Leiden
dialed
y i D E N
Leiden Regio
T ij* j i i i Indiëgangers
Leuke dingen doen in het ziekenhuis verslagen
na vernieling
monument
Oeter en triep
JAC 8 DECEMBER 2000
Het onderscheid
Welkom: Korevaarstraat II, Tel. 071 - 5149859
Of bezoek onze site: www.mielekeukencentrumbarthen.nl
e keukens kenmerken zich door het exclusieve ontwerp, design en materiaalgebruik
LUMC viert 95 jaar kindergeneeskunde in Leiden
jj. LADDER Nieuws en berichten uit en over de Leidse wijken,
M de buurthuizen en van de wijkverenigingen, gerangschikt
ir stadsdeel. Persberichten en wijkbladen kunnen worden
le tuurd naar Leidsch Dagblad, postbus 54, 2300 AB Leiden.
Fax: 071-5321921; e-mail: redactie.ld@damiate.hdc.nl
RAS In buurthuis de Pancrat is woensdag 13 december voor
issers de gelegenheid een spelletje bingo te spelen. Het
'd' huis staat aan de Middelstegracht 85. De zaal is om 12.30 uur
om 13.30 uur wordt er begonnen.
roi
ge WEG De jubileumtentoonstelling van vogelvereniging De
:ge vrienden wordt vanavond om 20.00 uur geopend door de
cei fallaard van de gemeente Leiden. Er is een groot aantal zang-
ko ies, kleurkanaries, tropische vogels en parkieten te bewonde-
>tti leze vijftigste tentoonstelling, die in het Vijfhovenhuis aan de
itu an 169 wordt gehouden, duurt tot en met 12 december en is
.00 tot 17.00 uur geopend. Zondag is er van 10.00 tot 14.00
lajok een vogelbeurs.
IESTEIN In bezoekerscentrum 'Het Reigersbos' in polderpark
»steyn kunnen kinderen in de leeftijd van 9 tot 14 jaar zonda;
14 uur van alles over vleermuizen leren bij de IVN Jeugdna-
ub. Jongere kinderen zijn ook welkom, maar dan samen met
ilvvassene. Inlichtingen geeft Simon Voorn, telefoon 5144211.
UINWUK Voor 55-plussers is woensdag 13 december van
y> tot 17.00 uur de mogelijkheid bingo te spelen in het Van der
enhof, Apollolaan 264. De entree bedraagt zes gulden, fnclu-
t in kopje koffie of thee en de bingokaarten. De zaal is om on-
ui r 14.45 uur open. Elke dinsdagmiddag van 14.30 tot 16.30 uur
;n 55-plussers hier ook kaarten, dammen, schaken of andere
eindoen. De entree hiervoor bedraagt 1,25 gulden,
n,
as UINWUK Kinderen in de leeftijd van 3,5 tot en met 6 jaar
le :n op een speelse manier kennismaken met de gymnastiek-
llen in een gymzaal. Elke dinsdagmiddag wordt er van half 4
lf 5 in de gymzaal aan de César Franckstraat hoek Moes-
jstraat gymles voor kleuters gegeven. Voor drie maanden be-
1 n de kosten 36 gulden.
4WUK In buurthuis Op Eigen Wieken is morgen een kerst
voor volwassenen. Voor iedere speler is er een leuke atten-
mje zaal aan het Valkenpad 5 gaat om 19.00 uur open, om 20.00
,oi ordt begonnen,
ry
OOI In buurtcentrum De Kooi is elke maandagochtend van
)t 10.45 uur een cursus yoga. Om de cursus in het nieuwe
rei en, dat op 8 januari begint, te laten doorgaan zijn nieuwe
at emers nodig. Tijdens de cursus worden ademhalingsoefenin-
i/ai i ontspanningsoefeningen geleerd om weer fit te worden,
pj ijvend kan een keertje mee worden gedaan. De kosten voor
tg :ursus bedragen voor tien lessen 62,50 gulden. Het buurthuis
Tian de Driftstfaat 49, telefoon 5221197.
;e >01 De kaartverkoop voor de jaarlijkse kerstviering voor 55-
irs op zondag 24 december in buurtcentrum De Kooi is be-
:n. De kaarten kosten 7,50 gulden. Er is een hapje, een drank -
nuziek van Leidse Thijs. Ook wordt er een bingo en een lote-
(k louden. Meer informatie geeft het buurthuis aan de Drift -
49, telefoon 5221197. De kaarten kunnen daar ook worden
1 DL
SHERENBUURT Ter afsluiting van het jubileumjaar verzorgt
estcommissie 75 jaar Raadsherenbuurt' een kerstzangmid-
ior iedereen die van zingen houdt. De kerstzang-staat onder
l van Leny van Schaik uit Haarlem, dirigente van het vrou-
oor 'Malle Babbe', dat internationaal bekendheid verwierf
e vertolking van het stemmenorkest 'Song of Survival': mu-
ie in de Tweede Wereldoorlog werd gezongen door een koor
rtig vrouwen in een Japans interneringskamp op Sumatra,
leze middag waarop alle aanwezigen, oud en jong, groot en
-geoefenden en ongeoefenden welkom zijn, wordt een vrij-
bijdrage gevraagd van minimaal vijf en maximaal tien gul-
[1, kinderen tot 12 jaar gratis). Deze kerstsamenzang wordt g
n op zondag 17 december in de Pauluskerk aan de Warmon-
!g 2 in Oegstgeest. Aanvang 12.00 uur.
5KWARTIER In het gebouwtje van de speeltuin in het Mors-
ier aan de Damlaan 2a wordt woensdag 13 december een
lingo gehouden. Aanvang 20.00 uur.
ghaanse gemeenschap in Nederland telt op het moment
33 dan 40.000 mensen, duizenden daarvan wonen in de Rand-
Hulpverleners van verschillende instellingen krijgen dagelijks
iken met vluchtelingen/asielzoekers en hebben een dringen-
hoefte aan informatie over het land van herkomst. De belan-
ihartigende Vereniging van Afghanen in Nederland (VAN)
t daarom een informatieve bijeenkomst op vrijdag 15 decem-
ot in 13.00 tot 18.00 uur. Voor hulpverleners, vrijwilligers en ge
sseerde Afghanen dé gelegenheid om bekend te raken met
nder zichtbare aspecten van het leven van Afghanen. Hoewel
)ijeenkomst gedeeltelijk is gesubsidieerd door de gemeente
n wordt van de deelnemers ook een eigen bijdrage gevraagd
5 gulden. Deze informatieve bijeenkomst wordt gehouden in
teit De Burcht, Burgsteeg 14. Verdere informatie telefoon
eB '94/5767363.
ELLEN KLAPWUK
Waar vroeger de zieke kinderen
het moesten doen met een
plaatsje op zaal tussen de vol
wassen, kent vandaag de dag de
kindergeneeskunde een heel ei
gen benadering. Vrolijk geschil
derde muren zorgen voor een
luchtige sfeer en een daktuin
met alle mogelijke speelattribu-
ten laat zien dat je ook in een
ziekenhuis kunt spelen. Van
daag is het vijf jaar geleden dat
het Kinder- en Jeugdcentrum,
als onderdeel van het Leids
Universitair Medisch Centrum
(LUMC), door Erica Terpstra
werd geopend.
Met een klein symposium
wordt tevens het 95-jarig be
staan van de Leidse kinderge
neeskunde gevierd en de nieu
we naam van het centrum be
kendgemaakt.
„Kinderen moeten eigenlijk
tot de ontdekking komen dat
het niet zo erg is dat ze hier zijn
en dat ze ondanks pijn toch
heel veel leuke dingen kunnen
doen in het ziekenhuis." R.
Holl, sinds een jaar hoofd van
de afdeling kindergeneeskunde,
ziet daarin een groot verschil
met het verleden. „Eigenlijk
was het ziekenhuis toen heel
onpersoonlijk, geïsoleerd als de
patiënt toch was op een zaal."
De verandering kwam met
Evert Gorter, die zich in 1905
als arts-assistent toelegde op
de kindergeneeskunde en de
leiding kreeg over de kinder
zaal. Dat wordt als het officiële
begin van de Leidse kinderge
neeskunde gekenmerkt. Gorter
was ook de eerste hoogleraar
kindergeneeskunde en heeft
door zijn voortdurende ijver
voor zieke kinderen zijn sporen
verdiend in de medische we
reld. Niet voor niks kreeg hij
een plaatsje in de Winkler Prins
encyclopedie.
In 1925 begon Gorter met een
kinderkliniek in het Boerhaave-
kwartier naast het toenmalige
AZL. Holl: „Het bijzondere van
dat gebouw was, ondanks de
statigheid, dat er toch gedacht
was aan speciale voorzieningen
zoals een laboratorium en een
zaal met boxen."
Waar Gorter opk ijverde voor
Afdelingshoofd R. Holl van het Kinder- en Jeugdcentrum in het LUMC: „Kinderen moeten tot de ontdekking komen dat het niet zo erg is dat ze
hier zijn."
preventieve geneeskunde, toen
nog heel erg gericht op hygiëne,
hield zijn opvolger G.
Veeneklaas zich vooral bezig
met de psychosociale kinderge
neeskunde. Dat was het begin
van een klimaat waarin mensen
speciaal aanwezig zijn om het
zieke kind te begeleiden. Te
denken valt daarbij aan voorbe
reiding op een operatie en het
gedrag van het kind ten opzich
te van zijn ziekte. „Pedagogi
sche medewerkers spelen hier
een centrale rol."
Als Holl terugkijkt op bijna
een eeuw kindergeneeskunde
in Leiden, noemt hij vooral de
verandering die zich voltrokken
heeft op medisch gebied.
„Vroeger waren er ondanks de
goede ideeën over de achter
grond van de ziekten, veel te
weinig middelen. Als je ziet wat
we nu allemaal kunnen! Som
mige infectieziekten waar een
kind tien jaar geleden aan stierf,
zijn nu te genezen." Holl ziet
verschillende fases in de ont
wikkeling van de geneeskunde.
Ging het er eerst om het kind
stabiel te houden, later draaide
het om de behandeling. „In
middels staat de kwaliteit van
het leven heel erg centraal en
nu gaan we naar de preventie
toe. Straks weten we hoe ie
mand vanaf de geboorte in el
kaar zit, omdat we dan alles van
genen zullen afweten. Dan kun
nen we een kind met erfelijke
aandoeningen gericht in de ga
ten houden."
De expertise van het Leidse
Kinder- en Jeugdcentrum rust
vooral op drie pijlers: kinder-
cardiologie, beenmergtrans
plantaties en neonatologie (be
handeling van te vroeg geboren
baby's). „Vroeger werd er een
gedacht dat je op alle gebieden
een toppositie moest hebben.
Maar je hoeft niet alles te heb
ben. Dat is trouwens ook niet
haalbaar, gezien de enorme
kosten die je dan zou moeten
maken", vertelt Holl. De laatste
tien jaar verdelen (kinderzie
kenhuizen de taken en bunde
len zo hun krachten.
Waar het in de kindergenees
kunde volgens Holl om draait,
is dat je voortdurend moet be
denken dat het kind een andere
zorg nodig heeft, dat het voor
bereid ,oiopt,wqEdeii qp wat ko-
FOTO MARK LAMERS
men gaat. „Je creëert als het
ware een eiland in een zieken
huis waar het sfeervol is en dat
moet je ook blijven nastreven.
Kijken of het beter kan, want
kinderen onthouden het heel
hun leven." Hij glimlacht als hij
het verhaal vertelt van iemand
die kwam solliciteren en hem
nog haarfijn uit de doeken kon
doen hoe hij haar als arts in op
leiding behandeld had. „Ze ver
telde me dat ik haar op mijn
schouders nam en zei dat ze
haar moeder moest bellen dat
ze een vuilniszak mee zou ne
men. Ze mocht naar huis, al
leen moest ze dat niet zeggen.
Ze schaterde. Zij wist dat nog,
ik niet meer natuurlijk. Maar
daaraan zie je dat het indruk
maakt."
LEIDEN PABLO CABENDA
Een laffe en domme daad, zo
betitelt wethouder Pechtold
van cultuur de derde vernieling
van het Indiëmonument. Het
beeld werd dinsdagnacht met
een slijptol van de sokkel ge
sneden. In tegenstelling tot bij
de eerste vernieling van het
monument gaat de wethouder
ervan uit dat het hier een doel
bewuste aanslag betreft. Hij be
nadrukt dat de gemeente altijd
open staat voor een discussie
met de verantwoordelijken.
Voorlopig heerst bij het mo
nument eerder de stilte dan de
discussie. C. Cebol van de
stichting Militair Indië Monu
ment Leiden, die de ontdekking
deed, heeft na de ontdekking
nog langs het water gelopen en
gekeken of hij er iets in kon vin
den. Want misschien was het
beeld net als de eerste keer in
het Galgewater gegooid. Maar
er was niets te vinden. De tra
nen die elk moment zijn ogen
kunnen overstromen contraste
ren sterk met de zwarte baret.
Eendrachtig in verslagenheid
is G. Scheffer, een andere Indië-
ganger. Hij vindt dat als men
sen het beeld hebben vernield
uit protest tegen het kolonialis
me, ze dan ook maar de discus
sie moeten aangaan. Zijn oud
collega D. Fasseur wijst er nog
op dat de meeste jongens die
toen naar Indië gingen gewoon
dienstplichtigen waren.
En dan weer stilte. Totdat Ce-
bol zijn mobieltje pakt en met
de politie belt. Hij vraagt naar
agent Nix, een contactpersoon
van hem. Diens oom was ook
een Indiëganger. En inderdaad,
Nix staat ook vermeld op de ge
denksteen vlak naast de verse
begonia's. Als hij wordt door
verbonden geeft hij de resulta
ten van zijn eigen onderzoek
door. „Moet je eens luisteren.
Ik heb twee sigarettenpeukjes
gevonden bij het monument.
Die heb ik in een doos be
waard. Hebben jullie daar wat
aan? Oké, dan gooi ik die
weerweg, dag."
ÉlÊm
m mi
O, ja, ik begin er steeds meer van overtuigd te ra
ken: het Leids is sterk beïnvloed door het Vlaams
en het Frans. Dat kon ook bijna niet anders, want
in de 17de eeuw was meer dan de helft van de
Leidenaren uit Vlaanderen of Frankrijk afkom
stig. En dat laat zijn sporen achter, natuurlijk.
Eén van die sporen is in het knikkerspel te vin
den, namelijk het woord oeter of oervoor de be
ginstreep. Henk Jan de Jonge schrijft hierover:
„Dat was voor ons een heel gewoon woord in de
jaren 1950-1955 in de Zeeheldenbuurt. Ik ging
daar naar de school waarvan mijn vader hoofd
was. Bij een aantal varianten van het knikkerspel
behoorde je achter een
(meestal denkbeeldige) lijn
te staan. Vaak was dat de
stoeprand. Die lijn was de
oeter. Daarvandaan moest
je je knikker werpen. Het
kon gebeuren (en in bepaal
de gevallen legde je het
daarop aan) dat de knikker
zo krachtig werd geworpen
dat hij werd teruggekaatst
door de muur waartegen hij
terecht was gekomen. Hij
sprong dan weer terug tot
over de lijn vanwaar hij was
geworpen. In bepaalde ge
vallen mocht je de knikker
opnieuw gooien. Dat ver
grootte natuurlijk de kans
dat je de andere knikkers
raakte. Hoe vaak je opnieuw
mocht werpen, weet ik niet
meer. Dat verschilde waar
schijnlijk per spelvariant.
Wanneer de knikker bij te
rugkeer de lijn passeerde
vanwaar hij geworpen was, dan riep de knikke-
raar, de medespelenden of de toeschouwers:
'oet', wat de afkorting was van oeter. Het laatste
werd in de praktijk zeer weinig gebruikt, maar ie
dereen wist dat dat de volledige uitdrukking
was."
Oeter voor de beginstreep bij het knikkeren komt
van het Franse woord outre 'aan de andere kant,
aan de overkant'. Waarom werd die lijn oeter ge
noemd? Ik denk dat we dat ons als volgt voor
moeten stellen. Het knikkerputje (in Leiden petje
genaamd) ligt op een meter of vier afstand van de
oeter. Het petje is dus het doel, het eindpunt. En
aan de overkant van het petje ligt de beginstreep.
Vandaar.
Even een zijpaadje. Als Je blut was, dan was je oe
ter aan de ree. Ik begrijp die uitdrukking niet he
lemaal. Waarschijnlijk zal ree hier de rede zijn, de
ankerplaats waaraan een schip werd vastgelegd
als de eigenaar zijn schulden niet kon betalen.
Maar waarom oeter aan de ree?
Nog een zijpaadje. Je loopt in een polder. Bij
sommige weersomstandigheden kun je de pol
dergeluiden over een grote afstand goed horen.
Het gerammel van de melkbussen. Een tractor
die de schuur uitgereden wordt. Het geloei van
de koeien. Het is dan 'ree in de polder'. Ree is
hier de verkorte vorm van reehorig, wat goed ge
hoord kan worden. Het Woordenboek der Ne-
derlandsche Taal vermeldt dat het woord voor
komt in Utrecht, Meidrecht en.... Leiden.
Terug naar het Vlaams in het Leids. W. Taffijn en
mevrouw W. Koolen-Abbink gingen vroeger
naar de slager om triep. Dat waren de ingewan
den van slachtvee: hart, maag, lever en longen,
op een bepaalde manier klaargemaakt voor con
sumptie. Het woord triep wordt vooral gebruikt
in Vlaanderen en in Leiden. In de NRC van 21
maart 1934 staat het volgende
te lezen: „In sommige levens-
gebruiken zijn zij (de afstam
melingen van de Franse
vluchtelingen in Leiden) de
zuidelijke gewoonten trouw
gebleven, bijvoorbeeld in het
eten van tripe - wat hier te
lande wel een speciaal Leid-
sche spijs is."
Triep is natuurlijk hetzelfde
als het Franse tripe, ingewan
den, pens. Bij de slager stond
er een grote bak met dit
goedje. Dat was de triepbak
of triebak. Het vlees was heel
goedkoop en dus zeer in trek
bij de minder gefortuneerde
Leienaar. Als het vers was,
was het redelijk te eten. Maar
in minder verse staat had het
een onsmakelijke geur. Je kon
de slager dan kwaad maken
door niet om een kilo triep te
vragen maar om een kilo ro-
t- rot.
Ten slotte een echt Leidse uitdrukking. Mevrouw
H. Wielinga-van Gent: „Als je je als kind liep te
vervelen of aan je moeder vroeg: wat zal ik 'ns
gaan doen, dan werd er tegen je gezegd: 'ga jij
maar fietsen stelen bij het postkantoor'." Met
andere woorden: 'hoepel nu maar op.' Op de
Breestraat was het hoofdpostkantoor. En daar
stonden op de stoep heel veel fietsen. Zodoende.
Ik krijg, gelukkig, heel veel reacties op mijn stuk
jes. Brieven en e-mail (epost, zeg ik altijd, daar
zit ook nog het woord epos in). Ik kan u helaas
niet allemaal terugschrijven, maar al uw brieven
en epost gaan in de computer en in een map. Al
les wordt vastgelegd en uw woorden en uitdruk
kingen en verhalen komen ooit aan bod in mijn
artikeltjes.
HANS HEESTERMANS
Reacties en tips voor deze rubriek kunt u stu
ren naar de redactie van deze krant, postbus
54, 2300 AB Leiden, onder vermelding van de
rubrieksnaam 'Leids dialect'. E-mailen naar de
auteur kan ook: heestermans@inl.nl
Leidsch Dagblad
ANNO 1900
Zaterdag 8 December
ZOETERWOUDE - In de gisteren gehouden vergade
ring van den Boerenbond trad als spreker op de heer
C.F.J. Brands, inspecteur der Coöperatieve Raffei-
senbanken te Utrecht.
In een helder, zaakrijk betoog schetste spreker het
ontstaan, het doel en de werking van een Boeren-
Spaar- en Leenbank volgens het systeem-Raffeisen.
Ook behandelde hij de statuten zeiven en gaf bij
eenige artikelen de gevraagde ophelderingen.
Het bestuur van den Boerenbond heeft goed ge
handeld om den heer Brands uit te noodigen als
spreker op te treden, want na zijn overtuigend woord
traden velen als lid der Spaar- en Leenbank toe,
zoodat zijn wensch, waarmede hij zijn rede sloot, nl.
'dat ook in deze gemeente een Spaar- en Leenbank
spoedig moge worden opgericht' - dien eigen dag
nog in vervulling werd gebracht. Het bestuur van
den Boerenbond heeft voorlopig het bestuur van de
Spaar- en Leenbank op zich genomen. Een woord
van oprechten dank aan den heer Brands voor zijn
bemoedigend, opwekkend woord is hier voorzeker op
zijn plaats.
ANNO 1975
LEIDEN - Jan Bakker (rechts) zorgde voor een stunt door in de strijd om het Leids jeugdkampioenschap
schaken John van der Wiel (links) in grote moeilijkheden te brengen.
FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
Maandag 8 december
REGIO - Als het gebied rondom Zoeterwoude door
de provincie wordt aangewezen als plaats waar in de
toekomst vele nieuwe woningen gebouwd moeten
worden, dan zijn er volgens de Provinciale Planologi
sche Dienst twee mogelijkheden: 'klein-Zoeterwou-
de' met circa 13.000 nieuwe woningen (plm.
33.000 inwoners) of 'groot-Zoeterwoude' met onge
veer 20.000 nieuwe huizen (plm. 50.000 inwoners)
Dat staat in het vandaag gepubliceerde studierap
port over mogelijke nieuwe bouwplaatsen voor wo
ningen in Zuid-Holland. Volgens dat rapport zal er
tot 1980 in het westen van de provincie ruimte ge
vonden moeten worden voor de bouw van 65.000
woningen. In de periode van 1980 tot 1990 is nog
eens een behoefte aan bouwterrein voor 83.000 wo
ningen. In de huidige bouwplannen van de gemeen
te kunnen dergelijke aantallen niet worden ge
bouwd. Vandaar de opdracht aan de PPD om te zoe
ken naar nieuwe bouwmogelijkheden.
In eerste instantie werden er in Zuid-Holland-
West 33 nieuwe bouwlocaties gesignaleerd. Elke lo-
katiezou maximaal 10.000 woningen kunnen om
vatten. Vijf van dergelijk locaties werden rondom
Zoeterwoude gepland. Bij een nadere beoordeling
viel direct één locatie geheel en een andere gedeel
telijk af, omdat zich ten noordoosten van Stompwijk
een weidevogelgebied bevindt.
Volgens het rapport van de PPD kan Alphen tot en
met 1979 een hoeveelheid van 3700-4600 nieuwe
woningen opleveren. Verder blijkt dat nieuwe bouw
locaties in het Open Middengebied uit planologisch
oogpunt ongewenst zijn. De bouwplannen van Al
phen in Kerk en Zanen (achter de spoorlijn) komen
in het rapport verder niet ter sprake.
LEIDERDORP - De organisatoren van de Leider-
dorpse Kerst Inn krijgen, als de raad met het voor
stel van B. en W. akkoord gaat een subsidie van
1.350,-. Wel moeten de organisatoren een finan
ciële bijdrage gaan vragen van de kerken c.q. diaco
nieën. De commissie voor maatschappelijk Welzijn
vindt dat deze instellingen in deze een zekere taak
hebben.
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) op te sturen naar het Leidsch
Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB Leiden of door contante betaling aan de balie van het Leidsch
Dagblad aan de RoosevelLstraat 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
