De Nationale Wetenschapsquiz
NWO 2000 - zevende editie
iM
KL
Et
m
1
iE
m
m
IE
m
•in
M
De Nationale Wetenschapsquiz
NWO 2000 - derde editie
DONDERDAG 30 NOVEMBER 2000
De Nationale
Wetenschapsquiz
JUNIOR
Postbus 93245
2509 AE Den Haag
Naam krant
Naam
Adres
Postcode
Plaats
Telefoon
Jongen meisje
Leeftijd
Hobby
Op zondag 24 december, kerst
avond 2000 presenteert de VPRO-
televisie voor de zevende maal de
Nationale Wetenschapsquiz. Deze
quiz wordt georganiseerd door de
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek,
NWO en Noorderlicht, het weten
schapsprogramma van de VPRO,
en wordt dit jaar gesteund door de
Stichting WeTeN. Zoals alle jaren
staat de quiz onder leiding van Wim
T. Schippers. In deze uitzending zal
de strijd om de quizbokaal gaan
tussen een team van hoogleraren
en een team van topsporters, die
daarvoor hun tanden zullen zetten
in de hierna afgedrukte twintig
vragen.
Ook u kunt aan de quiz meedoen
en u kunt daarmee een van de
volgende prijzen winnen:
een korte ontdekkingsreis
voor twee personen in 2001
naar Tibet.
een korte ontdekkingsreis
voor twee personen in 2001
naar Tata.
een korte ontdekkingsreis
voor twee personen in 2001
naar teuge.
een schoolreisje voor de beste
schoolklas in 2001 naar teuge.
De juiste antwoorden en de prijs
winnaars worden bekendgemaakt
in de televisie-uitzending van de
Nationale Wetenschapsquiz door
VPRO-Noorderlicht op
24 december 2000, nederland 3,
21.30-23.00 uur
en later op Teletekst en in de
VPRO-Gids. Een uitgebreide
toelichting op de antwoorden is
vanaf 25 december 2000 te vinden
op de Internetsites www.vpro.nl en
www.nwo.nl. De toelichting is ook
schriftelijk aan te vragen bij:
NWO
Afdeling V&C
Postbus 93138
2509 AC Den Haag
E-mail news@nwo.nl
I Waarom zijn de bananen
krom?
a) Die vorm is genetisch bepaald.
b) Door de lichtinval.
c) Door de zwaartekracht.
3 Een groep natuurkundigen
heeft een nieuw deeltje ontdekt. Ze
vieren dat uitbundig met champagne
zo'n 100 meter diep onder de grond
bij het instrument waarmee het deel
tje is waargenomen. Dan gaan ze
met de lift omhoog. Waar krijgen ze
waarschijnlijk last van?
a) Van hun hoofd.
b) Van hun maag.
c) Van hun benen.
iilftraii Je hebt twee gelijke
kaarsen. Eén laat je op zeeniveau
opbranden, de ander op 6000 meter
hoogte in de bergen. Is er verschil in
brandduur?
a) Ja, de kaars hoog in de bergen
brandt sneller op, want door de
lagere druk kan er meer zuurstof
bij de vlam komen dan op
zeeniveau.
b) Ja, de kaars in de bergen brandt
langzamer op, want berglucht
bevat minder zuurstof dan lucht
op zeeniveau.
c) Nee, ze branden even snel op,
want de bij a en b beschreven
effecten heffen elkaar op.
fiSMH Goede koks kloppen het
eiwit voor een meringue het liefst in
een koperen kom. Waarom?
a) Koperoxide verhoogt de zuur
graad van het eiwit, waardoor er
mooier schuim ontstaat.
b) Door de elektrische spanning
tussen het koper en de metalen
garde krijg je mooier schuim.
c) Doordat koperionen uit het koper
zich binden met het eiwit en zo
het eiwit stabiliseren, krijg je
mooier schuim.
mw Een arts schrijft zijn
chronische-pijnpatiënten pijnstillers
voor. De helft van de patiënten krijgt
een potje mee naar huis met op het
etiket: 'innemen indien nodig'. De
andere helft een potje met: 'innemen
om de vier uur". Na twee weken
bekijkt de arts welke potjes de
minste pillen bevatten.
a) Er is geen verschil.
b) De potjes met het etiket 'om de
vier uur'.
c) De potjes met het etiket 'indien
nodig'.
Een televisieverkoper
beweert dat de beeldbuis in een
televisietoestel in Eindhoven anders
moet worden afgesteld dan in
Sydney. Klopt dat?
a) Ja, door de corioliskracht wordt
de elektronenbundel op het
noordelijk halfrond iets anders
afgebogen dan op het zuidelijk
halfrond.
b) Ja, het verticale magnetisch veld
is op het noordelijk halfrond
tegengesteld aan dat van het
zuidelijk halfrond en dat heeft
invloed op de elektronenbundel.
c) Nee, dat is onzin, de in a en b
genoemde verschijnselen zijn te
zwak om invloed te hebben.
Een resusapenvrouwtje
heeft drie dochters. Ze gaat dood.
Welke van de drie volwassen
dochters zal nu sociaal het hoogst in
aanzien staan?
a) De oudste. Zij is de sterkste en
heeft dus het meeste overwicht.
b) De middelste. Met een zus
boven en een zus onder zich is
zij sociaal de vaardigste.
c) De jongste. Zij is altijd de
lieveling van de moeder
geweest.
igrn
•l™™ Je hebt twee cilinders. Ze
zijn even groot en even zwaar De
ene cilinder is massief en van hout,
de andere is hol en van ijzer. Je laat
ze beide van een licht hellende
plank rollen. Welke cilinder is het
eerst beneden?
a) De massieve houten.
b) De holle ijzeren.
c) Ze komen tegelijk aan.
De meeste 40-jarigen
spreken beter algemeen beschaafd
Nederlands dan 15- en 65-jarigen.
Hoe valt dat te verklaren?
a) Jonge mensen moeten hun
uitspraak nog perfectioneren en
ouderen verliezen vaak een deel
van de controle over hun
uitspraak.
b) Tot ongeveer 1950 was het
gebruikelijker dan nu om een
lokaal gekleurde uitspraak te
hebben. Nu is het bij jongeren
ook weer een trend om zich van
de standaarduitspraak af te
keren.
c) 15-en 65-jarigen hebben een
beperktere sociale omgeving.
4 Op een ruimtestation staat
een laservuurtoren. De blauwe
laserbundel daan/an draait elke
seconde één keer rond. 50.000
kilometer verderop ziet iemand de
lichtvlek van de bundel steeds door
zijn kamer schieten. Hij meet de
snelheid waarmee de lichtvlek
voorbijtrekt en vindt een snelheid die
hoger is dan de lichtsnelheid. Kan
de meting kloppen?
a) Ja, de vlek beweegt sneller dan
het licht.
b) Nee, de meting houdt geen reke
ning met de roodverschuiving.
c) Nee, niets is sneller dan het licht.
H Een kroeg heeft 26
stamgasten. Hoe groot is de kans
dat twee van de stamgasten op
dezelfde dag jarig zijn?
a) 30 procent.
b) 60 procent.
c) 80 procent.
i een biljarttafel van 1 bij
2 meter ligt een biljartbal los van de
band. Hij wordt zonder effect weg-
gestoten en rolt vervolgens 3 meter.
Hoeveel banden kunnen er
maximaal zijn geraakt?
a) 4.
b) 5.
c) 6.
Wat gebeurt er als je een
met water gevuld plastic boterham-
zakje vlak boven een brandende
kaars houdt?
a) De zak blijft heel en het water
wordt warm.
b) Er springt prompt een gat in de
zak en het water dooft de kaars.
c) De zak gaat sterk krimpen.
TliU Neemt de aantrekkelijkheid
van misdaadfilms op televisie toe in
tijden van oorlog?
a) Ja, het kijken naar misdaadfilms
wordt aantrekkelijker.
b) Nee, het kijken naar misdaad
films wordt minder interessant.
c) Nee, oorlog of geen oorlog, het
heeft geen invloed.
Een opgeblazen ballon met
een gewichtje eraan is in een vijver
geplaatst. In de evenwichtstoestand
raakt de bovenkant van de ballon
juist het wateroppen/lak. Iemand
duwt de ballon iets naar beneden.
Wat gebeurt er?
a) De ballon stijgt weer naar de
oorspronkelijke hoogte.
b) De ballon zakt verder in het
water.
c) De ballon blijft hangen op het
nieuwe niveau.
W-!lï™l In een verkwistende bui
gooi je een liter jenevef in de
oceaan. Die nacht stormt het flink en
de alcohol wordt door alle wereld
zeeën gemengd. Hoeveel alcohol
moleculen zitten er nu ongeveer in
iedere liter zeewater?
a) 4000 moleculen.
b) 100 moleculen.
c) Minder dan 1 molecuul.
schaar die hij heel snel kan samen
trekken. Daarmee schiet hij een
waterstraal op zijn prooi af.
indrukwekkende knallen. Waardoor
ontstaan die knallen?
a) Door drie uitsteeksels op de
schaar die heel snel over elkaar
heen schieten.
b) Door mechanische vibraties die
ontstaan op het moment dat de
schaar dichtklapt.
c) Door een imploderende gasbel
in de afgeschoten waterstraal.
'&i!l Waaraan ontlenen zout en
suiker hun conserverende werking in
voedingsmiddelen
a) Ze creëren chemische
verbindingen die giftig zijn voor
de aanwezige bacteriën.
b) Ze drogen de aanwezige
bacteriën uit.
c) Ze veroorzaken een dodelijk
hoge druk in de bacteriën.
J iJe hebt een basketbal en
daarop leg je een tennisbal. Je laat
ze samen van 1 meter hoogte
vallen. Wat gebeurt er als de
basketbal de grond raakt?
a) De kinetische energie van de
tennisbal wordt plotseling
overgedragen op de basketbal,
die daardoor heel kort en snel
gaat stuiteren.
b) Als de basketbal op de grond
stuitert, zal bijna alle energie
worden overgedragen op de
tennisbal, die daardoor als een
kanonskogel wegschiet.
c) De vervorming van de basketbal
zorgt ervoor dat de tennisbal
nagenoeg doodvalt.
Wat moet u doen?
Vul het onderstaande antwoordfor
mulier in, knip het uit, plak het op de
achterzijde van een briefkaart en
verstuur die, voorzien van de
gevraagde gegevens naar:
De Nationale Wetenschapsquiz
Postbus 93563
2509 AN Den Haag
Uw briefkaart dient uiterlijk op maan
dag 11 december 2000 in het bezit
van NWO te zijn. Inzendingen die
later worden ontvangen, zijn uitge-
sloten van deelname. Eén inzendingf6
per persoon.
Succes!
[Over de uitslag van de quiz wordt
niet getelefoneerd of gecorrespon
deerd. Personeelsleden van het
bureau van NWO en van de VPRO
en hun gezinsleden zijn uitgesloten
van deelname.]
I] Twee identieke glazen zijn
gevuld met water van gelijke
temperatuur. In één glas los je twee
eetlepels zout op. Vervolgens gooi je
in beide glazen twee ijsblokjes. Je
laat de glazen rustig staan. Wat
gebeurt er?
a) Het ijs in het glas met zout water
smelt sneller.
b) Het ijs in het glas met zout water
smelt langzamer.
c) Er is geen verschil.
De Nationale
Wetenschapsquiz
Postbus 93563
2509 AN Den Haag
Naam krant
Naam
Adres
Postcode
Plaats
Telefoon
Manvrouw
Leeftijd
Beroep bezigheid
Krant
Wim t. Schippers leidt ook dit keer de Nationale Wetenschapsquiz, op de hem kenmerkende onnavolgbare wijze, foto kippa
Hoe komt het dat karne
melk strepen achterlaat
aan de binnenkant van
een glas en melk niet?
Door het zuur in de
karnemelk.
Door het water in de
karnemelk.
Door het vet in de
karnemelk.
Kunnen dieren, net ais
mensen, huilen met tra
nen als ze verdrietig zijn?
Ja, er zijn veel dieren die
met tranen huilen als ze
verdrietig zijn.
Nee, alleen mensen huilen
met tranen als ze verdrietig
zijn.
Nee, dieren hebben
helemaal geen traanvocht.
Als je op je hoofd staat,
krijg je een rooie kop. Hoe
komt dat?
Doordat al het bloed uit je
voeten wegtrekt.
Doordat je hartkleppen dan
verkeerd om werken.
Door het gewicht van je
darmen.
Hoe komt het dat de pool
ster stilstaat, terwijl alle
andere sterren draaien?
i De poolster draait met de
aarde mee en daardoor lijkt
het alsof hij stilstaat.
I De poolster staat precies "J
boven de noordpool. 1
i De noordpool werkt als een I
magneet op de poolster.
Kun je uitdrogen als je
een week zonder te drin
ken in een bad vol met
water blijft zitten?
i Nee dat kan niet, want het
water kan makkelijk via je
huid je lichaam
binnenkomen.
I Ja, dat gaat zelfs heel snel
want het badwater trekt
extra vocht uit je lichaam,
i Ja, dat kan net zo makkelijk
als buiten het bad, want
water kan niet via je huid
naar binnen
a) Het is opgedroogd slijm met
stof.
b) Het is opgedroogd speeksel
met stof.
c) Het is opgedroogd
traanvocht met stof.
jp Waarom is de lucht
F. blauw?
Het water in de zeeën en
oceanen is blauw.
b) Kleine deeltjes in de lucht
verspreiden blauw licht.
Zuurstof is blauw.
Poepen bacteriën ook?
Sommige wel, andere niet.
Ja, want ze hebben een
kontje en een mondje.
Nee, ze poepen niet, maar
ze plassen wel en laten
zelfs ook windjes.
Hoe komt het dat de één
vaker door een mug wordt
gestoken dan de ander?
a) Mensen ruiken verschillend
en muggen hebben een
voorkeur voor bepaalde
geuren.
b) De ene méns heeft zoeter
bloed dan de andere en
muggen houden van zoet
c) Sommige mensen hebben
een dunnere huid dan ande
ren en dat prikt makkelijker.
3 Als je de deur van een
diepvrieskast twee keer
snel achter elkaar open
doet, dan gaat hij de twee
de keer moeilijker open
dan de eerste keer. Hoe
komt dat?
a) De koude lucht die bij het
opendoen ontsnapt,
bevriest op de rand van de
deur en daardoor blijft de
deur de tweede keer kleven.
b) Als je de deur opendoet,
komt er warme lucht naar
binnen. Zodra je de deur
dichtdoet, krimpt de lucht en
zuigt de deur zich vast.
c) Aan de deur van de diep
vrieskast zit een magneti
sche sluiting die beter werkt
als hij warm is geworden.
GEBRUIK JE VERSTAND en doe mee aan de Nationale Wetenschaps
quiz JUNIOR Dan maak je kans op een spannend ontdekkingsweekend
naar de Europese hoofdstad van je dromen.
Wat moet je doen?
x Knip onderstaande antwoordbon uit.
x Kruis de goede antwoorden aan.
x Plak de bon op de achterkant van een briefkaart en stuur die vóór
maandag 11 december 2000 naar:
De Nationale Wetenschapsquiz JUNIOR
Postbus 93245, 2509 AE Den Haag
En dan maar afwachten tot 31 december Want dan zendt VPRO's Villa
Achterwerk de Nationale Wetenschapsquiz JUNIOR uit, 's ochtends om
10 voor 10. Net als in de gewone Nationale Wetenschapsquiz stelt Wim
T. Schippers dan deze tien vragen aan de kinderen die ze zelf hebben
bedacht. Een heel spannend programma dus, vooral als je zelf in de
prijzen valt. Want dat wordt ook in de uitzending bekendgemaakt.
Wie kan er meedoen en wat kun je winnen?
De Nationale Wetenschapsquiz JUNIOR is bestemd voor kinderen die op
de basisschool zitten. Onder de goede inzenders worden de volgende
prijzen verloot:
X Een spannend ontdekkingsweekend in 2001 voor het hele gezin
(ouders of verzorgers en broertjes en zusjes) naar de hoofdstad in
Europa die je het uefst zou willen bezoeken.
X Twee spannende ontdekkingsweekenden in 2001 voor het hele gezin
(ouders of verzorgers en broertjes en zusjes) naar Teuge.
X Voor de beste basisschoolklas een schoolreisje met de hele klas in
2001 naar Teuge.
x Een hele serie troostprijzen.
Ook is er dit jaar voor het eerst de speciale Schooltv Weekjournaal prijs
voor de groep die de beste vraag heeft ingestuurd voor de quiz. Die prijs,
mede mogelijk gemaakt door de Stichting WeTeN, wordt al bekendge
maakt in het Schooltv Weekjournaal van vrijdag 15 december om 11 uur.
Lukt het je niet om op 31 december naar Villa Achterwerk te kijken, geen
nood: de uitslag wordt ook bekendgemaakt op Teletekst en in de VPRO-
Gids. Een uitgebreide uitleg kun je vanaf 1 januari 2001 vinden op de
Internetsite van de VPRO, www.vpro.nl, en de site van NWO,
www.nwo.nl. Je kunt hem ook schriftelijk opvragen bij NWO, afdeling
V&C, postbus 93245, 2509 AE Den Haag, e-mail news@nwo.nl.
Eén inzending per persoon.
Doe je best!
Over de uitslag van de quiz wordt niet getelefoneerd of gecorrespondeerd. [Kinderen
van (bureau)medewerkers van NWO en de VPRO kunnen helaas niet meedoen.]
Hoeveel keer heb je a als het
goede antwoord aangekruist9
Maak het goede
niet zo /f
niet zo
maarzo
vakje zwart
