Verloren zonen keren
terug in De Lakenhal
Cultuur Kunst
Super Blije Donderdag'
n geslaagd programma
Wereldmuseum Rotterdam: twee keer groter, tien keer leuker
Sushi
Bart van der Putten Kwartet
heeft veel kwaliteit in huis
DAG 24 NOVEMBER 2000
■edoctoraat voor
irry Potter-auteur
iburgh j.K. Rowling, auteur
de succesvolle Harry Potter-
jken, is gisteren benoemd tot
doctor in de letteren aan de
pier-universiteit in Edinburgh,
ir kinderboekenserie is de
est succesvolle ooit. Rowling,
olgens de Sunday Times het
jste inkomen van Schotland
ft, werd vooral geroemd om
niet-aflatende steun aan al-
nstaande moeders. Zelf kwam
1993 als alleenstaande
ji eder met een uitkering naar
Schotse hoofdstad. Nadat zij
996 doorbrak en haar inko-
stijgen tot de huidige
Zo ll a 90 miljoen gulden per jaar,
j zich blijven inzetten voor
ider succesvolle lotgenoten.
FOTO AP
fiidse' schrijvers gebundeld
iNi 'Dit is voor mij geschreven'. Zo luidt de titel van de
uwe bundel met de verzamelde 15 Albert Verweylezingen die
ide Leidse universiteit zijn gehouden. Albert Verwey was in
Jen hoogleraar, schrijver en dichter. Elk jaar wordt in Leiden
'gastschrijver' gevraagd deze lezingen te geven, dit jaar de
J-Afrikaanse schrijver Etienne van Heerden. Gerard Reve
Ake i in 1985 het spits af in de Pieterskerk. In de bundel staan
nSm Ier onder meer bijdragen van Judith Herzberg, Frans Kellen-
ik, Hugo Brandt Corstius, Hella Haase, Oek de Jong, Mar-
t de Moor, Kristien Hemmerechts, Adriaan van Dis en Gerrit
wij. Het boek is uitgegeven bij Prometheus en kost 31,95
len.
an der Ploeg moet worden geholpen'
haag De Federatie van Kunstenaarsverenigingen heeft de
listerraad gisteren gevraagd staatssecretaris Van der Ploeg
tuur) 'te helpen door de zure appel heen te bijten'. Die zure
el bestaat eruit dat de Tweede Kamer deze week aangaf de
subsidie aan het Haagse Toneelgezelschap De Appel te wil-
iddie voortzetten. Van der Ploeg wil de steun aan dit oudste gezel-
ap van Nederland beëindigen en lijkt hierin te volharden
ir de motie niet over te nemen. De Federatie schrijft aan het
inet dat zij hoopt dat de ministerraad zich 'als een goed ver-
theater recensie
maarten baanders
Hling 'Super Blije Donderdag' door
Studenten Tooneel. Gezien:
23/11, LAKtheater Leiden.
ongedwongen sfeer, geen
:hia :ten jacht op perfectie en
l ïeleboel lol op het toneel -
de kracht van de 'Super
Donderdag', het program-
naarmee het Leidsch Stu-
Rn Tooneel (LST) gister-
in het LAKtheater op-
Gewoonlijk worden dit
avonden alleen in de stu-
insociëteit Minerva gehou-
maar nu kon ook de bui-
Go ereld een indruk van deze
dens krijgen.
moet een hartig woordje
en", zei de presentator na
auze. „Er waren mensen
ms een complimentje. ga-
Dat kan natuurlijk niet."
nee werd natuurlijk niet
gd dan dat de avond
an pretenties was, maar
sen was er toch genoeg
en talent om een com-
v, nt te rechtvaardigen,
nidden van een gezellige
nel op het toneel werden
ners gezongen, waarvan
azer ksten vaak erg geestig en
ssend waren. Twee jon-
lieten zien hoe een LST-
in elkaar gezet werd. Het
Jonker en dramatisch ge
in worden, maar ook vro-
dat paste toch beter bij
Tentoonstelling van Leidse fijnschilders
Stedelijk Museum De Lakenhal opent het nieuwe jaar
met een bijzondere tentoonstelling die gemakkelijk sa
mengevat kan worden onder de noemer: de terugkeer
van de verloren zonen. Het betreft een verzameling wer
ken van de Leidse fijnschilders Gerrit Dou, Gabriël Met-
su, Pieter van Slingelandt, Godfried Schalcken en Frans
en Willem van Mieris zoals die doorgaans te bewonde
ren valt in de Gemaldegalerie Alte Meister in Dresden.
Voor het eerst zullen de vijftig meesterwerken uit de ze
ventiende eeuw samen buiten Duitsland te zien zijn. In
de stad waar ze oorspronkelijk vandaan komen.
leiden ad van kaamDe nalatenschap van de adelij-
ke familie kwam uiteindelijk te-
De collectie Leidse fijnschilders recht in de Gemaldegalerie Alte
is in de achttiende eeuw bijeen- Meister in Dresden en is on-
gebracht door August de Sterke, langs in zijn geheel tentoonge-
kunstminnend keurvorst van steld. Het is deze collectie die
Saksen, en zijn zoon August III. van 19 januari tot en met 22
april 2001 in De Lakenhal is te
zien.
Gerrit Dou, leerling van Rem
brandt, is de grondlegger van
het zogenaamde fijnschilderen.
In tegenstelling tot Rembrandt
specialiseerde Dou (1613-1675)
zich in minitieus geschilderde
kabinetstukjes. Zijn leerling
Frans van Mieris de Oude
(1635-1681) volgde in zijn voet
spoor en ook zijn tijdgenoten
Gabriël Metsu (1629-1667), Pie
ter van Slingelandt (1640-1691),
Godfried Schalcken (1643-1706)
en Willem van Mieris (1661-
1747) genoten in de Gouden
Eeuw met dit genre veel succes.
Hun wereldberoemde repu
tatie danken de Leidse fijnschil
ders aan een extreem gladde
het LST. Op dieren werd vaak
een. heel aparte visie gegeven,
zoals de dromedaris met zijn
bultcomplex.
Erotiek was in diverse pikante
nummers aanwezig. Geestig
was het nummer over hoe
sprookjes met de tijd meegin
gen. Roodkapje in een jaren-
vijftig-articulatie was prachtig
en de avonturen van Assepoes
ter in de jaren negentig (verbas
terd tot Gabber Poestert) wer
den met talent gebracht.
Na de pauze moest de hilari
teit, volgens de presentatoren,
plaatsmaken voor diepgang en
de ernst van het leven. Liefdes
verdriet werd bezongen, met
veel drama, maar echt zwart
gallig, zoals de illustere negen-
tiende-eeuwse studentendich
ter Piet Paaltjens, is het Leidsch
Studenten Tooneel nooit. Er
werd altijd een vitale draai aan
het leed gegeven. Een goed ge
zongen wanhoopslied verraste
doordat het een pittig, bijna op
geruimd refrein kreeg.
Een geslaagd programma
dus, al was er helaas één num
mer dat uit de toon viel, omdat
het een mentalite.it weerspie
gelde die toch eigenlijk passé
zou moeten zijn. Het lied over
de student die verliefd wordt op
de schoonmaakster ('Diny, de
vrouw die mijn wc schoon
maakt') kan echt niet. De type
ring van de vrouw is denigre
rend en kan echt niet in deze
tijd.
in Een eigen kijk op Frau Antje van de Duitse
karikaturist Sebastian Kruger is één van de stereo
typen die te zien is op de deze week in Bonn ge
opende tentoonstelling over de betrekkingen tus
sen ons land en zijn grote buurman. 'Helder tot be
wolkt' heet de expositie die vanaf mei volgend jaar
ook in het Rijksmuseum in Amsterdam te zien is. In
Amsterdam zal ze 'Zimmer frei' heten, maar de
Bonner titel dekt de lading beter. Hij geeft uitste
kend het klimaat weer waarin die relatie zich na de
Tweede Wereldoorlog heeft ontwikkeld.
FOTO CPD
de slogan 'twee keer groter, tien
leuker' opent morgen het Wereld-
urn Rotterdam. Pardon? Het We-
Lei luseum Rotterdam! Het gaat om
Q1 luseum aan de Willemskade dat
jaar geleden nog Museum voor
nkunde heette. Toen ging het ge
dicht ten gunste van een grote
e luwing, vernieuwing en uitbrei-
~ij het nieuwe uiterlijk hoort een
fe naam, een eigentijdse naam.
Wa leur Hein Reedijk: „We hebben
"^nuseum verpopt. Eindelijk kun-
a we doen wat we al jaren wilden,
r'w uilen de bezoeker centraler stel-
1-41 )nzer uitdaging is het verkennen
21^le grenzen van wat een museum
(ac t Wereldmuseum onderscheidt
rggvan de volkenkundige musea in
rland. „Wij zijn actueel, we rich-
ns op de multiculturele samenle-
i o en op de herkomstgebieden van
euwe bewoners van Rotterdam",
Hein Reedijk. De collega-musea
dat minder, waarbij Reedijk op-
dat bijvoorbeeld het Leidse vol
eindig museum van oudsher ster-
laties heeft met de universiteit en
wetenschappelijke taak zwaarder
>P< :t.
uitstek een instelling als het We-
ïuseum moet zich thuisvoelen in
iel veranderde bevolkingssamen-
ig. En kan er zich een taak bij be
en. Reedijk: „Vroeger ging het in
luseum over andere mensen ver
in de wereld. Maar die andere
en zijn hier komen wonen. En
teiian steeds verder weg in de va-
Eefi medewerker van het Wereldmuseum legt de laatste hand aan de collectie.
kan tie. Dat is de verandering. Jonge geldt zelfs voor kunstenaars uit verre
mensen die hier zijn geboren maar landen. Die komen soms wekenlang in
wier ouders van elders komen, hebben onze depots snuffelen en studeren,
soms geen idee wie ze eigenlijk zijn. Omdat in hun eigen land dat soort
Bij ons kunnen zij zien waar zij van- cultureel erfgoed niet meer aanwezig
daan komen en waar ze fier op mogen is. Die kennis komen ze hier opdoen."
zijn. Hier kunnen zij de herkomst van De volkenkundige musea in Neder-
hun eigen cultuur ontdekken. Dat land kennen een vruchtbare onderlin-
FOTO WFA KEES SPRUIJT
ge samenwerking. Ze hebben bijvoor
beeld een gezamenlijk aankoopfonds
van drie ton per jaar, waarvan het mi
nisterie van OCW in ieder geval tot en
met dit jaar ruim de helft betaalt. Sa
men bouwen ze daarmee aan de col
lectie-Nederland. Omdat het een ge
meenschappelijk potje is. beoordelen
de musea eikaars aankopen. De direc
ties hebben ook geregeld overleg met
elkaar.
Reedijk: „De collega's erkennen on
ze andere positie. Museumdirecteuren
hebben allemaal een sterk ego, maar
bij ons soort musea ligt dat "toch an
ders. Laat ik zeggen dat we onze eigen
identiteit kunnen handhaven binnen
de samenwerking. Ieder heeft natuur
lijk z'n sterke kanten, z'n specialisme
waar je aan werkt. Bij ons zijn dat de
Islamitische cultuur, de hedendaagse
kunst uit alle culturen en voor de
jeugd het Reispaleis."
Dat laatste onderdeel krijgt in het
vernieuwde museum ook een geheel
nieuwe uitvoering en gaat Hotel Het
Reispaleis heten. Er is een balie waar je
de sleutel krijgt van een van de 'hotel
kamers'. In die kamer kan een jonge
bezoeker ontdekken wie er het laatst
heeft 'gelogeerd'. Iemand uit een an
dere cultuur heeft er haar of zijn spo
ren achtergelaten. Kinderen krijgen
opdrachten en kunnen in de kamer
gaandeweg allerlei dingen ontdekken
over de virtuele hotelgast.
En natuurlijk, het kon niet uitblijven:
de hele collectie wordt via internet
toegankelijk voor het publiek. „Zijn we
al drie jaar mee bezig", zegt Reedijk.
De meeste van de 110.000 voorwerpen
en 70.000 documenten uit het depot
zijn straks op internet te zien, inclusief
hun onderlinge verbindingen en inclu
sief hun relaties met de collecties van
de andere musea.
Wereldmuseum Rotterdam, Wil
lemskade 25. Dinsdag t/m zondag 10-
17 uur. Elke zondag 13.30 en 14.30
uur gratis rondleidingen, www.we-
reldmuseum.rotterdam.nl
schildertechniek waarin minis-
cule detaillering en meesterlijke
stofuitdrukking de boventoon
voeren. Hun taferelen vonden
in zeventiende eeuw gretig af
trek in binnen- en buitenland
en legden de makers geen
windeieren. Toonaangevende
verzamelaars als aartshertog
Cosimo van Toscane en de
Franse koning Lodewijk XIV tel
den hoge bedragen neer voor
de in Leiden geproduceerde
doeken.
Bij de tentoonstelling ver
schijnt een catalogus in het Ne
derlands en het Engels. Naast
afbeeldingen van alle werken is
daarin opgenomen het leven en
werken van de Leidse fijnschil
ders.
Zuid-Afrika Dag
Leidse Volkshuis
leiden marieke van gompel
„Het is belangrijk om te laten
zien dat Nederland niet alleen
hulp en geld in Zuid-Afrika
steekt, maar dat we er ook wat
voor terugkrijgen. Daarnaast
kunnen we veel van het Afri
kaanse volk leren", zegt Heieen
Mudde over de Zuid-Afrika Dag
die zondag in Leidse Volkshuis
wordt gehouden. Het culturele
programma met Zuid-Afrikaan
se muziek, dans, theater en lite
ratuur wordt om 13.00 uur ge
opend door de waarnemend
ambassadeur van Zuid-Afrika
in Nederland, A. Ie Roux, en af
gesloten door Affo Vibes, een
van de beste Afrikaanse bands
in Nederland.
Het programma in het Volks
huis, aan de Apothekersdijk
33a, is verdeeld over zeven
ruimten. „Bezoekers kunnen
zelf een selectie maken uit de
activiteiten", vertelt Mudde.
„Speciale aandacht is er voor
het bezoek van een Leidse dele
gatie aan het Afrikaanse East-
London, waarmee Leiden in
1998 een stedenband is aange
gaan. Vertegenwoordigers van
onder meer politie, kerken, ge
meente en welzijnswerk vertel
len over hun ervaringen.
Literatuur heeft een grote in
vloed in Zuid-Afrika, met name
in de tijd van de apartheid.
Prof. Luc Renders vertelt over
de niet te onderschatten rol van
Zuid-Afrikaanse schrijvers op
de opinievorming tijdens de
apartheid en daarna. Aandacht
is er ook voor de Zuid-Afrikaan
se poëzie. Naast de band Afro
Vibes, die ook een workshop
verzorgt, treedt onder meer het
koor Duze Nomshikashika op
met zang en Gumbadans. Nick
Leslie vertelt korte satirische
verhalen en fabels.
Voor kinderen is een speciaal
programma samengesteld. Zij
kunnen onder begeleiding on
der meer Zuid-Afrikaanse siera
den en maskers maken. Er zijn
verder exposities en informatie
stands en belangstellenden
kunnen kennismaken met
Zuid-Afrikaanse hapjes en wij
nen.
Het aardige van het in aanra
king komen met andere cultu
ren, is dat je dan ook met an-
der eten en andere eetgewoon
ten wordt geconfronteerd.
Neem het koloniale verle
den. Niet iets om echt trots op
te zijn, maar mooi dat we er
wel de nasi- en bami goreng
aan hebben overgehouden;
gerechten die niet meer zijn
weg te denken uit de Holland
se keuken. En zo is één van de
voordelen van de multi-cultu-
rele samenleving van van
daag de dag dat je om de hoek
of op afroep kunt kennisma
ken met culinaire hoogstand
jes uitzo'n beetje de halve we
reld. Het Japan-jaar voegde
daar recentelijk de sushi aan
toe.
Over het Japan-jaar gespro
ken: ik ben blij dat het er op
zit. Dat heeft, hou me ten goe
de, niets met de Japanse men
sen te maken, hoor. Dankzij
de viering van 400 jaar we
derzijdse betrekkingen en in
het voetspoor van onze kroon
prins smaakte ik het genoegen
om voor de krant een dag of
tien in het land van de Rijzen
de Zon te mogen rondkijken.
En geloof me: een gediscipli-
neerder en beter georganiseer
de samenleving kom je op de
ze aardbol niet tegen.
Natuurlijk, net als wij in
ons koloniale verleden waren
zij op hun beurt goed fout in
de oorlog. Maar over de Ja
panner van nu geen kwaad
woord. Harde werkers, beleef
de mensen, gastvrije luitjes -
niets dan goeds. De impone
rende stad Osaka, ik weet het
intussen uit eigen ervaring is
absoluut de moeite waard om
bezongen te worden. Zonder
zelf ooit in die metropool van
8 miljoen mensen geweest te
zijn, hadden The Shoes dat
decennia geleden volkomen
juist ingeschat.
Behalve een mooie trip wa
ren er nog veel meer dingen
die me van dit Japan-jaar
zullen bijblijven als interes
sant, wetenswaardig of ver
makelijk. De leerzame lezing
van professor Willem van Gu-
lik over de Reis van de Liefde
waar het tussen Japan en Ne
derland in het jaar 1600 alle
maal mee begon bijvoorbeeld.
Of de fabuleuze foto's van Sai-
to Oiwa in het CBK -
prachtige
prenten. Of de magistrale mu
ziekuitvoering in de Hortus.
Of de officiële opening van het
SieboldHuis. Of het onge
dwongen optreden van de Ja
panse keizer op het Rapen
burg - eigenlijk te veel evene
menten of gebeurtenissen om
op te noemen. Ze zullen me
nog lang heugen.
Het is alleen, dat het alle
maal net even té lang duurde.
Wat heet... het leek wel of dit
Jaar van de Draak twéé keer
zo lang duurde als een nor
maal jaar. Er kwam gewoon
geen eind aan. Het was op een
gegeven moment buigen, nog
eens buigen en blijven buigen,
tot je bijkans barstte. Weer
een opening, alweer een re
ceptie, weer diezelfde gezich
ten. En zeg dan niet, dat dat
komt omdat al die Japanners
zo op elkaar lijken. Dat is het
niet, want ik kan onderhand
blind een Suzuki van een
Honda onderscheiden. Ik ben
er toch zeker zelf geweest!
Maar het ergste van alles
was: overal waar je kwam,
kreeg je sushi. Van die blokjes
kleverige rijst. Met iets onbe
stendigs er in en iets groens
daar omheen. Je moet ze dip
pen in de soja-saus. Anders zit
er kraak noch smaak aan. Het
is net als met slakken. Die zijn
zonder knoflooksaus ook niet
te pruimen.
Ik moet wél zondermeer
toegeven dat als een Japanse
chef van de bereiding van die
snacks het nodige werk heeft
gemaakt deze sushi vaak
prachtige kunstwerkjes zijn
om te zien. Een lust voor het
oog. En wie SieboldHuis-di-
recteur Peggy Brandon er in
heeft zien happen - en dat
heb ik haar het afgelopen jaar
op talloze recepties hier en in
Japan vele, vele malen zien
doen - liep spontaan het wa
ter in de mond, met zoveel
smaak deed ze dat. Maar he
laas, aan mij is sushi niet be
steed. Het ging me, dwars
door dit lange Japan-jaar
heen, eigenlijk steeds meer te
genstaan. Toch vreemd - dat
heb ik met een bamiblok of
nasibal nooit gehad.
Goed, dat was dan het Ja
pan-jaar. Maar nu iets geheel
anders. Ik blijf namelijk van
mening dat de Leidse grach
ten weer open moeten. Te be
ginnen met de Lange
Mare.
AD VAN KAAM
recensie muziek
ken vos
Concert Bart van der Putten Kwartet.
Gezien: 23/11, de Burcht, Leiden.
In het begin van de jaren
tachtig waren er in Nederland
drie musici die een nieuwe
opvatting hadden over de ge-
improviseerde muziek. Het
Trio Nu wilde een nieuwe,
frisse wind doen waaien in de
Nederlandse jazz. Dat is mis
schien niet gelukt, maar Bart
van der Putten, Wilbert de
Joode en Theo Bodewes heb
ben met hun generatiegeno
ten, zoals trombonist Wolter
Wierbos, er wel voor gezorgd
dat Amsterdam ook na Breu-
ker, Mengelberg en Bennink
een broeikas van de geïmpro
viseerde muziek is gebleven.
Het kwartet van altsaxofo
nist en klarinettist Van der
Putten is wat bezetting en in
stelling betreft een voortzet
ting van dat Trio Nu, waarin
tegenwoordig de muzikale
diepgang belangrijker is dan
de vorm. Juist omdat de per
soonlijkheden zich zo ver
schillend en snel ontwikkel
den, is het kwartet muzikaal
bevredigender dan het Trio
Nu, maar tegelijkertijd minder
revolutionair.
Leiden had gisteren de pre
mière vair dit kwartet. De
composities van Bart van der
Putten - toen een hemelbe
stormer, maar nu nog in deze
context een onverbetelijke
idealist - hebben met elkaar
gemeen dat romantiek ge
paard wordt aan interessante
structurele uitgangspunten.
De bevlogenheid waarmee
Van der Putten op zijn altsax
of klarinet zijn eigen composi
ties presenteert, is ook niet
veranderd. Wilbert de Joode
(bas) en Wolter Wierbos
(trombone) zijn inmiddels er
kend als de beste instrumen
talisten van hun generatie, zo
niet technisch, dan wel op zijn
minst qua veelzijdigheid.
Theo Bodewes, die minder
aan de weg timmert dan de
anderen, weet hoe je moet
omgaan met een ruimte als
het café van De Burcht waarin
elk geluid door de wanden
wordt versterkt of juist door
de druk converserende me
nigte wordt overstemd.
De ritmesectie, waarvoor De
Joode zijn nieuwe kleine, bas
inzette, viel op door haar aan
passingsvermogen aan de gal
mende akoestiek en de luid
ruchtige converserende
drankgebruikers. Voor wie
toevallig toch luisterde, werd
al gauw duidelijk dat opval
lende persoonlijkheden het
gezicht van het kwartet bepa
len. De leider paart de gedra
gen lyriek van Ornette Cole
man aan Nederlandse nuch
terheid. Een fraai voorbeeld
daarvan was het laatste stuk
van de eerste set, 'Blinkt', zo
als alle composities van Van
der Putten.
Wolter Wierbos stal, zoals
gebruikelijk, meerdere keren
de show met ouderwetse ge
stopte technieken, een stevig
vibrato en puntig lage-tonen-
geknetter. De ritmesectie bleef
door de akoestiek vaak onno
dig sterk op de achtergrond.
Verwijzingen naar de funk,
bop, blues of de kamermuziek
worden moeiteloos door el
kaar gegooid zonder gefor
ceerd te klinken. De vraag is of
de band een eigen gezicht
weet te ontwikkelen. De indi
viduele capaciteiten zijn er
naar.
