelfs
toen het PanAm-logo op de televisie ver
scheen, drong het nog niet tot hem door. „Je
realiseert je niet dat Schoüand op de weg
naar Amerika ligt. Maar mijn vrouw wist het
meteen."
Religieus gevoel
'Nee, nee, nee!' Helga's jongere broer Mar
cus had het uitgeschreeuwd. 'Helga. Helga,
Helga!' Daarna verdoofde stilte. En gebed.
„Er zijn mensen die dit soort dingen overle
ven zonder enig religieus gevoel", zegt Mo
sey. „Maar hoe ze dat redden, is mij een
raadsel." Troost kwam van de hechte kerkge
meenschap. Twee uur na het nieuws hadden
zo'n veertig gelovigen zich verzameld in Mo
sey's huiskamer, in één maand ontving de
familie meer dan zeshonderd telefoontjes.
Brieven en faxen kwamen binnen van mis
sieposten over de hele wereld. Mosey preek
te tijdens de kerstdienst terwijl de tranen
over zijn wangen stroomden. „Nu moesten
we bewijzen of alles waarvan we hadden ge
zegd dat we het geloofden waar was, of al
leen maar een spel.' Maar Gods gratie en
goedheid waren meer waard dan we ooit
voor mogelijk hadden gehouden."
'Bijna high' werd Mosey van het praten
over Lockerbie en zijn dochter. Sommige be
zoekers meden het onderwerp. „Dat was het
slechtste wat ze konden doen. Degenen die
ons het meest hielpen, waren degenen die
ons aan het huilen brachten. Die gaven ons
een klein stukje van Helga terug." Een vriend
en zijn vrouw trokken voor een week bij de
Mosey's in. „Ze maakten thee en sandwi
ches, thee en sandwiches, thee en sandwi
ches. Dat was ónze therapie."
Tot vijf keer toe moesten de Mosey's een of
ficiële beschrijving van Helga opstellen. Poli
tiediensten leken langs elkaar heen te wer
ken, informatie bleek verdwenen in de
krochten van een nieuw computersysteem.
„We hoorden helemaal niets." Mosey's eer
ste impuls was zijn laarzen aan te trekken en
een rugzak om te gorden om zelf in Locker
bie te gaan zoeken. Hij besloot het over te la
ten aan de 'professionals'.
Later bleek dat Helga al op 22 december
was geïdentificeerd. Ze was een van de eerste
passagiers die uit het toestel werden geslin
gerd, ze zat bij de plek waar de vliegtuigromp
in tweeën scheurde. Maar haar lichaam werd
Zijn auto laat hij vanwege de strenge ingangcontroles liefst buiten de hekken van Kamp
van Zeist. „Ze halen elke golfbal uit je tas.Op 21 december 1988 verloor de Britse
dominee John Mosey zijn dochter Helga bij de bomaanslag op een Amerikaanse Boeing
747 boven het Schotse Lockerbie. Twaalf jaar later volgt hij in Nederland het proces tegen
de twee Libische verdachten van de aanslag voor het speciale Schots gerechtshof op de
voormalige luchtmachtbasis. Maar hij voelt zich meer waarnemer dan 'vader van „Het is
surrealistisch, soms moet ik mezelf echt voorhouden waarom ik hier ben.
pas de 25ste gebor
gen. „Ze lieten haar
daar drie nachten
-naakt achter met de
vossen en de wezels,
terwijl ze naar baga
ge zochten." Voor
het eerst klinkt ver
bittering. „Dat heeft
ons niet echt gehol
pen." In het voorjaar
van 1989 werden de
Mosey's door een
boer meegenomen
naar de plek waar
Helga was gevonden.
„Ik zocht naar een
spoor, een deuk, ge
plet gras. Maar er
was natuurlijk allang
niets meer te zien."
Helga was muzikan-
të, ze speelde piano,
viool en blokfluit en
zou na haar jaar Amerika haar conservatori
umopleiding beginnen. Maar haar grootste
passie was zingen, de reden voor haar week
je thuis was de uitreiking van een prijs die ze
als mezzosopraan had gewonnen. Boven het
sinaasappelsap hadden Mosey en Helga die
morgen haar toekomst besproken. „Ze wilde
staan in het Scala in Milaan, in de Metropoli
tan in New York en in Covent Garden in
Londen."
In de chaos van verbouwingswerkzaamhe
den op Heathrow had ze haar tas neergezet
en was naar haar vader teruggerend, had
haar armen om hem heengeslagen. „Ik wou
dat ik me kon herinneren wat ze toen zei. We
hadden een fijn jaar gehad. De jaren daar
voor waren stormachtig. Een tienerdochter
met een Victoriaanse vader, die zei: 'Haal die
troep van je gezicht!' Ik herinner me dat ik
tegen haar zei: 'Ik hou van je Helga, al lijkt
dat niet altijd zo. En vergeet niet je moeder
te bellen'."
Op aandringen van de bevriende begrafe
nisondernemer ('Als ik je kon verbieden te
kijken, zou ik het doen') bleef Helga's kist
dicht. „Soms vraag tk me wel af of ik niet
toch had moeten kijken. Denk: 'Je hebt niet
eens je eigen kind willen zien'." Maar een
jaar na Lockerbie ontving Mosey van de poli
tie een strookje papier, het autopsierapport.
Helga's schedel was gebroken, haar kaak
ontbrak. „Feitelijk was de helft van haar ge
zicht verdwenen. Ik las het rapport thuis
voor en kwam toen bij de passage: 'Hersens
ontbreken'. We keken elkaar aan. Toen zei
mijn zoon: 'Typisch Helga' en schoten we al
John Mosly over het Lockerbie-proces: „We zijn dankbaar voor ieder krui
vertellen over de dood van onze dochter." foto
meltje dat ons iets kan
gpd marc van der kort
lemaal in de lach. Dat brak de spanning."
Horloge
Helga werd even buiten Lockerbie begraven
bij de kerk van Tundergarth, waar de cockpit
van vlucht PanAm 103 neerkwam en nu een
klein herdenkingscentrum is ingericht. Het
enige wat de Mosey's van de Schotse politie
hebben teruggekregen, waren koperen arm
banden die ze twee weken eerder voor Helga
uit Thailand hadden meegebracht, stukken
leer van haar pilotenjack, haar sweater die
nu met scheur en al door haar moeder wordt
gedragen en het plastic horloge dat ze bij een
pompstation had gekocht. „Het bandje was
gebroken maar het heeft nog twee jaar gelo
pen. Een goedkoop horloge was sterker dan
een mensenleven."
De recherche kwam om Helga's vingeraf
drukken. „Ze \nroegen of ze vrienden had in
het Midden-Oosten. Wij snapten er helemaal
niets van. Wat had dat met ons te maken?
Helga was geen misdadiger maar een slacht
offer. Natuurlijk begrijpen we achteraf dat ze
haar wilden uitsluiten van het onderzoek.
Maar ze hadden bet ons toen moeten uitleg
gen." De daders werden al snel gezocht in
Arabische kringen. „De Amerikanen
schreeuwden om wraak. Een bom op de Ara
bieren! Maar ik zat 's ochtends vroeg om vijf
uur aan Helga's bureau en dacht: als ik ook
wraak wil, ben ik niet beter dan de daders."
'Overwint het kwade door het goede' was
de tekst uit het Nieuwe Testament die Mo
sey's levensmotto werd. Met giften die na de
aanslag binnenstroomden, zette hij een
christelijk kinderte
huis op in het noor
den van de Filippij
nen. Een deel van
compensatie die de
nabestaanden acht
jaar na Lockerbie
ontvingen van Pan
Am werd vastgezet
in het 'Helga Mosey
Memorial Fund' dat
projecten steunt
voor kinderen in de
Derde Wereld. „Elke
keer wanneer ik het
tehuis bezoek, besef
ik dat veel van deze
kinderen dood zou
den zijn als mijn
dochter nog zou le
ven",. zegt Mosey.
„Op deze manier
winnen we het van
de 'aartsterrorist':
Satan."
Toen in 1991 een pressiegroep van Britse
nabestaanden werd opgericht, wilde Mosey
er niets van weten. „Ik dacht: dat is niets
voor ons." Maar toen hij een half jaar later
toch een bijeenkomst bezocht van UK Fami
lies Flight 103 vond hij een nieuw doel: het
achterhalen van de waarheid. Mosey is ervan
overtuigd dat Lockerbie een wraakactie was
voor ofwel een Amerikaanse bombardement
op de Libische hoofdstad Tripoli of het neer
halen van een Iraans lijnvliegtuig door het
Amerikaanse oorlogsschip USS Vincennes.
„Mijn dochter is vennoord vanwege het
Amerikaanse buitenlandse beleid in het Mid
den-Oosten, de Amerikaanse agressie."
Volgens Mosey waren de Amerikaanse en
Britse overheden gewaarschuwd voor de
aanslag en hebben zij informatie onder het
tapijt geveegd. „Terroristen plaatsen bom
men aan boord van vliegtuigen. Dat is wat
terroristen nu eenmaal doen. Hoe verkeerd
ook, dat is hun ding. Daar moeten we niet
verbaasd over zijn. Maar we zouden meer in
tegriteit moeten kunnen verwachten van on
ze regeringen. Het is duidelijk dat veel men
sen veel meer wisten dan ze zeggen." Als de
regeringsleiders zich niet hoeven te verant
woorden voor hun daden of juist gebrek aan
daden, zegt Mosey, is democratie een 'zieke
grap'.
Negen jaar heeft de groep strijd gevoerd
voor de berechting van de twee Libiërs: poli
tici werd met brief na brief, media-campag
ne na media-campagne de kop gek gezeurd
en zelfs de Libische leider Khadafi kreeg be
zoek. Mosey werd boegbeeld en vaste
woordvoerder, met ex-huisarts en lotgenoot
Jim Swire. Samen bestieren ze nu in Zeist
hun Nederlandse huishouding, samen zitten
ze in de rechtszaal. 'De tweed jasjes', wordt
het duo in Kamp van Zeist gekscherend ge
noemd.
Flexibiliteit
Drie jaar geleden stortte Mosey in en kwam
een onderdrukt posttraumatisch stresssyn
droom aan de oppervlakte. „Ik verloor mijn
baan, mijn salaris, mijn gezondheid." Nu
geeft het hem, zo keert Mosey opnieuw het
slechte ten goede, de 'flexibiliteit' om het
proces zelfbij te wonen en alle informatie uit
eerste hand te horen. Het is beknibbelen op
het kleine vaste inkomen dat geïnvesteerd
PanAm-geld hem oplevert. Hij heeft korting
bedongen op vliegtickets, weet de goedkoop
ste parkeerplaats bij het station van Amers
foort, deinst er niet voor terug de Zeister po
litie per brief te smeken hem een parkeer
boete kwijt te schelden. „Natuurlijk spelen
we op sympathie. Maar we hebben ook iets
groots achter ons: Lockerbie."
Het proces in Kamp van Zeist ervaart hij
als 'surrealistisch'. „Ik zit er meer als een
waarnemer, als lid van een pressiegroep die
er negen jaar had voor heeft gewerkt, dan als
Helga's vader." Het is nu achteroverleunen
en toekijken, de zaak ligt in handen van het
Schotse rechtssysteem. „Het is zo interes
sant. Soms moet ik mezelf in herinnering
brengen wat mijn echte betrokkenheid is.
Dat het niet een zuiver politieke en academi
sche exercitie is."
Met Lockerbie verdween voor Mosey de
'droomwereld' van vertrouwen in het sys
teem. „Maar als we weer mensen willen ver
trouwen, dan is dit misschien de beste plek
om te beginnen. Het voelt als een eerlijk pro
ces. Misschien zijn we nog steeds naïef,
maar ik denk het niet. Het is geen proces dat
politiek wordt gemanipuleerd. De manipula
ties speelden zich ervoor af. De Schotse poli
tie heeft grondig en eerbaar werk gedaan en
de aanklagers doen hun werk zo eerlijk mo
gelijk, zo eerlijk als een advocaat maar kan
zijn."
'Monopolie'
'Treurig' vindt Mosey het wel dat de aankla
gers zich zien als de vertegenwoordigers bij
uitstek van de nabestaanden. „Ze denken
dat ze het monopolie op mijn belangen heb
ben. Maar wij willen de waarheid en die kan
net zo goed van de verdediging komen als
van de aanklagers."
Mosey is verre van overtuigd van de
schuld van de Libiërs. Hij is de enige van de
nabestaanden die in Kamp van Zeist praat
met de familieleden van de Libische ver
dachten. „De Amerikaanse nabestaanden
hebben me daarvoor op mijn kop gegeven.
Zeiden: "Waarom praat je tegen dat tuig, het
zijn allemaal terroristen'."
Maar, zegt Mosey, het gaat hem er niet zo
zeer om dat deze twee mensen worden op
gesloten, dat is een kwestie voor de wet.
Waar het wel om gaat, is dat de modder op
de bodem van de vijver wordt losgewoeld en
nieuwe informatie naar de oppervlakte drijft.
„Het Schots gerechtshof is de beste plek om
uit te vinden of die informatie klopt of niet.
We zijn dankbaar voor ieder kruimeltje dat
ons iets kan vertellen over de dood van onze
dochters."
MARJOLIJN DE COCQ
