De techniek achter
de Leidse anatomie
Popblad Melody Maker stopt ermee
,eiden English Choir:
vooral lieve liedjes
Cultuur Kunst
Sponsors
Van Nellecomplex moet
rijksmonument worden
'Spotgeesten': ouderwets goed
Amsterdam:
Extra geld
voor cultuur
JDAG 15 DECEMBER 2000
petallica klaagt Guerlain aan
iDEN De band Metallica onderneemt juridische stappen te-
het Franse cosmeticahuis Guerlain, omdat het een parfum
ider de naam Metallica op de markt heeft gebracht. De Ameri-
anse groep heeft bij een rechtbank in California een aan-
icht ingediend wegens oneigenlijk gebruik van een merk-
ani. Het parfum, met als hoofdnoot vanille, is een exclusieve
gave die in de Verenigde Staten verkocht wordt voor onge-
er430 gulden voor een flesje van iets minder dan 250 mdlili-
Metallica vreest dat de reputatie van de band geschaad
irdt door het luchtje.
rijs voor Naturalis-directeur
^bosch/leiden Naturalis-directeur Wim van der Weiden heeft
iochtend de Phildalphia-erepenning ontvangen. Hij kreeg de
js vanwege zijn bijzondere bijdrage aan de totstandkoming
i het Phila del Art, een expositie- en atelierruimte voor ver-
ndelijk gehandicapten. Dat onderkomen bevindt zich in de
irmalige vrouwengevangenis, pal naast de ingang van Natu-
isbij het Pesthuis. Van der Weiden nam de ere penning in
tvangst op de laarafsluiting van de Stichting Philadelphia in
:n Bosch.
chuit te klein voor Das Pop
[WUK De Belgische band Mintzkov Luna neemt zaterdag in
Blauwe Schuit de plaats in van Das Pop. Voor die band,
jneens afkomstig uit Belgie, bleek het podium van de Kat-
jkse jongerensociëteit uiteindelijk toch te klein. Mintzkov
na won eerder dit jaar de Humo Rockrally 2000. Eerder ver-
:hte kaarten blijven geldig of kunnen aan de kassa worden
igewisseld. Het concert begint om 22.15 uur. Zaal open: 21.00
hristusbeeld voor Rijksmuseum
fERDAMHet Rijksmuseum in Amsterdam heeft voor bijna 2
Ijoen gulden een beeld van Christus gekocht. Het beeld is van
hand van de Italiaan Giovanni Caccini (1556-1612/13).
iristus de Verlosser' heeft eeuwen de kerk van Santa Maria
vella in Florence gesierd, maar belandde via een Amerikaan-
verzamelaarster uiteindelijk in een Londense kunsthandel,
t Rijksmuseum heeft het stuk daar kunnen kopen dankzij de
derlandse Sponsor Loterij.
ocumentaire over Toon Hermans
i/ersum Het publiek heeft Toon Hermans nooit helemaal ge
il zoals hij was. Zijn eigen leven was van hemzelf. Dat zegt
eke van Eeuwijk, die 22 jaar jaar lang assistente en kameraad
s van de op 22 april van dit jaar plotseling overleden entertai-
r. Ze is te zien in een documentaire over Toon Hermans die
Avro op Nieuwjaarsdag uitzendt. Het programma 'En de
ld zong' is gemaakt door Martin Maat. die de laatste maan-
nvan Toon van nabij meebeleefde. Hermans was in die tijd
bezig met een cd en dacht zelfs aan een show met confe-
muziek recensie
susanne lammers
Silent Night, A Romantic
stmas Carol Concert door het Lei-
English Choir o.l v. Stef Collignon.
i':V. het Leiden English Chamber Or-
tra, Philip Curtis (bariton) en Casper
jnge (piano). Gehoord: 14/12, Ma-
rk, Leiden. Nog te horen: 16/12,
pskerk, Wassenaar.
iplugged' noemt het Lei-
i English Choir het heel
mantig. Geen groot orkest,
bewust kleinschaliger
ist kamermuziek en veel a
lella werk. De bezetting van
koor is zoals andere jaren,
ir de begeleiding wordt
sorgd door een pianist en
kamerorkestje met strijk-
trumenten, een fluit en een
;tje slagwerk.
daar dat het kerstconcert
jaar veel minder feestelijk
komt vooral door het reper-
:e. Het LEC zingt voorna-
ilijk lieve liedjes met weinig
te'. Een groot deel van het
lodene heeft weinig om het
en jammer genoeg articu-
en vooral de dames zo
cd. c at al die mierzoete
50 jdschap en het wezenloze
ut met Het Kind niet te ne
en vallen.
)aarbij zingt het koor niet
'l even precies. Het lijkt
jker. Er wordt hevig ge-
nnield met inzetten, met de
verheid nemen ze het niet
nauw en tempo houden
jkt ook heel lastig. Zo kan
gebeuren dat zelfs de
50 erbekende kleine 'Drum-
irboy' gemaltraiteerd wordt,
'oor de pauze spreken Brit-
londen ap
Melody Maker, voor zover bekend het oud
ste weekblad over populaire muziek ter we
reld, verschijnt volgende week na 74 jaar
voor de laatste keer. Het blad gaat samen
met zijn grootste rivaal, New Musical Ex
press.
De eerste uit 1926 daterende nummers
van Melody Maker bevatten bladmuziek en
aanwijzingen voor muzikanten, bijvoor
beeld over 'hoe de gezichtshoek van in
vloed is op het klarinetspel'. In de jaren '30
zorgde het blad er mede voor dat jazz-
grootheden als Duke Ellington en Louis
Armstrong de oversteek over Atlantische
Oceaan konden maken om een nog groter
publiek te bereiken. Midden jaren '90
tens 'A Hymn to the Virgin' en
'A Fanfare for Christmas' van
Robin Wells het meest aan. De
Hymn ontleent zijn spanning
aan zijn dubbelkorigheid. Een
deel van het koor zingt de En
gelse tekst, een ander deel
antwoordt vanuit een uithoek
van de kerk in het Latijn. Heel
verfijnd en verstild, totdat het
tempo haast verdubbelt en
het koor vleugels krijgt, om
dan weer klein en eerbiedig te
worden. De Fanfare klinkt on
gekend vurig met heren die
doedelzakken imiteren en ju
belende dames.
Maar het als pièce de resis
tance gedachte werk, Vaughan
Williams' driedelige 'Fantasia
on Christmas Carols' met een
hoofdrol voor bariton Philip
Curtis, valt ronduit tegen. De
variaties op oude kerstliede
ren zijn mat en braaf, het or
kestje speelt slordig en Curtis'
metalige timbre overtuigt ook
niet echt.
Na de pauze wordt het niet
beter, het koor houdt het
overwegend bij inwisselbare,
weke kerstliedjes en zingt bij
voorbeeld een hyper-Ameri
kaanse versie van 'Stille
Nacht', die niet swingt maar
dweilt en waarin Curtis alleen
maar boven het koor uit weet
te komen door zich suf te vi
breren.
Het Leiden English Choir
kan zoveel meer. zoals ze
overtuigend laten horen in het
oude Franse 'II est né le divin
Enfant', waarin de dames
smachtend en helemaal ver
liefd hun partij zingen. Maar
dat soort tractaties waren
schaars.
leiden coen polack
„De beste anatomische collectie van West-Europa." Zo
noemt Kees Grooss de verzameling preparaten van men
selijke en dierlijke lichaamsdelen en organen van het
Anatomisch Museum. Vanaf vandaag presenteert Muse
um Boerhaave een kleine greep uit die collectie in haar
jaarlijkse foyer-tentoonstelling, deze keer getiteld Leidse
Anatomie.
verliet.'' De expositie in Boer
haave is toch geen smerig, op
sensatiebelust rariteitenkabinet
geworden? Grooss: „De ten
toonstelling gaat vooral over de
techniek achter het prepareren.
Aan de hand van bijzondere
voorbeelden laten we zien wat
er in de loop der eeuwen op dit
gebied is geweest. Er is duide
lijk verschil te zien tussen bij
voorbeeld de terpentineprepa
raten, waarbij het weefsel door
zichtig wordt, en de preparaten
gemaakt met formaline, waarbij
het weefsel een spookachtige
witte kleur krijgt."
Er zijn zeer unieke objecten
te zien. Grooss is vooral en
thousiast over een geprepa
reerd kinderhoofdje. „Dit is
werk van Frederik Ruysch uit
de 17de eeuw. Het is voor die
tijd verschrikkelijk goed ge
daan. Eerlijk gezegd hebben we
vandaag de dag nog steeds
geen idee, hoe hij dit destijds
voor elkaar heeft gekregen."
De objecten op de expositie
Als het Anatomisch Museum
aan de Wassenaarseweg open
huis houdt, is het dringen ge
blazen. Mensen staan in de rij
om een blik te werpen op de gi
gantische collectie embryo's in
potten, rijen schedels en in per
spex gegoten plakjes menselijk
orgaan. Maar aangezien het
Anatomisch Museum slechts
een enkele keer per jaar haar
deuren opent, en verder alleen
voor de wetenschap toeganke
lijk is, mist het publiek veel bij
zonders.
Althans, dat vindt Grooss. De
conservator van Boerhaave stel
de met beheerder Dries van
Dam van het Anatomisch Mu
seum de expositie samen. „Dat
heeft nog lang geduurd. Het se
lecteren gaat je niet in de koude
kleren zitten, want er liggen
buitengewoon naargeestige ob
jecten in het Anatomisch Muse
um. Het is wel gebeurd, dat ik
klappertandend' het gebouw
zijn koel en met enige afstand
tentoongesteld. Het moet bij
het publiek niet te zeer een ge
voel van walging oproepen,
maar eerder bewondering voor
de techniek. Toch liggen in de
vitrines stukken, waarbij de
meeste bezoekers wel even
moeten slikken. „Er was vroe
ger een opmerkelijke voorliefde
voor het prepareren van penis
sen", legt Grooss uit. „Het was
een ingewikkeld werkje, omdat
een penis slechts uit weefsel
bestaat. Er is geen bot om mee
te werken. In totaal liggen er
vier geprepareerde penissen in
de vitrines."
Een ander topstuk is een in
formaline geprepareerd em
bryo, compleet met baarmoe
der. Grooss: „Er zijn veel meer
van dit soort preparaten in de
collectie van het Anatomisch
Museum. Dit is misschien drie
procent van het totaal aantal
vergelijkbare stukken. En dat is
dan weer een fractie van de he
le collectie."
Grooss begrijpt dat veel men
sen het jammer vinden dat het
Anatomisch Museum niet ge
woon geopend is voor bezoe
kers. „Maar er zijn in het muse
um ook heel veel stukken die je
niet eens wilt zien, neem dat
maar van mij aan. De stukken
op zich hebben nog wel iets on-
bracht het blad de Britpop, met groepen als
Oasis en Blur, aan de man.
Melody Maker had het de afgelopen jaren
moeilijk. Een verandering van kranten-
naar magazineformaat eerder dit jaar zorg
de nauwelijks voor een hogere oplage.
Twee weken eerder kondigde een ander
Brits muziekblad, het maandelijks verschij
nende Select, aan dat het zou verdwijnen.
Dit kinderhoofdje werd geprepareerd door de Amsterdammer Frederik Ruysch. Hoe hij al in de 17de eeuw preparaten van deze hoge kwaliteit kon
maken, is tot op de dag van vandaag een raadsel. publiciteitsfoto's
Geprepareerde penissen, embryo's en een kinderhoofdje
Deze foetus is geprepareerd in
zijn natuurlijke omgeving: de
baarmoeder.
menselijks, waardoor je mis
schien afstand voelt. Maar het
is vooral de veelheid in het mu
seum die er stevig in hakt.
Uiterlijk onbewogen vertelt
Grooss de verhalen achter de
Boerhaave-expositie. „Dit is de
schedel van een syfilis-patiënt.
Als de ziekte zo ver gevorderd is
als in dit geval, dan worden
zelfs de botten aangetast. Bij
deze man ontstond er een gat
in zijn schedeldak, waardoor je
van boven zo tegen zijn hersen
vlies aankeek. Je kon de vaten
eronder zien kloppen."
Expositie Leidse Anatomie -
Museum Boerhaave. Te zien
tot 1 april 2001 in Museum
Boerhaave, Lange St. Agnie-
tensteeg 10, Leiden. Openings
tijden: dinsdag t/m zaterdag
tussen 10.00 en 17.00 ge
opend. Op zondag vanaf 12.00
Deze mammoet is opgegra
ven met geld van de Vlees-
meesters (Naturalis)
of
Dit olieverfschilderij is aan
gekocht met steun van de
Shell (Lakenhal)
of
Deze mummie is ontwikkeld
op kosten van de Ohra (Oud
heden)
Het klinkt misschien absurd -
en dat is het ook - maar hoe
lang zal het nog duren eer de
Leidse musea hun waardevol
le objecten van bordjes met
dit soort begeleidende teksten
voorzien?
'Nooit', zegt Wim van der
Weiden, directeur van Natu
ralis. 'We verkopen onze ziel
toch zeker niet aan de duivel?
Tut, tut, Wim. Zeg nooit
nooit. Straks slik je je tong
nog in.
Voor alle duidelijkheid eerst
maar even wat aan dit voor
gaande ten grondslag ligt.
In zijn Nationaal Natuurhis
torische Museum trad Wim
van der Weiden eerder deze
week op als gastheer bij een
opmerkelijke gebeurtenis.
Hoewel het prachtige gebouw
van architect Fons Verheijen
pas twee jaar oud is, onder
ging één van de vaste tentoon
stellingsruimten nu al een
grondige renovatie. De facelift
van de zaal Aarde behelsde
ondermeer een entresol (ver
laagd plafond), een giganti
sche wereldbol en een draai
aan het oorspronkelijke the
ma in de richting van Energie.
Onze nationale astronaut
Wubbo Ockels opende dins
dag die opgepoetste Aarde op
ludieke wijze.
Goed, tot zover nog niets aan
de hand.
Maar let op: hier volgt de afre
kening.
Kosten project: 1 miljoen.
Kostendragers: 2 grote ener
giebedrijven.
Aha. Het gaat hier dus om een
snel uitgevoerd, zij het open
lijk één-tweetje tussen muse
um en bedrijfsleven. En het
betreft niet zomaar een lullig
akkefietje. Een miljoen gulden
is perslot van rekening geen
kattepis. Daar loop je niet elke
dag tegenaan.
Je vraagt je natuurlijk wél
meteen af. hoe zit het met de
tegenprestatie?
Want voor
niks, en dat weten ze in dit
verband nergens beter dan bij
Naturalis. gaat op Aarde uit
sluitend de zon op. Lopen
soms alle conservatoren en
suppoosten straks net als de
voetballers van Vitesse met
Nuon op hun shirt? Of staat
er inderdaad binnenkort bij
alle objecten - de valse niet
uitgezonderd - een bordje met
de naam van de gulle gever?
Het soort milieuvervuiling
waar helemaal niemand op
zit te wachten? Zeker niet bij
een openbare instelling als
een museum?
Het valt voorlopig mee. Een
plaquette ter grootte van een
kleine gewervelde geeft bij de
entree van de zaal onopval
lend aan wie hier het geld
heeft gestiekt voor die mooie
presentatie. De ruimte zelf, en
ook de objecten, zijn met rust
gelaten en zelfs het aanpassen
van het thema is alleszins te
verdedigen. Wisselwerking op
niveau, zeg maar. Maar Van
der Weiden meldde nog bij
diezelfde opening, dat hij het
hier niet bij zou laten. 'Willen
we het publiek blijven boeien
dan zullen we toch naar an
dere wegen moeten zoeken.
Want van de overheid hebben
we niks extra's te verwachten'.
Hij kondigde in elk geval aan
op zoek te gaan naar sponsors
om in navolging van Aarde de
zaal Leven van een stevige (fi
nanciële) injectie te voorzien.
En hij zoekt geïnteresseerden
die voorde somma van 25.000
gulden per keer een draai wil
len geven aan het enorme
bord aan de buitenkant van
het gebouw, waarop Natura
lis zijn exposities aankondigt.
Een kwart ton, dat is wat die
kikker kost. 'Het Breinvergt
in het voorjaar zo'n zelfde be
drag.
Stan te pede beloofde de direc
teur evenwel zijn principes
ook ten aanzien van toekom
stige sponsors niet los te laten.
Niet zomaar een knieval te
maken voor de commercie.
Meteen: "Wegaan netzover
als we zelf willensloot hij af.
Mooi gesproken, Wim. Natu
ralis moet schoon blijven. U
bent mijn getuige.
Goed, dat is dat. Nu nog wat
anders. Ik blijf van mening
dat de Leidse grachten weer
open moeten. Te beginnen
met de Lange
Mare.
AD VAN KAAM
rotterdam gpd
Het Van Nellecomplex in Rot
terdam is een monument van
wereldfaam en moet be
schermd worden, vindt het Rot
terdamse college van burge
meester en wethouders. De ge
meenteraad wordt voorgesteld
om een deel van het gebouw
voor te dragen als rijksmonu
ment.
Het gaat om enkele pakhui
zen (de Schiehallen uit 1943),
de laad- en loskade en het fa
brieksterrein. De rest van het
complex is zestien jaar geleden
elevisiemakers
aan op cursus
sterdam
er voor te zorgen dat er
er tien jaar voldoende
50 üticiilturele kinderpro-
50 mma's op de televisie
55 ia, begint dit weekeinde in
501 Victoria Hotel in Amster-
5( m onder de titel 'Kind en
ur' de eerste opleiding
5( ïr het schrijven van televi-
drama voor een multicul-
eel publiek.
(ind en Kleur is een initia-
f van het Stimulerings-
ids Nederlandse Culturele
iroepproducties in sa-
01 inwerking met het Maurits
iger Film Instituut. Doel
de vijf maanden duren-
cursus is om programma-
'cers kennis op te laten
'n in het schrijven van te-
iedrama voor allochtone
eren.
eer dan 150 film- en te-
siemakers hebben zich
iddels aangemeld.
theater recensie
wunand zeilstra
'Spotgeesten' van Noël Coward Regie.
Andy Daal Spel Trudy Labij, Kees Coo-
len, Bea.Meulman, Anne-Mieke Ruyten,
Will van Seist, Francine Dreessen en Kata-
rina Justic Gezien: 15/12, Schouwburg,
Leiden Nog te zien 15 t/m 20 december,
Koninklijke Schouwburg, Den Haag.
Laat Trudy Labij flink kwaad
worden en je kunt smakelijk om
haar lachen. Deze actrice bezit
de gave om een zaal te laten ge
nieten van haar woede-aanval
len. Het is bijvoorbeeld prach
tig om te zien hoe zij haar echt
genoot sissend tussen haar tan
den voor 'astrale bigamist' uit
maakt. In zekere zin heeft ze
gelijk. De eerste vrouw van haar
man, die al enige jaren geleden
is overleden, keert als geest te
rug. Haar man is dus met twee
vrouwen tegelijk getrouwd: één
van hiér en één van gene zijde.
Het is niet verwonderlijk dat
zoiets niet goed kan gaan.
Noël Coward raapt heel wat
flauwekul bij elkaar. Dat ge
beurt echter zo geraffineerd dat
je je moeiteloos laat meeslepen
en in al die onzin met graagte
gaat geloven alsof het de ge
woonste zaak van de wereld
zou zijn. 'Spotgeesten' heet het
bijna zestig jaar oude blijspel
dat nog altijd bij een groot pu
bliek in de smaak blijkt te val
len.
De enscenering doet denken
aan de blijspelstijl van de voor
malige Haagse Comedie die het
uitbrengen van dit soort reper
toire tot een eigen specialiteit
had ontwikkeld. Sierlijke ele
gantie voerde daarbij de boven
toon. Kees Coolen in de rol van
de geplaagde echtgenoot heeft
jarenlang in deze stijl ervaring
kunnen opdoen bij het ter ziele
gegane Haagse gezelschap. Die
lichtelijk joyeuze speelstijl komt
hem hier goed van pas. Maar
ook Francine Dreessen met vele
dienstjaren bij de Haagse Co
medie heeft als de vrouw van
het doktersechtpaar dat op be
zoek komt, een uitermate be
scheiden rolletje. Maar ook de
ze puur dienende rol wordt met
toewijding gespeeld.
Een beetje exclusievere kle
ding en een smaakvol ingericht
decor zijn onlosmakelijk met
een dergelijke aanpak verbon
den. Met recht kun je dit welis
waar ouderwets amusement
noemen. Maar zo consequent
in quasi-bekakte stijl verpakt
dat je dergelijk klassiek reper
toire onmogelijk achterhaald
kunnen noemen. Het is ook nu
nog leuk.
In alle keurigheid komen ove
rigens langzaam maar zeker
barstjes. Zo overheerst aanvan
kelijk een nette conversatie
toon. Alleen Trudy Labij valt als
het ware wel eens uit haar rol
en doorspekt haar keurig «pra
ten met af en toe een kreet die
voor perfect tegenwicht zorgt.
De ironische component van
het stuk is nu eenmaal bij haar
in goede handen. Op die ma
nier heeft ze toch weer de dra
gende rol van deze productie,
waarin ze de aardse tweede
Spotgeesten met Anne-Mieke Ruyten, Bea Meulman en Rien Bekkers.
echtgenote van de mannelijke En tegenover haar Onaardse ri-
hoofdrolspeler mag vertolken, vaal mag ze af en toe heel
foto ben van duin
al als rijksmonument aangewe
zen.
De fabriek wordt gerestau
reerd en verbouwd tot een Ont-
werpfabriek, een verzamelge
bouw voor communicatie en
design. De gemeente gaat voor
de restauratie een'subsidie aan
vragen van 5 miljoen gulden bij
de staatssecretaris voor cultuur.
De Van Nellefabriek werd ge
bouwd tussen 1925 en 1931.
Het complex, dat werd ontwor
pen door de architecten J.
Brinkman en L. van der Vlugt, is
een schoolvoorbeeld van het
Nieuwe Bouwen.
amsterdam anp
Een meerderheid van de Am
sterdamse gemeenteraad wil
jaarlijks 1.65 miljoen gulden
uittrekken voor cultuur in de
stad. Zo willen ze 3,5 ton uit
trekken voor debutanten en
vooral allochtone kunstenaars.
Een even groot bedrag moet
naar meer cultuur in buurtthe-
aters in de stadsdelen. De rest
van het geld gaat naar de pro
grammering van instellingen
variërend van het Pianolamuse
um tot Cinekid. Het plan moet
onder andere worden gefinan
cierd met opbrengsten van het
Grondbedrijf.
De Amsterdamse gemeente
raad wil verder dat het Stedelijk
Museum de prijs voor een toe
gangskaartje verhoogt. De afge
lopen jaren leed het museum
respectievelijk 1,4 en 1,9 mil
joen verlies.
