ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
De FNV gaat op de schop
eicLch Dagblad
ZATERDAG 2 DECEMBER 2000
FNV-voorzitter Lodewijk de Waal: „We gaan de vakbeweging opnieuw uitvinden."
FOTO GPD PHIL NIJHUIS
Lodewijk de Waal wil vakbeweging aantrekkelijk maken voor jongeren
Lodewijk de Waai heeft hem wel
even geknepen toen de bouwbond
deze week vasthield aan een loon
eis van 6 procent. En nog steeds zijn de zor
gen niet voorbij. Als de bouwvakkers 6 pro
cent krijgen, bestaat het gevaar dat de leden
van andere bonden óók meer willen. „Ik ben
bang voor een haasje-over-effect", zegt hij,
terwijl zijn vingers een sprongetje maken op
zijn bureaublad. „Voor je het weet zit je op 8
procent, net als vroeger. En dat leidde toen
tot massawerkloosheid."
De felle reacties uit de politiek dat 3,5 pro
cent meer dan genoeg is, vindt hij belache
lijk. Haagse krachttermen zijn dat volgens De
Waal. „Het zijn toch rare praatjes als Dijkstal
voor een zaal met zelfvoldane WD.'ers staat
te verkondigen dat 4 procent desastreus is.
Hoeveel verschil kan er nou in 0,5 procent
zitten, vraag je je dan af. Ik snap niet dat
Dijkstal steeds de werkgever uit de moppen-
blaadjes moet spelen: zelfs de echte werkge
vers doen dat niet meer. Sterker nog, de
werkgeversvereniging VNO-NCW heeft nog
niet eens gereageerd."
Hij zegt het niet met zoveel woorden.
Maar eigenlijk vindt de FNV-voorzitter de
looneis van 6 procent van de Bouwbond on
verantwoord. '„De bond heeft daarmee toch
haar eigen onderhandelingspositie een beet
je ondergraven. Ik hoop echt dat ze niet voor
die 6 procent'gaan staken. Want dan zal ik ze
niet steunen." Omdat ze zich niet houden
aan de centrale looneis van 4 procent van al
le bonden.
Mercedes
De Waal begrijpt best dat de werknemers in
de bouw meer willen. „Het gaat al heel lang
heel goed in de sector. Bouwvakkers zien
vanaf de steigers hun bazen steeds weer in
een nieuwe Mercedes voorrijden en willen
ook wel even vangen." Toch vindt uitgere
kend hij het loon niet het belangrijkste. Ster
ker nog, het irriteert hem dat daar zo de na
druk op wordt gelegd. „Thema's als werk
druk en de combinatie van werk en privé
vinden mensen steeds belangrijker. Het gaat
niet alleen maar om de centen. Natuurlijk
staken de onderwijzers en mensen uit de
zorg soms voor meer loon, maar dan zit er
vaaJc meer achter verklaart De Waal.
Een treffend voorbeeld vindt hij een sta
king die hij zelf jaren geleden organiseerde
in het magazijn van de Bijenkorf voor 2 pro
cent meer loon. „Toen we dat binnen had
den wilden de werknemers de staking nog
niet beëindigen. Het kwam erop neer dat ze
eigenlijk ook de baas nog weg wilden heb
ben. Het ging niet alleen om die 2 procent.
Werknemers met- een baas die alles goed ge
regeld heeft, zullen nooit staken voor alleen
meer loon", weet De Waal uit eigen ervaring.
Werkdruk, de combinatie arbeid en zorg,
het zijn onderwerpen die sneller geregeld
kunnen worden. „Er zijn nu eindelijk projec
ten bij bedrijven om de werkdruk aan te pak
ken, maar het heeft lang geduurd voor het
überhaupt op de agenda stond. Werkgevers
zeiden eerst: werkdruk, dat bestaat niet. Net
als seksuele intimidatie; 'dat komt helemaal
niet voor', zoals een van de werkgevers ooit
eens tegen mij zei."
Volgens De Waal is het aan de vakbonden
toe te schrijven dat die punten nu serieus ge
nomen worden. Net als de kinderopvang.
„Het is natuurlijk een historische fout ge
weest dat de overheid dat zelf niet heeft ge
regeld. Ook doet Den Haag nog veel te wei
nig aan een goede combinatie van werk en
privé-leven." De komende jaren legt de vak
bond daarom de nadruk op 'de strijd voor
tijd'.
Personeelstekort
Voor herintreedsters is de werktijd bijvoor
beeld een van de grootste belemmeringen
om weer aan de slag te gaan, meent De
Waal. „Werkgevers houden daar nauwelijks
rekening mee." De Waal heeft er een hard
hoofd in als bedrijven zeggen dat ze iedereen
in dienst willen nemen omdat ze geen men
sen kunnen krijgen. Vaak blijkt binnen zo'n
bedrijf van alles mis te zijn. „Onlangs was
een ijzervlechter in het nieuws die door per
soneelstekorten mensen uit Ierland moest
Jongeren willen niet lid worden
van een saaie club als de FNV.
„En gelijk hebben ze", zegt
voorzitter Lodewijk de Waal.
Daarom is de komende jaren
een metamorfose van de FNV
nodig. Leden zullen kunnen
stemmen via internet. En in
CAO's moet de combinatie van
werk en privé-leven beter
mogelijk gemaakt worden.
„Met alleen loon trek je geen
leden.
halen. Toen we dat uitzochten bleek dat hij
alle werknemers uit de eigen regio al had
weggejaagd door de slechte arbeidsomstan
digheden. Die mensen uit Ierland blijven na
tuurlijk ook niet lang."
Vooral de jongere generatie werknemers
hecht aan een goed evenwicht tussen werk
en privé-leven. „Zeker als man en vrouw al
lebei werken en ze ook voor de kinderen
moeten zorgen. Dan wil je een baas die je
wat vrijheid geeft bij het bepalen van je
werktijden. Uit alle onderzoeken blijkt dat
jongeren de meeste waarde hechten aan kin
deropvang en zeggenschap over de eigen
werktijden. Daarom hebben we daar de afge
lopen jaren flink voor gestreden in alle
CAO's", stelt De Waal.
Toch worden jongeren geen lid meer van
een bond. Momenteel is 29 procent van alle
Nederlanders aangesloten bij een vakbond,
het grootste deel ouder dan 45 jaar. Terwijl
jongeren de afgelopen jaren wel massaal de
arbeidsmarkt zijn opgestormd. Maar jonge
ren zien de vakbeweging vooral als een verre
vriend. „Als je aan hen waagt of ze de FNV
belangrijk vinden, zegt 90 procent ja. Toch
worden ze geen lid."
Vastgeroest
De Waal snapt wel waarom jongeren de vak
beweging links -laten liggen. „De manier
waarop wij werken spreekt hen niet aan. En
ze hebben nog gelijk ook. We doen een hoop
saaie dingen. Als je ziet dat elke vergadering
begint met het vaststellen van de notulen, er
daarna een rondvraag is en vervolgens een
sluiting, dan denk je toch ook: dat kan an
ders! De vakbeweging is teveel een vastge
roeste institutie geworden. We vinden een
heleboel dingen zó vanzelfsprekend dat we
geen moeite doen te bedenken hoe het an
ders kan."
Dat gaat radicaal veranderen. De komende
jaren neemt de FNV zichzelf op de schop.
„Willen we jongeren aantrekken, dan zullen
we dingen "moeten doen die zij belangrijk
vinden. We moeten democratischer worden.
Door hen over een heleboel onderwerpen te
laten stemmen via internet", filosofeert De
Waal hardop. Ook zal de FNV steeds meer op
de commerciële toer gaan. „We gaan dien
sten aan bedrijven leveren tegen betaling.
We hebben nu al het Bureau Beroepsziekten.
Dat probeert in bedrijven te voorkomen dat
mensen een beroepsziekte als RSI krijgen."
Ook krijgt de FNV veel meer een advies
functie voor werknemers. De nieuwe CAO's
leggen niet meer heel strak alle arbeidsvoor
waarden vast. Ze geven werknemers de
ruimte om een deel van hun arbeidsvoor
waarden zelf in te vullen, zoals over werktij
den, pensioenopbouw, salaris en scholing.
„Wij kunnen werknemers daarbij onpartijdig
adviseren."
De bestaande succesvolle diensten van de
FNV zullen in de nieuwe plannen worden
opgenomen. ,A1 jarenlang laten 120.000
mensen hun belastingformulier invullen
door de FNV, terwijl de Belastingdienst het
ook gratis voor hen doet. Blijkbaar hebben
de mensen meer vertrouwen in ons. Logisch,
want wij hebben er geen belang bij hen zo
veel mogelijk belasting te laten betalen."
Arbeidsconflict
Om diezelfde reden is De Waal niet bang
voor de opkomst van de rechtsbijstandsver-
zekering. Het aantal polissen is het laatste
jaar met 70 procent gestegen. „Ik denk niet
dat'mensen die verzekering willen gebruiken
voor arbeidsconflicten. Als je ruzie hebt met
je baas, wil je niet dat een verzekeringsmaat
schappij het conflict komt oplossen. De FNV
heeft juristen in huis die expert zijn op het
gebied van arbeid. Daar heb je veel meer
Hij weet nog niet precies hoe de FNV er na
de metamorfose zal uitzien. „We voeren
daarover momenteel heftige discussies met
de bonden. Volgend jaar zomer wordt het
een belangrijk thema van ons congres. Dan
willen we een duidelijker beeld krijgen. Maar
één ding is duidelijk: we moeten een deel
van de vakbeweging opnieuw uitvinden."
De Waal is ervan overtuigd dat de 'nieuwe'
FNV ook aantrekkelijk zal zijn voor jongeren.
„Ze zullen zelfs een sterkere band hebben
met hun bond dan de vroegere jeugd. Vroe
ger werden jongeren namelijk lid van een
bond omdat pa en ma vonden dat dat zo
hoorde. Dat komt bijna niet meer voor. Dus
de jongeren die zich nu aansluiten doen het
echt alleen maar omdat ze dat willen. Dat
leidt tot een sterke vakbeweging, met een
nog grotere solidariteit."
RIXT ALBERTSMA
SYLVIA MARMELSTEIN
