Een expositie van koninklijk niveau
Naturalis steekt miljoen in revisie van Aarde
Warner zet Leidse band Deire aan de dijk
Cultuur Kunst
Yerma verrassend
en suggestief
Vachten in stadhuis
is niet langer saai
ERDAG 9 DECEMBER 2000
THEATER RECENSIE
MAARTEN BAANDERS
Voorstelling: 'Yerma' door De Wetten
van Kepler Gezien: 8/12, LAKtheater
Leiden. Aldaar nog te zien. vanavond.
Ontembaar is Yerma's le
vensdrift. Ze wil leven en le
ven voortbrengen. Maar haar
man is niet geïnteresseerd in
haar verlangens en drijft haar
zo tot wanhoop dat ze hem
vermoordt. 'Yerma' van de
Spaanse schrijver Lorca is
een toneelstuk met een op
merkelijk eenvoudige ver
haallijn, maar heeft toch gro
te kracht door de rijkdom aan
poëtische woorden en beel
den.
Muziektheatergroep De
Wetten van Kepler heeft dit
stuk ingekort en de sfeer er
van 'vertaald' in muziek en
dans. Hoewel het verhaal in
deze geconcentreerde voor
stelling erg simpel is gewor
den en bijvoorbeeld de situe
ring in het dorpsleven mini- -
maal laat zien, is deze versie
van 'Yerma' verrassend en
suggestief.
De persoon van Yerma
wordt neergezet door een ac
trice en een danseres. Na een
wat stug begin laat actrice Il
se van Kemenade mooi zien
hoe Yerma van een onbevan
gen jonge vrouw geleidelijk
verandert in iemand vol wan
hoop en woede. Sterk is het
effect dat danseres Annema-
rie van Haren daarbij creëert
door Yerma's innerlijke stor
men in hartstochtelijke en ra
zende gebaren weer te geven.
Ook Juan wordt uitstekend
gespeeld door danser Tho
mas Falk. Zijn afgemeten,
aardse bewegingen sluiten ie
dere harmonie, laat staan te
derheid, met een ander mens
uit. Zijn dans met Yerma
toont pijnlijk het misverstand
tussen de twee lichamen,
overigens zonder dat duide
lijk wordt waarom Juan zijn
vrouw niet aan wil raken.
De rol van de vele vrouwen
van het dorp, die Yerma raad
geven, is teruggebracht tot
één mooi strak gezongen par
tij voor zangeres Esther Bei-
ma. Door deze ingreep blij
ven Yerma's contacten met
anderen abstract en wordt ze
op zichzelf teruggeworpen.
De Wetten van Kepler heeft
ervoor gekozen delen van de
tekst onvertaald te laten of in
het Engels te zingen. De lijn
van het verhaal is goed te vol
gen, maar toch is het jammer
dat je niet alles verstaat. Ook
is de functie van deze taalver
warring niet altijd duidelijk,
behalve in het geval van Juan.
Dat hij uitsluitend Spaans
spreekt, past bij zijn onver
zettelijke aard en dat Juan en
Yerma niet op elkaar aanslui
ten, wordt mooi gesugge
reerd doordat zij in verschil
lende talen met elkaar praten.
De Wetten van Kepler heeft
er niet naar gestreefd de oor
spronkelijke Spaanse platte
landssfeer op te roepen. De
muziek omvat vele stijlen,
van opera-achtige zang tot
electronische muziek. Zo
krijgt 'Yerma' iets tijdloos' en
grenzeloos'. De broeiende
hartstocht die Lorca in zijn
stuk legde, is van de hele we
reld.
LEIDEN AD VAN KAAM
Naturalis is nog geen twee jaar oud, maar heeft
desondanks zijn eerste verbouwing achter de
rug. Het Nationaal Natuurhistorisch Museum
stak een bedrag van één miljoen gulden in de re
visie van Aarde, één van de zeven vaste tentoon
stellingen. Het geld voor de ingrijpende vernieu
wing, met Energie als extra thema, hoefde het
museum overigens niet zelf op te hoesten. Het is
afkomstig van twee sponsors: de energiemaat
schappijen Nuon en E.ON Benelux.
Het museum wendde de donaties niet alleen
aan om de expositie inhoudelijk aan te passen.
Ook het gebouw zelf kreeg ter plekke een facelift.
De architect Fons Verheijen, verantwoordelijk
voor het ontwerp van het innoverende hoog
standje aan de Darwinweg, hing als het ware een
kamerbrede entresol in de zaal. Het platform
biedt een fraai inkijkje op Aarde en op de giganti
sche wereldbol die de ruimte voortaan domi
neert. Voor een schoolklas tegelijk.
Dat niets op aarde er is voor de eeuwigheid,
hoef je ze bij Naturalis niet te vertellen. Vast aan
het museum zit een 60 meter hoge toren die is
volgestouwd met miljoenen dode dieren. Dus dat
tijd maar een relatief begrip is, is daar bekend.
Maar al na twee jaar een tentoonstelling die als
'permanent' te boek staat volledig op zijn kop
zetten, getuigt ook weer niet van visie op lange
termijn. „Klopt", zegt Dirk Houtgraaf, „maar we
waren eigenlijk van meet af aan ontevreden over
de opzet van Aarde. Nu we de kans kregen om
daar substantieel wat aan te doen, hebben we die
met beide handen aangegrepen."
Houtgraaf, bij Naturalis verantwoordelijk voor
de inrichting van de exposities, ontkent dat het
museum met die bijsturing richting Energie een
knieval doet voor de sponsors. „Het is een wis
selwerking. De aarde en het leven daarop hebben
alles met energie te maken. Leven is energie, en
fin, daarover ging ook het verhaal van de oude
opstelling deels al. We hebben dat thema alleen
maar aangescherpt. Ook met het oog op de toe
komst. We krijgen straks te maken met
energiebronnen. Zon, wind, water. Onze spon
sors hechten er veel waarde aan dat juist dat as
pect onder de aandacht van het publiek komt.
Dat energie niet alleen een negatieve betekenis
heeft, in de zin van milieu-vervuilend. Wat dat
betreft zitten we op dezelfde lijn. De tegenpresta
tie voor dat miljoen is een bordje aan het begin
van de zaal met daarop de namen van de spon
sors."
Hoewel ze zelf niet content waren met de ta
melijk statische opstelling van voorheen, was
Aarde bij het publiek bijzonder in trek. „Dat kan
alleen maar beter worden. De entresol is de am
biance en sfeer alleen maar ten goede gekomen.
Die draaiende wereldbol met een doorsnee van
vier meter, een eigen ontwerp overigens, is een
regelrechte ■eyecatcher. De informatie over het
thema geschiedt aan de hand van allerlei grappi
ge vergelijkingen. Slaolie met bliksem vergelijken,
de energie van het regenwoud met die van een
auto enzovoort. Rond de wereldbol staat een
complete batterij interactieve spelletjes opge
steld. Daarnaast is de buitenring gehandhaafd.
Het is het verhaal over de vorming van de conti
nenten en de voortgaande processen op aarde."
De vraag is nu: blijft het hier bij of gaat Natura
lis in de nabije toekomst nog meer bronnen van
.■buiten aanboren? Houtgraaf: „We zouden zo'n
entresol ook graag in de zaal Leven hebben. Dat
was altijd al de bedoeling, maar in het oorspron
kelijke concept zijn ze uiteindelijk wegbezuinigd.
Ik vind daarnaast dat een modern museum een
informatiemaker is. Niet alleen simpel expose
ren, maar ook innoveren. Inspelen op de ontwik
kelingen. Dus bij Leven denk ik nu al aan de bio-
industrie. Misschien op dit moment nog omstre
den, maar zeker een item voor dé toekomst. De
mens die ingrijpt. Als de tijd rijp is, moeten we
daar op inspelen. Voorop moeten lopen. Al vind
ik dat in dit geval de overheid moet sponsoren.
Het is een te heikel onderwerp om de bio-indu-
strie daarvoor te benaderen. Je moet natuurlijk
wél geloofwaardig blijven."
ben al die bla bla inmiddels wel zat'
Talentvolle gastconservator Beatrix maakt gedurfde tentoonstelling in Stedelijk Museum
EN LESLEY GRIETEN
Leidse band Deire is door
enmaatschappij Warner
de dijk gezet. Een klap in
gezicht, want nog niet zo
geleden zag de toekomst
s(j Deire er rooskleurig uit. Af-
ipen maart kwam de cd
iet iter's Over uit. Boekingsgi-
t Mojo zou zorgen voor op-
lens.
Het contract is inderdaad
verlengd, zegt Warner's A
manager Menno Timmer-
n. „We stelden destijds sa
ri met de band een aantal
II len. Die hebben we niet ge-
ld. Dat is heel jammer. We
M iben het geprobeerd, maar
het niet lukt moet je je con-
>ies trekken."
sn let aantal verkochte exem-
en van Winter's Over komt
t boven de 1000 uit. „Dat
ons ook erg tegen", zegt
der Schutte van Deire.
ien we nog bij het kleine la-
Marista zaten, verkochten
net zoveel platen. Van een
te platenmaatschappij als
mer mag je qua publiciteit
zo toch meer verwachten,
gf loewel de bandleden van
re volgens Schutte met twee
ien op de grond staan, wa-
aii de verwachtingen hoog ge
inen. „Je hoort al die verha-
m over wat er allemaal zou
inen gebeuren. Verwachtin-
i worden je op die manier
iA een beetje aangepraat."
ooral A&R-manager Tim-
rman - de talentscout van
mer - zag het erg in de band
n en. Hij is verantwoordelijk
-or het opsporen en contrac-
*n van nieuwe bands. De
«motie, distributie en ver-
jPp van de plaat laat hij ver-
Kens over aan andere gespe-
"fiseerde medewerkers van de
platenfirma. Die moeten hun
aandacht verdelen over alle
bands die bij de Nederlandse
afdeling van de platenmaat
schappij zitten. Bij Warner zijn
dat ondermeer succesnummers
als Ilse de Lange, Krezip en
sinds kort ook Postmen. Het
blijft gissen, maar volgens
Schutte kan het ook daaraan
gelegen hebben. „De rest van
de medewerkers vond Deire
mischien een minder leuke
band dan bijvoorbeeld Krezip."
Nadat Warner het Haagse Di-
ligentia had ingehuurd om de
band direct goed 'in de markt te
zetten' werd het al vrij snel stil
rond Deire. De muziekzender
TMF zond de clip welgeteld
twee keer uit en ook de singles
pasten niet in het format van de
radiomakers. Schutte: „We ma
ken Radio Tweeënhalf muziek.
Te alternatief voor Radio 2 en
ook weer niet geschikt voor Ra
dio 3." Het uitblijven van een
bescheiden hit of in elk geval
airplay maakt het voor een
band vervolgens moeilijker om
aan optredens te komen. „Dei
re past ook niet echt in het al
ternatieve clubcircuit."
Daar kon oók Mojo niets aan
veranderen. Wellicht ging daar
de aandacht ook uit naar ande
re, succesvollere acts. „We had
den voordat de plaat uitkwam
al een boekingskantoor. Dat
kantoor werd overgenomen
door Mojo. Onze contactper
soon ging bij Mojo met buiten
landse bands werken, wij kwa
men terecht bij de Nederlandse
afdeling. Die mensen daar heb
ben we ooit wel eens gespro
ken, maar ze hebben welgeteld
één optreden voor ons kunnen
regelen. Daarna hebben we he
lemaal niets meer van ze ge
hoord."
„Misschien hebben ze niet
eens door dat jullie nog in hun
bestand staan", voegt broer zijn
Lodewijk Schutte er geksche
rend aan toe. Met zijn eigen
band Jimmyhat zitten ze aan de
andere kant tussen de wal en
het schip. Jimmyhat is naarstig
op zoek naar een maatschappij
om hun eerste al opgenomen
plaat uit te brengen. Tijdens de
laatste editie van Werfpop wa
ren er vertegenwoordigers van
platenmaatschappijen, maar
dat heeft niets opgeleverd. „De
assistent van de A&R-manager
van Roadrunner was heel en
thousiast. Zijn baas zou ook ko
men kijken", zegt Lodewijk.
„Maar ja, dan was hij weer ziek
en dan moest hij weer naar een
clipopname van een andere
band."
Door fusies en reorganisaties
bij de platenmaatschappij raak
te de contactpersoon helemaal
buiten beeld en zo was Jimmy
hat terug bij af. „Het is bij pla
tenmaatschappijen echt een
grote stoelendans", verzucht
Olivier. „Zonder goede contac
ten belandt je cd vaak op een
grote hoop", weet Lodewijk in
middels. Inmiddels is er wel
weer contact met een kleine
maatschappij. Een woordvoe
der van Pink Records laat weten
wel geïnteresseerd te zijn, maar
houdt nog een slag om de arm.
„We gaan binnenkort eens in
de studio langs om kennis te
maken."
Ondanks alle problemen met
de zakelijke platenindustrie
hebben de broers nog steeds
plezier in muziekmaken. Naast
de boerderij van hun moeder in
Warmond delen Deire en Jim
myhat een oefenruimte. Net als
veel andere bands ontdekken
de muzikanten de mogelijkhe
den van de computer. Opne
men van nummers kan tegen
Expositie van vijf Leidse kunstenaars
Koningin Beatrix staat bekend om haar perfectionisme
en ook weten haar onderdanen dat ze zelf beeldhouwt
en een hartstochtelijk verzamelaar van beeldende kunst
is. Dat ze dankzij deze ingrediënten ook een buitenge
woon talentvolle conservator is, toont de tentoonstelling
die ze als gast mocht inrichten in het Stedelijk Museum.
Voor de inrichting van 'De Voorstelling. Nederlandse
kunst in het Stedelijk Paleis' bracht ze zeker twintig keer
urenlang, vaak in de avonduren na haar gewone werk, in
het museum door om met grote precisie en opvallende
durf haar overzicht van de Nederlandse kunst na 1945
samen te stellen. Het resultaat is een expositie van hoog
niveau.
chten duurt lang', luidt een
gde en het is dit thema dat
vijftal Leidse kunstenaars
lireerde tot een gezamelijke
l0€ Dsitie waarbij de verschil-
le aspecten van het wach-
aan bod komen. En waar
je zoiets beter doen dan in
wachtruimte bij uitstek: die
het stadhuis. Pas ver-
I iwd, vormt die hal met zijn
A tten het ideale decor voor
Wachtkamer, zoals de com-
intoonstelling is genoemd.
es Lantinga nam het initia-
voor dit (vrouwen)project
loopt tot 31 januari. Al-
is, in het stadhuis. Want
ma zal het zich als een olie-
verspreiden over allerlei
ere wachtlokalen in Leiden,
oorbeeld die van artsen,
lartsen en fysiotherapeuten,
nten waar je door de bank
Émen alle tijd hebt om het
eens rustig in je op te ne-
L intinga zelf maakt picto-
amen. Die gebruikt ze als
punt in een omgeving waar
behalve moet wachten -
wordt overspoeld met in-
tatie. De pictogrammen
aangebracht op stoffen
iz.en van de stoelen rond de
tafel.
ok Yu Chou liet zich inspi
reren door de stoelen van de
wachtruimte. Hoe wacht je?
Hoe zit je? Om dat uit te beel
den maakte ze mensvormige
stoelobjecten die her en der in
de wachtruimte zijn geplaatst.
Marijke Gerritsma verbaasde
zich erover dat er nergens in de
wachtruimte van het Leidse
stadhuis een klok te bekennen
viel. Ze plaatste daarom een
aantal kunstklokken waarbij ze
zich liet inspireren door burger
zaken. De klokken zijn een
soort van kijkkastjes.
Marlies van Boekei nam het
wachten letterlijk. Ze verbeeld
de de wachtende mens op zeef
drukken waarvoor ze verschil
lende materialen gebruikte. Het
aardige hierbij is dat Van Boe
kei in haar werk meestentijds
de mens in beweging centraal
stelt. Die kwam hier dus tot stil
stand.
Carola van der Heyden ten
slotte nam communicatie als
uitgangspunt. Ze stelde een
speciale Wachtkamerkrant sa
men die voor een gulden te
koop is. Daarin opgenomen ar
tikelen over wachten, gedichten
en achtergrondinformatie over
dit project.
Expositie De Wachtkamer.
Stadhuis Leiden. Tot 31 janua
ri. Geopend: maandag tot en
met vrijdag van 08.30 tot 17.00
AMSTERDAM FRANCOISE LEDEBOER
De vorstin kreeg de hele eerste
verdieping tot haar beschikking
en heeft de variatie aan grote-,
middelgrote-, kleine zalen en
kabinetten daar opvallend in
ventief benut. De keus om de
tentoonstelling in te richten als
imaginair paleis met balzaal,
rookkamer, studeerkamer, ver
gaderzaal, muziekkamer, fami
liegalerij en wat dies meer zij,
gaf haar de mogelijkheid heel
verschillende sferen te creëren.
Bij een expositie van rond de
370 kunstwerken van 130 kun
stenaars is het een hele presta
tie de spanning erin te houden,
maar dankzij haar sensibele an
tenne voor de juiste combina
ties van kunstwerken lukt dat
haar voortreffelijk.
Ze is zich er tevoren bewust
van geweest dat de royalty-wat-
chers onder haar onderdanen
op deze tentoonstelling bran
dend van nieuwsgierigheid op
zoek gaan naar uitgesproken
voorbeelden van haar eigen
smaak. In het interview met
Lien Heyting in de catalogus
stelt ze daarom nadrukkelijk
dat ze niet zoals haar voorgan
gers Gerrit Komrij en Harry
Mulisch 'persoonlijke state
ments' heeft willen leveren. 'Ik
vond dat ik dat, vanuit mijn po
sitie, niet moest doen. Met het
overzicht dat ik toon heb ik een
zekere mate van objectiviteit
nagestreefd.'
In het interview laat ze zich
echter wel 'opgetogen ontval
len' dat ze weg is van het werk
van Jan Schoonhoven en dat
'de schilderijen van Armando
haar altijd veel doen'. Ze vertelt
bovendien enthousiast over
haar bewondering voor Piet
Mondriaan en Hendrik Nico-
laas Werkman. Mondriaan
overleed in 1944 en viel daarom
formeel buiten het kader van de
expositie, maar ze wilde hem
toch opnemen omdat hij 'een
van de oervaders van de mo
derne kunst is'. Het tonen van
druksels van Werkman, overle
den in april 1945, beschouwt ze
als eerbetoon: 'Ik vind zijn werk
van zo'n bijzondere kwaliteit en
zo uniek dat het niet te plaatsen
is in enige stroming. Daarom
wilde ik het er graag bij betrek
ken.'
Tijdens de vele kijk-sessies in
de museumdepots stuitte ze
bovendien verschillende malen
op kunstenaars die ze tot nu toe
niet kende. Een van de verras
singen die ze selecteerde, is het
werk van de schilder en teke
naar Piet Ouborg. Een andere
ontdekking was het werk van de
schilder Han Schuil (1958), die
Het openen van tentoonstellingen is voor koningin Beatrix bijna dagelijks werk. Nooit eerder echter gaf zij het startsein voor een expositie waar
voor zij de kunstwerken persoonlijk uitzocht. De koningin toonde het resultaat gisteravond aan een delegatie familieleden die normaal gesproken
alleen op Koninginnedag bijeen is. Naast prins Claus waren hun zonen Willem-Alexander, Johan-Friso en Constantijn aanwezig. Ook prins Floris
en prinses Annette, zoon en schoondochter van prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven, werden door de koninklijke gastconservator rondge
leid. Het gezelschap werd op de voet gevolgd door kunstenaars en tal van andere prominenten. foto gpd/harmen de jong
dit voorjaar een tentoonstelling
in het Stedelijk had.
De koningin moest in princi
pe putten uit de eigen collectie
van het museum, maar vond de
keuze aan sculpturen op grond
van haar kennis terecht te be
perkt: 'Ik moet zeggen dat de
collectie van het Stedelijk Mu
seum wat de beeldhouwkunst
betreft over het geheel geno
men op wat ouder werk is ge
richt. Het aankoopbeleid was
nu eenmaal geconcentreerd op
schilderijen. Daarom is beslo
ten de sculpturen in de ten
toonstelling, waar dat kon, aan
te vullen met enkele bruiklenen
van beeldhouwers die niet mo
gen ontbreken.'
Haar selectie voor deze expo
sitie is voorbeeldig en omvat
onder meer een krachtig werk
van Niek Kemps (collectie Boy
mans Van Beuningen) in de
Rookkamer, het beeldschone
transparante 'Wolkje' van Ma
rijke de Goey (collectie kunste
naar) dat als 'kroonluchter' in
de Eetzaal hangt en twee con
structies van Auke de Vries (de
ene uit het Haags Gemeente
museum, de andere inmiddels
aangekocht door het Stedelijk).
Staat Stedelijk Museum-di
recteur Rudi Fuchs bekend om
zijn voorkeur voor tentoonstel
lingen waarop hij door onver
wachte combinaties van kunst
werken de aandacht probeert te
scherpen en vast te houden,
zijn gastconservator verslaat
hem in dat opzicht met vele
straatlengten.
'De Voorstelling. Nederlandse
kunst in het Stedelijk Paleis,
Paulus Potterstraat 13, Am
sterdam, t/m 4 februari 2001.
Openingstijden: dagelijks van
11.00 tot 17.00 uur. De catalo
gus kost 59,50 gulden.
De leden van
de band Dei
re toen de
toekomst er
nog floris
sant uitzag.
Inmiddels
zijn ze weg
bij Wamer
en is van
Mojo de
laatste tijd
ook nog
maar weinig
vernomen.
woordig kwalitatief goed in de
eigen tijd, zonder druk, ver
plichtingen en hoge kosten.
„Deire is bezig met nieuwe
nummers en we gaan gewoon
verder. Omdat we al lang bezig
zijn is het inmiddels veel meer
dan een band. We zijn ook een
hechte vriendengroep", zegt
Olivier.
Ook Jimmyhat is vastberaden
verzekert Lodewijk. „De lol van
muziekmaken en optreden
blijft altijd. En die plaat van ons
komt er. Al moeten we hem zelf
uitbrengen." Zo denkt zijn
broer er ook over. „Ook al heb
ik me er nooit echt veel van
aangetrokken, die bla bla van
een grote platenmaatschappij
ben ik echt wel zat."
vrouwen van De Wachtkamer. Hun werk is tot eind januari te zien
et Leidse stadhuis. foto pr
