Hel op aarde in Lakenhal
Cultuur Kunst
Hoe ver kun je gaan in het beledigen van iemand?'
Mozarts Requiem v<
glanzende kwalitei
natura
Opera in de duim
Comedian Howard Komproe draait pro
Toonkunstkoor Leiden ontroerend me
Incense wint Grote Prijs
MAANDAG 27 NOVEMBER 2000
Duo «int Cameretten
Rotterdam Het duo Alex Klaasen en Martine Sandifort hebben
zaterdagavond in het Luxor Theater in Rotterdam de juryprijs
van 5000 gulden gewonnen van het 35e Cameretten cabaretfes
tival. Volgens de jury gaven de winnaars „blijk van hun vele ta
lenten op diverse gebieden, zoals zang, dans en mimiek." De
meeste stemmen van het publiek gingen naar Guido Weijers.
foto gpd/gor VOS
'Op zoek naar Loedertje' wint prijs
Amsterdam Juul Bovenberg heeft met het scenario voor 'Op
zoek naar Loedertje' de Realiseringsprijs Kids Docs gewon
nen. De prijs van het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele
Omroepproducties bestaat uit een bedrag van 60.000 gulden.
Het idee voor Op zoek naar Loedertje is afkomstig van de 13-ja-
rige Willemijn Calis. Het scenario gaat over de zoektocht van
Willemijn naar haar lievelingspoes Loedertje, die ze kwijtraakte
door de vuurwerkramp in Enschede. Aan het maken van vijf
scenario's voor korte documentaires ging een prijsvraag vooraf
die ruim 180 inzendingen opleverde. De prijsvraag was voor
kinderen tussen de tien en dertien jaar. Het werk van documen
tairemaakster Bovenberg werd gisteren bekroond tijdens het
1DFA. het internationaal documentaire festival in Amsterdam.
Warhol en De Kooning in RAI
Amsterdam Een bezoekster bestudeert tijdens de kunstbeurs
pAn Amsterdam in de RAI een zeefdruk van koningin Beatrix,
die Andy Warhol in 1985 maakte. Het werk is te koop voor
25.000 gulden. Zo'n zesduizend mensen bekeken gisteren op de
openingsdag schilderijen, antieke meubels, sieraden en zilver
werk. Een olieverf op krantenpapier van Willem de Kooning was
een van de topstukken. Ook een zeldzame wandkaart uit 1612
van Willem Blaeu en het laatste stilleven van Jan Davidsz. de
Heem wisselden van eigenaar. Aan de beurs doen zo'n honderd
antiquairs en kunsthandelaren mee, de echtheid van al het aan
bod is gegarandeerd door The Art Loss Register. De beurs duurt
tot en met 3 december. foto anp/marcel antonisse
Beeldjes gestolen uit Rijksmuseum
amsterdam Uit het Rijksmuseum in Amsterdam zijn twee
beeldjes en een pendule gestolen. De voorwerpen hebben sa
men een waarde van ongeveer 1,5 miljoen gulden, aldus een
woordvoerster. Een medewerker van het Rijksmuseum ontdekte
vrijdagochtend dat beeldjes en pendule weg waren. Het gaat
om een bronzen beeld van Voltaire van Houdon. een terracotta
beeldje van Hercules uit de zeventiende eeuw en een Franse
pendule uit de achttiende eeuw. De drie voorwerpen stonden in
een vitrine of waren met staaldraad verankerd.
Herman Brusselmans in Leiden om wat Vlaamse literatuur te performen
leiden sjoerd de jong
Hij kwam naar Leiden om 'wat Vlaamse litera
tuur te performen'. En performen kan Herman
Brusselmans, de veelschrijver („Ach dat valt wel
mee. Andere schrijvers zijn eerder lui.") die be
kend staat om zijn onverbloemde uitspraken.
Het heeft hem een schare fans opgeleverd, waar
van een deel zich gistermiddag op de tweede
verdieping van boekhandel Kooyker Ginsberg
tussen de boeken had gemanoeuvreerd. En ze
kwamen aan hun trekken. Brusselmans had het
Leidse publiek direct in zijn zak. „Ik wilde een
nieuw verhaal voorlezen. Eigenlijk al vorige
week, in Amsterdam, maar ik dacht laat ik even
wachten op een intelligent publiek. En daarom
zal ik het volgende week in Tilburg voorlezen."
Niettemin had de Vlaming ook voor zijn Leid
se optreden voldoende leesstof meegenomen:
een passage uit zijn volgend jaar te verschijnen
roman, een liefdesverhaaltje en een komisch
verhaal getiteld 'Gevaarlijke hobby's'. Het ap
plaus na het eerste verhaal, beantwoordde de
schrijver op rijn eigengereide manier: „Dank je
wel, jullie zijn een fantastisch publiek. Zo. dan
hebben we dat geslijm ook gehad." Want dat
werd in het interview dat volgde duidelijk: Brus
selmans houdt niet van fake: alles wat daarnaar
riekt, valt hij genadeloos aan. Hij kreeg drie pro
cessen aan zijn broek en één van zijn boeken -
'Uitgeverij Guggenheimer' - werd op last van de
rechter uit de Vlaamse boekhandels verbannen.
„Ik vind het onbegrijpelijk dat die rechters alles
in een roman letterlijk nemen. Dat is de dood
steek voor de literatuur. 'Vergeef mij de liefde',
de roman die na 'Uitgeverij Guggenheimer' ver
scheen, heb ik door een advocaat laten lezen en
een aantal namen zijn door drie puntjes vervan
gen. Toch heeft ook één van die drie puntjes -
een redactrice van een menopauze-tijdschrift -
mij een proces aangedaan."
„Hoe ver kun je gaan in het beledigen van ie
mand in de literatuur? Ik val alleen maar men
sen aan, die een podium hebben om zich te ver
dedigen. En dan bedoel ik niet de rechtzaal,
maar bijvoorbeeld hun eigen televisieprogram
ma of interviews. Ik schrijf wat onaardigs over
hen; zij zeggen wat onaardigs over mij. Iedere
roman moet een polemisch stuk literatuui
Maar ik moet toegeven: ik scheld ook omi
voor een stuk een klootzak ben. Sommige
sen en datgene wat zij uitdragen, vind ik g
verwerpelijk."
Brusselmans excelleerde, het publiek
wat het verwachtte. Een jonge Leidse vroi
het bezit van bijna alle boeken van de sch
moest bekennen dat ze de afgelopen wei
haar schrik had ontdekt, dat ze een idool
„Ik ben al vijf dagen zenuwachtig voor
middag."
Vele fans dus, maar al te veel vragen ha
publiek niet voor de Vlaming. Eén wagens
begon met 'Ik heb nog nooit wat van u geli
Brusselmans: „Oh, bent u dat?"
Wereldpremière 'De Hellevaart van Inanain Leiden
Het Laatste Oordeel van
Lucas van Leyden hangt
beneden op zaal. Maar wie
zich gisteren rond het mid
daguur op de eerste ver
dieping van De Lakenhal
bevond, kon zich niet aan
de indruk onttrekken dat
De Laatste Dag daarboven
reeds was begonnen.
Boosaardige slagen op me
taal werden afwisseld met
geweeklaag en zacht ge
jammer. Het geroffel zwol
aan, hetgehuil ging door
merg en been en klonk
door tot ver in de gangen.
Enfin, het was duidelijk:
De Hellevaart van Inana
had een aanvang geno
men.
leiden ad van kaam
Het leek er misschien soms op,
maar het einde der tijden was
natuurlijk nog niet aangebro
ken. Wat wél zijn beslag kreeg
op de bovenverdieping van het
Stedelijk Museum was de we
reldpremière van een muziek
stuk van componist Louis An-
driessen, die zelf lijfelijk aanwe
zig was en ook een toelichting
gaf op 'De Hellevaart'. Zijn
beeldende muziek, het moet
gezegd, paste wonderwel in een
zaal waar eeuwenoude allegori
sche voorstellingen hangen.
Het sloot ook naadloos aan bij
de doelstelling van het Muse
umfestival, dat dit jaar in het te
ken staat van de muziek. Mu
ziek van alle tijden.
Zo gebruikte Andriessen voor
zijn compositie teksten die be
paald niet van gisteren waren,
maar die 3000 jaar oud zijn. Ze
zijn afkomstig van een Assy-
risch kleitablet en vertaald door
Herman van Stipthout. Het ver
haal speelt in Mesopotamië ten
tijde van de Sumeriërs en gaat
over de godin Inana, die zo'n
beetje model heeft gestaan voor
alle godinnen na haar. Deze In
ana nu heeft het plan opgevat
om uit eigener beweging de on
derwereld met een bezoek te
vereren. Wat ze onderweg en
ter plaatse aantreft, tart elke be
schrijving. Krochten, kadavers
en andere ijzingwekkende za-
Carmen Gomes ging in Naturalis terug naar de 'roots' van de blues en de jazz. foto- dickhogewoning
ken. Het verhaal loopt, dat kan
haast niet anders, verkeerd voor
haar af.
De Italiaanse zangeres Cristi-
na Zavalloni is Inana en ze
wordt op haar tocht naar de hel
begeleid door Paul Koek co,
de viermansband uit Roelof-
arendsveen van slagwerkers en
toetsenisten die verbonden zijn
aan toneelgroep Hollandia. Hoe
de taal van de oude Sumeriërs
klonk weet feitelijk niemand,
maar Zavalloni komt er met
haar hoogst opmerkelijke stem
vast heel dicht bij. En hoe de
Hades te verbeelden weet even
min iemand - nog niemand is
teruggekeerd om het te vertel
len - maar Koek co metselen
steen voor steen aan een ont
zagwekkende en angstaanja
gende geluidsmuur. Het kan
haast niet anders of daarachter
is een inferno gaande. De uit
drukking luidt doorgaans: de
hemel op aarde. Dit was voor
de verandering eens de hel op
aarde.
Een klein uur hield het vijf
koppige ensemble, dat ook bij
80 graden onder nul Koud Ijs
ten gehore bracht, de volle zaal
in de ban met klanken, kleuren
en tonen waarvan je het be
staan in die samenhang in de
verste verte niet kon vermoe
den. En het frappante was dat
ondanks de vele tempowisse
lingen en de wel zeer aparte
wijze waarop de Italiaanse diva
haar stembanden gebruikte, de
harmonie nergens teloor ging.
Het was een heftige hellevaart,
muziek recensie
monisch Koor Bratislava en Slovak Sinfo-
nietta, dirigent Matthias Maurer, m.m v.
Nao Higano, sopraan, Hana Stolfové, alt,
Otokar Klein, tenor en Gustav Belacek,
bas. Gehoord: 26/11, Pieterskerk, Leiden.
„Voor een musicus is dirigeren
het mooiste wat er is, want je
bent bezig met de hele partij."
Het zijn de woorden van de ex-
-soloaltist van het Concertge
bouworkest, Mathias Maurer.
De hele partij is helaas alleen
het Requiem van Mo-
zart/Süssmayr. Amsterdam en
Haarlem hebben ook van de
Krönungsmesse mogen genie
ten.
„Ik moet een interpretatie
brengen en de muzikale energie
van mijn orkest bundelen." Dé
interpretatie van Mathias Mau
rer gistermiddag in de Pieters
kerk was van een verfijnde,
glanzende kwaliteit. Koor en or
kest mengen voorbeeldig sa
men tot één gouden gloed.
Roerend zijn de delicate, dyna
mische effecten (Dies Irae), de
natuurlijk verende cadans in
beide fuga's, de tintelende, zeer
muzikale klankvorming van de
concertmeester met zijn;
ban, de 'stralende' inge
heid van het grote koj
warmte van de fagot.
De overgangen van fori
naar pianissimo zijn vo
dig. Zo is de vrouwe
zeldzaam teder in het Ci
tis 'Voca, voca me cum
dictis', de volledige ko<
verbluffend van i
schoonheid in het Sancl
vier solisten voegen ziel
gezind in en om koor-
kestklank. Maar ook
koor brengt dit kwartet j<
gere sferen. Klankkleur i
gingskracht bloeien en
in het 'Benedictus qui 1
nomine Dominum', ge
die komt in naam van d
Koor en orkest, solisten
het minst de dirigent vei
volle zalen, grote podi
hun kracht in eenvoud.
Darwinweg 2 Leiden
Ambitieus project stichting KunstKlank
dat zeker. Maar toch ook: een
fnooi laatste oordeel.
In vergelijking daarmee ver
liep de reis die een andere diva
met de bezoekers van Naturalis
door het land van de jazz maak
te tamelijk gladjes en pretentie
loos. Aan de hand van de
'Stamboom van het Leven', die
een prominente plaats inneemt
in het natuurhistorisch muse
um, ging Carmen Gomes terug
naar de slavernij en de 'roots'
van de blues en de jazz. Een
praatje en een plaatje, zeg
maar, waarbij Carmen en haar
begeleidingsband Inc. op vlotte
wijze gospel, beebop, big band.
blues en fusion aaneenvlochten
tot een swingend geheel. Een
dwarsdoorkijkje van de zwarte
muziek.
NOORDWUK COEN POLACK
Een klassiek Grieks epos op
muziek gezet door een 17e-
eeuwse componist en uitge
voerd in de Noordwijkse dui
nen anno 2001. Stichting
KunstKlank brengt komende
zomer een serie uitvoeringen
van Purcell's opera 'Dido Ae
neas' in de natuurlijke omge
ving van het duingebied. „Dat
hopen we althans", zegt Mar
tha Baalbergen van Kunstklank.
„Het is nog niet helemaal rond,
maar de duinen zijn onze favo
riete plek omdat het verhaal in
zo'n gebied speelt."
'Dido Aereas' gaat over een
onmogelijke liefde op een ei
land. De tekst van de opera, die
Purcell schreef in 1689, is geba
seerd op het verhaal 'Aereas'
van de Griek Vergilius.
Gistermiddag werd de feeste
lijke aftrap gegeven voor de
voorbereidingen van dit ambiti
euze project waarbij I
naars en muzikanten i
werken aan de produktii
bergen: „Het decor, dat
staan uit van het strand
materialen, wordt g
door kunstenaar Hans
hout. Dan moet je voor
ken aan grote stukken 1
andere grote gevaartes
het strand liggen. De kl<
in handen van de Noor
kunstenaar Klaar van i
pe." Kunstklank zoekt ni
zangers en zangeressen
het koor. Ook zullen de I
de tijd muzikanten en sj
benaderd worden.
Kunstklank hoopt op i
meur. „Er wordt gewe
een Nederlandse vertali
de tekst", zegt Baal
„Deze opera wordt reg
uitgevoerd omdat hij na
erg mooi is, maar nog i
hij in het Nederlands
Dat willen wij nu doen."
Stedelijk
museum
De Lakenhal
Leiden Oude Singel 32 Leiden
wunand zeilstra
Voorstelling 'Luister loekoe yere kijk' van en door Ho
ward Komproe Gezien 25/11, Kapelzaal. Leiden
Howard Komproe zelf kondigt zijn pro
gramma aan als een proefvoorstelling. Wat
hij doet, heeft dus nog een voorlopige sta
tus. Hetzelfde moet gelden voor het com
mentaar erop.
Komproe rekent zichzelf tot de stand up
comedians. Bekendheid geniet hij voorals
nog van andere bezigheden: als presentator
van muziekfestivals en televisieacteur. De
sfeer die hij creëert is gemoedelijk en knus.
'Mijn broertje zit hier op de eerste rij', zegt
hij om de huiselijke sfeer te onderstrepen.
Zoals veel jonge cabaretiers kijkt ook hij te
rug op zijn jeugd. Wat opvalt, is dat hij zich
daarvan niet kritisch distantieert. In tegen
deel, hij vertelt respectvol over zijn ouders,
met name over zijn vader. De keuring voor
militaire dienst - hij behoorde tot de laatste
lichtingen - komt uitgebreid aan bod. Een
risicovol, want uitgekauwd onderwerp.
Maar als hij het accent van Mohammed uit
Enschede gaat nadoen, heeft hij de lachers
op zijn hand. De Kapelzaal-reeks lijkt dit
jaar een vrolijk, multiculti-tintje te krijgen.
Na deze aanloop komt Komproe bij zijn
eigenlijke onderwerp: het verha
Odysseus, waarin hij parallellen tri
sen de oude Grieken en de Surina
het algemeen of zijn eigen biografii
blijft die op zichzelf aardige vondsl
bij het populariseren van het beker
haal, een paar keer vormt het de
voor geestige onderbrekingen. E
blijkt dat dit deel van zijn program
in 'ontwikkeling is. Als eenmaa
machos, de zoon van Odysseus, ei
geworden is, eindigt de voorstelling
Misschien krijgen we te zijner tijd n
te zien, hoe de uiteindelijke voorstel
worden is.
li dy van der spek
Concert: Verdi's Requiem door Toon
kunstkoor Leiden en Omstreken o.l.v.
Hans van der Toorn, m.m v. Ellen Schu
ring, sopraan. Irina Pozdniakova, mezzo,
Marten Smeding, tenor, Palle Fuhr Jor-
gensen, bariton en de Orkestvereniging
Musica Gehoord 25/11, Pieterskerk, Lei-
Verdi's Messa da Requiem is
talloze malen in operahuizen
uitgevoerd. Maar de allereerste
keer weerklonk deze dodenmis,
waarin de dramatische expres
sie van de tekst prevaleert bo
ven een zuiver liturgische
boodschap, in een kerk, de San
Marco in Milaan, gedirigeerd
door de componist zelf.
In een zee van licht en luiste
raars werd zaterdag weer recht
gedaan aan Verdi's Requiem, in
de Leidse Pieterskerk. Toon
kunstkoor Leiden en Omstre
ken onder leiding van een be
vlogen Hans van der Toorn ver
bijsterde en ontroerde zelfs.
Het openingskoor 'Requiem ae-
terna dona eis' is en blijft moei
lijk om dynamisch verfijnd te
doseren. De eerste strofen ko
men te voorzichtig op gang, de
overgangen zijn wat te gefor
ceerd. Maar al gauw is daar een
mooi evenwicht in bereikt. Er
wordt voluit, zelfs overdonde
rend gezongen. Zuiver en trans
parant zijn vooral de sopranen,
ze trekken nogal eens de andere
stemmen naar een hoger plan.
Er zijn geen stemgroepen die
overheersen, er wordt zelfs in
drukwekkend homogeen uniso
no (eenstemmig) gezongen.
Verdi heeft niet geschroomd
om de vreselijkste teksten te ge
bruiken als 'overgeleverd aan
helse vlammen, branden in het
eeuwige vuur, wanneer de ver
doemden afgewezen worden'.
Maar afwisselend worden deze
grote woorden gebruikt om ver
troosting, droefenis en eeuwige
rust nog intenser mee te bele
ven. Ook de jubilerende Orkest
vereniging Musica, negentig
jaar oud, doet mee aan deze
overweldigende schoonheid.
Hoe meer instrumenten tegelijk
spelen, het grote en kleine
blaaswerk inclusief alle strij
kers, hoe zelfverzekerder de
toon, hoe zuiverder het colo-
riet.
Na de pauze is het wel even
tandenknarsen wanneer de celli
een fikse solopartij voor hun re
kening moeten nemen. Ook de
violen maken het even later de
sopraan heel moeilijk, maken
om zuiver te zingen. Maar een
beetje geween en tandenge
knars hoort wel thuis in dit
soms schrikbarende wei
Van de solisten moet in
ste plaats de grote, krist
re stem van de sopraa
Schuring genoemd wor
torent majestueus bovei
gantische geluid van I
orkest uit. Maar evenee
haar zijden stem huiver
kend mooi aanwezig in
tes, zoals in het prach|
'Libera me'. Tenor
Smeding doet enorm 2
om te imponeren, va
succes. Dat heeft echtei
volg dat hij hier en daa
gelhard loeit, en de in
zang steevast domineert
De meest intieme kla
heeft de bariton Palle F
gensen. Ofschoon de
van Irina Pozdniakova
en kelig is, mengen sof
alt/mezzo in het duet
Dei' ontroerend mooi.
Ruim 880 miljoen
voor Europese film
brussel anp
De Europese filrriindustrie kan
de komende vijf jaar rekenen
op een financiële ondersteu
ning van 400 miljoen euro, 884
miljoen gulden van de Europe
se Unie. Het geld is voor oplei
dingen, samenwerkingsprojec
ten en promotie van Europese
films. Het geld is ook bedoeld
om verhuur van films op video
en dvd te bevorderen.
Bedoeling is de digitale ont
wikkelingen in de filmindustrie
sterk te promoten door het zo
geheten Media Plus-program-
ma. Over steun voor filmpro
ducties zelf moeten de EU-cul-
tuurministers volgend jaar nog
een vergelijk zien te vinden met
de Europese Commissie, het
dagelijks bestuur van de unie.
Europees commissaris Monti
(mededingingsbeleid) wil de
normen voor concurrentie en
staatssteun ook voor de filmin
dustrie strak hanteren.
De lidstaten willen dat op
grond van bepalingen in het
Verdrag van Amsterdam er soe
peler wordt omgesprongen met
staatssteun in de culturele sec
tor. Probleem is dat Frankrijk
ook geld wil geven voor films
die buiten eigen land worden
geproduceerd, om zo de ver
spreiding van de Franse taal te
bevorderen. Dit is in strijd met
de Europese afspraken.
Amsterdam De Delftse formatie Incense heeft za
terdagavond in Paradiso in Amsterdam de Grote
Prijs van Nederland gewonnen in de muziekcate-
gorie pop/rock. De prijs bedraagt 12.500 gulden.
Wellicht belangrijker voor de groep is dat ze mag
optreden op grote festivals als Lowlands, Metropo
lis en Dance Valley. De band speelt experimentele
popliedjes met teksten over wanhoop, verdriet en
verlangen. Ook de drummer viel in de prijzen,
Remco Nelissen werd uitgeroepen tot beste muzi
kant. De Amsterdamse studente Maartje Teussink
won gisteravond de Grote Prijs in de categorie sin
ger/songwriter. De groep Vigilante uit Amsterdam
won de laatste finale, in de categorie r&b/HipHop.
Ook zij kregen 12.500 gulden en sleepten enkele
optredens in de wacht. De publieksprijs was voor
de groep A Pins Fee uit Stadskanaal. Er zijn nog
prijzen te vergeven in twee categorieën: zondag
komen r&b/hiphop en singer/songwriter aan de
beurt. foto anp/paul bergen
