De dood tentoongesteld
Te
Gesprek van de Dag
Kerst maakt
depressief
Kalkoen gered voor kerst
Zingende kerstman eife
'Magie kerstboom' popi
DINSDAG 12 DECEMBER 2000
bommen tanr
Crisis in Israël
In Israël is ogenschijnlijk niets meer hetzelfde als een
jaar geleden. Het land is in oorlog met de Palestijnen.
De economie sukkelt. Premier Barak heeft voor zijn ei
gen baan nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Zijn ver
slagen rivaal Netanyahu is terug in de belangstelling.
En PLO-leider Arafat wil pas weer over vrede praten als
de verkiezingen achter de rug zijn. De crisis in de Israë
lische politiek is kortom compleet, maar dat is niet
voor het eerst en vermoedelijk ook niet voor het laatst.
Daar kunnen nieuwe verkiezingen niets aan verande
ren.
Hoewel Ehud Barak vorig jaar als 'vredespremier' de
verkiezingen won, gebiedt de realiteit te zeggen dat uit
gerekend hij de vrede om zeep heeft geholpen. Zijn
enige wapenfeit is de eenzijdige terugtrekking uit Zuid-
Libanon. Daar staat tegenover dat hij het vredesproces
zwaar heeft belast met de bouw van een in de Israëli
sche geschiedenis ongekend hoog aantal nederzettin
gen in de bezette gebieden. Oslo, waar de basis werd
gelegd voor het nu vastgelopen vredesproces, heeft de
Palestijnen weliswaar wat land opgeleverd, maar voor
het overige vrijwel niets. Integendeel, economisch zijn
de Palestijnen de afgelopen jaren alleen maar meer
achterop geraakt.
Het is te hopen dat het parlement het door een wets
wijziging of door zichzelf te ontbinden mogelijk maakt
dat de nu herboren rechtse leider Netanyahu aan de
verkiezingen kan deelnemen. Wellicht dat door een
confrontatie tussen Barak en Netenyahu de rol van de
talloze kleinere partijen kan worden beperkt. Het zijn
immers die partijen die sinds jaar en dag de politieke
hoofdstromingen aan een meerderheid moeten helpen
en ze zo in feite in gijzeling houden.
Van Netanyahu valt niets anders te venvachten dan
onverzettelijkheid. Barak heeft nog een kans om te be
wijzen dat hij bereid is een Palestijnse staat te accepte
ren in ruil voor veilige Israëlische grenzen. Dan moet
hij de verkiezingen ingaan met een alles-of-niets cam
pagne en weigeren ooit nog in een regering de gevan
gene te zijn van nationalistisch-rechts.
eletlsie
Exclusief Kevin
Voor Wil is het nog steeds de mooiste film ooit: Dances
with wolves. Schitterende natuuropnames, dramatische
indianenverhaal, maar vooral: Kevin Kostner.
Ja, sorry hoor. Iedereen die nu misselijk wordt, haakt
maar af. Er zijn nu eenmaal filmsterren waar Wil al
leen maar bij kan zuchten. En ondanks zijn afschuwe
lijk knauwerige Amerikaans is Kevin er daar één van.
Logisch dus, dat de aankondiging in de televisiegids van
een interview met deze filmster door Mariene (ie Wou
ters Wil in grote beroering bracht.
Helaas was de teleurstelling achteraf net zo groot. Wat
nou Marlène Exclusief! Die naam verdient het nieuwe
programma van deze Belgische dame niet. Het gesprek
was netzo exclusief als een bontmuts in Siberië, ais ap
pelmoes op de menukaart van Van der Valk. Dertien in
een dozijn' was een betere titel geweest. En niet alleen
omdat een vraag als 'was het je droom om acteur te
wordenal honderd keer is gesteld.
Het begon al met de binnenkomer: 'Je bent erg atletisch,
is golf een passie voor je?' Kan iemand het verband ont
dekken tussen de tivee delen van deze vraag? En deze
dan: 'Ben je een feestbeest?' Da's toch eerder vraag zeven
bij een versierpoging in een kroeg.
Wat Kostner ervan vindt dat hij tot meest erotische man
is uitgeroepen, dat willen we weten van deze wat brave
en bloedserieuze acteur'. Helaas werd de interviewster
zenuwachtig van Kevins pikante toespelingen en liet ze
de camera stoppen met draaien. Ach, in doorvragen was
ze toch al geen ster gebleken. En ook een stoeierige po
ging van de acteur om wat spontaniteit uit Marlène
Marionet te krijgen liep op niets uit. Halsstarrig hield ze
vast aan haar vragenlijstje.
Ze werd ervoor gestraft. Halverwege een volgend gesprek
kon ze geen woord meer uitbrengen. Haar stem was
weg. Net goed.
Kevin vond het een goed interview, zei hij na afloop.
Pm-
Een acteur is van zijn voetstuk gelazerd. Een puberidool
bij kt een nietszeggende veertiger met futloos haar en een
bollend buikje.
En dat is allemaal jouw schuld, Marlène.
Ontdekking
Een groot aantal mensen raakt in
grote psychische problemen met
kerst. Een onderzoek door een
Britse hulporganisatie wijst uit dat
voor veel mensen de feestdagen
uitlopen op stress en depressie.
Dit meldde de BBC zondag.
Meer dan een op de rijf onder
vraagden heeft last van kerststress
en 7 procent voelt zich ronduit
depressief. Een op de tien mensen
haat kerst. De peiling is uitge
voerd door het gerenommeerde
onderzoeksbureau Mori onder
ruim 2000 personen.
Vooral weduwen en mensen die
een scheiding achter de rug heb
ben, lopen statistisch een grote
kans op een kerstdepressie. Bo
vendien kijken meer vrouwen (38
procent) negatief aan tegen de
feestdagen dan mannen (27 pro
cent).
De Britse liefdadigheidsinstelling
The Samaritans, die het onder
zoek liet uitvoeren, bereidt zich
voor op drie telefoontjes per mi
nuut van mensen in geestelijke
nood. Vorig jaar belden alleen al
op Eerste Kerstdag 3700 mensen
de hulplijn.
De Britse kalkoen Biscuits weet alvast zeker dat hij dit jaar niet met kerst wordt opgegeten. Hij her
stelt van een operatie die artsen van het medische centrum voor dieren van de Universiteit van Cam
bridge hebben uitgevoerd. De kalkoen had een gebroken been en kreeg onder narcose (zeer zeld
zaam bij kalkoenen) een ijzeren pin in zijn been. De kalkoen maakt het goed, hij loopt alleen een
beetje mank. foto epa sean dempsey
Een zingende, plastic kerst
man op de eettafel, een onop
houdelijk ronddraaiende en
van kleur verschietende kunst
kerstboom in de vensterbank.
Bij de eerste kerstviering van
de 21ste eeuw lijkt de Neder
landse consument alle
schroom overboord te gooien.
,,De Nederlander durft dit jaar
uitbundig Kerstmis te vieren",
constateert P. van den Dries-
sche van warenhuisketen
Blokker. „Dat is bijvoorbeeld
ook te merken bij de verkoop
van kerstverlichting. De trap
jeskandelaar voor in de ven
sterbank is uit. De 'kerstslan-
gen', zeven tot negen meter
lange lichtkabels waarmee de
complete voorgevel kan wor
den verlicht, gaan als zoete
broodjes over de toonbank. De
zingende kerstman en de van
glasfiber gemaakte Magie
kerstboom verkopen wij dit
jaar voor het eerst, maar ze
zijn nu al een succes."
Bij Vroom en Dreesmann stor
ten de klanten zich massaal op
de 'moderne' kerstboomver
sieringen, stelt inkoper N. Seu-
ren vast. „Bij die versi
gaat het niet alleen on
tuurschoentjes, maan
brilletjes en ordinaire
tjes. Veelkleurige kers
verlichting is eveneen
pulair. De Nederlandf
zijn kerstboom heleni
Niet alleen in het wan
ook bij de kerstbooml
laar trekt de consume
portemonnee uitbuni
open dan voorheen. 1
tief dure, blauwgrijze!
sche spar en de uit D*
ken geïmporteerde, n
zilverspar (waarvoor
al gauw zo'n dertig to
tig gulden neertelt) wi
volgens bestuurslid A
van de Nederlandse B
Boomkwekers steeds 1
verkocht dan de traditr
groene fijnspar. „Ook
het soms nog wel een<
een klant duidelijk te
dat we een boom waai
twaalf jaar is gekweeki
lijk niet voor 7,50 guld ir
nen verkopen."
Noodzaak en nut van een openbare les anatomie
Een openbare les in anatomie aan de hand van
echte lijken. Dat wordt gegeven in Oberhausen,
een uurtje rijden over de Duitse grens, waar de
omstreden tentoonstelling Körperwelten is ver
lengd tot 28 januari 2001. Voor Nederlandse
geïnteresseerden is dit voorlopig de laatste mo
gelijkheid de preparaten van de Duitse ana
toom professor Günther von Hagens te bewon
deren dan wel te verwerpen. De vraag naar de
zin en toelaatbaarheid daarvan houdt de ge
moederen al drie jaar bezig.
o
„Fantastisch. Ik heb dit nog
nooit zo gezien." Jan Scheerder
(52), technisch adviseur op de
afdeling thuisbeademing van
het Utrechts Medisch Centrum
is zichtbaar onder de indruk.
Hij staat bij het geprepareerde
lichaam van een man die zijn
eigen, afgestroopte huid om
hoog houdt.
Met zijn vrouw Maria en zijn
twee dochters Maeke en Famke
is hij deze morgen vroeg van
zijn woonplaats Zeist naar
Oberhausen gereden voor een
bezoek aan de tentoonstelling
Körperwelten. Ook zijn vrouw
werkt in het Utrechtse zieken
huis. Zijn twee dochters stude
ren medicijnen. Een van hen
had enthousiaste verhalen ge
hoord over de tentoonstelling,
dus een bezoek leek hen ook
wel leuk.
Bij binnenkomst is de stem
ming onder de bezoekers ge
dempt. Oog in oog met het ont
velde lichaam van een gestorve
ne wordt als vanzelf stilte in
acht genomen. Pas na enige
tijd, als de gewenning intreedt
en de behoefte tot communice
ren het wint van het intuïtieve
respect voor de dood, wisselen
bezoekers verbaal hun ervarin
gen uit. Als er sprake is van sen
satie -en het is moeilijk voor
stelbaar dat iemand die bij het
zien van de geprepareerde li
chamen niet ondergaat- dan
worden ze individueel en zon
der ophef beleden.
Soms kan een bezoeker bij de
aanblik van kapotgerookte lon
gen, een door tumoren inge
drukte hersenhelft, een door
prostaatkanker aangetast ge
slachtsdeel of een door alcohol
vernietigde lever een geluid van
schrik of weerzin niet onder
drukken. Sommige gezichten
tonen angst en huiver. Verba
zing, bewondering en ontzag
overheersen echter in de Gar-
tenDOM, een rond koepelge
bouw van glas en staal in de in
dustriële periferie van Ober
hausen.
In geplastineerde vorm ogen de
menselijke organen en het
weefsel star en droog als een
stokvis en ontberen ze hun le
vende glans. De volgens de me-
thode-Von Hagen geconser
veerde stoffelijke overschotten,
waarbij lichaamsvocht wordt
vervangen door kunststof, zijn
doder dan de dood waarvan wij
ons een voorstelling proberen
te maken. En het is juist dit on
grijpbare en onaanraakbare van
de dood dat ook in deze ten
toonstelling zijn geheimen wei
gert prijs te geven. Daarvoor
zijn de doden in de Garten-
DOM te zeer beroofd van wat
hen herkenbaar maakte als
mens en volledig teruggewor
pen op hun biologische functie
en motorische mechaniek. In
de veelheid en gedetailleerd
heid van het tentoongestelde
wordt het lichaam een ding dat
is afgesneden van zijn vitale be
trekkingen.
Medici en studenten medicij
nen wisten dat al. Ter verdedi
ging van zijn tentoonstelling,
die bij haar première in 1998
een storm van ethische bezwa
ren losmaakte, voert Von Ha
gen aan dat hij een groot en
der begrip van zijn eig
lijkheid in een wereld
kunsteld, volledig geri
seerd en geanonimise [J(
schrijft hij.
Von Hagen denkt teve le
zijn 'beelden' het idea e!
Griekse kunst overtrof31
Waar de Grieken de bi53
van het ideale mensbff50
streefden in marmer
lichamen zijn, meentl Af
op de kunstkenner ko >1<
gemanipuleerde prep 2(
over als vormen van p
en, erger, als perverse
om met mensenvlees
te willen imiteren.
Daarbij leiden zijn kui it
suggesties de preparai lit
hun primaire doel enn
studenten te instruere Ji
vertrouwd te maken n fd
anatomie van het mei 01
chaam. Het lukt Jan Si 01
en zijn gezin dan ook 19
staan bij en uitvoerig
over een fragment vai e
spierstelsel, de hersen
schedelholte, een geoj y
borstkas met hart, Ion
darm en strottenhoofi -
bij het zien van het
geopende lichaam vai n"
ge vrouw met in haarl p
der een acht maandei j
by slaat de aarzeling t( a(
„Ik vind dit niet helen
zegt Maria Scheerder,
willen weten waaraan
vrouw is overleden, vifll
zich hier heeft
Hoewel de meeste col
Von Hagen diens tech
prestaties bewonderei11
zij de noodzaak en nu !s
in twijfel. Geavanceen
technieken en compui11
ties maken het gebruil
te lichamen bij het an |u
onderricht meer en m
bodig. Ook de instruc
voorlichtende waarde
mondig publiek een blik wil
gunnen in het tot dan toe geslo
ten domein van de medicus en
wetenschapper. Opdat ook de
buitenstaander zich een beeld
kan vormen van de inwendige
mens. Honderdduizenden
nieuwsgierigen hebben die
kans inmiddels benut. Maar
Von Hagen streeft een nog ho
ger doel na. „Het biedt ieder
voor zich een beter, aangrijpen-
tentoonstelling wordt j
Volgens hen kan een I J
welijks weten wat hij
met de gedetailleerde
sche informatie die hi i
perwelten zo onverhu t
zich heen krijgt.
GOPERT VAN COLMJON H
M,
enselijk
Beste mensen'. Het eerste muziekinstrument was
de boom. Op een dag ontdekte iemand dat bo
men geluid maakten als je er met een stok op
sloeg. Vanaf die dag sloegen de mannen van het
dorp met stokken op bomen. Tot een van hen
ontdekte dat een bepaalde boom, een
O holle, een luider en mooier geluid
maakte. Eén plus één is twee. Zo ont
stond de houten drum, een draag-
baar stukboom dat de door de be
spelerzelfwas uitgehold. En de
L evolutie ging door.
De dierenvellen die de dorpe
lingen voor van alles en nog
wat gebruikten werden altijd
eerst schoongemaakt en opge
spannen in de zon. Op een
dag gaf iemand een tikje tegen
zo'n strak vel en hoorde een
rommelend geluid. Eureka.'
Over de holle houten trom werd
een vel gespannen en er ontstond
een nog mooier klinkend slagin
strument. Zolang als ik mij her-
inner heb ik de pest gehad aan
j historische verklaringen en recon-
structies van het bovenstaande type.
Ten eerste is er het woord 'ontdekken'. Hoe kan
iemand niét ontdekken dat een boom geluid
maakt als je er met een stok op slaat?
Toch is de wereld vol van documentaires en
kinderboeken, waarin pijlen en bogen worden
ontmaskerd als primitieve violen en waarop
een dag de mensen ontdekken dat je nat wordt
van regen en besluiten om berenvellen te gaan
dragen. Het is een verklaring die ieder kind van
vier zelf kan bedenken, en toch doen geleerden
er onbegrijpelijk gewichtig over. Hun tweede
tactiek om het onachterhaalbare verleden te
verklaren is het juist het geheimzinnig maken
van alles. Een zeer goede verklaring voor de
vorm van de pyramide is dat het een stapelvorm
is die stabiel blijft. Maken we de pyramide te
steil, dan stort hij in. De onderkant zakt uit.
Maken we hem te vlak, dan duurt het te lang
voor hij hoog is. Een farao die indruk wil ma
ken, een zeer menselijke eigenschap, komt er na
enig proberen vanzelf achter hoe hij dat gewen
ste verpletterende effect met zo weinig mogelijk
stenen en minimaal instortingsgevaar bereikt.
Zo, dus. Ook is hetgeen opzienbarende gedach
te om, als je dan toch kan kiezen, de pyramide
netjes oost-west-noord-zuid te bouwen. Hier is
de banale verklaring zoals van de boomtrom
mel juist weer een hele goede, maar nee. De go
denwereld, de astrologie en hordes buitenaardse
bezoekers worden opgetrommeld om een drie
hoekige hoop stenen begrijpelijk te maken. Of
neem nu de man die ik, op TV, zag zitten op een
rots in de Via Mala, een nauwe doorgang met
woeste rivier van de Sint Bernhard naar het
noorden. Al duizenden jaren gebruiken reizigers
deze passage en sommigen van hen hebben op
rotsen concentrische cirkels getekend. Is te doen.
Je passer is een stukje hout. Je draait een scherp
hard steentje met het houtje mee om het mid
delpunt. Ziedaar, een perfect cirkelvormige kras
en hakken maar. Het hoeft geen grotere religieu
ze betekenis te hebben dan hedendaagse graffiti
op een tunnelmuur. Ze verveelden zich gewoon.
Net als graffiti-artiesten en stoelbekladders, ook
al mensen die vaak eikaars voorbeeld volgen.
Waarom zouden ook niet een handvol van die
miljoenen passanten in cle Via Mala dat gedaan
hebben? Je bent halverwege Rome en Trier, je
ziet een rots met concentrische cirkels en maakt
er zelf ook een paar. Als je terugkomt is die roos
van cirkels er nog. Dat vinden mensen leuk, om
een spoor achter te laten. De deskundige in de
documentaire werd bijna boos toen de intervie
wer hem deze opzienbarende theorie voorlegde.
De Britse schrijfster JO
ANNE ROWLING, au
teur van de zeer succes
volle Harry Potter-reeks
heeft een ontmoeting
met de Britse koningin
afgezegd. Reden is ziek
te van haar dochter Jes
sica (7). Rowling zou
vandaag op Buckingham
Palace onderscheiden
worden voor haar 'ver
dienste voor de kinderli
teratuur'. De 35-jarige
alleenstaande moeder
en multimiljonair zei
haar dochter 'niet alleen
te willen laten'.
Buckingham Palace
toonde begrip voor het besluit.
Rowling kan haar onderschei
ding nu in februari afhalen.
De 30-jarige toetsenist
nist AXEL LINDELAUF I
Limburgse popgroep V( 1
is in de nacht van zond e
maandag bij een auto-( e
aan de dood ontsnapt,
te van Spaubeek (Zuid- >i
belandde zijn auto nae
ondersteboven in eens
delauf was op weg naar
dat hij aan tv-opnames
gewerkt. Lindelauf verl
een snelheid van 1201
per uur de macht overt
toen zijn auto slipte. D
weer heeft de muzikan
wrak bevrijd. Lindelauf
deld in een ziekenhuis
len aan snijwonden en
kneusde arm, maar kol
alsnog naar huis. De to
moet het even kalm a
