Dertig keer water als insjpiratiebro
Oude landkaarten vai
Holland te boek gestel
Cultuur Kunst
Amerikaans museum geeft nazi-buit terug aan erfgename
De Appel blijft nog even
speelbal van de politiek
Blije Donderdag ook
voor 'n breed publiek
WOENSDAG 22 NOVEMBER 2000
Première Aida in oktober
amsterdam De musical Aida gaat in oktober 2001 in première
in het Circustheater in Scheveningen. Joop van den Ende heeft
de rechten om deze Disnev-musical in Nederland en Duitsland
uit te brengen. Het is de eerste Europese productie van Aida. De
musical is van de hand van Elton John en Tim Rice, die hun ver
sie losjes baseerden op de gelijknamige opera van Verdi. Aida
ging in mei van dit jaar in première in New York en werd onder
scheiden met vier Tony Awards. Tegelijk met de rechten van Ai
da verwierf Stage Holding de rechten op een andere musical
van het duo Elton John en Tim Rice, The Lion King. Deze musi
cal is in het najaar van 2001 voor het eerst te zien in Hamburg.
Popversie van Strauss in Don Bosco
zoETERWQUDEZeven basgitaristen en twee drummers brengen
zaterdag een klassiek stuk van Strauss ten gehore ('Zarathustra')
in multicultureel centrum Don Bosco in Zoeterwoude. Inititia-
tiefnemer Cees Loos meent dat dit stuk nog niet eerder in deze
bezetting is gespeeld. ,,Er is wel een oude jazzversie van, door
Deodato, maar een popversie nog niet." Behalve Loos doen on
der meer de muzikanten Rinus Gerritsen (Golden Earring), Ar
jan Lammers, Peter Minnee en Ben Peterzen mee. Het stuk
wordt om 21.00 ten gehore gebracht in Don Bosco aan de Zuid-
buurtseweg in Zoeterwoude.
Solo-cd van Eddy Doorenbos (79)
den haag Eddy Doorenbos, in de jaren vijftig de zingende ster
van The Millèrs, heeft op 79-jarige leeftijd zijn eerste solo-cd ge
maakt. 'What a kick to sing', heet het schijfje dat zondag 26 no
vember wordt gepresenteerd op Schiphol. Doorenbos is de eni
ge die op de cd is te horen; hij zingt en begeleidt zichzelf op de
vleugel. Doorenbos was van 1947 tot 1961 aan het Miller Sextet
van Ab Molenaar verbonden. Daarna vertrok hij naar Spanje
om te schilderen. Hij verkocht zijn werk aan de jetset van Mar-
bella. Naar verluidt hebben zelfs Gina Lolobrigida, Sean Conne-
ry en Anita Ekberg werk van Doorenbos in huis hangen. Sinds
1984 is hij weer muzikaal actief.
washington
De National Gallery of Art in Was
hington geeft een waardevol schilderij
terug aan de erfgenamen van de eige
naar, van wie de nazi's het tijdens de
Tweede Wereldoorlog hebben gesto
len. Het gaat om een stilleven met
vruchten en wild van de Vlaamse
schilder Frans Snijders (1579-1657).
Het doek is begin jaren veertig van
de vorige eeuw door de nazi's geroofd
uit de collectie van de Frans-joodse
familie Stern. Daarna is het geconfis
queerd door nazi-kopstuk Hermann
Goering. In 1941 kwam het doek in
handen van Hitiers favoriete kunst
handelaar Karl Haberstock. De Natio
nal Gallery of Art kreeg het in 1990 ca
deau van de New Yorkse kunsthande
laar Herman Schickman, die het in
1968 had gekocht.
Het museum had er toen geen idee
van wat de geschiedenis van het schil
derij was. Pas vorig jaar april rees het
vermoeden dat er iets mee aan de
hand was. Conservator Arthur
Wheelock ontdekte toen dat het schil
derij van zijn museum ook vermeld
stond in een lijst van kunstwerken die
eigendom waren geweest van nazi-
kunsthandelaar Haberstock.
Het museum in Washington besloot
het schilderij aan de erfgenamen van
de familie Sterr i terug te geven, nadat
uit anderhalf ja tar onderzoek was ge
bleken wie de rechtmatige eigenaar
moest zijn. Op de achterkant van het
stilleven staan de letters 'ST', waar
mee de nazi's i alle kunstwerken had
den gemerkt dl ie ze uit de collectie-
Stern hadden n1 eegenomen.
Het besluit vlan het museum komt
enkele weken v 'oor een Amerikaanse
presidentiële c< ïmmissie aanbevelin
gen gaat doen over de vraag wat er
moet gebeuren met de talloze i
de Tweede Wereldoorlog ge
kunststukken. Kunstexperts ij
dat na de oorlog vele hondert
misschien wel duizenden doon
zi's buitgemaakte kunstwerk
Amerikaanse musea zijn beland
Drie andere Amerikaanse i
zijn eerder gedwongen schildert
mg te geven die van Europese
waren gestolen.
Reizende tentoonstelling '30 visions on water' te zien bij Hoogheemraadschap
den haag gpd
Toneelgroep De Appel blijft nog
even speelbal van de Haagse
politiek. Een kleine Kamer
meerderheid besloot gisteren
dat het gezelschap alsnog voor
vier jaar subsidie moet krijgen,
maar staatssecretaris Van der
Ploeg van cultuur voelt er niets
voor die wens van de Kamer uit
te voeren. Hij blijft vasthouden
aan het negatieve advies over
De Appel van de Raad voor Cul
tuur. De bewindsman zal de
Kameruitspraak nu voorleggen
aan het kabinet.
Na afloop van de stemming
over zijn cultuurnota toonde
Van der Ploeg zich uiterst ver
baasd over de gang van zaken.
,.Dit is wel een heel gekke ont
knoping. Het is een rare, moei
lijke uitspraak van de Kamer.
Hoe kun je nou tegen het nega
tieve advies van de Raad voor
Cultuur in, alsnog slechts één
gezelschap de subsidiepot in-
hijsen?"
De staatssecretaris vroeg zich
bovendien af waar hij het geld
vandaan moet halen om De Ap
pel alsnog subsidie te geven. De
1.3 miljoen gulden die nog be
schikbaar was voor zijn cul
tuurnota, heeft Van der Ploeg
vorige week al verdeeld over
een aantal theaterinstanties.
De Haagse toneelgroep hoor
de daar echter niet bij. Voor het
CDA reden om gisteren een
motie in te dienen die specifiek
geld vraagt voor De Appel. Met
steun van de PvdA werd de mo
tie aangenomen. WD-fractie-
leider Dijkstal, bestuurslid van
De Appel, stemde met zijn par
tij tegen. VVD en D66, die ook
tegen stemden, vinden het ver
werpelijk om als politicus kunst
inhoudelijk te beoordelen. ,Als
je dit Thorbecke-principe los
laat, wordt kunst de speelbal
van politieke voorkeuren", al
dus D66'er Dittrich.
Het voorstel van WD en D66,
om de subsidies van een aantal
gezelschappen opnieuw tegen
het licht te laten houden door
een onafhankelijke commissie,
haalde het niet. Voor CDA-Ka-
merlid Visser-Van Doom was
dat plan namelijk een duidelij
ke schending van het Thorbec
ke-principe. Zij ontkende dat zij
met haar voorkeursbehande
ling voor De Appel op de stoel
van de Raad voor Cultuur is
gaan zitten. ,,Ik geef geen kwali
teitsoordeel. Van der Ploeg
heeft vorige week voor een aan
tal instanties wel iets extra's ge
daan, alleen niet voor De Appel.
Die club hoort er echter wel bij.
Vanwege het grote publieksbe
reik en omdat de Haagse regio
er erg bekaaid afkomt in de cul
tuurnota."
Al in de oertijd bogen kun
stenaars zich over het wa
ter, legden het vast in al
zijn verschijningsvormen.
Water als bron van leven,
als dreiging, als kringloop,
als bron van schoonheid
en beweging, kracht, my
the en vitaliteit. Dat deed
Salomon van Ruysdael in
de 17de eeuw en deed Wil
liam Turner in de 19de
eeuw. Niet zelden ver
beeldden zij en anderen
het water als metafoor van
het leven zelf. In de ten
toonstelling '30 visies van
water' tonen dertig heden
daagse beeldend kunste
naars hun visie op dat le
vensbrengende en ver
woestende water, in het
Hoogheemraadschap van
Rijnland in Leiden.
leiden caroline van overbeeke
Deze reizende tentoonstelling
komt voort uit het 'Wereld Wa
ter Forum' waar kroonprins
Willem Alexander dit voorjaar
een van de sprekers was. In op
dracht van dit internationale
forum maakten dertig kunste
naars werk waarin water de
hoofdrol speelt. De tentoonstel
ling is inmiddels bezocht door
60.000 mensen.
Achterliggend doel is jonge
mensen bewustmaken van het
belang van water voor het leven
op aarde. De opbrengst van de
verkoop van de 84 kunstwerken
gaat naar Ocean98, een stich
ting die mensen attendeert op
het enorme belang van (goed
en schoon) water. 'Wie van de
aarde houdt, koestert het water'
staat op de bordjes onder de
kunstwerken in de hal van het
nieuwe gebouw van Rijnland te
lezen. Het Hoogheemraad
schap in Leiden is het eerste
waterschap dat deze grote ten
toonstelling in huis heeft.
Inmiddels zijn driehonderd
werken aangekocht door be
langstellenden. Het gaat daarbij
meest om grafisch werk. De
kunstenaars die vrijwel allen in
Nederland wonen maar niet al
lemaal de Nederlandse natio
naliteit hebben, hebben zich
door water laten inspireren.
Soms ligt dat er dik bovenop
zoals in het beeld van Joost Bic
ker Caarten die een koperen
kraan maakte waaruit een be
vroren waterstraal komt. Soms
is dat wat subtieler zoals in de
marmeren beelden van Willem
Harbers. Hij maakte een ruwe
steenklomp waar uitgehakte
buizen (waterleidingen?) door
heen lopen, en een vrijwel aan
het oog onttrokken waterpas.
Wanda Werner geeft de
schoonheid van het water in
haar omgeving met een enkel
penseelhaartje weer. Haar klei
ne aquarellen - haast miniatu
ren - lijken wel foto's. Ook Joost
Minnigh komt met een letterlij
ke interpretatie. Hij legde met
acrylverf watervogels en vissen
vast.
Abstracter is het werk van Su
zanne Huis die mens, dier, wa
ter en zon verbeeldde in Cobra
stijl. Dreigend zijn de schilderij
en van Ems Teychine' waarin
de zee krachtig is. Water als
woest natuurgeweld, waarin de
mens nietig is.
Die mens krijgt een veel be
langrijkere plaats in de olieverf
schilderijen van Lilian Vander-
berg. De mens wordt meegezo
gen door het water. Het leven
als een grote vloedgolf, als
branding waarin je niets anders
kunt doen dan je laten meevoe
ren. Water kan ook plezier ge
ven, getuige het werk van Inez
Creuwels die met olieverf op
doek haar strandherinneringen
Volgens N. Oud, kunstkenner
die de toelichting op de ten
toongestelde werken in het
hoogheemraadschap gaf, is de
expositie nadrukkelijk niet be
doeld als 'aanklachttentoon
stelling'. ,,De kunstenaars wil
len de schoonheid, de verwon
dering laten zien. Het water als
mythe en als levensbron dus,
als oorsprong van hetl
bron van fantasie en
dingskracht. De proble
tamelijk subtiel vertx
kijker kan zichzelf ini
van de kunstenaars hei
en die toetsen aan 2
ideeën."
De tentoonstelling '30
on water' is nog tot
januari te zien, in de
het Rijnlandshuis aai
chimedeswegl in Leid
ningstijden: ma-vrij ft
In Leiden en omstreken bestaat grote
belangstelling voor de amateurkunstbeoefening.
Heilig Vuur volgt stad- en regiogenoten die zingen,
musiceren, dansen, toneelspelen of op een andere
wijze actief zijn. Vandaag: het Leidsch Studenten
Tooneel met Blije Donderdag.
Binnen de muren van de
studentensociëteit Mi
nerva is de Blije Don
derdag een begrip.
Maandelijks treden leden van
het Leidsch Studenten
Tooneel (LST) op met een ca
baretprogramma. Tot nog
toe waren deze presentaties
alleen voor leden van Miner
va bestemd. Daar komt mor
genavond verandering in.
Onder de titel 'Super Blije
Donderdag' presenteert het
LST in het LAKtheater hoog
tepunten uit de liedjes en
sketches van vijf jaar Blije
Donderdag aan een breed
publiek.
Ieder jaar wisselt het be
stuur van het LST van sa
menstelling", vertelt Charlot
te Gerritsen. ,,'We zijn met
zo'n tien mensen en maken
de programma's voor Blije
Donderdag helemaal zelf.
Meestal krijgt één van ons
een idee voor een tekst, een
ander maakt de muziek erbij,
weer iemand anders bedenkt
een tweede stem en zo wordt
het een nummer van de hele
groep. Dat is met alles wat
we maken zo: het zijn pro
ducten van de groep als ge
heel."
Hoewel plezier in cabaret
maken voorop staat, wordt er
altijd serieus aan de pro
gramma's gewerkt. „We re
peteren één keer per week en
in de week vóór Blije Don
derdag iedere avond, in de
toneelzaal of bij iemand
thuis, als daar toevallig een
piano is. Soms, als Blije Don
derdag nog ver weg is, ge
beurt het wel eens dat we
nog niet zo hard werken en
alleen maar wat zitten te
jammen, maar daarna gaan
we toch wel aan de slag. Het
is nog nooit gebeurd dat we
geen programma klaar had
den op Blije Donderdag."
„Zo'n avond verloopt in een
losse sfeer, met kaarslicht en
meestal alleen een piano en
een gitaar. Veel teksten gaan
over het studentenleven,
maar die gaan we niet uit
voeren in net LAKtheater. We
hebben ook algemene, actu
ele of zelfs maatschappijkriti-
Leden van het Leidsch Studenten Tooneel hebben voorpret over Blije Donderdag. foto marklamers
sche thema's en die willen
we aan een breed publiek la
ten horen."
Het idee deze activiteiten
voor een algemeen publiek
open te stellen, kwam van
Roland Helmer, directeur
van het LAKtheater. „Ik ging
een avondje kijken en vond
dat er veel dingen bij waren
die leuk waren voor een bre
der publiek. We overlegden
en besloten een selectie uit
het repertoire in het LAKthe
ater te presenteren. Dat
wordt dus de Super Blije
Donderdag, als net goed gaat
twee keer per jaar. Zeker voor
leden van andere studenten
verenigingen is zo'n avond
leuk. Ik sluit niet uit dat in de
toekomst andere verenigin
gen in het LAKtheater op zul
len treden."
„De liedjes gaan over liefde,
stress, gescheiden ouders,
piercings, een furby - van al-
fes dus,zegt Charlotte Ger
ritsen. „Soms is het onder
werp wat vager en is het ge
woon een tekstje dat grappig
is om naar te luisteren. Eén
liedje gaat over 'verdwaald
zijn'. Dat is wat poëtischer,
omdat het niet alleen letter
lijk over 'verdwaald zijn' gaat,
maar er ook allerlei figuurlij
ke betekenissen aan gekop
peld worden. Iemand raakt
verdwaald in zichzelf als hij
gedumpt is door zijn gelief-
Hoewel cabaret voor de le
den van het LST een hobby
is, is de sfeer toch zo ambiti
eus dat er professioneel ta
lent geboren kan worden.
Het duo Walkate Reeringh
bijvoorbeeld komt uit de ge
lederen van het LÜT. Zij zijn
vastbesloten door te gaan in
het vak en treden nu al in het
hele land op. Wat er verder
voor talent in het LST schuilt,
zal morgenavond blijken. Al
le leden vanaf 1996 tot nu -
zo'n veertig personen - zul
len zich aan het Leidse pu
bliek laten zien.
Super Blije Donderdag, 23
november, LAKtheater, aan
vang 20.30 uur.
maarten baanders
'Hollandia comitatuseen kartobibliograjïe van Holland'
leiden den. Wel moeten we bedenken Zuiderkwartier: Holla
dat kartografen eeuwen gele- noorden en ten zuiden
den niet beschikten over mo- IJ.
derne hulpmiddelen om land te Hoewel het lijvige I
meten. Om die reden wijken de veel specialistische i
oude kaarten nog al eens af van bevat, is het ook ii
de werkelijkheid. voor de 'gewone' liefhé
Het is voor het eerst dat de kaarten en atlassen,
kaarten van de aandacht voor deti
het Gewest oosten van de Zandi
Holland dijk tussen Callanls
(Noord- en Huisduinen) ligt hetl
Zuid-Hol- aldus de beschrijving
land) allemaal kaart uit 1618, 'een u
zijn gebun- gebied van slikken fl
deld en voor- waar vee werd geweid'
zien van een een betere naam voor
gedetailleerde weiland kun je niet vee
historische De opdracht van
uitleg. Zo krijgen we een beeld eeuwse Jacob van Deï
van overstromingen, inpolde- aartsvader van de kalt
ringen, droogmakerijen, verve- was 'te macken een d
ningen en stadsuitbreidingen in geheel Hollandt mit fll
vroeger eeuwen. Het originele vieren, waeteren eni
kaartmateriaal is een belangrij
ke bron voor onderzoek naar de
geografische geschiedenis van
de huidige provincies Noord
en Zuid-Holland.
De beide auteurs hebben de
caroline van overbeeke
Op een landkaart kan je niet all-
leen de weg vinden, vroege'r
diende hij ook als pronkstuk in
huizen van welvarende Hollan
ders. Dat laat de befaamd le
17de eeuwse
schilder Jo
hannes Ver
meer ons zien
op een aantal
van zijn wer
ken. Op het
schilderij 'De
officier en het
lachende
meisje' zijn de
huidige provincies Noord- en
Zuid-Holland op een gro te
kaart geschilderd, die promi
nent achter het meisje hanjjt.
Opmerkelijk is dat deze karnt
(waarschijnlijk van Willem
Jansz. Blaeu uit 1634) een slag
is gedraaid, zodat de Noordzee
kust naar het noorden wijst.
Wie een compleet overzicht a/vil
hebben van alle gedrukte land
kaarten van het oude Graiaf-
schap Holland, kan zich vercil ie
pen in het nieuwe boek 'Hol
landia comitatus: een kartobi-
bliografie van Holland'.
Dit standaardwerk van Dirk
en Joanna Blonk-van der Wijst
bevat alle - en het zijn er nneer
dan honderd - gedmkte kaar
ten vanaf 1542 (het verschi jnen
van de eerste gedrukte Land
kaart) tot aan het begin van het
Koninkrijk der Nederlanden in
1815. De lezer krijgt een be-eld
van de ontwikkeling van het
Hollandse landschap met zijn
vele water, duinen en pold ers,
door de eeuwen heen.
Landkaarten waren vro< ?ger
rijk versierd en hingen om die
reden vaak ingelijst aan de mu
ren in de huizen van weiges ;tel-
Watar, duinen
en po Iders, dooi
de eeuwen heen
vanden selven lande, n
vande dijekaedze enik
bosschen, wildernissen
veenen ende allen den
dorpen'. Maar hij hi
daar niet aan. Riveren
landkaarten
ingedeeld in
drie groepen,
omdat ze te
herleiden zijn
tot drie 'voor-
beeldkaarten':
van Jacob van
Deventer
(1542; de tijd
van 'de zeven
tien provincieën'), Balthasar
Florisz. van Berckenrode (1629)
en Nicolaas Visscher (ongeveer
1690). De kaart van Jacob van
Deventer uit 1542 is de allereer
ste die het Graafschap Holland
als geheel in beeld bracht. In de
16de eeuw waren de huidige
provincies Noord- en Zuid-Hol
land niet gescheiden, maar
sprak men van het Noorder- en
Overstromingen,
inpolderingen en
droogmakerijen
brdj
geta
vend
het
zich op zijn kaart zotf
links als rechts bevindi
De auteurs beschri
oude landkaarten op ei
re manier. Het boek is
van 260 illustraties. 'I
Comitatus' is vanwege
cialistische druk en k
ge niet goedkoop: hel
gulden (uitgeverij: H<
Graaf in Houten).
