'We zitten allemaal barstensvol slechte genen'
Leiden Regio
IN DE GENEN
Nieuw hotel
taat in lange
imilietraditie
helemaal geen tanks en bommen'
*e tekenen
)ERDAG 23 NOVEMBER 2000
Soek des Levens, de Taal
God. Superlatieven
neind juni te kort om de
t'"jj ifhappelijke doorbraak
nieuwe eeuw te om-
den. Het kraken van de
Jnt idie code van de mens
'eld imaan genoom) opent de
jar ingrepen in de kern
t [leven: de cel. Wanneer
i en wat zich allemaal in
|üe nentaire kleine stukje
aai n levend organisme af
kunnen we dat proces
i >eden, sturen,
ijp schappers haasten zich
i fe euforie te temperen. Er
:de 'us 8een wetenschappe-
1dos van Pandora open,
„oogleraar antropogeneti-
van Ommen de lezers
in±e krant onlangs nog
n d )ok met de genenkaart in
d kan niemand zijn lot
-en ellen. Van Ommen kan
ten. Hij was lange tijd
r ter van de Humaan Ge-
sr|. Organisatie (HUGO), is
Ie (-voorzitter en zit er dus
in» neus bovenop.
beginnen is momenteel
ruwe versie van het
fanjlijk genoom in kaart ge-
i, Voordat alle genencom-
s in de 24 chromosomen
»zijn opgehelderd, zijn
sai eer enkele jaren verder.
ge izal het nog tientallen
ergen om de echte mys-
mS ip te lossen. Immers,
een paar ziektes vinden
nst irzaak in een simpel de-
lijk néén gen. De meeste
ite ontstaan door een keten
ge tetische foutjes, die op
m, inspelen. Het zal niet
scl, idig zijn om die wissel-
ee) gte achterhalen,
laj [ten allemaal barstensvol
genen", zegt hoogleraar
zim ilaire celbiologie Peter
Ongekende mogelijkheden. De ontrafeling van het erfelijk materiaal
geeft een heel nieuwe kijk op de gezondheidzorg. Ook blijkt de kennis
van het DNA bruikbaar bij het opsporen van criminelen. En wie weet,
maken we straks de perfecte mens. Voor het zover is moet er echter
nog een hoop worden opgeklaard. Hoe zet je bijvoorbeeld een gen
aan of uit?
Deel 2 van een korte serie over gentech in Leiden.
Verrijzer. Toch krijgt niet ieder
een een ernstige ziekte, omdat
we van ieder gen twee kopieën
hebben, dus meestal ook een
goede kopie. „Om die reden
heeft inteelt zulke funeste ge
volgen", aldus Verrijzer. „Iede
re cel in ons lichaam bevat het
zelfde DNA. Maar waarom
wordt de ene een haarcel of een
huidcel, de andere een bloedcel
en weer een andere een hersen
cel? Het verschil wordt bepaald
door welke genen aanstaan. In
hun cellulair geheugen onthou
den de cellen wat ze zijn en
wanneer ze moeten delen. Die
netwerken zijn heel gecompli
ceerd: de een zet de ander aan.
Soms gaat dat mis. Bij kanker
vergeten ze hun geheugen en
blijven ze groeien. We weten
veel, maar hoe dat precies in
zijn werk gaat, weten we nog
niet."
In het Sylviuslaboratorium aan
de Wassenaarseweg kweken
Verrijzers medewerkers fruit-
vliegjes, met allerlei afwijkende
genetische eigenschappen.
„Veel genen zijn al miljoenen
jaren oud. Die blijken in een
voudige organismen als het
fruitvliegje of biergist evengoed
te vinden als in de mens. Om
een idee te krijgen van wat een
gen doet, kunnen we dus naar
het fruitvliegje kijken, dat is nu
eenmaal maWcelijker dan een
muis of een mens. Vervolgens
kunnen we kijken of hetzelfde
principe ook geldt voor een ho
ger organisme. Daarom is het
ook zo goed dat het genoom
van allerlei dieren in kaart
wordt gebracht en op internet
gezet. Dankzij de technologie
zetten we sneller stappen voor
uit."
Toch wil Verrijzer de biotech
nologie niet vergelijken met de
informatica. „De tijdspanne
tussen fundamenteel onder
zoek en de ontwikkeling van
een geneesmiddel is al gauw
een jaar of tien en het kost ge
middeld 250 miljoen dollar per
succesvol geneesmiddel. Dat is
in de computertechnologie wel
anders: als je een computer
koopt is-ie doorgaans al verou
derd. Op het gebied van kanker
is al een enorme vooruitgang
geboekt, maar het gaat in stap
jes. Vragen die we tien jaar ge
leden hadden, staan er nog
steeds. De tijd van geitenwol
lensokken-biologen is voorbij,
de DNA-technologie begint een
heel volwassen industrie te
worden. Maar het blijft toch ex
perimenteel. Je moet een proef
doen om te zien of het werkt en
het blijft tien keer schieten, één
keer raak."
Bedrijven als Pharming, Cento-
cor en Crucell zijn al druk bezig
met de productie van genees
middelen die een reactie in de
genen teweegbrengen. Daar
voor werken ze met verschillen
de technieken. Pharming bij
voorbeeld produceert een men
selijk eiwit met behulp van Chi
nese hamstercellen die zijn
voorzien van een menselijk gen
en die vervolgens op kweek zijn
gezet. Hetzelfde resultaat be
reikte Pharming door het men
selijke gen in te brengen bij
koeien en konijnen. Uit hun
melk werd het eiwit gewonnen
dat opgezuiverd als medicijn
Bij de deling van een cel verdeelt het DNA zich evenredig over beide nieuw te vormen cellen.
kan dienen tegen ziekten die
ontstaan wanneer het menselijk
lichaam dit eiwit niet zelf aan
maakt. De eerste proeven op
baby's geven hoopvolle resulta
ten bij de bestrijding van de
ziekte van Pompe, een erfelijke
spierziekte.
Centocor richt zich juist op de
schadelijke werking van som
mige eiwitten in het menselijk
lichaam. Het bedrijf maakt an
tilichamen, dat wil zeggen ge
neesmiddelen die een stof in
het lichaam kunnen blokkeren
waardoor een ziekte of ontste-
FOTO SYLVIUS LABORATORIUM
king zich niet verder kan ver
spreiden. Een medicijn tegen
de ziekte van Crohn, een chro
nische darmontsteking, werd
eerder dit jaar bekroond met de
Galenusprijs voor het meest in
novatieve geneesmiddel, een
ander geneesmiddel blijkt suc
cesvol tegen klontering van
bloedplaatjes na dotteropera
ties.
Crucell, waarin het voormalige
IntroGene is opgegaan, onder
zoekt de mogelijkheden van
gentherapie, waarbij een goed
functionerend gen in de men
selijke cel wordt geplaatst ter
vervanging van een defect gen
of ter bestrijding van een defect
dat door een ander gen wordt
veroorzaakt. Het bedrijf specia
liseert zich in methoden om
een gen of antistof in te bren
gen door middel van een virus,
zonder dat dit afweerreacties
oproept.
Naast deze drie telt Leiden nog
een slordige dertig gentech-be-
drijven. Mede daarom koos
Verrijzer, die zeven jaar in Ame
rika en Engeland werkte, vorig
jaar voor een aanstelling op een
van de onderzoeksaboratoria
van het LUMC. De combinatie
van een academisch ziekenhuis
omgeven door gespecialiseerde
bedrijven maakt Leiden een
zeer aantrekkelijke plaats voor
onderzoek, vindt hij. Maar als
geheel heeft Nederland de bio-
boot gemist. „De biotechnolo
gie is ook van belang voor de
economie, maar Nederland
steekt veel te weinig geld in het
wetenschappelijk onderzoek.
Kennis is er nu nog volop, maar
wij profiteren alleen nog maar
van investeringen in het verle
den. In Amerika wordt veel
meer geld in fundamenteel on
derzoek geïnvesteerd. Dat rolt
er wel een keer uit, zo is de re
denering. Hier is vaak teveel
aandacht voor een direct resul
taat."
ONNO HAVERMANS
in en Leiden is een hotel
iet Mariënpoelhotel, op
;van de Mariënpoel-
;la? n de Rijnsburgerweg. Op
waar tot een paar jaar
Hotel Haas was geves-
dat is bepaald geen
deP want Jacqueline Slinger-
n de Vathorst is het
van mevrouw Haas.
echt wel zeggen dat ik
hotelfamilie kom. Ik ben
fan de vierde generatie
ehotellerie zit."
te familieschets: bet-
wtvader en betover-
oeder dreven het loge-
ost-Indië in de Pieter Ja-
varsstraat in Amster-
en oma hadden eerst
ifé De Kroon aan de Ou-
Voorburgwal. En toen
Ikaar gingen, ging opa
met De Korenaer op het
terwijl oma Hotel
Leiden begon, haar
naam. De vader van Jac-
zette De Korenaer
voort. Toen oma stierf was het
even onduidelijk of de familie
Hotel Haas zou voortzetten. Be
sloten werd echter de zaak stop
te zetten en het pand te verhu
ren. „De combinatie was ge
woon te moeilijk", zegt Jacque
line. „De Korenaer en Hotel
Haas lagen te ver uit elkaar.
Daarom is besloten Hotel Haas
stop te zetten. Bovendien was
het hotel in Amsterdam veel
groter. Dat had 27 kamers. En
er zat nog een restaurant bij
met 80 zitplaatsen."
Maai' Jacqueline, die ook in
Amsterdam werkte, wilde na
verloop van tijd haar horizon
eens verbreden. Dus besloot zij,
in overleg met haar vader die
eigenaar is, opnieuw een hotel
te vestigen in het pand aan de
Rijnsburgerweg. „Onderne
mingslust, hè. Het zit in de ge
nen. Ik ben een echte horekaf
fer. Ik wilde een nieuw begin
maken. En bij een nieuw begin
hoort een nieuwe naam." Ma
riënpoelhotel leek haar een
goede naam. Een toepasselijke
naam ook, omdat op dezelfde
plek ooit, in de Middeleeuwen,
het Mariënpoelklooster stond.
Het Mariënpoelhotel, gevestigd
in een statig pand uit 1907 van
de architect Jesse, telt negen
kamers en achttien bedden. In
die kamers probeert zij 'de sfeer
van vroeger' te handhaven en
tegelijkertijd het hotel te mo
derniseren. „Het gemoedelijke
van toen. Met een oude schouw
bijvoorbeeld. Maar ook moder
ne faciliteiten als een haarföhn,
een jacuzzi, een ISDN-aanslui-
ting, een lift." En er zijn nog
drie appartementen in het ho
tel, waar de gasten onder meer
de beschikking hebben over
een eigen keuken en een grote
koelkast. Bovendien is er vol
doende parkeergelegenheid,
zegt Jacqueline. Waarmee ze
maar wil zeggen dat zo'n beetje
overal aan is gedacht.
Het oude Hotel Haas heeft al
tijd een goede naam gehad. Bo
vendien is er in Leiden een
enorme behoefte aan hotels. De
vraag van de toeristen naar een
geschikt onderkomen is veel
groter dan het aanbod. En ze
heeft veel te bieden, zegt ze.
„Daarom denk ik dat het een
groot succes wordt." Eén klein
probeempje is er nog: het hotel
is nog niet helemaal klaar. De
muren aan de buitenkant on
dergaan nog een voegbeurt.
Hier en daar kan het hout nog
wel een likje verf gebruiken en
de vloerbedekking is nog niet
gelegd. „Maar 1 maart moeten
we toch wel open kunnen",
denkt Jacqueline. „Ik heb er in
elk geval veel zin in."
ANNO 1900
Vrijdag 23 November
ZOETERWOUDE - Naast de villa 'Bella Vista',
gelegen aan den Heerenweg onder Zoeterwou-
de, bij Leiden, en bewoond door den heer J.J.
Van Koolbergen, bevinden zich verschillende
gebouwen, waaronder een van drie verdiepin
gen.
De tweede verdieping is ingericht tot werk
plaats en bevat de machinerieën voor de
schoenenfabricage, de bovenste wordt ge
bruikt tot schoenenmagazijn. Op de fabriek
werken 60 70 man. In de onderste verdie
ping is een gedeelte van de leerlooierij geves
tigd, benevens de verschillende electriciteits-
machinerieën.
Gisteravond te ruim acht uren, kort nadat de
arbeid in de schoenenfabriek was afgeloopen,
ontstond door een onbekende oorzaak in be
doeld magazijn een uitslaande brand, waarvan
de vlammen hoog opstegen en de lucht tot ver
in de omgeving en dus ook over Leiden rood
kleurden. De brand nam in korten tijd zoo in
hevigheid toe, dat het magazijn geheel uit
brandde. Het blusschingswerk werk verricht
door brandbluschmaterieel uit Zoeterwoude en
door de groote stoomspuit, die geplaatst was
op het open erf achter genoemde villa aan den
Vliet, benevens de handspuit van den Heeren
weg, uit Leiden.
ANNO 1975
KORT
EN
ZAKELIJK
Het koeriersbedrijf Pigeon
Express Couriers uit Alphen
aan den Rijn heeft onlangs
een tweede vestiging ge
opend in de Haarlemmer
meer. tussen Schiphol-Rijk
en Schiphol-Centrum. PEC
hoopt zo te kunnen profite
ren van de explosieve groei
van het aantal bedrijven
rond de luchthaven. Direc
teur B. Kortekaas begon de
onderneming in Koudekerk.
Twaalf jaar geleden vestigde
hij zich in Alphen, aan de
Hoorn.
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (eeen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gidden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) op te sturen naar het Leidsch
Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB Leiden of door contante betaling aan de balie van het Leidsch
Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
Jacqueline
Slingerland
van het
nieuwe Ma
riënpoelho
tel, met haar
broer Edwin
die voor de
ondersteu
ning in het
bedrijf moet
gaan zor
gen. „Ik ben
een echte
horekaffer."
WARMOND - De Warmondse muziekvereniging Matthias nam tijdens het concert na zestien jaar af
scheid van tam boer- maitre C. van Egmond. Hij was niet de enige die gehuldigd werd. G. ter Wiel en B.
Moerkerk kregen een gouden speld met diamant voor hun vijftigjarig lidmaatschap; een gouden speld
voor veertig jaar werd uitgereikt aan G. van Tongeren, J. Versluys, A. van Moorsel en P. Weijers. Zilver
was voor J. de Vetten, J. van Tongeren, L. Kerkvliet, J. Heemskerk G. Sikking en W. Versluys (niet aan
wezig).
Zaterdag 22 november
LEIDEN - „Als niet binnen een jaar de reorga
nisatie van het Leidse culturele leven en met
name van de Culturele Raad wordt uitgevoerd,
zie ik geen andere mogelijkheid dan tot ophef
fing van de Culturele Raad over te gaan. Er
moet nu eindelijk door de gemeenteraad een
lijn worden aangegeven, die als basis kan die
nen voor een cultuurbeleid in de toekomst. Dat
is een moeilijke zaak, omdat in de gemeente
raad eigenlijk niemand als deskundige op het
gebied van cultuur beschouwd kan worden. Op
het terrein van de volksgezondheid zitten we
met hetzelfde probleem."
De nieuwe voorzitter van de Culturele Raad
(CR), het gemeenteraadslid A. Höppener
(PvdA), wil flink vaart achter de reorganisatie
zetten en krijgt daarbij steun van zijn partijge
noot wethouder Tesselaar. Hun gezamenlijk
plan sluit aan bij het in het verleden al door ve
len als wenselijk naar voren geschoven organi
satieschema van het Leidse culturele leven.
„In mijn plan zijn het de gemeenteraad en de
commissie culturele aangelegenheden, die na
alle betrokkenen te hebben gehoord, het be
leid bepalen. De CR krijgt tot taak dat beleid
uit te voeren en als coördinator op te treden
vooralle instellingen op cultureel gebied. De
gemeentelijke afdeling Culturele Zaken moet
verdwijnen en opgaan in de CR. De kleine com
missies, zoals die voor de Lakenhal en de Valk
zijn binnen die structuur ook niet meer nodig.
In mijn plan staat het buiten kijf dat de fusie
tussen K en 0 en de Schouwburg door moet
gaan."
LEIDEN - Het overlijden van de orthodontiste
mevr. M.J.H. van Rij-Zitman heeft de Leidse
tandartsenwereld voor problemen geplaatst. De
overledene had namelijk een zeer specialisti
sche praktijk, waarvoor niet direct een opvolger
gevonden kan worden. Mevrouw van Rij-Zit
man behandelde in de loop der jaren vele dui
zenden Leidse kinderen voor gebitsregulatie.
Dat laatste omvat onder meer het plaatsen van
beugels en regelmatige controle op de stand
van tanden en kiezen.
deze kinderen zich gisteren uitstekend in buurthuis De Morschwijck.
FOTO HENK BOUWMAN
Met wat verf en karton vermaakten
les maken", zegt Ellen Greij-
danus, van de kinderopvang
van het OC. „Ze maken iets uit
hun buurt. Dat mag de buur
man zijn, een huis, de bushalte,
maar de meesten maken elkaar
na op karton. Als het straks alle
maal bij elkaar in de Centrale
bibliotheek hangt, dan wordt
het als het ware weer een wijk,
maar dan van karton." Greij-
danus zegt dat er op de knutsel-
dine (9), Sennae (11) en
laten trots zien wat ze
gemaakt in een zaaltje
uithuis De Morschwijck
li li en. „Kijk, ik heb het gras
mi volken getekend", roept
Ze wijzen op een be-
i, E rd stuk karton dat groter
zijzelf. Even verderop
ivf een jongetje een omtrek
ander jongetje op kar-
V n het vervolgens in te
met verf.
een grote knutseltroep
aaltje. Overal lopen kin-
g v met kwasten, verfbakjes,
w i karton, potloden, en-
Ze zijn iets aan het
voor de tentoonstelling
insdag in de Centrale bi-
ek wordt geopend. De
ing istelling met als thema
R reld in je wijk' wordt ge-
naar aanleiding van het
in| echtenfestival in Rotter-
p an afgelopen zondag.
kinderen van het op-
>en|ntrum (OC) en ongeveer
inderen uit Leiden-Zuid
mee met bussen naar
iP lam.
kinderen mogen van al-
|i
paul de moou
middag ongeveer vijftig kinde
ren van het OC zijn en ongeveer
twaalf uit de buurt.
De middag wordt behalve
door medewerkers van het OC
begeleid door de Leidse Wel
zijnsorganisatie (LWO), de kin
derrechtswinkel en twee kun
stenaars uit Leiden. Arjenne
Fakkel helpt als kunstenaar
mee met de middag. „Normaal
houd ik me bezig met houtsne
de, dus dit is wel heel anders.
Het is voor die kinderen één
groot feest met al die verf en
karton. De meesten spreken al
leen Armeens of Roemeens,
maar dat is geen enkel pro
bleem, ze begrijpen heel snel
wat je bedoelt."
Het valt kunstenaar Henry
Verboket op dat kinderen van
het OC helemaal geen oorlogs
tekeningen maken. „Als je kijkt
naar al die tekeningen, dan
stralen ze allemaal vrolijkheid
uit. Helemaal geen tanks en
bommen. Met de tentoonstel
ling willen we ook uitdragen dat
alle kinderen hetzelfde zijn."
De opening van de tentoon
stelling is woensdag 29 no
vember om 14.00 uur in de
Centrale bibliotheek.
