apende techno-kloof tussen jong en oud
ZATERDAG 9 DECEMBER 2000
'Opa, je moet eerst klikken en dan slepen'
stammen zijn die niet meer snappen waar het te
genwoordig over gaat. Een gemiddelde advertentie
voor een computer vermeldt MHz, SDRAm, MP3,
Cachegeheugen, K56 flex modum 2xUBS, Polisili-
con TFT, Touchepad met scroll button, Jog Dial en
E-link. Ouderen zien jongeren met telefoontjes in
de weer, maar begrijpen niet waarom ze die niet
tegen hun oor houden. Sommige kleinkinderen
zetten hun verlanglijstje op hun eigen homepage.
En wat bedoelen ze daar in vredesnaam met web
cam, wapper en rewriter?
Jan (61): „Ik had geen idéé waar het allemaal
over ging." Hij heeft zich wel eens laten uitleggen
hoe je op internet iets kunt vinden. „Voor die jon
gelui is het zo vanzelfsprekend, dat ze er doorheen
sprinten. Dat gaat van hup, hup, hup, en dit en dat
en zus en zo. Kinderen weten er zo veel van, dat ze
het geduld niet hebben om het uit te leggen. Zij
zijn al klaar als ik nog bij het begin ben."
Docent Geereking: „Neem nou de reclame. Er
zijn onderhand hele blokken waarin alleen nog
maar Engelse termen door de lucht vliegen waar
van je steeds minder begrijpt. Ken je die reclame
waarbij de camera rond draait, je ergens op een
hoog gebouw steeds twee jongeren even voorbij
ziet komen met een bordje in hun hand waarop
een 06-nummer staat. Dan zeggen ze nog heel kort
iets. Ik vraag me af wie weet waar het over gaat. En
zo gaat het maar door. Vind je het gek dat vooral
ouderen steeds banger worden voor de moderne
technologie, ze kunnen het niet meer bijhouden."
De docenten houden de lessen zo eenvoudig
mogelijk. „Ga met het pijltje op het kruisje rechts
boven staan en klik dan." De bedoeling is dat de
cursisten leren iets te maken, het op te slaan en het
dan thuis op de computer weer te kunnen oproe
pen. En om hun angst te overwinnen. Sommigen
vertrouwen het nog niet helemaal. „Ik heb vier we
ken geworsteld en ik blijf een beetje bang om din
gen op te zoeken en op te slaan." Anderen slaken
een kreetje.Jaaaa, dit kan ik al."
Docent Van Schaik: „Ouderen willen vaak weten
hoe het werkt en dat maakt het extra moeilijk. Jon
geren interesseert dat niet. Die zeggen: het werkt,
en ze gaan er mee aan de gang. De meeste ouderen
willen eigenlijk liever helemaal niets met compu
ters te maken hebben. Ze vinden het eng en kil en
veel te ingewikkeld. Maar dan zien ze hoe hun
kleinkinderen ermee omgaan of dat zo'n kleinkind
berichtjes naar ze wil sturen via e-mail. Ja, dan ne
men ze toch ook maar een computer. Er zijn maar
weinig ouderen die uit zichzelf geïnteresseerd
zijn."
Marjo (58): „Ik heb altijd gezegd: computers in
teresseren me niet. Maar ja, als je tegenwoordig al
leen al in de Margriet kijkt, dan zie je overal verwij
zingen naar www punt dit en dat, en dan kun je
meediscussiëren.
Grada (72): „Straks gaat alles via internet. Het is
een wezenlijk onderdeel van het leven geworden
en ik wil daarmee in contact blijven. Hoe ouder je
wordt, hoe groter het gevaar dat je er bui
ten valt, dat je je gaat afzonderen en dat
wil ik juist niet. Ik wil in contact blijven
met de samenleving. Straks kun je
boodschappen doen via internet, en als
je je huis niet meer uit kunt is dat ge
weldig. Je moet een beetje vooruit
zien."
Jos (64): „Het is hartstikke leuk
hoor, en het gaat beter dan ik ooit had
gedacht, maar je rent nog sneller naar
je graf toe, want dit kost zóveel tijd."
DICK HOFLAND
David is jarig, hij is vijf geworden. Als
de juf vraagt wie er veel over compu
ters weet, steekt hij meteen zijn vin
ger op. „Ik kan de computer opstarten, de cd-rom
er in doen, en via het ikoontje het spel laten begin
nen. Je moet op Sesamletters klikken en dan raden
wat er staat. Om koekie-monster moet ik altijd zo
lachen. Ja, ik heb die cd-rom thuis, maar ik kan het
ook op school hoor. Grover die op reis gaat, vind ik
ook heel leuk. Dan kun je allemaal spelletjes vin
den voor de matrozen." Zijn opa zit wel eens naast
hem en die zegt dat hij er niets van snapt. „Dan
zeg ik: Opa, je moet klikken en dan slepen. Maar
mijn muis doet het niet zo goed, die gaat de ver
keerde kant op."
Jeffrey, ook vijf, zegt dat hij best veel verstand
van computers heeft en vertelt dat hij Freddy Fish
zo leuk vindt. „Dat heb ik ook op de computer",
roept Lara, vier jaar oud, als ze die naam hoort.
„Maar er is ook een Sinterklaasnet en dan kun je
aaalles daarover weten." Jeffrey: „O ja, op 'Sinter
klaasnet punt en el' zijn er zoveel, dat ik soms niet
meer weet waar ik moet zijn." Hij vertelt dat hij
overal op kan klikken en dat hij zijn vader en moe
der wel eens moet helpen. „Computers is wel héé-
éél leuk. Ik zit ook op zwemles."
Groep 3 van basisschool De Rietakker heeft mid
dagpauze. De kinderen eten een boterhammetje,
drinken hun Fristi en maken de tafeltjes keurig
schoon. Het lokaal ziet er uit zoals een lokaal voor
kleuters er altijd uit ziet. Kleine tafeltjes met kleine
stoeltjes, klein keukentje, tekeningen aan de muur,
speelgoed in dozen. Alleen heeft dit lokaal een ver
hoging, waar je met een trapje kunt komen en
waar drie supermoderne computers zijn neergezet.
En op de tafel van de juf staat een nieuwe laptop.
Aan de muur hangt een projectiescherm waarop ze
kan laten zien wat ze op die laptop doet. Dit keer
kijken de kinderen naar een tekenfilmpje over Sin
terklaas. „O, dat heeft ze gedownload van inter
net", weet Jeffrey.
Muisvaardigheid
Groep 1 tot en met 5 krijgt nog geen officiële com
puterles in een speciaal lokaal, zoals de hoogste
drie groepen, maar leert er op een speelse manier
wel mee omgaan. „Alles gaat met behulp van spel
letjes en alle software is ingesproken", zegt juf Jea-
nette. „Een stem zegt wat je moet doen. Bijvoor
beeld: 'Wil je stoppen, klik dan op mij'. En dan
moet je op een beest klikken." Twee computers
zijn aangesloten op de beamer, de projector die
aan het plafond hangt en die er voor zorgt dat je op
het projectiescherm kunt zien wat je op die com
puters doet. „Deze kinderen hebben al een onge
looflijk grote muisvaardigheid. Ze hebben heel snel
in de gaten wat je allemaal met die muis moet
doen."
Vraag kleine kinderen wat MHz betekent, inter
net, gigabite of MP3, en ze weten het. Het hoort bij
hun leven. In bibliotheken lopen zelfs peuters al
rechtstreeks op de computer af om eenvoudige
puzzeltjes te maken. Als ze het goed doen, klinkt er
een leuk geluidje. „Er wordt om gevochten", zegt
de vrouw achter de balie van een willekeurige bieb
in het centrum van het land, waar twee computers
staan. „Je kunt hier bijna niet binnenkomen of de
kinderen zitten er achter. Het maakt ze er op een
hele speelse manier vertrouwd met de moder
ne technologie."
Hoe ouder kinderen worden,
hoe verder ze er in doordringen.
Zoals op De Rietakker, waar
meester Michael vandaag
groep 6 en groep 8 compu
terles geeft. Hij heeft een
groot beeldscherm voor
zich, waarop hij kan
zien wat de kinderen
op de in totaal 24 com
puters doem Waar
vroeger het school
bord hing, prijkt nu
een scherm waarop hij
alles kan projecteren
wat hij wil, waarop hij f
kan schrijven en het -l'
gewoon weer wegve
gen. Hij kan ook met
de vingertop de func
ties aanklikken in
plaats van met de
muis. „Van de week
liep er een jongetje
uit groep 3 voorbij en
die riep: Hé, de meester
Eenmaal in groep acht weten ze alles van internet, Power Point
en MP3, maar kleuters klikken ook al op ikoontjes om Grover
door het virtuele Sesamstraat te loodsen. Op hetzelfde moment
raken ouderen het spoor bijster en begrijpen ze nog amper de
verlanglijstjes van hun kleinkinderen.Re-writer, webcam,
wapper, ik had geen idéé waar het over ging.Een kijkje in de
techno-kloof.
heeft de beamer aan. Ik wist zelf nog maar net wat
dat is, maar hij herkende het al", zegt Michael met
verbazing en bewondering. „Vanaf groep 3 leren ze
bij ons het principe van de computer, met behulp
van eenvoudige software voor rekenen en lezen. Je
ziet dat ze er totaal niet bang voor zijn, het is heel
vanzelfsprekend voor ze. Vanaf groep 6 krijgen ze
regelmatig les, en dat gaat behoorlijk ver."
Groep 6, van een school in de buurt die niet zo'n
modern uitgerust computerlokaal heeft, krijgt ge
schiedenisles met behulp van de computer. De Ro
meinen in Limburg blijken op het scherm in een
virtuele villa te hebben gewoond. „Kijk, ik heb 'm",
roepen een paar leerlingen. „Hé, hoe doe je dat?",
vraagt een enkeling. Mede-leerlingen leggen het
even uit.
„Kijk, hier, ga je daar op staan, en dan hier naar
toe."
„Ja, dat snap ik."
„En dan twee keer klikken op die."
„Ja, hebbes, cool hoor,"
Een uurtje later mogen ze zelfstandig aan de
slag. Rekenspelletjes doen op Rekenmaar.nl. „Mo
gen we ook op Batteryworld?" wagen de jongens.
„Oké". „Yessssü" roepen ze in koor. Meester Mi
chael download ondertussen een nummer van de
top 100. „De nieuwe van Jody Bernal, meneer!",
roepen een paar meisjes. Op het hypermoderne
schoolbord is te zien hoe Michael vliegensvlug het
een na het ander aanklikt en allerlei schermpjes
voorbij vliegen tot de nummer drie door de spea
kers klinkt. Geen leerling die zich erover verbaast.
Arjan en Samuel zeggen om beurten dat ze hun
persoonlijke record gaan verbeteren met het spel
letje waarbij ze zo lang mogelijk op een batterij
moeten blijven zitten. Samuel: „Ik heb thuis geen
internet. Jammer, want ik weet een paar heel leuke
sites."
De klas heeft pas een feest gehad en daar zijn fo
to's van gemaakt, die Michael via een ander pro
gramma vliegensvlug op het bord laat zien en uit
print. Dan mogen ze de webcam aanzetten, die
schuin naast de computer zit. Ze leren hoe je het
beeld kunt stil zetten en aan
passen. Live, capture, speci
al effect, retouch foto. Na f --
nog geen tien mi-
v s
nuten doet iedereen het perfect. Groep 6 gaat op
gewekt naar huis.
Klik, klik, klik
Tegen groep 8 zegt Michael dat je op internet ook
bewegende plaatjes kunt vinden. „Ooh coolü", gilt
de klas. Het gaat over Power Point, waarmee de
leerlingen een presentatie voor de onderbouw
moeten maken. Jelle (12) doet het voor. „Kijk, hier
heb je de plaatjes. Dan moeten de kinderen raden
wat het is en op één van de drie antwoorden klik
ken. Als het goed is horen ze een applaus door de
koptelefoon. Ja, dat heb ik zelf gemaakt. Opge
bouwd uit plaatjes van internet en zelf ingetikt.
Kijk, je kunt ook gewoon iets invoegen. Illustraties
kun je hier vinden - klik, klik, klik - en die moet je
dan hier opplakken - klik, klik, klik. Zie je? En dan
doe je zo - klik, klik, klik - o, dit gaat even fout -
klik, klik - zo, en zo - klik - en daar staat het dan.
Klik, klik, klik. Zo, ik moet het even verplaatsen -
klik - even naar hyperlink - klik - goed! Alleen nog
even een knop maken dat je terug kan, heb je ac
tieknoppen voor. Doe je deze dia, zo, tik ik in bal
en geit, terug, even achtergrond er bij maken, blik-
pijlen zodat je weer terug kunt, zo, klaar."
Beginners
Jos is 64 jaar en ze is eigenlijk bang voor de com
puter. De angst dat er iets mis gaat, dat je dingen
kwijt maakt, dat het niet lukt. „Gek hoor, zeker als
ik zie hoe mijn kleindochter van amper zes met het
grootste gemak achter zo'n ding kruipt. Zij doet al
les al en ik blijf achter." Maar Jos laat het er niet bij
zitten en doet mee aan een beginnerscursus voor
vijftig-plussers. Heel langzaam komt ze er achter
dat het wel meevalt. „Al kan ik nog niet zeggen dat
het makkelijk is, nee, dat zeker niet. Elke keer ver
baas ik me als iets lukt."
Ze zit aan de koffie, met nog negen andere oude
ren, tijdens de pauze van de vierde les. In een lo
kaaltje op een industrieterrein staan tien oude
computers opgesteld, waar nog geen cd-rom in zit
en zeker geen webcam op is aangesloten. „We
hebben er een netwerk van gemetseld", zegt do
cent Jan Geereking, die met Ad van Schaik een
dag in de week als vrijwilliger les geeft. Vol
gens recent onderzoek is één op de tien 65-
plussers dagelijks een tijdje bezig met de
computer. Dat aantal groeit, vooral door
het toenemende aanbod van cursus
sen voor deze groep. De stichting Seni-
jorWeb organiseert er vele en heeft op
dit moment zelfs wachtlijsten.
De docenten Van Schaik en Geere-
||gjÉ king constateren dat er hele volks
jonge kinderen hebben al een ongelooflijk grote muisvaardigheid. Bij veel ouderen regeert de angst voor de computer.
FOTO GPD ROLAND DE BRUIN
