Specerijenmengsels voor koek en worst
Smaak
Witte wijnevolutie
'Iedereen kan wijn proeven'
Jonge honden koken 't liefst luidruchtig
DONDERDAG 23 NOVEMBER 2000
REDACTIE RIEN POLDERMAN 02J.
De laatste tijd hebben we zo af en toe in deze rubriek iets
over de opmars van de rosé gemeld, die onder invloed van
de goede kwaliteit die thans geboden wordt weer hevig in
beweging was. In dit kader is het ook wel interessant om
eens naar de witte wijn te kijken en de schommelingen die
door de gunsten van de genieter ontstaan.
Ik herinner me dat jaren geleden als iemand een visge
recht bestelde gemakshalve, meestal zonder de wijnkaart
te bestuderen, naar een Chablis vroeg. Later werd die ver
trouwde rol overgenomen door de mooie wijnen uit het
Loiregebied. Door de Muscadet bijvoorbeeld van Louis
Métaireau. Nog veel meer naam kreeg toen de Pouilly Fu-
mé die in die tijd ook stevig werd gepromoot door de be
minnelijke baron Patrick de Ladoucette die ook veel aan
dacht aan ons land besteedde en dan vooral de nadruk
legde op zijn prestigieuze Baron de L. Voor de
Fumé-drinkers het kostbare neusje van de zalm. In die
maalstroom gedijde natuurlijk ook de Sancerre. Misschien
werd deze 'Loire-dochter' in die tijd wel het meest beken
de product uit de streek.
Vervolgens verlegde de gunst zich naar het grote assorti
ment wijnen die de Elzas te bieden heeft met bekende
grootheden als de Riesling, de Tokay-Pinot Gris en de Ge-
würztraminer. Van dit eigenzinnige gebied begaf de lief
hebber zich vervolgens naar een specifieke druif die te
genwoordig op ieders lippen lijkt te liggen: de Chardon-
naydruif, de druif van de witte Bourgogne.
Wijnspecialist Hugh Johnson noemt de Chardonnaydruif
in zijn onlangs verschenen wijngids 2001 (overigens een
must voor wijnliefhebbers) ook wel 'de druif van de nieu
we wereld'mede omdat hij zo probleemloos te telen en
te vinifiëren is.
Het lijkt er even niet om te doen waar de fles vandaan
komt als er maar Chardonnay op staat. De Franse kwali
teitswijnbouwer Louis Latour presenteerde al geruime tijd
geleden zijn Ardèche en Grand Ardèche. Maar nu wordt
de Chardonnay uit alle windstreken aangedragen, van Ca-
lifomië tot Australië en van Zuid-Afrika tot Chili. Naast
veel klassiekers wordt er ook veel troep geproduceerd. En
dat is jammer want juist daardoor kan Chardonnay ook
tegen gaan staan.
Traditioneel is Chardonnay herkenbaar aan zijn volle af
dronk en geroosterde smaak. De 'nieuwe' producenten in
vaak onbekende streken waren van mening dat de houts-
maak moest overheersen. Zo erg zelfs dat sommigen het
presteerden en nog steeds presteren om houtsplinters op
de wijn te 'gooien' zodat de houtsmaak wel erg nadrukke
lijk gaat overheersen. En juist die overheersende smaak
gaat tegenstaan. Gelukkig gaat nu de voorkeur weer uit
naar een Chardonnay waar de echte
bourgognedruif weer naar voren komt.
Uiteraard zijn de Fransen hier heer en
meester in maar ook in landen als Italië
en Spanje beheerst men deze kunst,
zodat er ook op dit vlak veel te genieten
blijft.
Voor reacties op deze column:
bokkedooms@alliance.nl
JOHN BEEREN
Columbus zeilde naar het wes
ten. terwijl de Portugezen en, in
hun kielzog, de Nederlanders
Kaap de Goede Hoop rondden.
Zij waren allemaal op zoek naar
de specerij-eilanden om er pe
per, nootmuskaat en kruidna
gelen te bemachtigen. Colum
bus kwam op één van de Cari
bische eilanden terecht en
vond later op het vasteland van
Midden- en Zuid-Amerika niet
de beoogde specerijen, maar
bracht wel de Spaanse peper,
vanille, cacao en tal van nieuwe
groenten (verschillende bonen
soorten, aardappelen) en
vruchten (paprika's, tomaten,
avocado's pompoenen) naar
Europa.
De Portugezen en Nederlanders
hadden nog wat meer geluk. Zij
vonden de echte specerij-eilan
den, de Molukken. Daarmee
werd de basis gelegd voor een
specerijenmonopolie, dat tot
aan het einde van de 18e eeuw
in het bezit bleef van de VOC,
de Verenigde Oostindische
Compagnie. De stad Amster
dam beleefde gouden tijden en
de Republiek der Verenigde Ne
derlanden deelde de lakens in
Europa uit.
Heel erg lang heeft dat laatste
niet geduurd, want het specerij
enmonopolie van de VOC bleek
niet onaantastbaar en leverde
achteraf gezien toch niet zoveel
op dat men grote (huur)legers
en een vloot van oorlogssche
pen kon bekostigen.
Al in de Middeleeuwen had
men in onze lage landen kennis
kunnen maken met de specerij
en uit Zuidoost-Azië. Ze werden
vanuit China, Malakka en India
aangevoerd via karavaanwegen
naar Libanon en vandaar wer
den de specerijen verscheept
naar Venetië. Vooral in de late
Middeleeuwen was Venetië de
voornaamste havenplaats van
Europa.
Specerijen waren bijzonder
kostbaar. Het gebruik ervan
gold in Europa als een status
symbool en het waren dan ook
slechts de hogere klassen die
hun gerechten met specerijen
konden laten kruiden.
Voor het kruiden van gerechten
gebruikte men veelal mengsels
van specerijen, die in Azië toen
al honderden, wellicht duizen
den jaren bestonden. Het Chi
nese vijfkruidenpoeder, een
mengsel van onder meer anijs-
en venkelzaad, kaneel, kruidna
gel en zoethout, en garam ma-
sala uit India, met kaneel,
kruidnagels, foelie en kardem-
omzaden, zijn er bekende voor
beelden van.
In ons land kwamen al tijdens
de kruistochten (1 le-13e eeuw),
echter uitsluitend voor de beter
gesitueerden, de kruidenmeng
sels in zwang. De kruisvaarders
namen ze uit het nabije oosten
mee naar onze landen en daar
uit zijn de kruidkoeken en het
speculaas ontstaan. Producten
dus die de eeuwen hebben
doorstaan. De samenstelling
van de kruidenmengsels is ech
ter wel, onder andere door de
toevoeging van het poeder van
gedroogde gemberwortel, in de
loop van de eeuwen enigszins
veranderd. Dat betekent echter
niet, dat de kruidkoeken die
men in de late Middeleeuwen
in ons land bakte in smaak veel
De reden dat kruidcake met gember in de
laatste maanden van het jaar hoger gewaar
deerd wordt dan in andere jaargetijden heeft
te maken met de 'warme' smaken van de krui
den en de gember. De voorkeur voor die sma
ken hebben te maken met het weer (guur,
koud en meestal nat) en het feit dat de dagen
meestal donker zijn.
Leg de boter in een kom. Zeef basterdsuiker
erboven en voeg zout, oranjesnippers en
koekkruiden toe. Roer met een (elektrische)
garde alles tot een egale, romige massa. Klop
de eieren er een voor een door. Blijf nadat een
ei in de massa is opgenomen 2 minuten klop
pen en voeg pas daarna het volgende ei toe.
Zeef de bloem en spatel het bij gedeelten zo
luchtig mogelijk door de massa tot het volko
men glad is. Spatel daarna de gehakte gember
door het deeg.
Gekruide gembercake
Doe het deeg over in de reeds beboterde cak
evorm. Zet de vorm op het ovenrooster, dat
iets onder het midden in de tot 160 graden C
voorverwarmde oven is geplaatst. Bak de cake
in 75 minuten goudbruin en gaar. Laat de ca
ke wanneer ze uit de oven is genomen, 10 mi
nuten in de vorm staan. Neem daarna de vorm
weg en laat de cake op een (taart)rooster koud
worden.
Presentatie: Snijd de cake in plakken en pre
senteer ze op een met een servet beklede
schaal. Geef er eventueel net niet helemaal
stijf geklopte licht gezoete (zakje vanillesui
ker) slagroom apart in een sauskom bij.
Tip voor nagerecht: Leg op elk bordje een
plakje gekruide cake. Schik op elk plakje een
flinke bol slagroom- of vanilleroomijs (kant
en-klaar - Hertog). Schep over elke bol 1 eet
lepel gembersiroop en strooi er wat licht ge
roosterde geschaafde amandelen over.
Benodigdheden voor
1 cakevorm van
ongeveer 28 centimeter:
200 gram boter (op
kamertemperatuur); 175 gram
donkerbruine basterdsuiker; 1
mespunt zout; 2 eetlepels
koekkruiden; 2 theelepels ragfijn
gehakte of gemalen oranjesnippers
(geconfijte sinaasappelschil); 4
eieren; 200 gram bloem; 70 a 80
gram geconfijte gember, fijngehakt.
De wereld van de wijn wordt
gedomineerd door mannen.
Zij snoeven graag over geur,
kleur en smaak, terwijl vrou
wen zich bescheiden maar
adequaat beperken tot 'lekker"
of 'niet lekker". In zaken voe
ren de heren al even luidruch
tig de boventoon, maar de
vrouwen zijn in opmars. Ook
Ellen Bax, director marketing
fine wines van Maxxium Ne
derland in Amsterdam.
Elke dag in haar zakelijke leven
draait om wijn. Om ruiken en
proeven, keuren en herkeuren.
Haar kennis is daardoor enorm.
Stel een vraag en je krijgt met
een het goede antwoord. In
haar vak staat ze bekend als een
zeer kritische proever, die tech
nische fouten snel herkent en
weet te benoemen. Ze bedient
zich daarbij altijd keurig van de
termen van de professionele
wijnproevers. „Maar toch", zegt
Ellen Bax, „zeg ik liever waar
het op staat. Namelijk of een
geproefde wijn lekker is of
niet." We spreken elkaar in het
brandschone witte proeflokaal
van het bedrijf waar ze 23 jaar
geleden als secretaresse begon.
Wijn zei haar toen nog niets:
dat was zo'n beetje het enige
waar vader en moeder Bax géén
aandacht voor hadden. „Ik kom
uit een warm gezin, waar nor
men en waarden, humor en
realiteitszin belangrijk waren.
Wijn werd er nauwelijks ge
dronken. Vader had niet zo'n
fijnzinnige smaak.
Bax mag het graag zeggen: „Ei
genlijk heeft iedereen verstand
van wijn. Ik zeg ook vaak tegen
mensen die opkijken tegen fi
guren die zo gewichtig kunnen
doen: niets van aantrekken.
Vindt u de wijn lekker of niet?
Natuurlijk is téchnisch proeven
een ingewikkelde, boeiende
vaardigheid, maar dat kun je le
ren. Daar zijn cursussen voor.
Je leert dan wat je proeft. Maar
iets lekker vinden of niet is iets
wat iedereen bij zijn geboorte
heeft meegekregen." Overigens
is voor haar het belangrijkste
criterium de wijnmaker. „Een
streeknaam zegt niets, de pro
ducent wél."
Maxxium Nederland heette
vroeger Jacobus Boelen. Die
naam staat voor de oudste en
de meest gedecoreerde wijnko-
perij van ons land. Johannes
Boelen stichtte het bedrijf in
1733 en pas na zeven generaties
werd het begin 1970 verkocht
aan het Franse Remy Martin.
Nu is het dit jaar tot Maxxium
omgedoopte Boelen een bedui
dende poot van een enorm in
ternationaal concern. Maxxium
distribueert niet alleen wijn,
met exclusieve merken als An-
tonori en Masi (Italië), Hugel en
Michel Laroche (Frankrijk),
Geyser Peak (Californië), Mar
ques de Riscal, Bodegas Ale
jandro Fernandez (Spanje), de
topchampagnes van Heidsick
(Piper en Charles). Het bedrijf
onderscheidt zich ook met
sherry's, malt whisky's, likeu
ren, rum, wodka, mineraalwa
ter en natuurlijk alle fraaie cog
nacs van Remy Martin.
Bax, die haar slijtersvakdiploma
haalde en een studie vinologie
afrondde, is wat haar persoon
lijke wijnkeuze betreft een sei
zoenenmens. In de zomer kiest
ze graag voor een strakke sau-
vignon blanc, maar in de winter
heeft ze liever een warme Tokay
uit de Elzas. Op die streek is ze
verliefd, omdat er zoveel mooie
wijnen worden gemaakt door
een bijzonder slag Fransen.
Maar ze is ook stapelgek op Ita
liaanse wijnen. „Ik ben een
Amarone-mens. Ik houd van
uitgesproken smaken, van wij
nen die nadrukkelijk hun her
komst benadrukken. Cabernet
sauvignon of merlot zijn ook
heerlijk, maar die kunnen over
al worden gemaakt. Een goede
Chianti komt uit de streek zelf,
en een Valpolicello ook. Om het
maar even kort samen te vat
ten: ik houd van de Friezen on
der de wijnen!"
PETER VAN DER HOEST
De nieuwe generatie koks houdt van
keiharde muziek en vlijmscherpe Ja
panse messen die met heel veel slices
per minuut het voedsel doorklieven.
Don't do this at home (je kunt dit be
ter niet thuis doen) luidt het advies
van food-jockey Jaymz Pool als hij zijn
happy snacks bereidt tijdens een hou
separty. vervaarlijk zwaaiend met zijn
koksmes.
'Bom to Cook' van Jaymz en Mike
Zaitsoff is opzwepend, anders dan an
dere kookprogramma's: je hoeft niet
eens van koken te houden om ernaar
te kijken. Net 5 zond vorige week
woensdag de eerste aflevering uit. De
Nieuw-Zeelander Jaymz, die werkt bij
het supertrendy Inez IPSC aan de Am
sterdamse Amstel, werd daarin neer
gezet als iemand die zijn adrenaline
niet in bedwang kan houden. Hij loopt
over van de energie en kan niet koken
zonder heftige muziek, al moet hij dat
laatste een beetje temperen in een
programma waarin je ook wat wilt uit
leggen.
Canadees Mike, die als freelancer luxe
cateringen verzorgt, maar ook af en
toe bijspringt in allerlei keukens, is de
stille Willie. Met hem gaan we inkopen
doen in een specerijenwinkel en een
Chinese supermarkt, want een kok van
deze tijd mixt Oost met West. Fusion
koken noemen we dat tegenwoordig,
al willen Jaymz en Mike geen enkel
stempel opgedrukt krijgen
Wat er zoal wordt bereid op muziek
van St. Germain? Sushi natuurlijk, ter-
riyaki en springrolls, de Chinese pan
nekoekjes die je met van alles en nog
wat kunt vullen. En een paar opnamen
verder bereiden Mike en Jaymz, die op
een grappige, maar soms onverstaan
bare manier Nederlands spreekt, pom
poensoep, in trendy restaurants niet
weg te branden van de kaart.
'Bom to Cook' is in alle opzichten een
experimenteel kookprogramma; van
de manier waarop het eten wordt be
reid tot de onrustige manier van fil
men (wat ging er nou ook alweer in de
soep..?). Tochis het een verademing
om tussen programma's waarin een
kok aan de hand loopt van 'pakjesfa
brikanten', zo'n ongekunsteld stel be
zig te zien en niet iemand die denkt
dat hij hip is door zijn haar elke week
een ander kleurtje te geven. Wat voor
deze tv-koks pleit is dat ze voortdu
rend bezig zijn met het ontdekken van
nieuwe smaakcombinaties. Ze houden
van eten en denken aan niets anders.
Het bewijs daarvoor is de Born to Co-
ok-tatoeage op de bovenarm van
Jaymz.
Wat dat betreft lijken deze jonge hon
den op de Engelse tv-kok Jamie Oliver
die hetzelfde enthousiasme uitstraalt.
The Naked Chef wordt hij genoemd,
omdat hij gerechten ontdoet van alles
wat ingewikkeld is. Zijn eenvoudige
manier van koken, gekoppeld aan de
vrolijkheid waarmee hij zijn gerechten
bereidt, heeft hem een grote schare
fans bezorgd. Zelfs onervaren keuken
prinsen weet hij de keuken in te krij-
verschilde van de kruidkoeken
die we vandaag de dag eten.
Ook de smaak van speculaas
kan niet zo heel erg veel veran
derd zijn. In beide mengsels
worden nog altijd kaneel, gem
ber, kardemom en koriander
zaad verwerkt. Voor speculaas
kruiden voegt men er onder an
dere nootmuskaat of gemalen
foelie aan toe.
Opmerkelijk is, dat in ons land
in de meeste kruidenmengsels
van Aziatische specerijen kar-
demomzaden worden verwerkt.
Die zaden werden tot een tien
tal jaren geleden vrijwel uitslui
tend voor de specerijenmeng
sels geïmporteerd. Tegenwoor
dig vindt men ze ook op de
schappen in de betere super
markten en worden verwerkt in
gerechten uit de Hindoestaanse
keuken. Kardemomzaden wor
den niet alleen in koek- en spe
culaaskruiden verwerkt, ze ko
men ook voor in worstkruiden
en worden in het bijzonder ge
bruikt voor leverworst.
Een bekend kruidenmengsel uit
onder andere Mexico is het chi
lipoeder, dat bestaat uit fijnge
wreven gedroogde en daarna
geroosterde rode Spaanse pe
pers, komijnzaad, oregano en
een vleugje cacaopoeder. Het
wordt veel in Latijns-Ame
kaanse gerechten verwerf
Voegt men er suiker aan!
dan verkrijgt men een mt
dat Amerikanen gebruikt
het vlees voor de barbeet
kruiden en om er barbeet
zen mee te maken.
In ons land hoort de krui
thuis op de koffietafel, ni
daar niet alleen, want int
keuken wordt hij nog altrf
bruikt bij de bereiding vai
sommige stoofgerechtea
ouderwetse hazenpeper*
een sneetje kruidkoek me
stoofd. Het dient niet alle
smaakmaker, maar verlet
een lichte binding aan de
Het gebruik van kruidkot
de keuken werd vooral in
19e eeuw veel toegepast!
men het geld niet had on
cerijen en andere kruidei
pen. Een plakje kruidkoe
ter vergoedde veel. Het is
wens nog altijd toepasba
dan niet alleen voor debt
ding van hazenpeper ma
voor gestoofde runderlap
In Friesland, dat bekend;
om de pittige kruidkoeke
een stukje kruidkoek ook
bij de gestoofde paling.
HANS BELTERMAN
St. Nicolaas-truffels
Chocoladetruffels zijn vooral
in de laatste maand van het
jaar populair. Dat heeft te ma
ken met de 'warme' smaak.
Grand Mamier en zeer fijn ge
hakte oranjesnippers verlenen
aan de St. Nicolaas-truffels
een opvallend verfijnde
smaak.
Breek de chocolade in kleine
stukjes. Laat ze samen met de
room in een pannetje met dik
ke bodem boven een laag af
gestelde warmtebron, onder
regelmatig roeren, smelten.
Voeg likeur, ragfijn gehakte of
gemalen oranjesnippers, 25
gram poedersuiker en boter
toe. Roer alles krachtig door
de chocolademassa. Neem
daarna het pannetje van de
warmtebron.
Laat het mengsel onder regel
matig roeren afkoelen.
Meng intussen cacaopoeder
en 25 gram poedersuiker. Zeef
het mengsel boven een groot
diep bord.
Vorm van de chocolademassa
ovaalvormige balletjes. Wen
tel de balletjes aan alle kanten
door het cacao-poedersuiker-
mengsel.
Laat de chocoladetruffels op
een koele plek (niet in koel
kast, eventueel wel in groen
telade) opstijven. Trek daar
voor ten minste 1 uur uit.
Presentatie: Dien de truffels
papieren caisses op. In Fran
rijk gebruikt men dergelijke
'quenelles au chocolat' ook
om er gebak, taarten en vet
schillende ijsgerechten mee
garneren.
Tip: Omdat koffie de smaak
van chocolade accentueert
het het overwegen waard o
de slagroom tevoren te ver
mengen met 0,5 theelepeli
stant poederkoffie.
Benodigdheden voor
ongeveer 20 stuks:
125 gram bittere
chocolade (repen); 1,5
eetlepel slagroom; 1
eetlepel Grand
Marnier, 0,5 theelepel
ragfijn gehakte of
oranjesnippers
(geconfijte
sinaasappelschil); 50
gram poedersuiker,
gezeefd; 50 gram
boter; 10 gram
cacaopoeder.
Chocolade(room)borstplaat
gen, aangespoord door vrouw of vrien
din die weglopen met hun tv-held.
Inmiddels is diens tweede kookboek in
het Nederlands verschenen met als ti
tel 'The Naked Chef is terug'. Opnieuw
met easy-peasy gerechten, waarmee je
je vrienden kunt verrassen.
ELLEN SCHOLTENS
Born to Cook. Elke woensdag op
Net 5 om 19.00 uur. Herhaling op
zondag om 17.10 uur.
The Naked Chef van Jamie Oliver
wordt uitgegeven door
Kosmos-Z&K, Utrecht.
Prijs: 49,50 gulden.
De chocoladeborstplaat kan
met water, melk of room wor
den bereid. Voor een chocola-
desmaak moet water worden
gebruikt. Met melk wordt de
smaak wat minder geaccentu
eerd. Met slagroom krijgt het
borstplaat een nog zachtere
Vormen voor borstplaat zijn
open ringen of andere open
vormen zoals harten. In de be
tere kookwinkels te koop.
Beboter de borstplaatvorm(en)
aan de binnenzijde(n). Leg ze
op een vel beboterd vetvrij pa
pier.
Zeef het cacaopoeder en schep
het door de basterdsuiker.
Breng in een pannetje met
dikke bodem boven een laag
afgestelde warmtebron het
water, melk of slagroom en de
gemengde suiker, onder
voortdurend roeren, aan de
kook. Laat het mengsel zodra
de suiker is opgelost 60 - 90
seconden, onder voortdurend
roeren, zachtjes doorkoken.
Neem vervolgens het pannetje
van de warmtebron en roer de
poedersuiker en 10 gram boter
er snel door.
Schenk onmiddellijk daam
massa in de vorm(en). Zodi
er op de borstplaat grote
kleinere witte vlekken zicht
baar worden, moet(en) de
vorm(en) rechtop gezet wo
den. Neem ook het papier
weg. Laat de borstplaat aft
len en neem daarna de von
(en) voorzichtig weg. Bewi
de borstplaat tussen vellen
poreus papier.
Tip: Vervang voor koffiebo
plaat het cacaopoeder geh
of grotendeels door install
koffiepoeder, dat tevoren
moet worden opgelost Inh
water, de melk of de room
Benodigdheden voor
1 grote
of 2 kleinere vormen:
150 gram witte
basterdsuiker; 1
eetlepel cacaopoeder;
0,5 deciliter water,
melk of slagroom; 75
gram poedersuiker,
gezeefd; ongeveer 15
gram boter.
Kruiswoordraadsel
HORIZONTAAL: 1 Kledingstuk; 5. lerares; 7. kledingstuk; 10. achter; 12. moeder; 14. Frans
lidwoord; 15. blaasinstrument; 17. eens; 19. voegwoord; 20. Frans lidwoord; 21. dommekracht;
23. Engelse lengtemaat; 25. persoonlijk vnw.; 26. zwaardwalvis; 28. lidwoord; 31. razend;
33. stuk hout; 34. Chinese deegwaar.
VERTICAAL: 2. Rund; 3. kilowattuur; 4. schaapkameel; 5. vliegtuig; 6. bijbelse stad; 8. het
binnentrekken; 9. vangman bij honkbal; 11. uitroep van pijn; 12. gebrek; 13. vogelverschrikker;
14. Chinese afstandsmaat; 16. Turkse eretitel; 18. domoor; 22. file; 24. compactdisc;
27. spoorstaaf; 29. sportterm (Eng 30. ogenblik; 31. muzieknoot; 32. muzieknoot.
Oplossing van woensdag:
Horizontaal: 1. Behang; 4. gesel; 5. flat; 7. sprot; 8. bal; 9. afkeer; 10. tengel.
Verticaal: 1. Bespreken; 2. helft; 3. nona; 4. gesnapt; 6. tol; 8. bril.
HET WEER
Abnormaal lage luchtdruk
Wie geregeld een blik op het weerglas
werpt, weet dat de luchtdruk de laatste tijd
abnormaal laag is. De gemiddelde novem-
berdruk in De Bilt bedraagt momenteel iets
meer dan 1000 hectopascal (millibar). Dat
is ruim 13 hectopascal onder normaal. De
laagste gemiddelde novemberdruk ooit
staat op 1003,6 hectopascal in 1910.
Ook in november 1963 - een jaar na de
grootste winter van de 20ste eeuw - waren
de barometers in mineur. Toen bedroeg de
gemiddelde luchtdruk in De Bilt 1003,9
hectopascal. Het hoeft weinig betoog dat
beide novembermaanden nat waren. In
1910 viel er gemiddeld over het land 114, in
1963 101 millimeter.
Wat de novemberregens van dit jaar betreft
is nu al zeker dat Valkenburg bij Leiden de
natste maand in tenminste 40 jaar te pak
ken heeft. In 1996 viel daar 175 millimeter,
dit jaar staat de teller op 188 millimeter te
gen slechts 35 millimeter in oostelijk Gro
ningen. Inmiddels zijn er ook berichten
over ernstige wateroverlast in westelijk
Zweden. Door uitzonderlijk zware regens
in de Noorse bergen (de laatste dagen ook
sneeuw) staat het stadje Arvika ten noord
westen van Karlstad blank. In Gardermoen
bij Oslo is deze maand al 254 millimeter ge
vallen tegen normaal 73.
Ook oktober was in de regio Oslo extreem
nat: Gardermoen ving toen 206 en het be
kende wintersportoord Lillehammer 227
millimeter op.
In onze regio zal Valkenburg dezeri
wel boven de 200 millimeter uitkom
want de nattigheid is nog niet voort
daag veroorzaakte een vanuit Frank
mende storing opnieuw regen en o(
gen draait het om enige (mot)regen
bui. De wind gaat tijdelijk uit het w
noordwesten waaien en neemt aan
toe tot krachtig. De temperatuur kfl
op maximaal 9 of 10 graden. Tijden
weekeinde krijgen we te maken mfl
pers van een nieuwe omvangrijke o
depressie. Vooral op zondag moete
kening houden met enige regen ofl
Zaterdag blijft het overdag op de m
plaatsen droog. Het wordt wel wini
