Eerherstel voor Darwin
I
1
Moskouse verkeerschaos als dagelijkse tv-show
Gesprek van de Dag
ZATERDAG 25 NOVEMBER 2000
152
Commentaar
Beursgang van Schiphol
Schiphol gaat volgend jaar naar de beurs. Het kabinet
wil de nationale luchthaven in fasen privatiseren. Naar
verwachting zal de beursgang de staat miljarden ople
veren. Ook bij de overige aandeelhouders Amsterdam
(21.8 procent) en Rotterdam (2,4 procent) gaat de kassa
rinkelen. De hoofdstad wil overigens slechts de helft
van de eigen aandelen kwijt teneinde nog een vinger in
de pap te houden.
De Schiphol-top is tevreden over het kabinetsbesluit.
Als overheidsbedrijf heeft de luchthaven nu te weinig
armslag om de ambitieuze expansieplannen te verwe
zenlijken. Samen met de luchthaven van Frankfurt wil
Schiphol een luchthavenmultinational worden door de
succesformule te exporteren en belangen in buiten
landse vliegvelden te nemen.
De luchtvaartmaatschappijen zijn echter bang dat
Schiphol de tarieven zal verhogen. EFger dan een over-
heidsmonopolie is een private monopolist, zo waar
schuwde KLM-topman Van Wijk onlangs nog. Er is
daarom wel goed toezicht nodig om te garanderen dat
Schiphol de nieuwe positie niet zal misbruiken.
Gelukkig komt er door de privatisering een einde aan
de merkwaardige situatie waarbij de overheid zowel
aandeelhouder, regelgever als toezichthouder van
Schiphol is. Deze vervlechting van belangen heeft te
recht tot kritiek geleid. Volgens het kabinet zal Schip
hol straks als ieder ander bedrijf worden behandeld.
Maar het kabinet gaat met de privatisering wel erg
voortvarend te werk. De nieuwe milieunormen voor
Schiphol zijn nog niet vastgesteld en daarmee bestaat
er nog steeds grote onduidelijkheid over de groeimoge
lijkheden. Dat is niet echt een ideaal klimaat voor een
beursgang, want gesteggel over geluidsregels vertroe
belt en bemoeilijkt al jaren discussies over Schiphol.
Het is in het belang van zowel de luchtvaartmaat
schappijen, omwonenden als toekomstige aandeel
houders dat er snel helderheid ontstaat over de nieuwe
milieunormen. Beleggers houden niet van nodeloze
onzekerheden en dreigende groeibeperkingen. Mede
met het oog op de opbrengst doet het kabinet er ver
standig aan te wachten met de beursintroductie totdat
deze heikele kwestie goed is geregeld.
[clciis/c
Gezelligheid
„Nou kijk Frits, je moet dat zo zien....
„Luister Henk, het is natuurlijk duidelijk dat...."
't Was bij Barend en Van Dorp een en al gezelligheid,
toen GroenLinks- voorman Paul Rosenmöller er deze
week aanschoof. Het was Frits voor en Frits na. Henk
hier en Henk daar. Ons kent ons.
Paul en Frits en Henk komen elkaar ook buiten de stu
dio weieens tegen, zoveel werd wel duidelijk. Die heb
ben samen weieens een bakkie gedaan in een cafeetje op
het Rembrandtplein. Misschien komen ze wel op el-
kaars verjaarspartijtjes.
Maar dat hoeft de kijker toch niet te weten?
Frits is een partijgenoot van Paul. Daar liet bij het for
muleren van zijn vragen geen misverstand over be
staan. „Waarom is jullie standpunt over de NAVO ver
anderd? Vroeger was GroenLinks een partij waar je zon
der meer achter kon gaan staan zei Frits.
Nou, dat wilde Paul wel even uitleggen aan Frits.
,Als jullie straks de vierde partij van Nederland zijn,
gaan jullie dan ook regeringsverantivoordelijkheid dra
gen wilde Frits weten.
- Ja hoor Frits, als het zo uitkomt.
„Maar worden jullie dan ook niet zo n kleurloze com
promispartij?"
- Nee hoor Henk
En zo ging dat maar door.
Misschien hadden Frits en Henk hun vriend Paul van
tevoren even kunnen vertellen, dat een interview in een
studio iets anders is dan een babbeltje aan de bar.
Maar ja, dan was het lang zo gezellig niet geworden na
tuurlijk.
En Barend en Van Dorp moet vooral gezellig blijven.
Met veel restauranthouders die vertellen welke gerech
ten en liflafjes zij de heren zouden voorzetten als die in
hun zaak aanschoven. En kunstvervalsers die vertellen
hoe makkelijk het is om kunstkenners te bedotten. En
soapstenen die vertellen dat zij echt wel kunnen acte
ren.
En af en toe komt er een politieke vriend van Henk en
Frits langs.
Wil vroeg zich deze week af waarom hij Barend en Van
Dorp vroeger zo n leuk programma vond. Hij kon er
niet opkomen, 't Was waarschijnlijk vanwege het ge
mopper van Jan Mulder. En vanwege dat filmpje van
dat meisje, dat na elke reclame-onderbreking heel hard
roept: „Hé, hallo, zijn we daar nog? Wakker worden!"
Maar ja, daar slaap je op een gegeven moment ook
doorheen.
De straten van Moskou vormen
het dagelijkse decor van een
ongebreidelde verkeerschaos.
De verdrievoudiging van het
aantal auto's in de afgelopen
tien jaar levert niet alleen een
adembenemende cocktail van
uitlaatgassen, eindeloze files en
talloze ongelukken op, maar
ook hoge kijkcijfers. Het pro
gramma Daroznji Patroel
(Straat Patrouille) maakt van de
gruwelijkste ongelukken een
dagelijkse tv-show. Op pad met
de makers van een Russisch
kijkcijferkanon.
Pavel Dorogoetin drukt het gas
pedaal nog wat dieper in. De
Lada 110 vliegt met een snel
heid van 120 kilometer per uur
over Prospekt Mira (boulevard
van de vrede), slaat rechts af,
jaagt voetgangers op het zebra
pad uit elkaar als een zwerm
vogels en jakkert via de baan
voor tegenliggers langs een rij
langzaam voortbewegende au
to's.
„We hebben haast", zegt ver
slaggever Grigori Aljochin iet
wat overbodig. De 26-jarige
journalist is met zijn camera
man en chauffeur op weg naar
een auto-ongeluk in het zuid
oosten van de stad. De film
ploeg van Daroznji Patroel wil
er zijn voordat de situatie onder
controle is.
„Kijk daar heb je Daroznji Pa
troel", zeggen de omstanders
als de met sponsornamen be
schilderde auto met oranje sire
ne tot stilstand komt bij de
plaats van het ongeluk. Came
raman Zaloepin loopt onmid
dellijk naar het lijk dat midden
op het kruispunt ligt. Een
vrachtwagen is omgekiept bo
ven op een oude auto, die volle
dig is geplet. De bestuurder is
gestorven, terwijl de dronken
vrachtwagenchauffeur onge
deerd is gebleven.
Ernstige ongelukken zijn een
terugkerend verschijnsel in het
chaotische verkeer van Mos-
Het programma 'Straat Patrouille' maakt van de gruwelijkste ongeluk
ken een dagelijkse tv-show.
kou. Inmiddels zijn er 2,5 mil
joen auto's geregistreerd in de
stad. Een verdrievoudiging ver
geleken met tien jaar geleden.
Nog steeds groeit het aantal
met 15 procent per jaar. De we-
FOTO GPD FRANK HENDRICKX
gen in het centrum van de stad
slibben in de spitsuren dicht als
gemiddeld 180.000 auto's zich
tegelijkertijd in beweging zet
ten.
De chaos wordt aangewakkerd
doordat Moskovieten individu
eel lijken te bepalen welke ver
keersregels relevant zijn en wel
ke niet. Weggebruikers halen de
vreemdste manoeuvres uit,
houden zich per definitie niet
aan de snelheidsbeperkingen
en 50 procent draagt nooit een
gordel. In combinatie met een
overmatig alcoholgebruik en
slecht onderhouden auto's zijn
daarmee alle ingrediënten aan
wezig voor levensgevaarlijke
toestanden.
De 33 makers van Dorozjni Pa
troel verdienen daarmee hun
brood. Al zes jaar zendt het
programma drie keer per dag
de gruwelijkste voorvallen uit.
Hoewel de uitzendingen rond
het ontbijt (6.45 uur), avond
eten (18.45) en voor het slapen
(22.40) plaatsvinden, verschij
nen zonder enige terughou
dendheid de bloedigste details
in beeld. Het is volgens de ma
kers één van de redenen waar
om Dorozjni Patroel al zes jaar
één van de populairste pro
gramma's van Moskou is.,
mensen willen alles zien.
de menselijke natuur", zeg
meraman Aleksandr Zaloe]
inmiddels op weg naar een
der incident.
Twee auto's zijn in de duis
nis frontaal op elkaar geboi
De chauffeur van de ene ai
overleden, terwijl de bestui
van de andere auto geen
schrammetje heeft. Cameij
man Zaloepin zoemt in op
lijk en het bloed dat op strj
ligt. „Ik begrijp de bezward
wel tegen dit soort beeldeii
zegt journalist Aljochin. J
dit zijn gewoon de feiten. H
gebeurt iedere dag en misJ
schien gaan mensen vooni
ger rijden als ze ons progni
ma zien", aldus Aljochin.
FRANK HENDRICKX
Ludo Hellemans vertaalt 'On the Origin of Speciesnaar de letter
Om de evolutietheorie aan de man te brengen ging Charles Darwin als een hedendaagse ondernemer te werk. Na zijn vijfjarige
reis met het schip de 'Beagle' zette hij een uitgebreid netwerk aan informanten op om zijn ideeën te toetsen. Hoewel hij al naam
had gemaakt als geoloog, verdiepte hij zich nog eens negen jaar in de zoölogie. Hij publiceerde veel, maar pas in 1859 - 27 jaar na
het vertrek van de Beagle - verscheen zijn meesterwerk. On the Origin of Species sloeg in
ais een bom, maar vervolgens gingen velen met Darwins leer aan de haal. Deze
week verscheen een nieuwe vertaling, die recht doet aan de oorspronkelijke
tekst en bedoeling van Darwin.
rm
Een wetenschapper is ook maar een mens. In zijn autobiografie
vertelt Charles Darwin hoe hij naarstig zoekt naar die kleine soort
struisvogel die ergens in Zuid-Amerika moet rondlopen, 's Avonds
schuift hij met zijn medewerkers aan tafel voor een degelijk maal.
Dat bestaat geregeld uit biefstuk van... de struisvogel. Zodra de En
gelse bioloog dat beseft, stormt hij naar de keuken om aan de hand
van de afgeldoven botjes het doel van zijn speurtocht te reconstru
eren. „Veel wetenschappers zouden zoiets verzwijgen, maar Dar
win vertelt het gewoonzegt Ludo Hellemans.
Hij noemt zichzelf een Darwin-fanaat en dat
blijkt geen grapje. Stel Hellemans één vraag
over 'de grondlegger van de biologie' en hij
stort een eindeloze reeks feiten, misvattingen
en anekdotes over je uit. Hellemans is trots op
zijn vertaling van Ón the Origin of Species. Niet
vanwege zijn eigen prestatie, maar omdat hij de
theorie van Darwin opnieuw onder de aan
dacht bi engi en deze keer in Üiens eigen woor
den. Waar eerdere vertalers de lezer probeer
den te sturen of de gevoelens van gelovigen
trachten te sparen, blijft Hellemans zo dicht
mogelijk bij de oorspronkelijke Engelse tekst.
„Hij heeft in haast geschreven en dat is te zien.
Toch is hij een toonbeeld van helderheid in ver
gelijking met tijdgenoten. Hij schreef voor een
breed publiek, niet alleen voor vakgenoten. Al
leen. men had anderhalve eeuw geleden veel
meer tijd dan nu. Men nam een boek ter hand
en bleef een paar weken lezen. Nu hebben we
allemaal haast. De biologieboeken van tegenwoordig leggen de
evolutietheorie in anderhalve pagina uit en zo helder als wat. Maar
als Darwin dat gedaan zou hebben, zou niemand het begrepen
hebben en dan had het dus niet zo'n impact gehad. Hij neemt je
bij de hand en legt stapje voor stapje uit hoe de soorten zijn ont
staan en waarom het scheppingsverhaal niet klopt. Dat was een
succesformule, de wereld was om."
Toch is de vraag wie Over het ontstaan van soorten (490 pagina's)
nu nog gaat lezen. De originele versie staat tenslotte te boek als het
meest verkochte ongelezen boek. „De eerste keer dat ik het kocht
heeft het jaren geduurd voordat ik erin ging lezen", geeft Helle
mans toe. „Maar ik was wel blij dat ik het had. Zoals ik ook Het Ka
pitaal in huis had. Dat was niet te lezen, maar het betekende toch
een confrontatie met Marx, die zoveel invloed had op sommige
vrienden en studiegenoten. Darwin lezen is moeilijk, maar door
aandachtig te lezen, neem je het wel op. Ik zou mensen adviseren
om te beginnen met zijn autobiografie, die begin dit jaar is ver
schenen. Daarin spreekt Darwin ondermeer zijn verwondering uit
dat hij zoveel teweeg heeft gebracht."
Want dat staat als een paal boven water. „Je ziet in de laboratoria
niemand met dit boek onder de arm rondlopen, maar vrijwel iede
re bioloog zal erkennen dat On the Origin of Species een basisboek
is. Het heeft een denkraam geschapen, om de woorden van Mar
ten Toonder te gebruiken. Na Darwin is het onderzoek door een
heleboel anderen voortgezet. Mendel natuurlijk, met de erfelijk-
heidswetten, de ontdekkers van de chromosomen als dragers van
de erfelijke eigenschappen, de moleculaire biologie, de ophelde
ring van de DNA-structuur, de biotechnologie, allemaal zitten ze in
feite in het kielzog van Darwin."
Maar de betekenis van Darwin reikt verder. „Neem Freud. Die
heeft ook een culturele schok teweeg gebracht met zijn theorieën
over de rol van seks in het onderbewuste. Hij wordt wel de bioloog
van de ziel genoemd. En hij heeft zich op dit boek gebaseerd. Net
als Nietzsche, met zijn stelling 'God is dood', die zo vaak is misbe-
grepen.
Tot teleurstelling van Hellemans is Darwins gedach-
tengoed door velen verkeerd uitgelegd. Lang niet iedereen
heeft zijn boek gelezen, maar vrijwel iedereen meent te we
ten wat hij bedoelde met survival of the fittest. „De zoge
heten sociaal-Darwinisten halen daar uit dat de zwak
keren moeten verdwijnen. Maar de bedoeling van
die stelling is niet dat de sterkste altijd overleeft,
maar degene die het best is toegerust.
En dat bepaalt het toeval. Soms moet
je sterk zijn, een andere keer snel, of
klein. Darwin legt dat allemaal vrij
omslachtig en gedetailleerd uit. Zoals
ook de eugenetica, de droom dat je
door bewust fokken van mensen betere,
gezondere mensen krijgt een waanidee is.
Dat schrijft Darwin ook al. Mooie ei
genschappen als Behulpzaamheid en
altruïsme zijn niet voor niets blijven
bestaan, ook dat is evolutie."
Evolutie is gemeengoed geworden. De
term wordt te pas en te onpas gebruikt
om nieuwe impulsen in economie, po
litiek of kunstwereld te verdedigen. Alsof
Darwin heeft beweerd dat alles altijd in
beweging moet zijn, moet vernieuwen.
Verbazing wekt het overigens niet dat
Darwin verkeerd is uitgelegd. Hij
schopte met zijn theorie namelijk
nogal wat heilige huisjes omver. „Hij schrijft
na bijna elk hoofdstuk: 'Wat ik hier verklaar,
kun je niet verklaren aan de hand van een
scheppingsdaad. Het behoort allemaal tot
de natuurlijke wereld.' Dat was en is nog
steeds voor veel mensen heel moeilijk te be
grijpen."
Minder compassie heeft de vertaler met
het Nederlandse onderwijs, waarin
de evolutieleer volgens hem jaren
lang bewust is doodgezwegen.
„Opvallend veel biologieleraren
kunnen de evolutietheorie niet
uitleggen. Ja, hij staat achter in de
schoolboeken, maar zover kom je
meestal niet. Ik ben Belg en ik
heb in Leuven uitstekend les ge
had van een jezuïetenpater, maar
toen ik in Utrecht biologie ging stu
deren bleek er in geen enkel college
aandacht voor de evolutie. Terwijl je
weet móet hebben van de evolutie
theorie om biologie te begrijpen. Als
je bijvoorbeeld iets wilt snappen van
aids, hoe dat virus HIV kan ontsnappen door zich telkens weer een
pietsje te veranderen, dan moetje het principe van evolutie ken
nen. Anders houd je de weg open voor een mysterie en daar hel
pen condooms niet tegen, dus kun je rustig volhouden dat aids
een straf van God is waaraan niets te doen valt."
Daarom heeft Hellemans zich gezet aan het monnikenwerk van de
vertaling. „Met dit boek wordt Darwin in ere hersteld in Neder
land. Je moet het lezen om te lezen, zien hoe Darwin worstelt met
de taal om zijn boodschap over te brengen. Want alleen een we
tenschapper die zijn verhaal kan doorgeven, kan vertellen, kunnen
f If-
ft lU/ Jf iitd c-fcefr'TritrZiltj
Natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden toont sinds gisteren vijf van de 31 vinken die Chari
Darwin in 1835 ving op de Galapagos eilanden en prepareerde aan boord van het cartografisch o
zoeksschip Beagle. Het gaat om (van boven naar beneden) een vegetarische boomvink, een cacti
grondvink en drie kleine grondvinken. De formele presentatie van 'Over het ontstaan' van soorte
woensdag in Naturalis.
we ook begrijpen. Darwim heeft zich daar als
een ondernemer op gericht. Soms denk ik: die man zou nu ra
leven, het is een modern mens."
ONNO HAVERMANS
Over het ontstaan van soorten, door middel van natuurlijk
lectie, of het behoud van bevoordeelde rassen in de strijd o
leven. Door Charles Darwin. Uitgeverij Nieuwezijds, ƒ59,90
Vals Geld
M.
onselijk
Ik wil geen advocaten op mijn
dak. Ik wil mijn moeder en
alle huisvrouwen die moe
(s)ten woekeren met hun
huishoudgeld niet te
schande maken. Maar
toch: al die zegeltjes, die
bonboekjes, die spaar-
kaarten, die waardecou-
ponnetjes, die actiepunten,
die bonusmijlen, ze zouden
verboden moeten worden.
Het is en blijft een soort vals
geld.
In vroeger jaren betaalden
fabriekseigenaren hun ar
beiders uit in waardebon
nen. Voor die bonnen kon je
l dan brood, melk etc. krijgen in
winkels die ook weer van de fa-
briek waren. Die praktijk werd
verboden. Tegenwoordig geven
de winkels die bonnen zelf uit.
Klantenbinding. Want je moet
een hoop van die bonnetjes heb
ben voor je in de prijzen valt. En allerlei producten
hebben weer hun eigen spaarsysteem. Benzine,
groeidiamanten, limonade. En wat daartussenin
zit. Ik zal me verder tot één product bepalen: koffie.
Voor mij staat een pak Douwe Egberts, Aroma
Rood, snelfiltermaling. Op de achterkant staat:
Waarde10 punten. Spaar deze punten voor uw
waardevolle Douwe Egberts geschenken. 'Jarenlang
heb ik thuis die punten moeten uitknippen. En toen
we een hele stapel van die dingen hadden moest ik
naar de geschenkenwinkel om een of ander keuken
apparaatje te halen. Met bijbetaling. Dus de term
'geschenkenwinkel' lijkt me niet helemaal in de
haak.
Er klopt wel meer niet in die koffiezaak. Op de zij
kant van mijn pakje staat: '1 goed gek weken punt'.
Met een schaartje erbij getekend. Ik kijk weer even
naar de achterkant: 'Gedurende 10 weken krijgt u
met een Goed Gek actiepunt fl.2,50 korting op vele
aantrekkelijke actie-artikelen'. Zo'n pak koffie kost
in mijn supermarkt fl.3,59. Maar als ik een stukje
verpakking uitknip en een cadeautje koop, krijg ik
een rijksdaalder korting. Dat is 70 procent op de
koffieprijs. Dat die Douwe Egberts niet failliet is.
Over naar de concurrentie: Van Nelle. Of misschien
is het wel dezelfde club. Van Unilever of zo. Want al
die fusies en overnames in de kruidenierswereld hou
ik niet bij. Van Nelle looft ook geschenken uit: mi-
ni-skate scooters. Vroeger heette zo'n ding een step.
Wat moeten we daarvoor doen? Om te beginnen
twee pondjes of vier pakken Van Nelle koffie kopen.
Bewaar de kassabon. En maak de volgende slagzin
af: 'Met mijn van Nelle Mini-Skate Scooter.
Hoe je een slagzin kunt bedenken met zo'n oenig be
gin, weet ik niet. Maar Van Nelle stelt er zich veel
van voor. Wantin deactievoonvaarden lees ik: 'Alle
inzendingen worden eigendom van Sara Lee/ DE
NV. Door inzending doet u afstand van intellectuele
eigendomsrechten en verleent u toestemming voor
het gebruik daarvan'. Zou dat DE in de naam trou
wens Douwe Egberts betekenen?
Ik vat even samen: wij moeten een kilo koffie kopen
en een slagzin bedenken die Van Nelle tot in lengte
van dagen mag gebruiken. En wat krijgen we terug:
de kans op een step!
Het zal juridisch allemaal wel veranti voord zijn. Ik
wil geen advocaten op mijn dak. Maar toch: waar-
depunten, goed gek punten, actiepunten, kilo koffie
kassabonnen. Ik heb een kortere naam: vals geld.
De Amerikaanse superster MADONNA (42)
zou met haar vriend Guy Ritchie in de West
minster Abby of de St. Pauls-kathedraal in
Londen willen trouwen.
Madonna zei onlangs in
een radio-interview: „Ik
zou graag in de Westmin
ster Abbey trouwen. Daar
zijn prins Charles en prin
ses Diana toch ook ge
trouwd?" Toen zij erop
gewezen werd dat dat hu
welijk in de St. Pauls-ka
thedraal had plaatsge
vonden, reageerde zij
met: „Wat maakt het ook
uit. De St. Pauls is ook te
gek.". De beheerder van
de Westminster Abbey
noemde het 'praktisch
onmogelijk' dat het hu
welijk van Madonna in die kerk zal plaatsvin
den. Daar mogen alleen leden van het ko
ninklijk huis of van een bepaalde orde trou
wen. In de St. Pauls-kathedraal ziet het niet
veel beter uit. Daar trouwen alleen personen
die door de koningin zijn onderscheiden of
die toestemming van de anglicaanse aarts
bisschop van Canterbury hebben.
Eenderde van de mannelijke GYNAECO
GEN in de Verenigde Staten heeft eeni
sie tegen seks en het vrouwenlichaam,
blijkt uit een onderzoek van het Amerik
tijdschrift Medical Economics. „Erover
ken is een taboe in ons vak. Het is te ve
lijken met het leven van een pornoster,
wordt de hele dag geconfronteerd mett
vrouwen en het is allesbehalve opwinde
om er dan thuis ook nog eens mee geco
fronteerd te worden", aldus een Britse
naecoloog in reactie op het Amerikaans
derzoek. De specialist, die niet bij naar
de worden genoemd, zei tijdens zijn
voornamelijk oudere vrouwen te zien rfl
hoorlijk akelige aandoeningen. „Dat is
doende om je van seks te genezen
Een 26-jarige man uit Tokyo heeft op ir
net zijn gestolen PORSCHE terug gevo'
Hij zocht bij websites van handelaren h
tweedehands auto's en zag zijn in 199/
stolén Porsche Boxster te koop staan. V
gens de krant Yomiuri Shimbun had hi|
zijn zoektocht op internet twintig Porscl
Boxter uit 1997 gevonden. Eén van de
geboden auto's had vrijwel dezelfde kil
terstand als zijn gestolen auto.
