Prins der dichters als vrouwenversierde
Boeken
r
Geniale liedjesschrijver, brave autobiografie
Sprankelende humor over het literaire bedrijf
Het verraad van een vriendschap
VRIJDAG 24 NOVEMBER 2000
1. (-) J.J. Voskuil.
De dood van Maarten Koning
Van Oorschot, 39.00
2. (-) Herman Brusselmans,
Vergeef mij de liefde
Prometheus, 31.95
3. (5) Marianne Fredriksson.
Inge en Mira
De Geus. 39.90
De Geus. 39.90
5. (41 lessica Durlacher.
De dochter
De Bezige Bij. 39.90
6. (-) Margaret Atwood,
De blinde huurmoordenaar
Bert Bakker, 45.00
7. (5) Ronald Giphart,
Ik omhels je met duizend armen
Podium, 34.90
8. (6) Dave Eggers.
Een hartverscheurend verhaal
van duizelingwekkende genialiteit
Vassallucci, 49.90
9. (7) Geert Mak.
Lopen met Van Lennep
W'aanders, 49.50
10.Herman Koch.
Eten met Emma
Meulenhoff, 29.90
Verval en ondergang van het
Romeinse Rijk door Edward
Gibbon (Contact, 145.00). Eind
achttiende eeuw vatte Edward
Gibbon het plan op om de opkomst
en ondergang van net Romeinse
Rijk te boekstaven. Nog altijd geldt
dit boek als een klassiek
standaardwerk. Het behandelt de
verspreiding van het christendom,
de olksvernuizingen van de
barbaren, de plunderingen van
Rome door de Goten, de opkomst
van de islam - van de geboorte van
Christus tot de val van
Constantinopel in 1453.
Het eindstation door Patricia
Comwell (Luitingh-Sijthoff, 37,50)
Elfde thriller waarin Comwells
heldin, patholoog-anatoom Kay
Scarpetta. de hoofdrol speelt.
Scarpena moet een beroep doen op
"het eindstation', een bureau dat is
gespecialiseerd in ogenschijnlijk
hopeloze zaken, kay wordt
namelijk beschuldigd van moord.
Het krijgsbedrijf door J.
Eijkelboom (De Arbeiderspers,
29.95). Vijfentwintig jaar voor zijn
poëziedebuut in 1979 maakte Jan
Eijkelboom zijn entree in de
Nederlandse literatuur met een
verhaal over zijn ervaringen als
militair in Nederlands-Indië.
Vervolgens hulde de prozaschrijver
Eijkelboom zich in stilzwijgen. Met
de voltooiing van drie andere
verhalen die in dezelfde tijd spelen,
is er nu 'een vierluik' over het
krijgsbedrijf
In Toscane door Frances Maves
(Prometheus, 59.50) De schijfster
van de bestsellers Een huis in
Toscane en Bella Toscane, belicht in
dit nieuwe boek niet alleen in
woord maar vooral ook in beeld het
altijd boeiende leven in deze
prachtige Italiaanse streek. Mayes
biedt de lezer onder meer talloze
originele recepten van plaatselijke
koks.
Teder is de nacht door F. Scott
Fitzgerald (Contact, 49.90).
Roman over de gevierde psychiater
Dick Diver en zijn rijke echtgenote
Nicole. Hun villa in Zuid-Frankrijk
staat open voor een aantal illustere
landgenoten Onder wie de filmster
Rosemary Hoyt. die ad snel op Dick
verliefd wordt. Aanvankelijk ziet zij
niet welk effect dit heeft op de
relatie van de Divers. Maar als Dick
de liefde gaat beantwoorden begint
het huwelijk te wankelen en gestaag
naden de ondergang voor het
echtpaar Diver.
De Nachtmerrie door .Alexandra
Marinina (Luitingh-Sijthoff,
34,90). De Moskouse rechercheur
Nastja Kamenskaja krijgt de zaak
Victoria Jeremina in de schoenen
geschoven. De 26-jarige escort
Victoria is dood aangetroffen in de
bossen van Savjolovo. benoorden
Moskou. Als Nastja in deze
moordzaak duikt, maakt ze een
meedogenloze vijand.
Je geld de baas door Carien
Karsten Caro Hulshoff (Elmar.
29,50). Bundel met levensverhalen
van mensen die onder de
armoedegrens zitten. Het boek
beschrijft hoe zij hun schulden te
boven komen door eerst hun leven
schulden
spiraal van tobben
wanhopen doorbreken door
zelfinzicht, het erkennen van
eigen waarde en effectief met
om te gaan.
de
Over het ontstaan van soorten
door Charles Darwin (Nieuwezijds,
59.90:. In dit bekendste werk van
Charles Darwin (1809-1882)
ontvouwde hij destijds zijn
evolutietheorie, die een geweldige
impact op het denken heeft gehad
en tot de dag van vandaag tot felle
discussies leidt, onder meer in de
Verenigde Staten, waar sommige
christelijke scholen nog steeds
Darwins leer hardnekkig blijven
ontkennen. Sinds 1883 verscheen
er geen nieuwe Nederlandse
vertaling meer van On the origin of
species.
iwauianni-
The naked Chef is terug
Kosmos, 49,90
2. (-) Henk Barendse Henk ter
Berge,
Johan Cruijff is
ongeneeslijk beter
Bzztoh. 19.50
3. (4) Jamie Oliver.
The naked Chef
Kosmos, 49.90
4. ,6) Daniel Ofman.
De kernkwaliteiten van
het enneagram
Scriptum. 29,90
5. (-) Anneereet van Bergen.
Werk of gekkenw erk
Spectrum, 26,35
6. (-) lan Kershaw,
Hitler, 1936-1945: vergelding
Spectrum, 99,00
7. (-) Elizabeth Scott.
Het kleine boekje van nooit nv
snurken
Boekerij, 7,50
8. (-) Kees van den Oord.
De Gruyter
Waanders. 24.50
9. (-) Stephen R. Covey.
Prioriteiten
Contact, 55.00
10. (2) -Allan Barbara Pease.
Waa
De boekentoptien wordt wekelijks
samengesteld op basis van
verkoopcijfers van de boekhandels
De Vries in I laarlem en Kooyker
Ginsberg in Leiden.
Biografie Jan van der Vegt werpt nieuw licht op Adriaan Roland Holst
BIOGRAFIE RECENSIE
Voor velen gold Adriaan Roland Holst (1888-1976) als 'de
prins der dichters'. Zijn naam is een begrip gebleven,
maar wie leest zijn gedichten nog? De zevenhonderd
bladzijden dikke biografie van Jan van der Vegt werpt
een nieuw licht op de dichter: in het vrouwen versieren
brak hij alle records.
rest. Het wekt dan ook geen
verbazing dat de prins der
dichters tegenwoordig slechts
door weinigen op een troon
wordt geplaatst.
Maar je vindt ook werk dat
tot het beste behoort wat in
onze taal is geschreven. Voor
mij is 'Armzaligen' een van de
sterkste gedichten van Roland
Holst. Hierin wordt de ijzige
verhouding tussen twee gelief
den gepeild. Zij liggen vlak
naast elkaar, desondanks zijn
ze onbereikbaar ver van elkaar
verwijderd: 'De dageraad/ was
niet om aan te denken, maar
zij dachten/ eraan, en aan el
kander, en als haat/ kan do
den, lagen daar, die nacht der
nachten,/ twee, zij aan zij, in
doodsgevaar.
Jan van der Vegt noemt in
HANS WARREN
'A. Roland Holst. Biografie' door Jan van
der Vegt. Uitgeverij De Prom. Pnjs: 75,-
De dichter is pas een kwart
eeuw dood. Er lopen nog heel
wat mensen rond die herinne
ringen aan hem hebben. Zelfs
bestaan er televisieopnamen
van hem. Desondanks zien ve
le poëzieliefhebbers hem niet
als een tijdgenoot: hij lijkt eer
der een schim uit de negen
tiende eeuw dan iemand voor
wie nog plaats is in de eenen
twintigste eeuw. We leven in
een periode waarin hoge ernst,
gezochte mythen, zware taal
niet serieus worden genomen.
De aristocratische uitstraling
van werk en persoon doet de
zijn belangwekkende biografie
A. Roland Holst dit vers niet.
Maar uit 'Armzaligen' en ook
uit het evenmin vermelde
'Man en vrouw' kun je wellicht
een antwoord afleiden op de
vraag waarom de dichter zich
weigerde te binden aan een
van zijn vele minnaressen. De
lusten van de liefde wilde hij
wel, de lasten in geen geval.
Met zijn doorgaans kortstondi
ge én ingewikkelde erotische
betrekkingen lijkt Roland Holst
alle records te breken.
Die veelwijverij', zoals Van
der Vegt het soms noemt, is
een sensationeel hoofdstuk
van zijn bestaan en levert heel
wat aardige bladzijden in dit
boek op. De materiële omstan
digheden maakten het hem
mogelijk altijd een vrijblijvende
en onverantwoordelijke jongen
te blijven. Hij was een typisch
rijkeluiskind. Zijn vader zorgde
voor een gegarandeerd inko
men, betaalde voor reizen, liet
een huis bouwen. Zelfs toen
zoonlief vijftig was, werden
sommige van z'n rekeningen
ETOMWÏW5M 4 [4VJ OI »J *V14 4
Marlène Dietrich als virtueel actrice. Het is
een van de saaiere bladzijden in het boek
'Ogenschijnlijk', dat het Koninklijk Verbond
van Grafische Ondernemingen als kerstge
schenk aan zijn relaties rondstuurt (en waar
voor u in de betere boekhandel 89 gulden
moet neertellen). Maar dan heb je ook wat.
Het boek is opgetrokken uit zo'n vijftig uit
klapbare bladzijden, waarachter een veelheid
aan verbluffende grafische knutseltechniek
schuilgaat. Het allermooist is de afbeelding
van de 'Galleria con vedute di Roma antica',
die door de bijgeleverde stereobril ineens een
driedimensionaal karakter krijgt. Niet te lang
kijken, want je krijgt er wel hoofdpijn van.
AUTOBIOGRAFIE RECENSIE
JOHN OOMKES
'Telkens weer het dorp' door Friso Wie
gersma. Uitgeverij Nijgh Van Ditmar
Prijs: 59.50 (inclusief 2 cd's)
In 1992 en 1994 keerde Friso
Wiegersma voor even terug
naar zijn oude stiel: het ontwer
pen van decors, kledij en affi
ches. In dit geval voor twee
stukken van Noël Coward, en
op strikt verzoek van twee
vrienden uit de theaterwereld:
Willem Nijholt en producent
Gislebert Thierens. In zijn auto
biografische notitie Telkens
weer het dorp noteert hij: „Voor
even kwam de oude lol in het
vak weer terug."
Wiegersma is een van de bes
te tekstdichters die Nederland
heeft gekend. Hij is van het
zeldzame niveau van Jacques
van Tol, Michel van de Plas,
Guus Vleugel en Lennaert
Nijgh. Geen komma verkeerd,
geen syllabe te lang, nergens
een plot dat je verzenlang
voelt aankomen tenzij dat
de bedoeling was: „Zij zag
het emmertje met schui
mend sop niet staan, het
was met haar ge-
daahaan...". Inderdaad,
wie Wim Sonneveld ci
teert, spreekt de liedtek
sten van Wiegersma. Maar
Friso is ook verantwoor
delijk voor Telkens Weer
(Willeke Alberti), Lieve Heer doe
mij een lol (Leen Jongewaard),
Een simpel liedje (Willem Nij
holt) en Mevrouw Van Dam
(Erik Brey).
In Telkens weer het dorp
schetst Wiegersma op keurige
wijze zijn afkomst - een meer
dan gemiddeld doktersgezin uit
het Brabantse Deume, dat mo
del heeft gestaan voor de klas
sieke, mijmerende regels uit
Sonnevelds Het Dorp: Thuis
heb ik nog een ansichtkaart-
/waarop een kerk, een kar met
paard/Een slagerij J. van der
Ven...Het boek heeft
een teleurstellend
brave toon. Grote de
len zijn in een toen-
en toen-en toen-stijl
geschreven. Je blijft
lezen, maar dat ge
beurt in de hoop de
zelfde, bijna achtelo
ze diepgang aan te
treffen die Wiegers
ma in zijn puntige
liedteksten wél bereikte. Zo
eindigt Het Dorp met: Toen
Telbmer
kim
gels aan het papier toever
trouwde was hij verantwoor
delijk voor stijlvolle ontwer
pen van toneel- en filmdecors,
onder meer voor Fons Rade
makers, de Nederlandse Co-
medie, De Haagse Comedie
en, uiteraard, de cabaret- en
ROMAN RECENSIE
HANS WARREN
'Eten met Emma' door Herman Koch Uitgeverij
Meulenhoff- Prijs: 29,90
Veel te veel boeken zijn er gemaakt over
schrijvers die schrijven of juist niet
schrijven. Maar bij Herman Koch, voor
al bekend van de serie Jiskefet, oogt dit
versleten gegeven volkomen nieuw. Een
kwestie van aanpak: zijn nieuwe roman
Eten met Emma valt op door de spran-
i kelende humor en de subtiele spot.
Mikpunt daarvan is het Nederlandse li
teraire bedrijf, waar verschrikkelijk veel
honden vechten om ontstellend weinig
- been. Af en toe gaat er één heen met het
been dat succes heet, de anderen heb
ben het nakijken. En natuurlijk zijn die
daar hoogst verongelijkt over.
Hoofdpersoon Martin geldt voor me
nigeen als een grote belofte. De ver
wachtingen worden echter niet waarge
maakt. Hij schrijft uiteindelijk wél een
boek, getiteld Het Nieuwe Liften. Maar
het publiek blijkt nauwelijks geïnteres
seerd. De redacteur van zijn uitgeverij
krijgt het lumineuze idee de auteur als
een Nederlandse Jack Kerouac te lance
ren en te benadrukken dat Martin in
Barcelona woont. Deze is bereidwillig:
„Ik wil alles doen om dat boek de hemel
in te hypeii." Maar de hype strandt
voortijdig, wanneer iemand bij de voor
bereidingen voor een televisie-uitzen
ding meent dat er sprake is van plagi
aat. De recensies vallen ook tegen,
waarmee Het Nieuwe Lijten een afgeda
ne zaak lijkt.
De nederlaag wordt nog groter wan
neer een jonge vrouw die hij heeft ge
kend, Emma Carvalho, de weerklank
vindt waarop hij had gehoopt. Haar Een
liefde uit duizenden wordt een grote
bestseller, zij verwerft nationale roem.
„Er bestaat geen groter verschrikking
dan het succes van een ander", vindt
Martin. Nog erger is wanneer een be
kende succes heeft, en het is 'nog weer
eens dubbel zo onverdraaglijk wanneer
het terrein waarop het succes is
behaald, eigenlijk jouw terrein
is'. Tenminste, Martin be
schouwt de schone letteren als
zijn domein, terwijl Emma hem
niet meer dan een studente en
een stewardess had toegesche
nen. Tot overmaat van ramp
meent men hem in een van de
personages uit het boek te her
kennen: hij gaat door voor de
onstuimige minnaar die de
schrijfster opvoert. De waarheid is dat
vooral een rivaal voor die rol model
heeft gestaan.
In Spanje wordt Martin een ander
mens. Met zijn blonde kop heeft hij veel
succes in de liefde. Welke meisjes willen
door hem worden thuisgebracht? „Ik,
ik, ik", roepen ze allemaal tegelijk. Vroe
ger had hij afstand gehouden van
mooie vrouwen: „De gemiddelde fem
me fatale (was) voor mij eenvoudigweg
niet haalbaar." Daar verovert hij even
wel moeiteloos de knappe Teresa. Maar
door vader Roland
Holst voldaan. De
vrouwen vielen des
ondanks voor hem,
de biograaf ver
klaart: 'Knap van
gezicht, slank, met
een nonchalante
chic, maar nooit
onverzorgd gekleed,
afstandelijk en dro
merig van allure, zal
hij bewust of onbe
wust menig hoofd
op hol gebracht
hebben'.
Maar al die wou
wen werden dus vlug weer
voor andere ingeruild. Slechts
in enkele gevallen was de rela
tie iets bestendiger. Een gelief
de die hem voorstelde te trou
wen kreeg een afwijzend ant
woord. Hij verwees bij die gele
genheid naar zijn werk: 'Als ik
er niet in zou slagen mijn crea
tiviteit, oud wordend, in stand
te houden, zou het leven voor
mij alle zin"verliezen'. Met an
dere woorden: de meisjes
mochten komen ^n gaan, als
FOTO ANP
de Muze maar altijd
bleef. Van der Vegt
heeft zich grote
moeite getroost om
het liefdesleven van
de prins der dichters
in kaart te brengen,
die overigens niet
voor alle vrouwen
een prins in bed
schijnt te zijn ge
weest. De biograaf
consulteerde zelfs
een specialist voor
voorlichting over een
geslachtsziekte.
Toch is zijn boek
eerder op het werk dan op het
leven gericht. Kenmerkend is
hoe vlot de kinderjaren worden
afgewerkt: al na veertien blad
zijden is de hoofdpersoon
twaalf jaar oud. Het was een
juiste keus de nadruk op het
oeuvre te leggen. A. Roland
Holst is immers uitsluitend A.
Roland Holst vanwege zijn
poëzie. Er wordt diep ingegaan
op wat hij schreef en op wat hij
las. De gedichten van Yeats bij
voorbeeld, zijn 'literaire neef.
Van der Vegt deelt mi
dichter de belangstelling
Ierse mythologie en Kelt
sagen, vandaar dat we bi
der adequaat over deze bi
rijke bron van zijn werk
den geïnformeerd.
Hij is echter niet van
wat Roland Holst heeft g(
onder de indruk. Je ziet
haast het hoofd
schudden als hij het heeft
de periode dat deze een
Dichter des Vaderlands w
worden en nogal belacl
gelegenheidsteksten afle
In 1955 vroeg en kreeg!
toen zeer grote bedraj
drieduizend gulden vcx
ronkende proza op het
nale oorlogsmonument ii
sterdam. Voor W.F. Ho
destijds aanleiding tot ee
castisch commentaar om
kop: 'Zou de zeeslang ht
gesproken?'
Het was het ogenblik i
dichter definitief aan stati
gon in te boeten.
ROMAN RECENSIE
WIM VOGEL
.n' door Wanda Reisel. Uitgeverij Querido. Prijs:
37,50.
Toeval bestaat niet. Op de dag dat ik de laatste
bladzijdes lees van Een man een man, bericht
het ANP dat de georganiseerde misdaad
in ons land zich, behalve met drugs, voor
al bezighoudt met kunstvervalsingen. De
nieuwe roman van Wanda Reisels speelt
zich voor een belangrijk deel af in die chi
que Amsterdamse nepwereld. En dat zijn
niet de onaardigste fragmenten uit deze,
in vele opzichten, zware roman.
Want behalve de illegaliteit in de oorlog
en de al even illegale ontwikkelingen in de
kunsthandel daarna, maken ook opkomst
en ondergang van twee opgroeiende Spi-
nozalyceïsten deel uit van dat decor. Amster
damse scholieren in de jaren zeventig en tachtig,
dertigers in de jaren negentig: het decennium
waarin zij het dus 'maken' of waarin blijkt dat ze.
losers zijn. Daarnaast wil de roman een psycho
logische generatieroman zijn, geeft hij schrijnen
de portretten van moderne gezinsverhoudingen
en zijn motieven als verraad, wraak, liefde en be
drog nadrukkelijk, want nooit terloops, aanwe
zig. Omdat ook de stijl zelden lichtvoetig is (wei
nig dialoog, veel zware, ronkende zinnen), de
vertelsituatie bijna ouderwets alwetend en er
weinig gesuggereerd wordt, kan ik niet erg en
thousiast zijn.
Dat is jammer, want Wanda Reisels verhaal
bevat, zoals vermeld, toch ook boeiende passa
ges. Net als in Een nagelaten bekentenis, de be
roemde roman van Marcellus Emants, deelt ook
in Een man een man de hoofdpersoon, de drie
ëndertigjarige Eden Pendraat al op de eerste
bladzijde mee dat hij een moord heeft gepleegd.
Slachtoffer is Duco Hellenberg, voor wie Eden
5 Cf>4 «n.rW.
niet meer betekent dan een lastig steentje
schoen. Of Duco werkelijk dood is, blijft)
delijk.
Duidelijk wordt wel dat Eden voldoend
menten voor zijn daad heeft. Alles wat hei
titeit geeft, wordt hem stelselmatig afgej
desnoods vermorzeld door Duco die ziel
jaren juist voordoet als zijn beste
zich zelfs zijn broer noemt. N
vileine charme, zijn flair en zijn'
kleren en praatjes is hij het tej
van de gesloten, in zichzelf g(
Eden. Zoals de oudtestamentisc!
ooit vermoord werd door zijn
broer Kaïn, zo eigent ook Duco
berg) zich steeds meer het leven t
Eden: zijn liefdes, zijn ouders, ziji
en zijn echtgenote. Maar zover al
O laat Eden (Hof van het niet ko
Het gevecht waar het in Een m
man omdraait, is de strijd tussen goed en)
maar ook tussen twee identiteiten. De j
onwaarachtige van Duco, versus de uitge
afgebrokkelde van Eden. Dat de laatste n
weid weer greep op zijn leven krijgt, en da
ook een einde maakt aan de ontmantelii
zijn sociale identiteit, wordt door de lez
instemming begroet, maar laat wel heel 1
zich wachten. Als de hoofdpersoon zelf i
lijks interessant is, vraag je veel van i
vooral als die al jaren eerder dan het slac
doorheeft dat zijn beste vriend met zijn gi
het bed deelt, zijn ouders inpalmt, zijn
verpest en aan de cocaïne helpt.
Ook hinderen mij de terloopse parallell
sen Eden en Jezus. Beiden worden vei
schijnen niet van deze wereld, laten zich
slachtofferen en lijken op hun drieëndi
een nieuw leven te beginnen. Mijn
Eden, maar als het op deze manier moet,
weinig belangstelling voor dat verdere leve
K«I IM 4 :W«14114 KM 4
musicalproducties van zijn le
venspartner Wim Sonneveld.
Uit zijn boek kringelt de atmos
feer van een professional om
hoog, maar niet die van een ge
drevene. Zijn loopbaan als ont
werper eindigt abrupt met de
oplevende discussie over de
zeggingskracht van het Neder
lands toneel - maar wat Wie
gersma daar nou werkelijk van
vond, blijft verborgen. Evenzo
start zijn tekstdichtersloopbaan
vrij willekeurig: achteraf vindt
ik langs het tuinpad van mijn hij het raar dat Sonneveld hem
vader/De hoge bomen nog zag niet eerder vroeg: „Ik kwam
staan/Was ik een kind, hoe niet op het idee omdat Wim
kon ik weten/Dat dat voorgoed niet op het idee kwam.
voorbij zou gaan?'" Wie hier zoekt naar de intie-
Voordat Wiegersma deze re- me kanten van de relatie tussen
Wim en Friso blijft in de kou
staan. Slechts in het nawoord,
waar Wiegersma filosofeert
over de eeuwigheidswaarde van
zijn pennenvruchten, klinkt
meer door dan (valse?) beschei
denheid. De bijgevoegde cd'tjes
zijn het echte ldeinood.
de met zijn vader uit Nederland
overgekomen Emma, nog aan
trekkelijker, laat hem voor een
Spanjaard staan.
Hij zint op wraak. Wraak van
wege de afwijzing, maar vooral
vanwege haar onrechtvaardige
boek. Eten met Emma is opgezet
als zijn weerwoord hierop. „Dit
is een waar gebeurd verhaal",
verklaart hij voor hij aan zijn re
laas begint. De roman is een
amusant spel van werkelijkheid en ver
zinsel, van echt en vals. Een verhaalfi
guur uit Een liefde uit duizenden komt
in opstand en ontpopt zich als schrijver.
En deze reduceert de schrijfster van dat
werk op haar beurt tot een verhaalfi
guur. Koch steekt aldus een spaak in het
wiel van degenen die met al te gemak
kelijke persoonlijke onthullingen al te
snelle successen behalen.
Schrijven over schrijven? Verveling
leek gegarandeerd. Maar zie, Herman
Koch slaat water uit de rots.
Eindeloos ijsberen of gegooi met asbakken en proppen papier - welke
taferelen spelen zich af in de werkkamer van de schrijver? Deze rubriek geeft
een inkijkje in het schrijfproces. In deel negentien: Thomas Verbogt (1952)
auteur van vele romans, verhalenbundels en toneelstukken. Deze week ging
zijn toneelstuk 'De feestwinkel' in première.
„Ik geloof sterk in
discipline. Elke
ochtend aanschuiven
achter het bureau.
Inspiratie is er altijd, je
moet gewoon werken.
Als je gaat zitten, krijg
je meteen duizenden
ideeën. Het probleem
zit 'm in de vorm: hoe
je het opschrijft.
Schrijven is zwaar
werk. Elke keer moet je
iets wat er nog niet is
op papier zien te
krijgen. Je moet ergens
iets op veroveren.
Letterlijk. Als een
verhaal zich te
makkelijk prijsgeeft, is het niet de moeite
waard. Je moet het bevechten, barricades
slechten - ik gaan dan echt tot het uiterste.
Ik heb daarbij het voordeel dat ik meer schrijf
dan alleen proza. Bijna altijd ligt er wel een
andere klus klaar. Een toneelstuk, een column
voor de VPRO-radio, een filmscenario,
enzovoorts. Als ik in een verhaal tijdelijk
helemaal vastloop, kan ik makkelijk op iets
anders overschakelen.
Mijn beste schrijfuren heb ik 's ochtends. In de
zomer sta ik vaak al om half zeven op. Eerst ga
ik dan hardlopen of tennissen in het
Vondelpark. De kleur van het licht is zo vroeg
in de ochtend heel bijzonder. Ik heb het gevoel
dat dat doorwerkt in mijn schrijfwerk. Ook heb
je 's morgens nog droomresten in je hoofd
waar je, vaak onbewust, in je schrijven op door
kunt borduren.
Voor ik begin te schrijven aan een nieuw boek
werk ik de personages in mijn hoofd helemaal
uit. Dat kost me een maand of vier, vijf. In die
tijd weet ik precies hoe ze praten en wat voor
eten ze lekker vinden. Als ik met het echte
schrijven begin, wil ik helemaal kunnen opgaan
in het avontuur,
moet ik niet mee
hoeven nad enkel
over de kleur var
colbertje.
Omder het schri
heb ik altijd Bacl
opstaan. Wat ma
niet uit, zolang h
maar niet zijn
orgelmuziek is. C
sla ik graag nog e
andere boeken o
in de stemmingt
komen. Bij voork
het werk van Joh
Cheever of Raym
Carver. Of één p<
Nabokov. Dan la
meteen weer zin.
Maar het schrijven blijft niet tot de
ochtenduren beperkt. Het is een beroep w
fulltime uitoefent. Als ik 's middags
boodschappen op de Albert Cuyp doe, loo
daar nog als een personage uit mijn romai
kunt je er nooit van losmaken. Heerlijk. Al
het maar omdat ik veel meer van de
schrijfiverkelijkheid dan van de echte
werkelijkheid houd.
Vanuit die behoefte is mijn schrijverschap
ooit begonnen. Als kind van vier, vijf maak
een feestje van mijn ouders mee. Voor een
is daar niks aan, dus sloeg ik aan het
fantaseren. Er liep daar een hele dikke tan
rond. Nog één toastje dacht ik en ze ontpli
Hoe zouden de andere gasten reageren? Ik
het allemaal op papier uitgetekend, omda
toen nog niet kon schrijven. Maar de essei
van mijn schrijverschap is al die jaren heü
gebleven: ik wil de werkelijkheid naar mijl
hand zetten.'
