Jorge Zorreguieta,
zijn verleden en
de opwinding
ZATERDAG 25 NOVEMBER 2000
Jorge Zorreguieta leidt in Argentinië een onopvallend bestaan en vult in Nederland moeiteloos de krantenkolommen. foto ap
'Die morele verontwaardiging is een luxe
die wij ons niet kunnen veroorloven'
De commotie rond de aanstaande schoonvader van Willem Alexander bereikte
deze week een voorlopig hoogtepunt door het bezoek vorige weekeinde aan
Beatrix en Claus. Vorige maand ontkende Jorge Zorreguieta zijn verleden als
(onder)minister onder de Argentijnse junta niet: 'Ik val mijn functie tijdens de
nationale reorganisatie niet af. Hoe zijn rol daarin moet worden ingeschat, is
onduidelijk, maar feiten lijken in deze kwestie van ondergeschikt belang. De
vader van Maxima 'deugt niet' en 'boeven' horen niet op het bordes. De man
die in Buenos Aires een onopvallend bestaan leidt, vult hier moeiteloos de
krantenkolommen. Zijn politieke verleden laat zich niet volledig reconstrueren.
'Willen jullie soms voor ons de geschiedenis herschrijven'.
Jorge Zorreguieta (links) op de tribune bij de WK voetbalfinale in 1978.
Geheel rechts machtshebber Videla. Deze opname is voor velen het
overduidelijke bewijs dat de vader van Maxima fout is.
archieffoto anp
Het is lente in Argentinië. De
temperaturen in Buenos Aires
bereiken deze maand aange
name waarden. Ideaal weer voor een favoriet
uitstapje van Jorge Horacio Zorreguieta (72):
een wandeling langs de twee blokken van
zijn appartement aan de calle Uriburu 1252
naar de krantenkiosk, om daar gewoontege
trouw een taxi te nemen naar de chique uni
versiteitsclub voor een ontbijt.
In de wijk Barrio Norte, in het centrum
van de Argentijnse hoofdstad, is Jorge .Zorre
guieta (door zijn kinderen Coqui genoemd)
geen opvallende verschijning. Noem zijn
naam, en negen van de tien voorbijgangers
heeft er nog nooit van gehoord. Cruijff en
Van der Sar zijn bekender. Zorreguieta is
desondanks niet zonder invloed in de Argen
tijnse samenleving. De oud-staatssecretaris
en oud-minister van landbouw, veeteelt en
visserij (1976-1981) bekleedt ondanks zijn
gevorderde leeftijd nog altijd een paar voor
aanstaande functies.
Hij is voorzitter van de vereniging van sui
kerproducenten Centro Azucarero Argentino,
voor wie hij als lobbyist ook bij het parle
ment nog zijn stem laat horen. Als voorzitter
van de Fundacion Juan de Garay vertegen
woordigt Zorreguieta - telg uit een in 1790
uit Spanje vertrokken Baskisch geslacht - de
gemeenschap van (voormalige) Baskische
immigranten. Ook verder is de rijke oud-di
plomaat en sportliefhebber, door vrienden
omschreven als een 'eenvoudige, deugdza
me man', nog actief in het sociale circuit,
maar zijn uitstapjes halen zelden de society
pagina's van de kranten.
Jorge Zorreguieta staat aan de andere kant
van de wereld wél volop in de schijnwerpers.
Het bezoek' dat hij en zijn vrouw Maria del
Carmen Cerruti afgelopen weekeinde aan
Huis ten Bosch brachten, de boswandeling
bij Margriet en Pieter, heeft de geruchten
stroom rond een mogelijk huwelijk van zijn
in 1971 geboren dochter Maxima met kroon
prins Willem-Alexander verder op gang ge
bracht. Er is weer een stap gezet op weg naar
het altaar, zo luidt de conclusie in Den Haag.
En anders dan 35 jaar geleden, toen de Duit
se afkomst van de beoogde echtgenoot van
het toekomstige staatshoofd voor commotie
zorgde, is het nu de aanstaande schoonvader
die voor opwinding zorgt.
Felle reacties
Rond het Binnenhof hoeft zijn naam maar te
worden gefluisterd of Kamerleden als Femke
Halsema (Groen Links), Agnes Kant (SP) en
Margreeth de Boer (PvdA) rennen naar de
dichtstbijzijnde microfoon om commentaar
te leveren. Alles wat er uit Argentinië aan be
richten over Zorreguieta komt aanwaaien,
speelt een rol. De reacties van de Kamer eind
vorige maand, maken dat nog eens duidelijk.
De opwinding ontstond toen door een pu
blicatie in Noticias. Dat Argentijnse week
blad besteedde een pagina aan de 'eenzaam
in Brussel wegkwijnende Maxima', die van
haar prins 'de bons' zou hebben gekregen
vanwege het duistere verleden van haar va
der. Verslaggever Juan Alonso belde 'pappa'
voor commentaar. Er volgde een gesprekje
van nauwelijks een minuut, waarin Zorre-
voor zijn dochter en waarin hij zijn positie
tijdens het militaire bewind niet ontkende:
Yo no reniego de mi funcion en el Proceso -
'Ik val mijn funqtie tijdens de nationale reor
ganisatie niet af. Dat ene zinnetje dijde in de
Nederlandse berichtgeving danig uit. Er
volgden Kamervragen en boze commenta
ren. Kant en De Boer waren het felst: 'Zorre
guieta distantieert zich niet van zijn verleden
en is dus niet welkom, nu niet en in de toe
komst niet'.
Nu, een maand later, zit hij echter bij de
koningin en Wim Kok vindt het goed. ,,Een
logisch gevolg van de vriendschap van twee
mensen", zegt de premier. „Een nationale
schande", meent kinderboekenschrijfster
Mies Bouhuys, voorzitter van SAAM, dat
staat voor 'Steun aan Argentijnse Moeders'.
Bouhuys werpt zich op als het geweten van
Nederland. De ontvangst van Zorreguieta
'toont een gebrek aan respect van de konin
gin voor wat hier leeft'. Het afgelopen week
einde was 'een treurig weekeinde voor heel
Nederland', zo. verklaart ze. De verhouding
tussen kroonprins en Maxima zorgt voor een
smet op het koningshuis. „Maxima's vader is
schuldig aan misdaden tegen de menselijk
heid, alleen al omdat hij als minister de eed
heeft afgelegd op wetten die het vermoorden
van tegenstanders mogelijk maakten. Hij kan
internationaal worden berecht", vindt Bou
huys.
Aanklacht
Oud-ambassadeur Maarten Mourik heeft de
eerste stappen daartoe al gezet door advoca
te Britta Böhler te vragen een aanklacht voor
te bereiden. Hij wil de monarchie behoeden
voor een misstap. „Willem-Alexander verte
genwoordigt Nederland en dat land draagt
respect uit voor mensenrechten. Dan kun je
niet zo'n schoonfamilie binnenhalen. Het is
alsof hij aankomt met de dochter van, euli,
..Goering", aldus Mourik in het Algemeen
Rechtsgeleerden zeggen dat Zorreguieta
volledig aansprakelijk kan worden gesteld
voor de misdaden die het regime beging ter
wijl hij minister was. „Puur lidmaatschap
van een dictatori aal bewind is voldoende om
medeplichtig te zijn aan de misdaden van
dat regime." Mourik spiegelt de vervolging
van Zorreguieta aan de aanpak van de Chi
leense dictator Pinochet, maar gaat daarbij
voorbij aan het feit dat er toch wel verschil is
tussen kopstukken als Pinochet en zijn Ar
gentijnse tegenh Finger Videla, of nazi-minis
ter Goering en ie:mand als Zorreguieta. Mou
rik en Bouhuys; hebben hem dus veroor
deeld, maar tot nu toe werd in de Argentijnse
archieven - of wat daar nog van over is -
niets gevonden dat wijst op directe betrok
kenheid van Jorge Zorreguieta bij de terreur
in zijn land. „Zellfs als hij er niet van heeft ge
weten, is hij schuldig, want hij had het moe
ten weten. Dat is de algemene basis van de
klacht", verduidelijkt Mourik.
Verbazing
Ondertussen kr sibben de Argentijnen zich op
het hoofd met de vraag of ze misschien iets
hebben gemist. Al die drukte in Nederland
over een destijds niet onbelangrijke, maar
verder nauweli jks opvallende minister, valt
twintig jaar nsi zijn terugtreden moeilijk te
begrijpen. „Die morele verontwaardiging is
een luxe die v\rij ons niet kunnen veroorlo
ven", zegt de acteur Hugo Carnelli, wanneer
hij tijdens een etentje met vrienden wordt
geconfronteerd met het Nederlandse dilem
ma: mag pappa vanwege zijn verleden wel of
niet bij het huwelijk van zijn dochter zijn.
Dat parleme ritsleden het Zorreguieta kwa
lijk nemen date hij spreekt van 'El Proceso',
het gebruikelijke eufemisme voor de militai
re dictatuur, wordt met hoongelach begroet.
„Dat woord gebruiken we bijna allemaal. Zo
heette dat toen. Willen jullie soms de ge
schiedenis voor ons herschrijven?", klinkt
het bijna verontwaardigd. De misdaden zijn
niet vergeten, maar de nieuwe problemen
van Argentinië, zoals de enorme werkloos
heid, de hoge rente en het wankele bewind
van president De la Rua eisen alle aandacht
op. De 'dwaze moeders' die nog elke don
derdag voor het presidentieel paleis roepen
om opheldering over hun onder de junta
'verdwenen' kinderen, opereren in de marge.
Argentijnse wetenschappers en juristen
verschillen van mening over de betrokken
heid van Maxima's vader bij de misdaden
van het militaire bewind. Dat maakte in
maart 1976 een einde aan het chaotische,
corrupte en gewelddadige bewind van Isabel
Peron, de weduwe van president Juan Per
ron (en niet te verwarren met de al in de ja
ren vijftig gestorven Eva Perron). Zorre
guieta, dan secretaris van de machtige land
bouw- en veeteeltorganisatie Sociedad Rual
Argentina, wordt onderminister. „Het is
overdreven om te stellen dat Zorreguieta een
medeplichtige was van de dictatuur", zegt de
historicus Felix Luna tegenover NRC Han
delsblad.
De 'vuile oorlog' waarin de militairen afte
kenden met de guerrillabeweging, de vakbe
weging monddood maakten, om vervolgens
de jacht te openen op 'subversieve' elemen
ten in de samenleving, zoals intellectuelen,
schrijvers en journalisten, werd volgens hem
gevoerd door de militaire leden van het kabi
net. Zonder dat de andere ministers daarvan
op de hoogte waren, al zal hen na enige tijd
ook wel duidelijk zijn geworden dat er men
sen 'verdwenen'.
Aanvankelijk kreeg de coup veel steun uit
de bevolking, met name uit de conservatieve
kringen en elite waar Zorreguieta deel van
uitmaakte. Het land, aan het begin van de
vorige eeuw een van de rijkste landen van de
wereld, zou weer in het gareel worden ge
trokken. Als minister prees Zorreguieta de
nieuwe leiders van Argentinië met regel
maat. Het opruimen van 'communisten en
joden' had zijn instemming.
Hard oordeel
De directeur van de mensenrechtenorgani
satie Nunca Mas ('Nooit meer'), Jose Luiz
D'Andrea Mohr, oordeelt in Vrij Nederland
dan ook veel harder. „Zorreguieta is zonder
twijfel een schoft. Ook als hij zich in die pe
riode fatsoenlijk heeft opgesteld, is zijn ziel
besmeurd. Hij moet exact op de hoogte zijn
geweest van alles dat zich destijds in dit land
heeft afgespeeld." Desondanks komt Zorre
guieta niet voor in zijn archieven, waarin
meer dan twintigduizend dossiers zitten.
Aanklachten zijn er niet.„Ik heb geen tijd me
diepgravend met Zorreguieta bezig te hou
den. Er zijn grotere zaken", meent D'Andrea
Mohr.
Julio Strassera, na de val van de militairen
de belangrijkste aanklager tegen de kopstuk
ken van het bewind, zegt in Trouw: „Ieder
een wist wat er aan de hand was. Iedereen
die deel uitmaakte van dat bewind was me
deverantwoordelijk en diende dus te worden
veroordeeld." Juan Alemann, collega-mi nis
ter van Zorreeuieta uit die tiid: „We wisten
wel iets, maar niet de details. We waren in
staat van oorlog en in elke oorlog zijn er ex
cessen."
Zorreguieta vroeg in 1980, toen in de hele
wereld al veel bekend was over de 'verdwij
ningen' en andere misdaden, bij de opening
van een landbouwbeurs nog steun van boe
ren voor 'El Proceso'. Hij verwees daarbij
naar het bloedige verleden, en zei dat de fou
ten van de vorige regering zich niet zouden
herhalen. De junta was echter veel bloediger
dan welk vorig bewind ook. De schattingen
lopen uiteen van 10.000 tot 30.000 'verdwij
ningen', de eufemistische benaming voor de
wijze waarop de militairen hun (vermeende)
tegenstanders opruimden. Strassera, die tot
zijn spijt de burgerleden van de regering niet
mocht vervolgen, vindt daarom een 'morele
veroordeling absoluut terecht'. Zonder zo'n
proces wordt volgens hem nooit duidelijk
wat de rol van mensen als Zorreguieta is ge
weest. De samenleving wil er echter niet
(meer) van weten. De vragen die in Neder-
land worden gesteld, vinden in Buenos Aires
geen weerklank.
Stilzwijgen
Jorge Zorreguieta heeft zich niet over zijn
verleden uitgelaten. Op aanraden van de Ne
derlandse regering houdt hij ook nu zijn
mond. Hij heeft echter al in een vroeg stadi
um kennis kunnen nemen van Nederlandse
bezwaren tegen het regime. Bij de WK voet
balfinale in 1978 weigerde Oranje de troost
prijs te ontvangen uit handen van generaal
Videla. Op de tribune zat Zorreguieta naast
juntaleider Videla. Een foto daarvan heeft al
vele publicaties begeleid. De opname is voor
velen het overduidelijke bewijs dat de man
fout is. „Die man deugt niet", zei vorige
maand zelfs de anders zo voorzichtige mi
nister Gerrit Zalm.
Wie naast Videla heeft gezeten, kan straks
niet naast Beatrix en Claus staan op het
bordes van het paleis of met hen in een koets
plaatsnemen, vindt eén deel van de natie. De
SP gaat het verst in alle bezwaren. Agnes
Kant wil een soort schuldverklaring van Zor
reguieta, en eist zijn wegblijven bij een even
tueel huwelijk. Ook Maxima moet in actie
komen: haar democratische gezindheid to
nen en openlijk haar vader afvallen. Dat laat
ste vinden de meeste politici weer te ver
gaan: 'Zij is niet verantwoordelijk voor zijn
gedragingen'. PvdA-woordvoerder Peter
Rehwinkel worstelt met de vraag of Zorre
guieta bij het huwelijk aanwezig mag zijn.
„Het is een lastige afweging."
De historicus Hermann von der Dunk
vroeg dit voorjaar om een 'onafhankelijk his
torisch onderzoek'. De regering heeft daar
over niets gezegd, maar gezien de gevoelig
heid van het onderwerp en de krachtige stel-
lingname van Willem-Alexander ('Als ik een
maal een keuze hebt gemaakt, kom ik daar
niet op terug') mag aangenomen worden dat
er door de hoogste autoriteiten al veel in Ar
gentinië is gesnuffeld. Het bezoek van de
Zorreguieta's vorig weekeinde, doet vermoe
den dat koningin Beatrix en premier Kok niet
op doorslaggevende bezwaren zijn gestuit.
HANS JACOBS
