Relletjes bij
heropening
De Sint zit Moby dwij
Engeltjes van Laïs laten je
op de punt van je stoel zitten
Cultuur Kunst
Centrum Beeldende Kunst Alphen opent de deuren Nog geen locatie voor 'duin-open
Mooi portret van een
moordenaar zonder pit
Een weemoedige eenling
DONDERDAG 7 DECEMBER 2000
British Museum imponerend
Het kan niet op in Groot-Brittannië. Dankzij miljarden
guldens aan loterijgeld schieten in het hele land nieuwe
musea en andersoortige educatieve attracties als padde
stoelen uit de grond. Alom ook worden bestaande voor
zieningen grondig vernieuwd. Voorlopig hoogtepunt
eerder dit jaar was de opening door koningin Elizabeth
van een nieuw museum voor moderne kunst, Tate Mo
dern, in een voormalige elektriciteitscentrale op de zuid-
oever van de Theems. Gisteren kon kunstminnend Enge
land alweer aan de champagne.
HARM HARKEMA
Ditmaal rukte de majesteit uit
naar het British Museum, een
van de belangrijkste musea ter
wereld, dat jaarlijks gemiddeld
zon zes miljoen bezoekers
trekt. Het museum staat vol
met cultuurschatten, die de
Britten in de loop der eeuwen
uit alle hoeken van de wereld
bijeen hebben geroofd en ge
kocht. Maar het ging gisteren
niet om die schatten, maar om
de Great Court", de binnen
plaats, groter dan een voetbal
veld. met in het midden de we
reldberoemde, ronde en van
een koepel voorziene leeszaal.
De in de loop der jaren wat ver
waarloosde zaal is geheel gere
noveerd. de binnenplaats is
overdekt naar een ontwerp van
de architect Sir Norman Foster.
Kosten: zo'n 360 miljoen gul
den. Het resultaat mag er zijn.
Het gewelfde dak, een con
structie van staal en glas, com
bineert wonderwel met de
strenge 18de-eeuwse classisisti-
sche witte gebouwen van kalk
steen rond het plein, en de ron
de leeszaal in het midden. Trots
meldt het museum dat het nu
beschikt over de grootste over
dekte binnenplaats van Europa.
Imponerend is ook de mid
den negentiende eeuw ge
bouwde en nu volledig geres
taureerde leeszaal, die een mid
dellijn heeft van 43 meter en
een koepelhoogte van 33 meter,
en die rondom in drie lagen
hoog van boekenkasten is voor
zien. Was voorheen de toegang
tot de zaal voorbehouden aan
lezers met een pasje, vanaf van
daag is de zaal open voor het
grote publiek.
Het betreft hier, los van de
omvang, niet zomaar een lees
zaal. In de tweede helft van de
negentiende eeuw zat hier ge
durende tientallen jaren vrijwel
elke dag Karl Marx. Hij schreef
hier zijn belangrijkste werken,
zoals 'Het Kapitaal'. Begin vori
ge eeuw studeerde ook Lenin er
vaak, evenals Leon Trotsky en
De overdekte binnenplaats van het British Museum: groter dan een voetbalveld.
de belangrijkste
van het anarchisme, Peter Kro-
potkin.
In 1984 bracht de toen nog
onbekende Michail Gorbatsjov
een bezoek aan de leeszaal. Hij
heeft later eens gezegd dat
mensen met klachten over het
bestaan van het communisme
niet bij hem, maar bij het Bri
tish Museum moesten zijn.
Maar niet alleen communisten
en anarchisten wisten de lees
zaal te vinden. Ook de prediker
van de geweldloze revolutie en
Indiase leider Mahatma Gandhi
kwam er vaak, evenals de
schrijvers Virginia Woolf, Oscar
Wilde, en W.B. Yeats en George
Bernard Shaw.
Hoewel tijdens de opening
natuurlijk alleen maar positieve
geluiden klonken, waren er op
de achtergrond maar liefst twee
relletjes. Zo zijn enkele nieuwe
zuilen op de binnenplaats niet
zoals afgesproken opgetrokken
uit degelijk Brits Portlandsteen,
maar uit een veel goedkopere
en slechtere soort Franse kalk
steen. Schandalig, vindt onder
meer monumentenzorg, dat nu
eist dat de museumvoorzitter
opkrast. Inmiddels vindt een
onderzoek plaats naar de gang
van zaken.
Pijnlijker nog was de weige
ring van de Griekse ambassa
deur om de opening bij te wo
nen. Tussen alle schatten die de
Britten in de loop der eeuwen
uit tempels, piramides en ande
re heiligdommen hebben ge
roofd bevinden zich namelijk
ook de zogenoemde 'Elgin Mar
bles'. Dat is een verzameling
beelden uit de Griekse oudheid,
die begin negentiende eeuw uit
onder meer het Parthenon in
Athene is gehaald en door de
toenmalige Britse ambassadeur
foto epa/ian nicholson
en kunstliefhebber Lord Elgin
naar Londen is verscheept, naar
eigen zeggen om te voorkomen
dat ze vernield zouden worden
door de Turkse bezetters van
Griekenland. Griekenland eist
dat Groot-Brittannië de beel
den terug geeft, maar de Britten
weigeren dat.
Het feestdiner ter gelegen
heid van de vernieuwde bin
nenplaats en leeszaal vond gis
teren plaats in de zaal waar ook
de Elgin Marbles worden ten
toongesteld. „Bijzonder tact
loos", aldus een verbolgen
Griekse ambassadeur.
MUZIEK «RECENSIE
LOUIS DU MOULIN
Concert. Moby (zang, gitaar) en achtkop-
pige band. Gezien: 5/12, Ahoy', Rotter-
Makkers, start uw wild geraas!
Moby mikte in Ahoy' op de
snelst mogelijke interactie met
zijn fans door direct uit te pak
ken met twee van z'n grootste
succesnummers: 'Porcelain' en
het 'James Bond Theme' dat de
idealistische genrehopper (35)
leverde voor 'een film waar ie
dereen z'n geld voor zou moe
ten terugkrijgen', 'Tomorrow
Never Dies'. Aan de verjaardag
van Sinterklaas ging hij voorbij,
hoewel die gebeurtenis hem
toch moeilijk kan zijn ontgaan.
Want dat de tweede ring bij de
ze concertvisite van de populai
re New Yorker leeg bleef hield
daar ongetwijfeld verband mee.
Voor Moby (geboren Richard
Melville Hall) en zijn achtkop-
pige band betekende 'Rotter
dam' de laatste halteplaats op
zijn Europese tournee. De daar-
verbonden 'finishgedachte'
verklaarde wellicht de opper
beste bui van de kaalgeschoren
zanger-gitarist, beslist beter
dan op Drum Rhythm en Pink
pop eerder dit jaar.
woord tot uitdrukking
met een hele rits poesli
dankjes voor alle Ho
steun vanaf z'n vl
flitsende techno-vernieu -
weer bijna een decennj
leden. En in gebaar im
onder meer een grappig
flage op een vlijmschi
taaracrobaat uit de h;
cultuur van rond 1983,
de grote kleine man
handdoek even har
pruik omturnde.
Buitengewoon jolig,
de finale vol aaneeng la
disco-geweld, maar opi o
menten dat er ineens la
ruggeschakeld naar in n
luisterwerk klopte
derwei. Zo presenteerdi
'Why Does My Heart
Bad?' met een overtuigi f<
hij voor het eerst z'n li
stortte. Knap natuurlijki
tig voor degenen die pi
het jongste album 'Play
1999) tot Moby zijn I
vanwege de warme mei
experimenten daarop. <t-
waren er in Ahoy', geti ik
gejuich dat opsteeg bij
zetten van rustige
mers, best veel.
Beats en video in Volkenkui
LEIDEN LESLEY GRIETEN
Beats, muren die worden ge
kleurd door videofragmenten
en dansers die bewegen op een
mix van wereldmuziek. Het
wordt zondag even wennen
voor de bezoekers van het
Rijksmuseum voor Volkenkun
de. Na de Lakenhal en Boer-
haave doet het Leids Museum
festival Volkenkunde aan. Het
museum, dat momenteel wordt
verbouwd, opent zondag voor
het festival één dag de d
In Global Experienc n
een depotmedewerker t ,t
wiens fantasie op hol j
het uitpakken van de c ,a
De muziek komt van Fn
Souza en dj Jan. Bie Mu
Rens Noorman zorgen
videobeelden.
Museumfestival in
kunde, zondag 10 de<
Aanvang voorstelling» e
uur, 15.15 uur, en 16.
Toegang is gratis.
ALPHEN AAN DEN RUN LESLEY GRIETEN
De verf is nog niet overal droog
en de scheidingswanden laten
nog even op zich wachten,
maar het gaat lukken. Daar
twijfelt Peke Hofman niet aan.
Zaterdag opent het Centrum
Beeldende Kunst (CBK) in Al
phen de deuren voor publiek.
Met de tentoonstelling 'Pre
view' geeft de directeur een
voorproefje van wat hij in de
toekomst van plan is met 'zijn'
Centrum voor Beeldende
Kunst.
„Ik wil graag laten zien wat er
in de op dit moment in de he
dendaagse kunst gebeurt. Dat
zijn heldere, sterke en frisse
beelden," zegt Hofman. Hij
staat midden in het ruime, lich
te gebouw. Het heeft iets weg
van een grote zolder. Het CBK
zit in het middelste gedeelte
van het gebouw. Tussen de
ruimten van de Kunstuitleen en
galerie STAA, die zaterdag ook
open gaan.
In de tentoonstellingsruimte
van het CBK is werk te zien van
Willem G. Wevers, Wilma Kuil,
Joan Dinsbach, Melanie Bos
boom en Lisette Verkerk. Hof
man is er trots op dat ook werk
van Rachid Ben Ali is te zien.
„Ik volg Ben Ali al een hele tijd.
Hij is een groot talent. Rudi
Fuchs heeft onlangs nog twee
schilderijen van hem aange
kocht."
De openingstentoonstelling
is door Hofman zelf samenge
steld en ingericht. Dat blijft hij
ook in de toekomst doen. „Na
tuurlijk is er overleg met het be
stuur, maar uiteindelijk bepaal
ik wat er in het CBK komt," ver
telt Hofman. „Ik wil tentoon
stellingen maken die impact
Peke Hofman in het CBK: „Laten zien wat er in de hedendaagse kunst gebeurt." foto henkbouwman
hebben in de hele Randstad.
Het CBK is er niet alleen voor
de mensen die hier om de hoek
hun boodschappen doen."
Het heeft lang geduurd voor
Hofman een defintieve ope
ningsdatum kreeg. De opleve
ringsdatum van het gebouw
aan de Castellumstraat is drie
keer uitgesteld. „Dat was be
hoorlijk vervelend. Vooral na de
laatste verschuiving, een paar
weken geleden. Toen was van
alles al geregeld. Je hebt heel
wat uit te leggen als je telkens
afspraken moet verzetten. Ge
lukkig begrepen de kunstenaars
het probleem en wilden ze
graag mee blijven werken."
Een groot deel van de ont
wikkeling van de plannen voor
het CBK heeft Hofman niet
meegemaakt. De Utrechter is
pas op 1 juli aangesteld als di
recteur. „Het is wel een voor
deel om helemaal blanco te be
ginnen in een prachtig, nieuw
gebouw. Het enige nadeel is dat
ik nu ook veel tijd moet stop
pen in het regelen van sup
poosten en alarm- en telefoon
aansluitingen."
Hofman grote plannen voor
de toekomst. „Ik wil educatieve
projecten beginnen voor scho
len. En reizen organiseren naar
bijvoorbeeld de Biennale van
Venetië. Daarmee kan je de
drempel van het CBK helpen
verlagen."
Het Centrum Beeldende
Kunst maakt deel uit van de
ontwikkeling van een nieuw Al
phens stadscentrum. De ge
meente wil de stad ook een cul
turele facelift geven. De nieuwe
onderkomens van galerie STAA,
de Kunstuitleen en het CBK zijn
een eerste stap in die richting.
In 2004 wordt een bioscoop an
nex theatercomplex opgeleverd.
„Ik ben blij dat kunst in Al
phen zo serieus wordt geno
men,", ?egt Hofman. „Dat er
drie culturele instellingen in
één gebouw zitten is een groot
voordeel. Bezoekers van STAA
lopen letterlijk langs de werken
in het CBK en langs de Kunst
uitleen. Die aanloop van pu
bliek is alvast meegenomen."
Aan voorspellingen over be
zoekersaantallen wil Hofman
zich niet wagen. „Er is een
groep die altijd komt, een groep
die nooit komt en een groep die
nog een zetje nodig heeft. Ik
doe mijn uiterste best om die
mensen binnen te halen, maar
ik ben geen sekteleider. Als ie
mand echt niet wil dan hoeft
het van mij ook niet."
De openingsexpositie 'Pre
view' in het CBK is te zien tot
en met 14 januari, wo. t/m za.
11.00-17.00 uur, zo. 13.00-
17.00 uur.
NOORDWUK LESLEY GRIETEN
De Noordwijkse stichting
Kunstklank mag komende zo
mer de opera 'Dido en Aeneas'
niet opvoeren in de Noorddui
nen. De gemeente geeft geen
toestemming. Een meerdaagse
operavoorstelling past niet in
het beleid de duinen te herstel
len en te behouden.
Martha Baalbergen van
Kunstklank zegt de argumenten
van Staatsbosbeheer en de na-
tuurvereniging in Noordwijk
wel te begrijpen. „Ze zijn bang
een precedent te scheppen. Dat
kan ik mij wel voorstellen."
Kunstklank heeft inmiddels
een nieuwe plek op het oog
waar natuurbeschermers en
Staatbosbeheer achter zouden
staan. „Ik kan nog niet precies
zeggen waar, maar het is een
hele mooie plek in de duinen."
Baalbergen verwacht hiervoor
wel toestemming te krijgen.
Het operaproject gaat in elk
geval door. „Er zijn
mooie plekken in No
De animo onder kunste 'r
groot. Veel muzikanten 0
gers hebben zich al
meld."
Kunstklank verwacht
de voorstellingen in he P
weekeinde van august ei
bezoekers. De opvoeri
'Dido en Aeneas' in het
lands is een primeur dus r'
klank rekent op opera tf
bers uit heel Nederland
THEATER RECENSIE
MUZIEK RECENSIE
HANS KEUZERS
Concert Lafs Jorunn Bauweraerts -
zang, Anneties Brosens - zang, Nathalie
Delcroix - zang, Fritz Sundermann - gi
taar. Hans Quaghebeur - accordeon-
/draailier. Ronny Reuman - drums. Bart
Denotf - bas Gezien 6/12. schouw
burg, Leiden
Draailier, contrabas, drums en
gitaar staan al op het podium.
Jorunn, Annelies en Nathalie,
het kloppend hart van de
Vlaamse groep Laïs, doen voor
de pauze echter een zeer
spaarzaam beroep op hun be
geleidingsgroep. Een half uur a
capella zingen is voor sommi
ge mensen reden om snel de
bar op te zoeken, maar Laïs
laat je bijna vanaf het begin op
het puntje van je stoel zitten.
De drie meisjes bezitten engel
achtige, hemelse stemmen die
perfect met elkaar harmonië
ren. Droog is de sound, zonder
onnodige galm. Alleen het Sin-
nead O'Conner-covertje 'In
this heart' wordt wat ontregeld
door onnodig veel galm op de
stemmen.
De Vlaamse meiden zoeken
stad en land af naar oude lied
boeken en deze aloude trou
badourliederen zijn vaak grap
pig en vooral herkenbaar, "t
Zoutvat' bijvoorbeeld, handelt
over het gecommandeer in een
huwelijk, en de plaats van het
zoutvaatje is de eerste strijd
binnen het echtelijk verband.
'De valse zeeman' die een lief
heeft in elke stad en ook één
thuis die op een huwelijk zit te
wachten, wordt voorzien van
een mooi sober gitaarschema.
„Is er nog een maagd in Lei
den?", vraagt Jorunn Bauwer
aerts aan de zaal. Voor me zit
een moeder met een tiener
meisje. „Dat ben jij toch nog",
fluistert ze in het oor van het
meisje. Na het nummer is
Dorothea' ook haar onschuld
kwijt.
Na de pauze klinkt een alarm
door de zaal. Je denkt aan een
gsm die afgaat, of aan het be
gin van een rookalarm. Het is
evenwel de grondtoon van
'Doran', een traag, expressief
lied met een hoog heksgehalte
die met draailier en een lekke
re slide-gitaar met lichte
U2-verwijzing, afwijkt van de
tradionele folksound. Uitstap
jes richting Scandinavië zijn er
met het krachtige Tina Vieri'.
Qua klankkleur komt het Finse
Varttina daar het dichtst bij in
de buurt.
Het traditionele aftel versje 'Le
renard et la belette' is de
mooie afsluiter. Wie ooit deze
traditional over een vos en een
wezel in Bretagne in de kroeg
heeft gehoord weet wat dat
nummer met een zaal kan
doen. „Haak in op de pink van
uw buurman", vraagt Annelies
Brosens en je ziet de hele
Schouwburg in no time pink
aan pink staan bij deze tradi
tionele Bretonse folkdans.
DICK VAN TEYLINGEN
Voorstelling 'Een nagelaten bekentenis',
door Ger Thijs (Het Nationaal Toneel). Re
gie: Frans Stnjards Gezien 6/12, LAKthe-
ater, Leiden Nog te zien aldaar: van-
„Mijn vrouw is dood en al be
graven", is de beroemde eerste
zin van 'Een nagelaten bekente
nis'. Als je de eerste bladzijde
uitleest, weet je al dat de vertel
ler en hoofdpersoon haar ver
moord heeft. Geen ideaal begin
voor een detective, maar daar
gaat het Emants dan ook niet
om; hij wil laten zien hoe Wil
lem Termeer tot zijn daad is ge
komen. Dat kostte hem 225
bladzijden. Ger Thijs bewerkte
het boek tot een monoloog van
een uur, en speelt die zelf.
Termeer heeft zijn vrijheid te
rug, maar kan er niet van genie
ten. Hij heeft geen wroeging of
smart, maar ook geen blijd
schap of hoop. Zijn onrust
dwingt hem zijn verhaal te ver
tellen, maar ook dat brengt
geen rust. Termeer zit emotio
neel vast, zoals hij dat eigenlijk
heel zijn leven al gezeten heeft.
Op zijn dertigste stelt hij vast
dat hij niet alleen oud wil wor
den. Hij gaat naar de voogd die
zijn vermogen beheert (zijn ou
ders zijn overleden voor hij
meerderjarig werd), vat een
soort van genegenheid op voor
diens dochter en trouwt met
haar. Maar verliefd is hij niet.
Hij noemt haar stuurs, het
blauw van haar ogen te licht en
het marmer van haar wangen te
koel. Maar het is vooral zijn ei
gen koelheid die hij op haar
projecteert. Hij praat zich aan
dat hij haar gelukkig wil maken
en neemt zich voor een goed en
sociaal mens te worden, maar
mist de pit om concrete stap
pen te zetten. Het huwelijk
wordt dan ook een ramp. Als
hun kind, waar hij niets voor
voelt, na anderhalf jaar sterft, is
het laatste restje hoop definitief
weg.
Emma zoekt haar heil bij de do
minee, die wel kan praten,
maar ook zijn handen niet thuis
kan houden. Willem put wat
schrale troost uit hoeren, maar
ook dat leidt tot niets. 'Een na
gelaten bekentenis' is een natu
ralistische roman, dus de erfe
lijkheid speelt een grote rol. „Ik
begon te begrijpen, dat mijn
onhandigheid, mijn gebrek aan
moed en volharding, mijn be
hoefte aan emotie, mijn hang
naar het verbodene slechts de
giftige bloesems waren van
zaadkorrels in mijn voorouders
ontkiemd."
Die verklaring haalt Thijs' be
werking niet, net zomin als de
rol van de ouders. Daardoor, en
door het verschil in lengte, zijn
sommige stappen in de verkla
ring van de moord wel erg
groot. Toch schetst Thijs een
mooi portret van een burger
mannetje bij wie onhandigheid
leidt tot angst, angst tot haat en
haat tot geweld. Met zijn houte
rige, bestudeerde gebaren en
zijn afgestompte afstandelijk
heid vangt hij de emotionele ar
moede van een man die nooit
heeft leren leven en daarom
doodde.
F.B. Hotz 1922-2000
De dood van de schrijver F.B. Hotz betekent het
heengaan van een volstrekt uniek auteur uit de
Nederlandse literatuur. Ouderwets, eigenzinnig,
teruggetrokken en een zeer herkenbare stilist,
had hij plaats ingenomen die niemand hem
nog kon betwisten.
Frits Hotz is de schepper van een zuurzoet en
weemoedig universum, dat zich uitstrekt over
een zestal verhalenbundels, een kleine roman
en een aantal verhalende beschouwingen. Hotz
had in 1996, toen hem de P.C. Hooftprijs werd
toegekend, zijn pen al neergelegd, halfblind en
misschien ook ad wel een beetje levensmoe.
Kees Fens, voorzitter van de P.C.Hooftstichting
moest met zijn gezelschap naar het huis van
Hotz zelf komen in Oegstgeest, om hem de prijs
uit te reiken.
Frits Hotz is de auteur van verhalenbundels als
'Dood weermiddel', 'Eb en vloed', 'Ernstvuur
werk' en 'Duistere jaren', om zijn bekendste te
noemen. Met die verhalen bond hij een kleine,
maar zeer toegewijde kring van bewonderaars
aan zich. Het merkwaardige van deze verhalen
was, dat zij eigenlijk nauwelijks kwaliteitsver
schil kenden.
Waarschijnlijk was dat het gevolg van zijn late
debuut: hij was al een volledig gerijpt schrijver.
Zijn verhalen stonden alle op hetzelfde hoge sti
listische niveau, en leken ook allemaal hetzelfde
onderwerp te hebben: de vergeefsheid van het
leven. Het was vooral de kleurrijke en vaak his
torische aankleding van deze verhalen die de
droeve melancholie van het onderwerp bijna
aanstekelijk maakte.
Hotz' debuut in 1975 in het literair tijdschrift
Maatstaf met het verhaal 'Tramrace', over een
race voor de oorlog van de Blauwe Tram, die
tussen Den Haag en Leiden reed. Hotz schreef
ook over wereldvreemde kamergeleerden die in
het bombardement van Luik terechtkwamen, of
over het huwelijk van een militaire gezagsvoer
der uit de Franse tijd die een 'dood weermid
del', een uit de tijd geraakt fort, moet beheren,
en tegelijk in een loopgravenoorlog met zi
vrouw is verwikkeld.
'Proefspel' gaat over zijn bohemienachtigi e
zikantentijd in Den Haag en omstreken, v |t
Hotz totdat hij begon te schrijven de trom ;L
bespeelde in allerlei oude stijl jazz-ensem y
Het verhaal 'Toonkunst' uit 'Eb en vloed'i )e
van de allermooiste oorlogsverhalen ooitj e
schreven in onze literatuur. Het gaat over jj
jongen die tijdens oorlog op het Leidse Ra ,v
burg les krijgt van een joodse muzikant.
In Hotz' werk is het steeds die uiterst nauifc,
rig situering van de verhalen, meestal in di
bije geschiedenis spelend, ergens in de on [e
ving van Leiden en Den Haag. Zijn hoofdp lc
nen zijn altijd mannen, meestal wat orider 0
Vaak zijn zij schuw, rancuneus ten opzichi
vrouwen en bang van het leven. Hotz teke n
hen met een meesterlijk en ironisch soort
ralisme. Lachen kon je altijd wel, maar be4e
dend werd het nooit.
Naarmate zijn werk groeide leek het alsofi )c
steeds meer autobiografische elementen ii vj
kwamen. Het mislukte huwelijk van zijn o n
duikt zo nu en dein op. Hotz laat de histon |e
setting dan meer rusten. Het lijkt alsof er 5 ln
meer zelfkennis in het geding kwam.
Hotz is een eenling in de Nederlandse litei e
en hij zal het blijven ook. Hij behoort tot h
beste uit de Hollandse traditie van het real ,e
als zodanig verdient hij een volwaardige p ir
naast Elsschot, Emants en anderen. Dat zij :e
ook zijn geestverwanten. Navolgers heeft 1
genlijk niet gehad. Misschien dat F.P. Thoi
nog het meest door hem is beïnvloed. Geh
heeft de Arbeiderspers enkele jaren gelede
het verzameld werk van Hotz in een prach n
cassette uitgebracht. Wie deze geestige en
lancholieke schrijver eer wil bewijzen kopt i-c
cassette alsnog. Grafkransen verwelken, di le
werk blijft nog wel even bestaan.
JAN-HENDRIK BAKKER/ARCHIEFFOTO WFA
