Dictator Ceausescu stijgt
postuum weer in aanzien
Buitenland
Spanning stijgt tussen rivalen Mozambique
Wittebroodsweken Turken en Grieken over
Romeo en Julia op z'n Afghaans: samen in de gevangenis
RDAG 25 NOVEMBER 2000
Straatanne Roemenen kiezen morgen nieuwe president
PRETORIA EELCO VAN DER LINDEN
o4f
halflege magen, ver-
n van banen en ge-
ier eerd i° zelfbeklag
de Roemenen mor-
ïaar de stembus om
ïieuwe president te
n. Er zijn veertien
miidaten, maar geen van
;veet de weg omhoog
et tranendal. Daarom
jn ze maar weer een
bekende: ex-commu-
ex-president, ex-op-
gjieleider Ion Iliescu.
!EST CEES VAN ZWEEDEN
dan duizend Roemenen
hun leven voor de revolu-
arl' in 1989 een einde maak-
i dictator Ceausescu en
megalomane vrouw Ele-
V aar bijna elf jaar na dato
gezicht van Ceausescu te-
1 keerd in de verkiezings-
2'5 agne.
■zicht, afgebeeld op ver-
1' gsposters van de Roe-
se Arbeiders Partij (PMR),
En het vraagt: 'Ze schoten
id. Maar is uw leven nu
Denk aan wat ik allemaal
ladde voor het volk: de fa-
in, de waterkrachtcentra-
EV[ it irrigatiesysteem, de me-
1R is misschien een onbe-
nc c
Het Roemenië van nu
3Stgf rt in een zo deplorabele
l54 lat Ceausescu, destijds
rechtelijk geëxecuteerd,
m in aanzien is geste
die daar het meest van
offreren is Ion Iliescu. De-
lgediende (70) kan vol
le opiniepeilingen reke-
p vijftig procent van de
nen, meer dan genoeg om
iet presidentschap te be-
Zijn sociaal-democrati-
'DSR zou bij de parle-
iverkiezingen, die tegelij -
rw I worden gehouden, g
UI ior een vergelijkbaar per-
3;e van de stemmen,
is zijn opposanten is
een communist in
pskleren. De man werd na
van Ceausescu ook al
edefot het hoogste ambt ge-
i, maar zag zich vier jaar
141 n bij de presidentsverkie-
3231 afgedroogd. Aan de
kwam toen Emil Con-
ïescu, een gematigd poli-
)p wie het Westen zijn
ad gevestigd.
Constantinescu slaagde
in zijn belofte gestand te
Roemenië op te stoten in
t der volkeren. Vier jaar
aantreden bengelt het
p(j nderaan zowat iedere Eu-
i ranglijst, of het nu om
jd tegen corruptie of eco-
che hervormingen gaat.
rïfl antinescu versleet drie re
ien, maar het resultaat
ihil. De inflatie steeg tot
procent, de economie
j^l i zestien procent en bijna
12 r ft van alle Roemenen
nu van tien gulden per
ndkomen.
ïri
Lib
CORRESPONDENT
Mozambique wordt getroffen door een ge-
weldsgolf, die de spanning in het Zuid-Afri-
kaanse land sterk doet oplopen. De onrust
wordt veroorzaakt door toenemende rivali
teit tussen de twee partijen die al eerder
een vijftien jaar durende bloedige burger
oorlog uitvochten.
De donderdag op maffiawijze uitgevoerde
moord op 's lands meest vooraanstaande
journalist, Carlos Cardoso, heeft alles van
een officiële waarschuwing. Net als de aan
slag op de radiojoumalist die even daar
voor was gemolesteerd en in zijn tong ge
sneden, 'omdat hij te veel praatte'. Aan wie
de waarschuwing is gericht, is duidelijk:
een ieder die kritisch het doen en laten van
de machtigen van het land volgt. Maar wie
is de afzender?
Cardoso (49) was onbetwist het journalis
tieke geweten van Mozambique. Gevreesd
en geliefd om dezelfde reden. Geen ander
bedreef onderzoeksjournalistiek als hij en
geen ander wist zoveel schandalen bloot te
leggen. Hij beet zich vast in politieke mis
standen, justitiële dwalingen en economi
sche delicten, maar viel ook de georgani
seerde misdaad lastig. Die zou de moord
kunnen hebben gepleegd.
Anderen houden het op een politieke afre
kening. Cardoso was kritisch ten opzichte
van de Frelimo-regering, maar spaarde ook
de radicale elementen in Renamo, de be
langrijkste oppositiepartij, niet. Frelimo
was de door het Oostblok gesteunde mar
xistische bevrijdingsbeweging die eerst
streed tegen de Portugese kolonisten, en
vanaf 1977 tegen Renamo. Deze Beweging
van Nationale Weerstand werd gesponsord
door conservatieve Portugese elementen,
het voormalige Rhodesië en het Zuid-Afri
kaanse apartheidsregime.
De twee jaar na de vrede van 1992 gehou
den verkiezingen werden gewonnen door
Frelimo. President werd Chissano, die 53
procent van de stemmen kreeg, 20 procent
meer dan Renamo-leider Alfonso Dhlaka-
ma. In het parlement kreeg Frelimo 129 ze
tels en Renamo 112. Mozambique zette de
weg in van politiek en economisch herstel,
en dwong daarmee de bewondering van de
hele wereld af. Maar niet alle spanning ver
dween. De tweede vrije verkiezingen van
vorig jaar december vormden de katalysa
tor.
Chissano won met klein verschil, maar in
het parlement groeide Renamo naar 117
zetels. Renamo-leider Dhlakama is de uit
slag verder blijven bestrijden wegens ver
meende fraude, ook al noemden waarne
mers de verkiezingen 'vrij en eerlijk'. Eer
der deze maand escaleerde de situatie,
toen Dhlakama betogers tegen Chissano's
regering de straat op stuurde. Het geweld
waarmee dat gepaard ging, kostte 41 men
sen het leven.
De al gespannen sfeer is aanzienlijk verder
verslechterd door het bericht dat in een ge
vangenis in Montepuez zeker 80 gevange
nen in één nacht op mysterieuze wijze zijn
overleden. De gevangenis zat na de laatste
onrusten vol met leden van Renamo. De
Frelimo-regering heeft de niet gemakkelijke
taak licht te werpen op de moord op Car
doso en de dood van de gevangenen. Het is
allemaal gevaarlijke munitie voor de weer
op het oorlogspad verkerende Renamo.
Drie jonge Roemeense zwervertjes bekijken vanaf het dak van een telefooncel een voorbijtrekkende verkie
zingskaravaan. Op de achtergrond posters van de kansloze onafhankelijke presidentskandidaat Isarescu.
foto epa robert ghement
DO
Het land is vergeven van grote
industriële complexen die
slechts vervuiling lijken te pro
duceren en zwaar verlies lijden.
Deze dinosaurussen zijn nog
altijd niet geprivatiseerd, wat
het IMF ertoe bracht de geld
kraan dicht te draaien.
Op het verpauperde platteland
is gebrek aan alles, soms zelfs
aan drinkwater. In de stad ont
breken banen. Het enige waar
het land geen tekort aan heeft,
zijn kinderen in tehuizen
(100.000) en politici (20.000
kandidaten voor 484 parle
mentszetels).
De president heeft naar eigen
zeggen alles gedaan om het
land op het rechte spoor te krij
gen, maar ook hij kon geen
kwadratuur van een cirkel teke
nen. Tot verbijstering van een
ieder trok hij zich eind juli
moegestreden terug uit de race
om het presidentschap.
Constantinescu verklaarde:
„Toen ik mijn gevecht tegen de
corruptie begon, ontdekte ik
dat in Roemenië operaties van
de maffia worden gedekt door
de hoogste staats instanties. We
leven in een wereld waar alles
te koop is: principes, ideologie-
en, parlementszetels. Ik hoor
niet in de wereld thuis."
Exit Constantinescu. Ion Ilies
cu, die zich wel thuis voelt in
die wereld, kon zijn geluk niet
op. De enige man die hem de
voet naar het hoogste ambt nog
had kunnen dwars zetten, had
afgehaakt. De verkiezingen wa
ren een onemanshow gewor
den. Gevreesd wordt dat Iliescu
nog minder dan zijn voorgan
ger de bezem zal hanteren. Be
gin november zei hij niet van
plan te zijn zich de wet te laten
voorschrijven door het IMF, de
Wereldbank en de EU. Hervor
mingen waren goed, maar niet
gelijk.
En of de oud-communist het
uitgezaaide kankergezwel van
de corruptie uit de samenleving
zal snijden, moet worden be
twijfeld. Sterker, op de man rust
de verdenking dat hij vier jaar
geleden zijn campagne liet fi
nancieren met geld dat was ver
diend met illegale olie-exporten
naar Joegoslavië.
En de kiezers? Zij kijken niet
veel verder dan het eind van de
maand, dat ze meestal niet ha
len met hun karige pensioenen
en lonen.
'Ze schoten me dood. Maar is
uw leven nu beter?' In iets an
dere bewoordingen stelden
opiniepeilers in oktober diezelf
de vraag. Acht op de tien on
dervraagden zei nee.
ISTANBUL JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
Uit de muziekwinkels in Istan
bul komen de wandelaar vlagen
van Griekse deuntjes tegemoet.
Alle vluchten tussen Istanbul en
Athene zitten propvol. Nadat
zware aardbevingen beide
sinds jaar en dag kiftende bu
ren - tot nog geen eeuw geleden
landgenoten - troffen, hebben
ze elkaar omhelsd. Maar op re
geringsniveau worden de de
gens opnieuw gekruist.
Het gedonder begon vorige
maand. In het kader van de
NAVO-oefening 'Destined Glo
ry' landden zes Griekse F-16 ge
vechtsvliegtuigen op een Turk
se basis in Balikesir. Dat was
nooit eerder gebeurd, maar na
een jaar van ontspannen be
trekkingen kozen de piloten
zonder problemen het Turkse
luchtruim, broederlijk naast
hun Turkse collega's. Tot ze
over betwist gebied vlogen.
Volgens het Verdrag van Lau
sanne (1923) moet een aantal
Griekse en Turkse eilanden in
de Egeïsche Zee onbewapend
blijven. Het stelt ook dat er
geen vliegtuigen over de eilan
den mogen vliegen. En daar
trokken de Griekse piloten zich
weinig van aan, als om te bena
drukken dat ze lak hebben aan
de internationale afspraken.
Griekenland heeft zich boven
dien een paar decennia geleden
wat extra mijlen territoriale wa
teren op de Egeïsche Zee en
dus ook luchtruim toegeëigend.
Internationaal gezien luisteren
piloten daar naar de Turkse
vliegverkeerstoren. Zo niet de
Griekse. Dat was zout in de
wonde. In een mum van tijd
werden de bondgenoten weer
vijand. De Turkse F-16's dwon
gen de Grieken tot landen en
beklaagden zich bij de NAVO.
Griekenland eiste dat de oefe
ning werd stopgezet.
De Griekse minister van buiten
landse zaken Papandreou, die
begin dit jaar zijn Turkse colle
ga nog verwelkomd had met
'lieve Ismail', verklaarde vervol
gens dat 'een serieus land zijn
hele politiek niet op het spel zet
om een paar stukken rots'.
Daarmee erkende hij impliciet
dat Griekenland zijn zinnen
heeft gezet op die stukken rots
die de uitbreiding van de terri-
Gedeelde Grieks-Armeense belangen: Fransen van Armeense afkomst demonstreerden vorige week buiten
in Straatsburg tegen een mogelijk Turks EU-lidmaatschap. Binnen in de vergaderzaal wierpen de Grieken
nieuwe politiek barrières op. foto anp christian lutz
toriale wateren zouden legiti
meren.
„Het Turkse gedrag zal de we
derzijdse betrekkingen beïn
vloeden", zei hij en schortte
een geplande ontmoeting op
tussen het Griekse Rhodos en
het Turkse Marmaris - tegen
over elkaar liggende toeristi
sche trekpleisters die lucratief
zouden kunnen samenwerken.
Vorige week meldde een Griek
se krant dat het leger zich op
nieuw instelt op een mogelijke
Turkse invasie.
Tijdens de EU-rapportage van
deze week over Turkije's vorde
ringen als kandidaat-lid zag
Griekenland zijn kans schoon.
Het eiste op het laatste nipper
tje dat een oplossing van de
Egeïsche kwestie en Cyprus
werden toegevoegd als voor
waarde voor Turkije's toetre
ding.
Door een jaar geleden tijdens
de EU-top in Helsinki in te
stemmen met het kandidaat
lidmaatschap voor Turkije be
werkstelligde Griekenland juist
dat een oplossing van de kwes
tie Cyprus geen voorwaarde
meer zou zijn voor het lidmaat
schap van zodoende eventueel
alleen de Griekssprekende helft
van het eiland. Een EU-lid
maatschap van alleen Grieks-
Cyprus betekent in Turkse ogen
vooral dat er dan twee Griekse -
en dus anti-Turkse - stemmen
in de begeerde club zitten.
De indruk dat er een snood
plan bestaat om Turkije alsnog
buiten de deur te houden,
wordt nog eens versterkt door
de laatste actie van het Europe
se Parlement. Dat besloot vori
ge week om Turkije 'uit te nodi
gen' om te erkennen dat het
Osmaanse regime begin twin
tigste eeuw volkerenmoord ge
pleegd heeft op de Armeniërs.
Turkije ontkent niet dat hon
derdduizenden Armeniërs zijn
omgekomen in de laatste dagen
van het Osmaanse Rijk, maar
wel ten stelligste dat het om
zo'n beladen actie als volkeren
moord ging.
Tijdens een bijeenkomst met de
europarlementariërs op dins
dag in Antalya aan de Turkse
zuidkust schoot de anders zo
vriendelijke minister Ismail
Cem uit zijn slof. Hij verweet de
Europeanen zich de gouver
neur van een kolonie te wanen
die denkt allerlei dingen zo
maar en zonder respect naar
zijn hand te kunnen zetten.
Athene benadrukte dezelfde
dag echter nog eens dat het
geen seconde twijfelt aan de
boze bedoelingen van de Tur
ken. Tegenover de bezoekende
Armeense president Robert Ko-
charian noemde diens Griekse
gastheer Kostis Stefanopoulos
het Armeense en het Griekse
volk lotgenoten, die ooit geflo
reerd hadden onder Byzantijn
se - lees Griekse - heerschappij,
maar er onder de Osmanen -
lees Turken - alleen maar op
achteruit waren gegaan.
In Brussel, waar op maandag
de ministers van buitenlandse
zaken van de EU-lidstaten de
vorderingen van de kandidaat
leden bespraken, verklaarde de
Franse EU-voorzitter Hubert
Vedrine dat Turkije door tijdge
brek helaas niet meer aan bod
was gekomen. Het was voor ie
dereen zonneklaar dat Frankrijk
de vingers niet wil branden aan
het heikele onderwerp. De
zwarte piet wordt doorgescho
ven naar Zweden, dat het EU-
voorzitterschap op 1 januari zal
overnemen.
it HARALD DOORNBOS
löf dat ze nergens anders heen
ten, zitten ze al anderhalf
n een gevangenis. Muza-
(15) en Farooq (25), beiden
imstig uit Afghanistan, we-
dat ze zullen sterven wan-
-22 fze de gevangenis in het
ird-Pakistaanse stadje Ko-
verlaten. Muzalifa's vader
en.) t buiten de poort te wach-
klaar om zijn eigen doch-
te vermoorden. Alleen dit
er voor zorgen dat hij zijn
lerug krijgt, zo meent hij.
)oq en Muzalifa staan in-
dels bekend als de Romeo
ulia van Afghanistan, 's we-
[fa, is strengste moslimmaat-
appij. Maar er zit geen lief-
emaneer in hun verhaal, alleen
maar dood, bloed en eer.
Is 0 n Muzalifa drie was, werd
f oor haar vader uitgehuwe-
aan Farooq, toen dertien,
was heel normaal, aange-
)G II i huwelijken uit liefde in
'Pakistan en Afghanistan
voorkomen, en alle meis-
:n jongens door hun vaders
den uitgehuwelijkt.
vertrok echter naar Iran
iet niets meer van zich ho-
Niet wetende of de toe-
n, lstige man van zijn dochter
in leven was, besloot Mu-
s vader dat ze dan maar
k een ander, Riaz, moest
srsiftven. Die betaalde volgens
vr I [ewoonte een flink bedrag
de vader, en ging er vanuit
dat hij de echtgenoot van Mu
zalifa zou worden.
Vlak voordat het huwelijk met
Riaz zou plaatsvinden, kwam
Farooq terug naar zijn dorp
Gul Ghundi in Zuid-Afghanis-
tan. Hij eiste dat hij met Muza
lifa zou trouwen, omdat het
meisje het eerst aan hem was
beloofd. Niet trouwen met Mu
zalifa zou voor Farooq beteke
nen dat hij zijn eer zou verlie
zen. Gebruik makend van zijn
nichtje - ongetrouwde mannen
en vrouwen mogen geen enkel
contact met elkaar hebben -
gaf Farooq Muzalifa het bevel
om met hem naar het naburige
Pakistan te vluchten.
De vader van het meisje kwam
erachter, en snelde het tweetal
achterna. Door te vluchten en
niet met Riaz te trouwen, had
Muzalifa haar vader immers
zijn eer doen verliezen. Moord
op je eigen dochter is volgens
lokale moslimregels de enige
manier om dat verlies te her
stellen. Door een toeval werd
het vluchtende stel echter ge
arresteerd door de Pakistaanse
politie, die de twee opsloot in
een cel. Liever gezegd: Farooq
en Muzalifa smeekten de poli
tiemannen om hen op te slui
ten en niet vrij te laten.
Normaliter krijgt dit soort za
ken geen aandacht. Veelal doet
de Pakistaanse politie niets, en
laat ze de traditie haai moor
dende werk doen in plaats van
de slachtoffers te beschermen.
Maar nu, voor het eerst, pikken
de Pakistaanse autoriteiten het
niet meer, en maken ze een
vuist tegen de machtige mos
lim-traditionalisten, die er
niets fouts in zien om een ei
gen familielid te vermoorden
om de eer te redden.
Vorig jaar alleen al werden
meer dan driehonderd perso
nen, veelal vrouwen, het
slachtoffer van wat officieel
'eremoorden' heet. Geen van
de daders is ooit gearresteerd,
omdat slechts weinigen een
eremoord beschouwen als een
misdaad in het door strenge
moslims geregeerde Pakistan.
Cijfers betreffende het aantal
eremoorden in Afghanistan
zijn niet bekend. Dit omdat de
Taliban, de zeer fanatieke mos
limregering, niemand toelaat
om de vele eremoorden daar te
tellen. In Afghanistan is het
volkomen legaal om iemand te
vermoorden als je eer is aange
tast.
Op 3 november van dit jaar
nam de Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties een
met name door Nederland ge
steunde resolutie aan, die alle
aangesloten landen opriep om
er meer aan te doen om misda
den uit naam van eer te voor
komen. Pakistan onthield zich
van stemming. Afghanistan is
geen lid van de VN. Slechts Pa
kistan en Saudi-Arabië erken
nen het Taliban-bewind.
„Ik ben zelf een moslim", zegt
Riaz Khan Mahsud, de justitie
ambtenaar in het district Kohat
Achter tralies in Pakistan. De hekken van de gevangenis waar 'Romeo en Julia' noodgedwongen en voor
hun eigen veiligheid vastzitten. foto cpd harald doornbos
die moet besluiten over de toe
komst van Muzalifa en Farooq.
„Maar mijn religie en mijn ge
weten zeggen me dat ik hen
moet beschermen." Mahsud is
het ermee eens dat beiden, en
dan met name het meisje,
groot gevaar lopen wanneer ze
de gevangenis zouden verlaten.
„Het lijkt er sterk op dat het
enige levensdoel van de vader
is om zijn dochter te doden. De
vader is zelfs verhuisd van Af
ghanistan naar een dorp in de
buurt van Kohat om zijn missie
te volbrengen.
De autoriteiten in Kohat ver
leenden bij uitzondering toe
stemming om Muzalifa en Fa
rooq in de gevangenis te be
zoeken. „Eeuwenlang hebben
de lokale tradities goed ge
werkt", zegt Yusuf Khan, de vi-
ce-gouverneur van Kohat, ter
wijl hij de gevangenisdirecteur
over de telefoon opdracht geeft
om het buitenlandse bezoek te
ontvangen. „Maar dit is een
zeer complexe zaak. Ik weet
dat het niet het perfect is om
deze twee mensen in de gevan
genis te stoppen, maar ze zijn
er tenminste veilig en ze krij
gen te eten."
Muzalifa en Farooq worden
binnengeleid in de kamer van
de gevangenisdirecteur, Eht-
azaz Ahmed Jadoon, die er het
hele interview bij blijft. Een
mannelijke bewaker brengt Fa
rooq de kamer binnen. Muza
lifa, die een zwarte jurk draagt
en een zwarte sluier die zelfs
haar gezicht bedekt, wordt be
geleid door een vrouwelijke be
waker die eveneens in het
zwart en volledig gesluierd bin
nen komt. Even is het onduide
lijk wie wie is.
„Ik weet dat ik vermoord zal
worden door m'n vader op het
moment dat ik deze gevange
nis verlaat", zegt Muzalifa. Ze
neemt het bovenste gedeelte
van haar sluier af, waardoor nu
alleen haar grijze ogen te zien
zijn. Volgens Muzalifa probeer
de Farooq haar tijdens de
vlucht naar Pakistan een keer
in de steek te laten. Ook zou hij
tegen een groep stamhoofden
hebben gezegd dat een van
hen zonder problemen met
haar kon trouwen. Al snel be
gint Muzalifa te huilen. „Het is
allemaal zo'n chaos", zegt ze
door haar tranen heen. „Ik heb
Riaz nog nooit gezien en Fa
rooq kende ik ook niet tot het
moment dat we zijn gevlucht.
En nu wil m'n vader me ook
nog vermoorden. Ik wil met
geen van beiden meer trou
wen!"
Omdat dit een van de eerste
keren gedurende hun achttien
maanden durende verblijf in
de gevangenis is dat ze bij el
kaar in één ruimte zitten, is Fa
rooq zeer onaangenaam ver
rast door de woorden van Mu
zalifa. „Als ze met iemand an
ders trouwt, is mijn eer verlo
ren", zegt hij luid, „In dat geval
zal ik haar nieuwe echtgenoot
vermoorden." Volgens Farooq
is zijn nichtje al door de familie
van Muzalifa vermoord, omdat
zij haar had geholpen te ont
snappen.
Nadat Farooq is weggeleid
door een bewaker neemt Mu
zalifa haar sluier af zodat nu
haar hele gezicht zichtbaar
wordt, afgezien van haar haar.
Te zien valt een jong, knap
meisje. Er zitten wat jeugd
puistjes op haar rode wangen.
Ze is vijftien, net een puber. „Ik
heb er ontzettende spijt van
dat ik uit mijn dorp ben ge
vlucht". vertelt ze. „Ik weet dat
ik nooit meer terug kan naar
m'n vader, hij vermoordt me.
Het is beter om in deze gevan
genis te blijven zitten. Mis
schien komt er ooit een einde
aan deze ellende."
Dan richt ze het woord tot Riaz
Khan Mahsud, de rechter in
deze zaak, die op een stoel
naast de gevangenisdirecteur
zit. „Ik kan lezen noch schrij
ven. Een vrouw alleen kan hier
niet overleven", zegt ze,Als u
een man voor me vindt, dan
trouw ik met hem. Het maakt
me niet uit wie, maar alstu
blieft geen Afghaan."
