'Hoogovens moet zich van de Britten ontdoen'
CORUS
aan het Noordzeekanaal: Corns IJmuiden.
foto united photos de boer michel schnater
VAN HOVE RONALD FRISART
Bij Corns vlogen deze week twee toplieden de laan uit. Ze lieten het staal- en aluminiumconcern steeds
verder in het moeras wegzakken, zonder krachtig in te grijpen. Zo'n ingreep komt er nu wel aan: massa
ontslag in de Britse staalindustrie. De toekomst van de Nederlandse Corus-tak is daarmee echter niet
veiliggesteld. Het voormalige Hoogovens moet iets ondernemen, anders gaat het ten onder.
zilvergrijze limousine brengt Fokko
Duyne woensdag van Schiphol naar
uit witte bakstenen opgetrokken vvo-
in Wassenaar. Eenmaal in veilige ha-
aat de afgedankte topman van de Brit-
ederlandse staalreus Corus zich niet
rzien. Zijn echtgenote wijst verslagge-
vriendelijk doch resoluut de deur. Via
Corus-voorlichter laat van Duyne die
id weten dat hij 'absoluut met rust' wil
len gelaten. Wat na dertig jaar trouwe
govens-dienst de bekroning van zijn
ère had moeten worden, is uitgelopen
en bittere deceptie.
juni 1999 leek alles zo mooi. Van Duy-
oen nog leidsman van Koninklijke
govens, schilderde die dag op een
1 conferentie in het Amsterdamse Hil-
piotel met gouden penseelstreken de
Dmst van het fusieproduct. In samen-
ing met met collega John Bryant van
sh Steel had hij die 'love baby' op sta-
'ezet. De twee concerns zouden elkaar
mllen en versterken, verzekerde Van
ne het toegestroomde persvolkje,
lersoonlijk vlak liep het gesmeerd tus-
le hoogste staalbazen aan beide zijden
de Noordzee. Bij hun eerste ontmoe-
in april 1998, klikte het meteen. De
erlandse econoom Van Duyne was kort
ren aangetreden als bestuursvoorzitter
Hoogovens, Bryant zou dat per 1 janu-
999 worden bij British Steel,
n dat jaar beraadslaagden de twee in
liepste geheim over een mogelijk sa-
gaan van beider concerns. Concerto
nden ze de operatie. British Steel duid-
ze aan als Brahms en Hoogovens als
del. Mannen blijven toch een beetje
ens, ook al zijn het dikbetaalde cap-
of industry. Een fusie zou het beste
concludeerden de twee in mei vorig
Lt Een maand later werd het voornemen
amensmelting wereldkundig gemaakt,
rtober ging het in omvang derde staal-
:em ter wereld van start. Corus was ge-
'n.
(te) harde noot om te kraken, was voor
nderhandelingsteams de topstructuur
de nieuwe onderneming. Uiteindelijk
1 besloten dat Van Duyne (nu 58) en
nt (57) gedurende vier jaar gezamenlijk
ntwoordelijk zouden zijn voor de dage
leiding. De eerste twee jaar zou van
ne een half treetje hoger staan dan zijn
e collega, de volgende twee jaar zou
de rollen omgekeerd zijn. En na pen-
ering van de beide grondleggers zou
tieuwe kapitein het roer overnemen,
alles onder toezicht van een raad van"
missarissen, waarin Brian Moffat de
e viool speelde. Sir Brian kende het
pen van de zweep. Hij was van 1991 tot
luari 1999 Bryants voorganger bij Bri-
Steel.
s afgelopen dinsdag zijn die verhou-
en radicaal veranderd. De commissa-
n hebben Van Duyne en Bryant eruit
anjourd. Aan 15 Great Marlborough
"it in Londen trekt Sir Brian (60) voorlo-
veer zelf aan de touwtjes. In dezelfde
'aring waarin hij dat wereldkundig
kte, kondigde hij ook een drastische
■ring van het Britse Corus-tak aan. Er-
1 tussen de zes- en tienduizend staalar-
ers zullen hun gewezen bazen Van
tie en Bryant volgen. Met als niet ge-
onbelangrijk verschil dat de werklie-
het zullen moeten doen met een ander
'er afvloeiingsregeling dan de twee ver-
ten toplieden. Volgens berichten in de
'6 pers krijgt Bryant 3,5 miljoen gulden
•Het ligt in de rede dat Van Duyne's
'en handdruk ongeveer even ferm zal-
Zo zijn in ondernemersland nu een-
ilde manieren.
Dank voor bewezen diensten kunnen de
goudgerande regelingen voor de ex-toplie-
den moeilijk worden genoemd. Bestuurder
Alex van der Molen van vakorganisatie De
Unie heeft 'persoonlijk veel waardering'
voor Van Duyne vanwege de manier waar
op Hoogovens mede onder zijn verant
woordelijkheid in de jaren negentig werd
omgebouwd van een concern in adem
nood tot een florerende onderneming. Bri
an Moffat oordeelt echter beduidend min
der rooskleurig over Van Duyne en Bryant.
Volgens Sir Brian had het directieduo on
voldoende in de gaten dat het zeer voortva
rend spijkers met koppen moest slaan. Het
is het bekende verhaal van de twee kapi
teins op één schip die maar niet tot de
noodzakelijke daadkracht kunnen komen.
In de periode vóór het heengaan van Van
Duyne en Bryant is het er in de besloten
heid van de Corus-directieburelen niet
zachtzinnig aan toe gegaan. „Ik heb begre
pen", zegt vakbondsbestuurder Jos Duyn-
hoven van FNV Bondgenoten, „dat Fokko
van Duyne bepaald niet in goed overleg is
opgestapt, en dan druk ik me nog voorzich
tig uit." Iemand die zeer dicht bij het vuur
zit maar anoniem wil blijven, bevestigt dat.
Als er spanningen op de markt zijn, is het
volgens deze anonymus logisch dat ook in
tern spanningen ontstaan. Met deuren is er
misschien net niet geslagen, maar dat het
er hard aan toe is gegaan, staat wel vast.
De door Sir Brian geëiste daadkracht was
Fokko van Duyne: tegenwoordig thuis in
Wassenaar in plaats van aan het stuurwiel in
Londen.
foto united photos.de boer poppe dé boer
en is bij Corus vanuit ondernemersstand
punt inderdaad hard nodig. Na de opge
wekte klaroenstoten waarmee het fusiekind
aan den volke werd gepresenteerd, raakte
het immers onmiddellijk in moeilijkheden.
En die problemen zijn alleen maar groter
geworden. In de eerste negen maanden
van dit jaar leed Corus een miljard gulden
verlies. Het voormalige Hoogovens boekte
wel een winst van ongeveer 400 miljoen
gulden, maar dat viel in het niet bij de 1,4
miljard verlies van de Britse Corus-tak. De
toestand was zo belabberd dat een obliga-
- tielening waarmee Corus 500 miljoen euro
in kas hoopte te krijgen, moest worden te
ruggetrokken omdat beleggers er geen be
langstelling voor hadden.
Een jaar na de aankondiging van de fusie
was de stemming onder de Britse staalar-
beiders dan ook ver beneden peil. In juli dit
jaar kon een delegatie van FNV Bondgeno
ten dat waarnemen op het congres van de
Britse collega's van de Steel Trade Unions
Confederation (STUC). Een vakbondsman
uit Wales besloot zijn toespraak aldus:
„Welkom aan boord van de Titanic".
De passagiers die in 1912 in Southampton
de loopplank van de echte Titanic betra
den, konden niet weten dat ze in de Atlan
tische Oceaan ten onder zouden gaan. Met
de managers die Hoogovens en British
Steel samenbrachten, ligt dat anders. Zo
werd afgelopen zomer in MaxiMail, het
blad voor FNV-leden bij Corus IJmuiden,
opgemerkt dat al voor de fusie bekend was
dat het Britse pond ongunstig hoog stond
ten opzichte van de euro - wat de Britse
staalexport parten speelt - en dat tal van
vestigingen van British Steel lang niet effici
ent genoeg draaiden.
Tot degenen die vanaf het begin geen fidu
cie hadden in de Brits-Nederlandse staalfu-
sie behoort H. Schenk, hoogleraar indu
striebeleid aan de Katholieke Universiteit
Brabant in Tilburg. Twee maanden geleden
legde hij in deze krant uit dat de Hoog
ovens-top zich gek heeft laten maken door
beleggers die 'in andere sectoren grote
winsten op korte termijn zagen ontstaan
door overnames en dat ook van Hoogovens
eisten'. Schenk wees er op dat uit interna
tionaal onderzoek naar 12.000 fusies is ge
bleken dat slechts vijftien procent van die
samensmeltingen succesvol zijn. Volgens
de hooggeleerde was er geen enkele reden
om te veronderstellen dat Corus meer dan
vijftien procent kans op succes zou heb
ben.
Half september vorig jaar liet Corus-top-
man Van Duyne blijken dat ook bij hem het
heilig vuur enigszins was getemperd. Op de
vraag of hij de fusie succesvol vond, ant
woordde hij: „Je kiest voor de strategisch
juiste richting, maar of het een succes
wordt, moet nog blijken. Dat weten we pas
over een aantal jaren. Maar ik verwacht het
wel".
Aad van der Velden, die begin jaren negen
tig als topmanager de sanering bij Hoog
ovens voor zijn rekening nam, was met die
zelfde verwachting aan het avontuur be
gonnen. Maar eerder dan Van Duyne
kwam hij van een koude kermis thuis. Het
heetten 'persoonlijke motieven' te zijn die
hem afgelopen herfst noopten de Corus-
leiding te verlaten en met vervroegd pensi
oen te gaan. In werkelijkheid kwam hij eer
der dan zijn medebestuurders tot de slot
som dat, om Corus gezond te maken, het
mes diep in de Britse tak moest worden ge
zet. Voor dat standpunt kreeg hij echter on
voldoende steun. Naar verluidt heeft vooral
de uit Wales stammende John Bryant zich
gekant tegen sluiting of drastische afslan
king van Corus-fabrieken in zijn land van
herkomst. Van der Velden hield daarop de
eer aan zichzelf.
Ook op zijn laatste werkdag was de vol
bloed Hoogovens-man nog wel overtuigd
van de juistheid van het fusiebesluit. Maar
in zijn afscheidsrede plaatste hij er op 31
oktober enkele pittige kanttekeningen bij.
Van der Velden zette uiteen dat het best
mogelijk is met winst staal te maken, als
maar de juiste benadering wordt gekozen.
Om te beginnen moeten de geschikte
markten worden uitgezocht. Dat kan een
sector als de auto-industrie zijn, maar ook
een land, bijvoorbeeld Groot-Brittannië.
Vervolgens moet de staalproducent in die
markten klanten selecteren en zijn 'pro
ductiecapaciteit aanpassen aan de behoef
ten' van die klanten. 'Moeilijke en impopu
laire keuzes' noemde Van der Velden in dat
verband 'eigenlijk vanzelfsprekend'.
Zijn medebestuurders begrepen ook wel
dat er in Engeland en Wales iets grondig
mis was (en is). De productiecapaciteit van
Corus is daar ongeveer het dubbele van wat
nodig is voor de Britse staalmarkt. Niet
voor niets gaan analisten er nu van uit dat
zeker twee grote Britse Corus-staalfabrie-
ken - waarschijnlijk die in Llanwern
(Wales) en Teesside (Noord-Engeland) -
binnenkort worden gesloten. De overcapa
citeit in het Verenigd Koninkrijk dwong Co-
rus het afgelopen jaar ongeveer de helft van
het geproduceerde staal uit te voeren naar
het Europese vasteland. Als gevolg van de
hoge koers van het Britse pond ten opzich
te van de euro gebeurde dat met een verlies
van 3,5 miljoen gulden. Per dag! Voorts
kampt het concern met dalende staalpijzen
in Azië en de Verenigde Staten.
Onder leiding van het duo Bryant-Van
Duyne ging de Corus-top desondanks niet
verder dan de kaasschaafmethode. In di
verse Britse vestigingen schrapten ze bij el
kaar, en met tussenpozen, zo'n 4.500 ba
nen. Veel minder dan Van der Velden no
dig achtte. „Van der Velden is geen man
van de kaasschaaf', zegt George Backer,
voorzitter van de centrale ondernemings
raad van Corus in Nederland. „Van Duyne
was dat in zijn Hoogovens-periode wel en
Bryant destijds bij British Steel ook."
Volgens de al eerder genoemde anonieme
ingewijde zijn Bryant en Van Duyne geen
watjes, maar drong de noodzaak van een
ingrijpende sanering niet tijdig tot hen
door. Dat het is uitgelopen op een botsing
tussen de toppers in de boardroom is op
zichzelf niet best voor Corus. Het concern
verliest de komende tijd terrein ten opzich
te van concurrenten, omdat het met zich
zelf bezig is in plaats van met producten en
klanten.
Het is echter een tussenfase waaraan niet
meer te ontkomen viel. Het afgelopen jaar
liepen de verliezen van dag tot dag hoger
op. De koers van het Corus-aandeel zakte
navenant. Begin deze maand was het aan
de Londense beurs liefst zestig procent
minder waard dan op 1 januari. COR-voor-
zitter Backer: „Sir Brian Moffat, zijn plaats
vervanger Henny de Ruiter en de andere
commissarissen zagen dat met lede ogen
aan. Zij kijken alleen naar de waarde van
het aandeel en het belang van de aandeel
houders".
Uiteindelijk werd dat Van Duyne en Bryant
- die door de koersval hun eigen opties
waardeloos zagen worden - afgelopen dins
dag fataal. Onder leiding van Sir Brian en
ex-Shell-topman De Ruiter zal het komen
de voorjaar rigoureus worden ingegrepen.
Bondsbestuurder Jos Duynhoven: „Men
sen van FNV Bondgenoten hebben net een
werkbezoek gebracht aan Britse collega's.
Ze kregen te horen dat Moffat iemand is
die niet van halve maatregelen houdt. Voor
De Ruiter geldt dat ook".
Stakingen om banen te redden, behoren tot
de mogelijkheden, want de Britse bonden
zijn zich deze week een ongeluk geschrok
ken. Toen de Corus-top eind augustus be
reid bleek een investeringsprogramma van
dik honderd miljoen gulden in de fabriek in
Llanwern door te zetten, leek de Britse vak
beweging gerustgesteld. „Dit is een blijk
van vertrouwen in de werknemers in Llan
wern", zei destijds secretaris-generaal Ken
Jackson van de Amalgamated Engineering
and Electrical Union (AEEU). Nu is de
stemming radicaal anders. Na een gesprek
met Corus-managers hanteerde bestuurder
Eddie Lynch van de Iron and Steel Trades
Confederation (ISTC) woensdag geharnaste
vakbondstaai: „We zijn niet bereid hele ge
meenschappen te laten wegvagen omdat
Corus op beloftes terugkomt".
In de Londense City, het financiële hart van
de Britse hoofdstad, wrijft men zich intus
sen in de handen. Direct na de aankondi
ging van de komende sanering veerde de
koers van het Corus-aandeel op. Moffat
verhoogde de beleggersvreugde door te
zeggen: „We hoeven niet per se het hele
productieproces van staal in eigendom te
hebben". Daarmee suggereerde hij dat Co-
rus overweegt delen van het concern te
verkopen.
De zakenkrant Financial Times deed er nog
een schepje bovenop. Ook de Corus-belan-
gen in de winstgevende sectoren roestvrij
staal en aluminium moeten worden ver
kocht, schreef het blad. Het rekende voor
dat dat 4,5 miljard gulden kan opbrengen.
Corus-bestuurder De Ruiter heeft de spe
culaties over het afstoten van de alumini-
umactiviteiten - een erfenis uit de oude
Hoogovens-boedel - overigens naar het rijk
der fabelen verwezen.
Desondanks is lang niet iedereen aan de
Nederlandse Noordzeekust gerust op de
toekomst. Niet in de laatste plaats omdat
beschermengel Van Duyne tegenwoordig
thuis zit in Wassenaar en niet meer aan het
stuurwiel in Londen. „Van Duyne heeft het
voor elkaar gekregen dat bij de fusie geen
gedwongen ontslagen zijn gevallen aan Ne
derlandse zijde", memoreert COR-voorzit-
ter Backer. „Tijdens de CAO-onderhande-
lingen in 1999 is vastgesteld dat de eerst
volgende vijfjaar geen mensen zomaar de
poort uit zouden gaan. Bij de fusie heeft
Van Duyne dat overeind weten te houden.
Hij heeft dat kunnen herbevestigen toen in
februari dit jaar onzekerheid bestond over
de werkgelegenheid in IJmuiden. Van Brit
se collega's heb ik naderhand begrepen dat
die daarop ontzettend jaloers zijn."
Alleen al daarom zouden uit de hoosbui die
de Britse staalindustrie te wachten staat
ook wel eens wat ijzige druppels in Neder
Al eerder dit jaar maakten leden van de Britse
vakbond AEEU zich grote zorgen over moge
lijk verlies van banen bij de grote staalfabriek
in Llanwern, Wales. foto adrian white
land terecht kunnen komen. Hoe irratio
neel dat ook zou zijn, er bestaat een gerede
kans dat de Britse vakbondsleiders niet zul
len accepteren dat alleen hun leden op de
keien komen te staan. Als pleister op de
wonde zouden de Corus-saneerders dan
ook wel eens de organisatie in Nederland
op de korrel kunnen nemen.
Bepaald somber is L. Bak, gepensioneerd
hoogleraar planning aan de economische
faculteiten van de Universiteit van Amster
dam, de Vrije Universiteit en de Katholieke
Universiteit Brabant. De aangekondigde
harde sanering in Groot-Brittannië be
schouwt hij als 'symptoombestrijding', een
lapmiddel. „Het schrappen van duizenden
arbeidsplaatsen haalt Corus niet uit het
moeras." Het echte probleem zit volgens
Bak ergens anders. „In het Verenigd Ko
ninkrijk produceert men alleen laagwaardi
ge staalsoorten, met een lage toegevoegde
waarde. Fabrieken die dat doen, vind je bij
honderden in de wereld. Ook in ontwikke
linglanden, waar ze het tegen een veel lage
re prijs kunnen."
De Britse Corus-poot moet naar Baks stelli
ge overtuiging de koers drastisch verleggen.
„Ze moeten producten gaan maken met
een hoge toegevoegde waarde." Te denken
valt bijvoorbeeld aan bekleed staal, zoals
de Corus-vestiging in Noord-Frankrijk
maakt voor de Franse en Duitse auto-indu
strie. De hoogleraar in ruste acht de Britten
echter ongeschikt voor zo'n ommezwaai.
„Ze zijn niet flexibel genoeg. De Britse vak
bonden werken absoluut niet mee aan zo'n1
vernieuwingsproces. Een voorbeeld: als
een Britse werknemer met behulp van een
lift sneller kan werken, dan doet-ie dat niet.1
Dat mag namelijk niet van zijn vakbond,
want die lift zou volgens de bond verlies
van arbeidsplaatsen kunnen betekenen. In
dat opzicht spelen Britse bonden een kwa
lijke rol."
Eigenlijk vindt Bak dat de Nederlandse tak
van het aluminium- en staalconcern zich
zelf van de Britten zou moeten ontdoen.
Wat hij voorstelt, is eigenlijk een radicale
variant van het idee van de centrale onder
nemingsraad van Corus Nederland om het
bedrijf in IJmuiden juridisch en financieel
los te koppelen van de Britse tak. Bak: „Ik
denk dat het het beste is wanneer het voor
malige Hoogovens zich uitkoopt. Dat zal
het een en ander kosten, maar daarbij kan
de overheid helpen. Den Haag kan bijvoor
beeld een beroep doen op fondsen van de
Europese Gemeenschap van Kolen en Staal
(EGKS). Vervolgens moet Hoogovens zich
richten op de wat duurdere staalsoort, zo
als non-ferro en chroomstaai."
Dat klinkt op zijn minst inspirerend. In
plaats van zich blind te staren op het 'min
der' van de komende ontslaggolf, zou de
Nederlandse Corus-poot zich moeten con
centreren op het 'meer' van nieuwe per
spectieven. Probleem is wel dat een van de
belangrijkste argumenten voor de fusie met
British Steel was, dat Hoogovens in zijn
eentje te klein zou zijn voor de toekomst.
Temidden van de steeds groter wordende
concurrenten zou deze parel van de vader
landse zware industrie kopje onder gaan,
benadrukten Van Duyne en de zijnen vorig
jaar.
Twee maanden geleden zette de Tilburgse
hoogleraar industriebeleid Schenk die stel
ling al bij het oud vuil: „De staalbedrijven
zijn al groot genoeg; samengaan levert geen
extra voordelen op". Zijn gepensioneerde
collega Bak wil nog wel een flinke stap ver
der gaan. Als de Nederlandse Corus-tak
zich niet van de Britten ontdoet, voorziet
hij 'het ergste' voor het voormalige Hoog
ovens. „Omdat er geen geld is voor nieuwe
investeringen zal dan het hele bedrijf er
aan gaan. En daarmee een groot gedeelte
van de IJmond."
John Bryant: vermeed harde ingrepen in de fa
brieken in Wales, foto epa andrew parsons
