'Ik pionier, ook om
mezelf te ontwikkelen'
ZATERDAG 2 DECEMBER
Nederland is niet zo interessant, de
uitdagingen liggen elders. Anja Meulenbelt
verdeelt tijd tussen hulpverleners in ex-
Joegoslavië en gehandicapte kinderen in
Gaza. „Ik maak het mijzelf graag
moeilijk.Gesprek met de 55-jarige
schrijfster, docente en onbezoldigd
fondsenwerver. Over Pampers en
ongeduld, slachtoffers en daders. „Ik ben
niet verplicht slachtoffer te blijven.
Vreselijk dat ze niet in Gaza is. ,.Ik
kan er wel heen maar ik kan niks
doen. Ik moest er weg omdat de
Palestijnen met wie ik werk bang waren voor
mijn veiligheid. Daarmee was ik deel van het
probleem geworden." Geluk bij een ongeluk
dat ze er toch weg moest, voor haar andere,
betaalde werk in Belgrado. E-mail brengt nu
nieuws over mensen in Gaza. De gehandi
capte kinderen, voor wie ze werkt, hebben
sinds een week geen melk of fruit.
Palestijnen
„Ik heb joodse vrienden, veel joden in de fa
milie, mijn ouders hielpen joodse kinderen
onderduiken en ik ben zelf net in de oorlog
geboren. Ik heb automatisch op hun manier
meegekeken naar Israël: na de verschrikkelij
ke vervolging is er één plek op de wereld
waar joden veilig moeten kunnen zijn. Elk
woord tegen Israël was fout. Palestijnen wa
ren voor mij anoniem. Het beeld van de Pa
lestijn waarmee we hier zijn doodgegooid
was dat van een terrorist met een geruite
doek om zijn kop. Ik had vrienden die kriti
scher waren en in de bezette gebieden waren
geweest. God meid, zeiden ze, weet je wel
waar je het over hebt? De eerste Palestijn die
ik in levende lijve ontmoette was een geesti
ge, intelligente vrouw: Leila Shahid, PLO-
vertegenwoordigster in Nederland."
•Toen 'Artsen zonder Grenzen' Meulenbelt
vroeg voor een artikel een land naar keuze te
bezoeken, koos Meulenbelt Gaza. ,,lk was
eerder in Zuid-Afrika geweest en daar was
het volstrekt duidelijk waar ik stond. Ik kon
daar niet meer aan mijn eigen stellingnaine
werken. Gaza was moeilijk en juist daarom
wilde ik daarheen. Ik maak het mezelf graag
moeilijk." En al had ze nooit openlijk stelling
genomen tegen de Palestijnen, ze voelde ook
'de plicht om iets recht te zetten'.
Meulenbelt: „Ik kwam in 1994 voor het
eerst in Gaza. Ik was geschokt, zoals bijna ie
dereen die daar heen gaat. Een soort grote
gevangenis, hoe kan dit zo dichtbij zijn? Het
is verschrikkelijk pijnlijk om tot je door te la
ten dringen wat je niet hebt willen zien.
Toen ik een van mijn beste joodse vrienden
de foto's liet zien die ik in Gaza had gemaakt,
veegde hij ze woedend van tafel. 'Dit zijn
geen Palestijnen, dit zijn kinderen'. Ik snap
heel goed hoe moeilijk de werkelijkheid voor
mensen is."
Voorbij
Scherpe blik, uitbundig haar, zwierige kle
ren. Bijna constant een Ritmeestertje tussen
de ringers en bezig dat brandend te houden.
Ze lacht veel. heeft haar antwoorden paraat.
Achtendertig boeken schreef Anja Meulen
belt Het jongste, Het Beroofde Land, is een
paar maanden oud. „Nog steeds zeggen
vrouwen: ik heb uw boek gelezen. Altijd be
doelen ze De schaamte voorbij. Ze ziet het 25
jaar oude boek waarmee ze bekend werd als
'een zelfbedieningswinkel van vrouwenerva
ringen'. „Het centrale thema is een lesbische
relatie. Maar er zijn veel vrouwen die zeggen
'ik heb mij er zo in herkend' en die dan niet
die relatie bedoelen. Het gaat ook over al
leenstaand moederschap, over emancipatie,
over een beetje slordig leven." Zelf heeft ze
het nooit meer opgeslagen. „Ik sta er nog
steeds helemaal achter maar ik vind het vre
selijk om over die periode van mijn leven te
lezen."
Zuid-Afrika, Albanië, Israël, Servië, Bosnië,
Kroatië. Meulenbelts huidige werkterrein ligt
voor een groot deel buiten Nederland. Het
internationale bestaan begon 'heel simpel'.
„Ik had een vaste baan als docente en werd
naar Zuid-Afrika gevraagd als schrijfster.
Maar je komt in een land toch niet om alleen
maar voor te lezen. Ik zocht meteen contact
met vrouwengroepen."
Ze werd gevraagd in Servië hulpverleners
te trainen in het begeleiden van getraumati
seerde oorlogsslachtoffers. Ze ging omdat ze
het spannend vond. „Ik hou van pioniers
werk. Daardoor kan ik ook mezelf ontwikke
len."
Is Nederland te klein of niet interessant
meer? „Ik hou van uitdaging, van werk dat
wat oplevert. De grote boodschappen van
Anja Meulenbelt voelt de plicht om iets recht te zetten: „Er is niets aan te doen: de manier waarop Israël de Palestijnse bevolking behandelt, is
voor mij apartheid." foto roland de bruin
Anja Meulenbelt heeft het druk in voormalig Joegoslavië en Gaza
het feminisme zijn wel duidelijk, die heb ik al
738 keer geroepen. Er is in Nederland voor
vrouwen nog veel te verbeteren, ik vind niet
dat alles in orde is hoor, maar er zijn echt
meer mogelijkheden. Ja, ik kan me wel vin
den in de stelling dat geen vrouw in Neder
land zo afhankelijk meer is dat ze feministe
hoeft te zijn. De voorhoede waartoe ik be
hoorde, was nodig. Maar ik ben niet ver
plicht slachtoffer te blijven.
In Servië werk ik met een 'oude' feministe
als ikzelf. Ons denken gaat gelijk op. We zijn
ervan overtuigd dat als je wilt dat het ooit
nog goed komt met de landen in ex-Joego-
slarië, je ook iets moet met de daders, bijna
altijd mannen. In Kroatië zei een feministe:
'Maar al die mannen zijn fascisten!' Het is
een interessante vraag wat ik zelf twintig jaar
geleden zou hebben gezegd. Deze vrouw
heeft gelijk en daar verschanst zij zich ach
ter. Maar op een gegeven moment heb je ge
noeg van het gelijk hebben. Ik zou wel willen
dat je mijn fouten wat eerder maakte, denk
ik dan over zo'n vrouw. Ik merk dat ik van zo
iemand erg ongeduldig word. Maar hoor mij
praten. Iedereen moet eerst door zijn ge
schiedenis heen."
Lacht: „Een van mijn dierbare collega's
heeft in de homobeweging dezelfde ontwik
keling doorgemaakt als ik in de vrouwenbe
weging. We kunnen heerlijk samen schelden
als we de patronen herkennen, zien hoe
mensen in hun slachtofferrol blijven hangen.
Bedenken hoe we iemand eens een schop
onder de kont kunnen geven. Ik heb zelf al
tijd met erg veel plezier achter mijn eigen ge
lijk gestaan. Precies weten wie je de schuld
moet geven van je situatie. En ik sta er nog
achter. Maar aan alleen maar gelijk hebben
heb je niet zo veel."
Geldingsdrang
Het voordeel van in het buitenland werken
vindt Meulenbelt dat niemand haar daar
kent. „Ik kan weer bij af beginnen. Ik had
veel geldingsdrang, maar die heb ik ook ka
merbreed uitgemeten. Dat heb ik gehad, dat
ligt achter me."
In ex-Joegoslarië en Albanië traint ze
hulpverleners in begeleiden. Maar ook da
ders. Dat is onontkoombaar om de cyclus
van geweld.te doorbreken. Het geweld bin
nen gezinnen is fors toegenomen, zegt ze.
„Allemaal mannen die gevochten hebben, in
doodsnood hebben gezeten. Maar niemand
wil het meer over de oorlog hebben. Die
mannen zijn vaak niet meer in staat iets te
doen. Ze zuipen en kankeren alleen. Tegelij
kertijd zijn het vaak rotzakken die zelf ook
vuile handen hebben gemaakt. Wat moet je
ermee? Onder je neus is een nieuwe oorlog
aan het ontstaan. Er zijn duizenden van deze
mannen. Een psychiater in Servië zei dat hij
de man die hem vertelde dat hij een moslim
meisje van zestien had verkracht, niet wilde
helpen. Ik heb gezegd dat hij dat soort men
sen niet moet laten lopen. Daders zijn al zo
moeilijk te bereiken, nou bood er één zich
verdomme zelf aan."
Een rechter in Kroatië die bij Meulenbelt
een training volgde, stortte in en vertelde dat
hij tijdens de oorlog met een bajonet de ene
na de andere Serviër had vermoord. „Wat je
tegen zo iemand zegt? Welkom terug in de
mensheid." Het werk valt haar soms zwaar,
aan de andere kant: ..Never a dull moment.
Het zet me allemaal heel erg aan het den
ken."
De laatste weken waren iets te veel van het
goede: van exploderend Gaza naar Belgrado
'waar iedereen van vreugde als een ballon te
gen het plafond zat' naar Kroatië, met korte
adempauzes in Nederland. „Ik geef trainin
gen om burn out te voorkomen en ik werk
mezelf ook over de kop." Maar geen post,
geen boodschappen en geen afwas, het is op
een bepaalde manier soms haast rustgevend
om weg te zijn. „Al hou ik het vooral vol om
dat ik in Nederland kan bijtanken."
Gaza bezocht Meulenbelt intussen 'talloze
malen'. Als vrijwilliger werkt ze er voor en
met gehandicapte kinderen. Via de door
haar opgerichte stichting Kifaia zamelt ze
geld in waarmee rolstoelen en andere hulp
middelen worden gekocht. „Je redt er Gaza
niet mee maar wel kinderen. Een jongen die
op sterven na dood was, gaat nu voor het
eerst naar school."
Praktisch
Bij één van de projecten gaat het erom ou
ders te leren hoe ze hun gehandicapte kinde
ren het best kunnen verzorgen, hoe bij voor
beeld te voorkomen dat ze doorligwonden
krijgen. Heel praktisch is het werk: „Soms
moet je het over dingen hebben... Gehandi
captenzorg is voor een groot deel een poep
en piesverhaal. Er zijn veel luiers nodig. SIMONE VAN DRIEL
Pampers voor Palestina is de nieuwe actie.
Als je ouders vertelt dat hun kinderen luiers
moeten gebruiken, moeten die er wel zijn."
Ze houdt van het concrete. „Als je alleen
maar aan het hele grote denkt, word je gek.
Ik wil niet dat dit sentimenteel klinkt, maar
met die hulp is er toch weer ?en groep men
sen die het gevoel hebben dat ze het niet he
lemaal alleen hoeven te doen. Dat is een deel
van het trauma van de Palestijnen: niemand
kan het schelen wat er met ons gebeurt. En
dan word je wreed."
Kwaadwillend vindt ze het als de Palestij
nen ervan worden beschuldigd hun kinde
ren in te zetten in de strijd tegen de Israëli
sche soldaten. „Hoezo naar het front sturen?
Ze wónen aan het front en ze kunnen er niet
uit. Dat is anders bij de joodse kolonisten in
Gaza. Die kiezen ervoor hun kinderen met
een bus onder legerbewaking naar school te
laten gaan. Die laten hen in een getto leven,
weliswaar een luxe. maar toch in volstrekt
isolement. Wie doet zijn kinderen wat aan,
wie wordt gestuurd?"
Kentering
Meulenbelt constateert 'in hele korte tijd'
een kentering in de houding van Nederlan
ders tegenover Israël en de Palestijnen. Het
Beroofde land, dat 'rotboek dat toch nie
mand wil lezen', zoals ze tijdens het gevecht
van het schrijven wel eens dacht, is enkele
maanden na verschijnen in herdruk. Het is
een 'partijdig' boek, waarin Meulenbelt ten
faveure van de Palestijnen mythen en feiten
over het Israëlisch-Palestijns conflict, het
vluchtelingenvraagstuk en het leven van de
Palestijnen in de bezette gebieden van elkaar
scheidt. „Er is niets aan te doen: de manier
waarop Israël de Palestijnse bevolking be
handelt, is voor mij apartheid."
Soweto aan de Jordaan is in wording,
schrijft ze. Maar de boze reacties die ze op
het boek verwachtte bleven uit. „Ik hoef op
eens niet meer zo in de verdediging." Ze
krijgt nu soms ook andersoortige post. „Ie
mand schreef me in zo'n bibberig bejaard
handschrift: Ik heb het altijd al gedacht, die
geraffineerde joden."
Berustend: „Ik zal een brielje schrijven dat
ze me verkeerd begrijpt en het boek hele
maal moet lezen.'
