ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Luchtgevecht op Schiphol
ZATERDAG 16 DECEMBER 2000
t -
MONTAGEFOTO ROW PICHEL
Goedkope vliegreizen nemen hoge vlucht
De stemming is meer dan
goed aan boord van easy-
Jetvlucht nummer 207 van
Londen naar Amsterdam. Het is vrijdag
ochtend, maar voor het bonte gezel
schap jongeren is het weekeinde al be
gonnen. Opvallend veel passagiers dra
gen een petje of een muts. Waar de reis
naartoe gaat? Een domme vraag. „Naar
coffeeshop the Bulldog natuurlijk", zegt
een bleke Engelse jongen.
Het tripje is zo goedkoop dat zelfs
armlastige jongeren als hij geld over
houden om bij de stewardess een blikje
bier van vijf gulden te kopen. „Cheers."
Deze budgetreizigers hebben geen be
langstelling voor dure parfumerie-arti
kelen op Schiphol. Niet See Buy Fly,
maar See Smoke Fly lijkt hun motto. Met
een scherp oog voor de doelgroep prijst
het Amsterdamse hasjmuseum zich aan
met een grote advertentie in het in-
flight-magazine van easyjet.
Vroeger waren vliegreizen exclusief
voorbehouden aan de rijken. Maar dat
is lang geleden. De laatste decennia laat
ook Jan Modaal zich per charter naar
zijn vakantie-adres vervoeren. Met de
opkomst van prijsbrekers als het Britse
easyjet is vliegen pas echt gemeengoed
geworden. Rugzakkers hoeven niet
meer te liften, want zij kunnen voor een
habbekrats per vliegtuig naar het bui
tenland. De luchtvaart begint een laagd
rempelige vorm van openbaar vervoer
te worden.
'Robin hood'
In Nederland is de slag om de goedkoop
reizende passagier nu ook in alle hevig
heid losgebarsten. De Griekse easyjet-
oprichter Stelios Haji-Ioannou wil met
Schiphol als nieuwe strategische basis
het Europese vasteland gaan veroveren.
De huidige bestemmingen Londen, Li
verpool en Genève worden begin janua
ri uitgebreid met Nice, Edinburgh en
Belfast. Meer volgt.
Vijf jaar geleden werd Haji-Ioannou
gezien als een verwende miljonairszoon
die'met geld van zijn vader mocht hob-
byen met vliegtuigen. Maar inmiddels
vormt zijn easyjet een heuse bedreiging
voor de gevestigde luchtvaartmaat
schappijen. Stelios heeft geen enkele
moeite met het imago van 'Robin Hood
van de luchtvaart' dat sommige media
hem hebben aangemeten. In zijn filoso
fie bevecht hij namens de consument
lagere prijzen in een markt met arro
gante, inefficiënte ondernemingen.
Stelios heeft succes. Easyjet maakt
winst en groeit met 25 procent per jaar.
De vloot van twintig Boeings 737 wordt
uitgebreid met nog eens dertig toestel
len. Beleggers hebben vertrouwen in de
jeugdige tycoon, die ook bouwt aan een
wereldwijd imperium van internetcafés
en autoverhuurbedrijven. Easyjet haal
de recentelijk met" een gedeeltelijke
beursgang vele honderden miljoenen
guldens op. De koers van het aandeel is
sinds de introductie gestegen.
Afbraaktarieven
Het Nederlandse Transavia Airlines wil
niet achterblijven en gooit het roer radi
caal om. Onder de noemer Basiq Air
gaat de KLM-dochter vanaf maandag
eveneens vliegen tegen afbraaktarieven.
Het is oppassen geblazen voor de Ne
derlandse chartermaatschappij, want
behalve easyjet knagen ook de nieuw
komers DutchBird en Hapag Lloyd op
Schiphol aan de positie van Transavia.
De Transavia-top heeft miljoenen uit
getrokken voor een reclamecampagne.
Een enkele reis Nice gaat slechts 63 gul
den (exclusief luchthavenbelasting) kos
ten, zo luidt de blijde boodschap. Dat
was aanvankelijk zelfs een paar gulden
goedkoper dan easyjet. Inmiddels heeft
Stelios pesterig de prijzen verder ver
laagd tot zestig gulden voor een enkeltje
Nice. Het wordt druk op de terrasjes in
de Zuid-Franse stad.
Transavia biedt verder Barcelona aan
voor een habbekrats (vanaf 85 gulden)
en is daarmee easyjet een stap voor.
Beide rivalen broeden nu op meer zon-
bestemmingen. Deskundigen verwach
ten een run op de goedkope vluchten.
Ook low-budget-reizigers en gezinnen
kunnen straks voor een paar dagen
overwippen om pootje te baden in de
Middellandse Zee. Een huisje huren op
Texel of in Otterlo kan altijd nog.
Zonder franje
'No frills', ofwel 'zonder franje' is het
nieuwe modewoord in de luchtvaart.
Geen kranten, kussens of maaltijden
aan boord. „Als je wilt eten, ga je maar
naar een restaurant", stelt easyjet
dwars. De beenruimte is krap, zoals in
de economy-class van andere maat
schappijen. En op de Londense lucht
haven Luton van easyjet moet je met
een beetje pech door de regen naar de
vliegtuigtrap lopen.
Op alle fronten houdt easyjet de kos
ten laag. Er is een minimaal aantal ste
wardessen aan boord. Na de landing
moeten zij het toestel zelf schoonma
ken. Dat scheelt behalve geld voor een
schoonmaakploeg ook kostbare tijd.
Het toestel moet weer zo snel mogelijk
de lucht in, want alleen met vliegen kun
je geld verdienen.
Volgens topman Stelios zijn de toe
stellen van easyjet gemiddeld twaalf uur
per etmaal in de lucht, en dat is veel
langer dan bij de concurrentie. Alleen
zo kan een maximaal rendement wor
den gehaald uit de dure vliegtuigen.
Easyjet vliegt alleen met nieuwe toestel
len omdat die betrouwbaarder zijn en
weinig onderhoud nodig hebben.
Een andere manier om de kosten te
drukken is het uitschakelen van de reis
bureaus, want die slokken volgens easy
jet alleen maar commissiegelden op. Al
bijna tachtig procent van de boekingen
gebeurt-rechtstreeks via internet. Tic
kets? De reiziger krijgt alleen een code.
Bij de incheckbalie ligt een plastic in-
stapkaart klaar, in het vliegtuig moet
zelf een zitplaats worden gezocht.
Easyjet is niet altijd goedkoop. De al
lerlaagste tarieven gelden alleen voor
tickets die geruime tijd voor de vlucht
zijn geboekt. „We belonen de reizigers
voor vroege boekingen. De dag voor
vertrek betaal je soms tien keer meer",
zegt Ray Webster, uitvoerend topman
Uitivaaien op de boulevard
van Nice. Flaneren in
Barcelona, shoppen in
Londen. Het traditionele
weekendje Veluwe of Texel
krijgt steeds meer
concurrentie, nu de
vliegmaatschappijen easyjet
en Transavia een
prijzenoorlog zijn begonnen.
Leuk voor de consument,
maar vakbonden en
milieubeweging voorzien
problemen.
onder Stelios. Hij ziet helemaal niets in
last-minute-aanbiedingen met forse
kortingen, zoals die van de KLM. „Dan
verstoor je de relatie met de klant."
Origineel is easyjet niet, want het
Amerikaanse Southwest Airlines en het
Ierse Ryanair voerden het lag'e-kosten-
concept al eerder in. Het brutale Rya
nair klom daarmee in tien jaar op van
een kwakkelend vliegbedrijfje tot Euro
pa's snelste groeier en meest winstge
vende luchtvaartmaatschappij. Op de
beurs is Ryanair al twee keer zo veel
waard als de KLM.
Ryanair zegt te vliegen zonder enig
marktonderzoek te verrichten. De lage
prijzen lokken meestal voldoende pas
sagiers naar goedkope, afgelegen vlieg
velden. Wordt er geen winst gemaakt,
dan stopt Ryanair met de verbinding.
De wilde Ieren overwegen ook op Ne
derland te gaan vliegen, maar er is nog
geen vliegveld gevonden dat goedkoop
genoeg is.
Achterhoedegevecht
Critici stellen dat maatschappijen als de
KLM en Transavia niet in staat zijn om
met succes lage-kostenvluchten uit te
voeren. De overheadkosten en dure
CAO's zouden dat onmogelijk maken.
Transavia verdiende vorig jaar niet meer
dan elf gulden per stoel, dus het zal een
hele toer worden om winst te maken
met veel lagere tarieven.
Volgens de Amsterdamse luchtvaart
adviseur Alexander ter Kuile is de KLM-
dochter bezig met een achterhoedege
vecht. „Transavia krijgt het nog heel
moeilijk. Iedereen heeft deze ontwikke
ling al j^ren geleden zien aankomen.
Maar een lage-kostenmaatschappij kun
je alleen opzetten als je met niets be
gint, zoals easyjet en Ryanair. Eigenlijk
doet Transavia niet veel meer dan een
derde klasse introduceren."
Ook de vakbonden hebben hun beden
kingen. FNV Bondgenoten vreest dat de
arbeidsvoorwaarden onder druk komen
te staan omdat de kosten omlaag moe
ten. „Wij zitten daar natuurlijk niet op
te wachten", aldus bestuurder José
Smeets. „De consument heeft voordeel
bij deze concurrentieslag, maar de
werknemers in de luchtvaart absoluut
niet."
Mario Lander van de Vakbond voor
Nederlands Cabinepersoneel voorziet
een hogere werkdruk aan boord. „Het
zal een race tegen de klok worden. Met
minder personeel moet meer worden
gedaan. En ze moeten straks ook een
kopje koffie afrekenen waarbij een pas
sagier met een briefje van honderd be
taalt."
Gepensioneerd hoogleraar lucht- en
ruimterecht Henri Wassenbergh heeft
eveneens twijfels over de plannen.
„Transavia is misschien vijf gulden
goedkoper dan easyjet. Maar hoe ver
kun je daarmee gaan? De kerosine is
duur en in Nederland het personeel
ook. Je krijgt dan al gauw het verwijt van
oneerlijke concurrentie."
Easyjet herinnert Transavia graag nog
even aan de spelregels voor een eerlijke
strijd: alle overheadkosten moeten wor
den meegerekend, verborgen subsidies
door moeder KLM zijn taboe. Stelios
verwacht niet dat Transavia hem het le
ven echt zuur zal kunnen maken. „Zij
weten toch niet hoe ze de vliegtuigen
moeten vullen", zo verklaarde de Griek
afgelopen week op een symposium in
Noordwijk.
Een blunder heeft Transavia volgens
hem begaan door de goedkope dienst
Basiq Air te noemen. „Dat spellen ze
met een 'q'. Niemand kan dat op inter
net vinden." En de slag om de goed
koop reizende passagier zal naar zijn
overtuiging vooral op internet worden
uitgevochten.
Buzz
In Groot-Brittannië vliegt het publiek al
langer goedkoop met een andere KLM-
loot. Onder de naam Buzz heeft de KLM
daar de strijd aangebonden met de
goedkope nieuwkomers. Buzz is ge
vormd met tien toestellen van dochter
KLM UK, maar volgens manager John
Strickland is er. meer gedaan dan het
overschilderen van de toestellen. „Het
aantal werknemers is teruggebracht en
de overheadkosten zijn gedaald."
Strickland denkt dat Buzz meer te
bieden heeft dan de concurrentie, om
dat er tegen betaling extra's mogelijk
zijn als een volledige maaltijd aan boord
of een verblijf in business-classlounges
op vliegvelden. In navolging van Rya
nair heeft Strickland wel alle markton
derzoeken in de prullenbak gekieperd.
„Ik luister nu gewoon naar de klanten.
Ze kunnen ons e-mailen", zo klinkt het
nog wat onwennig uit de mond van een
man die kort geleden nog zwoer bij stu
dies en prognoses.
Buzz zit echter nog dik in de verliezen
en het duurt nog zeker twee jaar voor
dat er quitte kan worden gespeeld. On
dertussen heeft de KLM een oogje laten
vallen op Go, de eveneens verlieslijden
de lage-kostenmaatschappij die moeder
British Airways te koop heeft gezet.
Door Buzz en Go samen te voegen,
zou de KLM een concurrent van for
maat kunnen vormen in de strijd tegen
easyjet en Ryanair. Maar volgens de
KLM is het zover nog niet. Dat een pros
pectus van Go is opgevraagd, wil niet
zeggen dat de KLM ook een bod zal
doen, zo heet het officieel op het hoofd
kantoor in Amstelveen.
British Airways heeft de buik vol van
de 'geen franje'-luchtvaart. Als vanouds
gaat de maatschappij zich weer op het
vervoer van goedbetalende zakenreizi
gers richten. De koerswijziging is een
triomf voor Stelios Haji-Ioannou, die er
van overtuigd is dat British Airways
dochter Go alleen heeft opgericht om
zijn avontuur met easyjet te doen mis
lukken.
De stormachtige ontwikkelingen zul
len hoe dan ook leiden tot veranderin
gen bij de KLM-groep. De KLM zelf blijft
zich waarschijnlijk richten op wereld
wijd vervoer met speciale aandacht voor
zakenreizigers en overstappers. Volgens
een veelgehoord scenario zal Transavia
zich daarbij ontwikkelen tot een echte
lage-kostendochter.
De zwaar verlieslijdende halve doch
ter Martinair zou dan geheel door de
KLM worden ingelijfd. Door de toege
nomen concurrentie op Schiphol heeft
Brussel er waarschijnlijk niet langer be
zwaar tegen als de KLM de overige helft
van de Martinair-aandelen koopt van
Nedlloyd. Martinair wacht vervolgens
een ingrijpende sanering.
Milieugrenzen
Met lede ogen ziet de milieubeweging
de opkomst van het lage-kostenvliegen
aan. „Het gaat om slim ondernemer
schap dat nieuwe markten aanboort",
stelt luchtvaartspecialist Kees Kodde
van Milieudefensie vast. „Maar een toe
name van het aantal vluchten heeft wel
negatieve gevolgen voor het milieu. De
milieugrenzen van Schiphol zullen nog
meer gaan knellen."
Kodde noemt de stunttarieven ab
surd. „Het weekendje Ardennen wordt
straks een weekendje Nice. Die lage
prijzen zijn alleen maar mogelijk omdat
de luchtvaart in feite wordt gesubsi-
deerd. Kerosine is vrijgesteld van ac
cijnsheffing en over vliegtickets-wordt
geen BTW betaald. Dat moet nodig op
politiek niveau worden aangepakt. Je
moet wel heel erg idealistisch zijn als je
nu nog de trein pakt."
Al met al lijkt de hoge vlucht van de
goedkope luchtvaartmaatschappijen
onstuitbaar. Ryanair denkt dat alleen
een groot ongeluk met een lagekosten-
maatschappij de opmars kan stuiten.
Het publiek zou dan kunnen gaan gelo
ven dat vliegen met de Ryanairs en
easyjets minder veilig is. Maar de veilig
heid staat volgens deze maatschappijen
bij hen evenhoog in het vaandel als bij
de duurdere concurrenten.
Professor Wassenbergh vreest echter
dat de veiligheid wel degelijk in het ge
ding komt. „De maatschappijen onder-
bieden elkaar. Dat gaat ten koste van de
veiligheid en de zorg. Ik zou niet durven
te zeggen dat het nu al onveilig is, maar
dit is een riskante ontwikkeling."
RICHARD MOOYMAN
