Grote waterplassen of een roepende in de woestijn
wi-
Politiek als nieuwe religie
Leiden Regio
■[ONDERZOEK
JIH30ZU3CIN0
HORA EST
rt*
INSDAG 22 NOVEMBER 2000
Hoogheemraad Steegh waarschuwt voor onvermijdelijke droogteproblemen
OEVOET
li oigen moeten hebben ge-
gidat hoogheemraad John
n h van lotje is getikt. Wie
tl er nu in actie tegen toe-
ki tige. extreme droogtes op
s noment dat het regenwa-
|nland bijna aan de lippen
d Wie vraagt er bovendien
ai enorme zoetwaterbuffers,
toch al overvolle Rand-
Steegh glimlacht om de
„Het is in elk geval ver-
nd. Misschien dring je zo
rj nelier door tot de mensen.
;n daad, ik had ook over wa
nt erlast kunnen beginnen.
dat kennen de mensen
ui imerhand wel. Wie kan
nu nog iets nieuws over
toekomstplannen die
or ti vrijdag ontvouwde op
la imposium van het Hoog
tij raadschap van Rijnland
niet alleen de aandacht
;e de opmerkelijke ti-
Als de hoogheemraad
jn in krijgt, komen er ten
en, ten zuiden en ten
van de Leidse regio gro-
ijz etwaterbuffers. In totaal
ii die een oppervlakte be
lt van 30 vierkante kilome-
ni b tenminste drastisch op
rl oerbehoefte kan worden
kt ird. Anders moeten er
mvangrijkere buffers ko-
water is nodig om in rij
ps in extreme droogte, zoals
i jvoorbeeld het geval was
zomer van 1976, het wa
in Rijnland enigszins op
;ei i te houden. Als dat te ver
0 heeft dat grote gevolgen
uijde landbouw, maar ook
huizenbezitters. Steegh:
ïeeste woningen in de ou
den hier, zeker ook Lei-
Uj zijn gebouwd op houten
Als de koppen daarvan
komen te staan, begin-
üe te rotten. Dat proces
loorgaan, ook als het wa-
later weer stijgt. De
- men zijn niet te overzien
Hoogheemraad John Steegh: „Het duurt vaak lang voordat de agrarische sector zelf met creatieve oplossingen komt. Dat zag je bij het mestpro
bleem. Waarschijnlijk gaat het ook zo met de problemen rond extreme droogte. Het zal eerst een keer mis moeten gaan, vrees ik."
FOTO HIELCO KUIPERS
als huizenbezitters al hun fun
deringen moeten vervangen."
Extreme droogtes komen vol
gens de hoogheemraad statis
tisch gezien eens in de 35 jaar
voor. „Door de klimaatsveran
dering zal het inmiddels mis
schien zelfs wel eens in de 20
jaar zijn geworden. Het is allang
niet meer de vraag *Öf er extre
me droogtes kpmen, maar wan
néér." De waterbuffers moeten
er daarom zo snel mogelijk ko
men, vindt hij. „Stel dat ieder
een onmiddellijk zijn medewer
king zou verlenen, dan nog
duurt het in Nederland gemid
deld tien jaar voordat zoiets is
gerealiseerd."
Voorwaarde is dan wel dat de
overheid de ruimte voor die
buffers reserveert. Dat is een
van de andere redenen dat
Steegh juist nu zijn plannen
naar buiten heeft gebracht. De
regering presenteert binnenkort
de zogeheten Vijfde Nota ruim
telijke ordening, waarin de toe
komstige inrichting van Neder
land is geschetst. Steegh: „Van
alle kanten worden er grote
ruimteclaims neergelegd. Er
moeten meer bedrijfsterreinen
komen, meer ruimte voor wo
ningen, voor recreatie, noem
maar op. We willen ervoor wa
ken dat we in die discussie wor
den platgewalst. Het hoog
heemraadschap is in dit soort
discussies meestal een beschei
den organisatie. We doen ons
werk vooral in stilte. De proble
men die op ons afkomen zijn
echter zo groot, dat we die be
scheidenheid maar eens van
ons hebben afgeworpen. Met
de huidige middelen redden we
het straks niet meer."
De eerste reacties van de bui
tenwacht op zijn plannen lijken
niet erg hoopgevend. De land
en tuinbouworganisatie WLTO
twijfelt, op z'n zachtst gezegd,
aan het nut van de zoetwater
buffers. Als er al droogteproble
men komen, dan is het volgens
de WLTO maar zeer de vraag of
de buffers daarvoor de juiste
oplossing zijn. De organisatie
ziet kortom niet in waarom
Geert Jan Klein Bluemink schreef boek over Henry Kissinger
DOOR PETER GROENENDIJK
Nieuwsgierigheid is de belangrijkste drijfveer voor de
L enschap. De rubriek In Onderzoek doet een willekeurige
C0[ p uit de vele onderwerpen waar Leidse onderzoekers zich
^hebben verdiept. Vandaag: Politicoloog Geert Jan Klein
Bluemink over Henry Kissinger.
3! 5
nd v
Kissinger, icoon van de
eeuw. Sinds zijn en-
Llnde internationale poli-
n 1970, verschenen hon-
in studies over de Ameri-
fl ie politicus en schrijver,
l i|an Klein Bluemink voeg-
ear onlangs zijn proef-
1 it Kissingerian Realism in
:Qr ational Politics aan toe,
oek over de politieke
beelden van Kissinger en
H rsprong daarvan. Klein
^nink legt in zijn boek ver-
nde verbanden, onder
tussen Kissingers ideeën
fvan de filosoof Immanu-
it.
Alfred Kissinger (1923)
geboren in Duitsland,
van joodse ouders.
Kissinger opgroeit,
)uitsland in de ban van
ts antisemitisme en zijn
rs besluiten in 1938 naar
MIE ila te vluchten. Kissinger
zelf dus ongedeerd, maar
toot deel van zijn familie
achter en komt tussen
en 1945 om. Alleen de ge-
te Kissingers overleven de
terika bouwt Kissinger,
en nieuw paspoort en
ieuwe voornaam, al snel
tote reputatie op als poli-
og. Hij doceert aan de
jj, ird University en baart
met publicaties over
meer nucleaire oorlog-
Jg. In 1969 stelt Richard
ito em aan adviseur en
jnï 3 wordt hij minister van
ietü tlandse zaken. Voor zijn
«cN den in Vietnam in dat jaar
ngt hij de Nobelprijs voor
uéde. Kissinger bemiddelt
:hw ina en het Midden-Oos-
an>< iblijft minister tot het
fden van president Jim-
ifter in 1977; tot op de
tn vandaag publiceert hij
m Wlitiek en politicologie.
fprian Realism in Inter
pol Politics, het onlangs
'enen proefschrift van
Bluemink, is geen biogra-
ezijn er, vindt ook Klein
link, al genoeg. „Het gaat
tl zozeer om de persoon
fcer, maar om zijn ideeën
tlaties tussen landen",
ij. „Zie het boek maar als
'or/d according to Kissin-
deri f
ger. Ik heb zijn denkbeelden
geanalyseerd, maar ook gepro
beerd om uit te zoeken hoe hij
eraan is gekomen. Ik ben op
zoek gegaan naar de oorsprong
van zijn politieke denkbeel
den."
De basis voor die denkbeelden,
zo meent Klein Bluemink, ligt
in Kissingers jeugd. „Door de
ervaringen die zijn familie on
der' Adolf Hitler heeft moeten
doorstaan, is Kissinger van zijn
geloof gevallen. Zijn God stierf
in Auschwitz."
Van een godsdienstige jonge
man verandert Kissinger in een
zoekende, zo stelt Klein Blue
mink. „De man zoekt op dat
moment een houvast. Wat, zo
vraagt hij zich af, is de beteke
nis van geschiedenis als er
geen God is? Belijdend is hij
niet meer, maar religieus is
Kissinger altijd gebleven." Kis
singer denkt die betekenisge
ving en houvast te vinden in de
filosofie, waar hij in Harvard
mee in aanraking komt. Hij
leest onder meer de werken
van Immanuel Kant, Duits filo
soof uit de achttiende eeuw die
schteef over relaties tussen sta
ten en over vragen als: Waar
om vechten mensen met el
kaar? Ligt dat aan de mens of
aan de maatschappij? Kants fi
losofie over een internationaal
volkerenrecht, vastgelegd in
werken .als Zum ewigen Frieden
uit 1798, spreekt Kissinger
sterk aan.
In de loop van de jaren vijftig
en zestig, wanneer Kissinger
faam verwerft als politicoloog
en schrijver, ontwikkelt hij zijn
theorieën over hoe de relaties
tussen landen eruit zouden
moeten zien. Kissinger hangt
het 'politiek realisme' aan: de
problemen van staten probe
ren te zien vanuit het perspec
tiefvan die staten zelf, niet
vanuit het perspectief van een
hogere, internationale macht.
Alleen wanneer je oog hebt
voor het belang van de staat,
het nationaal belang, kun je
streven naar een machtseven
wicht tussen verschillende sta
ten. Dat machtsevenwicht
heeft Kissinger tot het doel van
zijn politieke filosofie gemaakt.
Juist vanuit die visie is Kissin
ger niet te spreken over het in
stituut Verenigde Naties, zo
stelt Klein Bluemink. „Volgens
Kissinger moeten landen gelij
ke doelen, united notions, heb
ben voordat ze united nations
kunnen worden. Die voorwaar
de ziet hij in de VN niet: veel
landen hebben andere rede
nen dan internationale stabili
teit om lid te worden van de
VN."
En juist ook vanuit deze visie
bereikt Kissinger succes als di
plomaat. Hij bespoedigt de
toenadering tussen Amerika en
China, zorgt persoonlijk voor
Geert Jan
Klein Blue
mink.
FOTO
HENK
BOUWMAN
een bestand in Vietnam in
1973 en bereikt in 1974 een wa
penstilstand in het Midden-
Oosten. Telkens is zijn oog
voor de verschillende belangen
van de landen in conflict van
doorslaggevend belang. Be
roemd wordt zijn pendeldiplo
matie tijdens de crisis in het
Midden-Oosten, waarbij hij
zich verplaatst in de proble
men van de verschillende sta
ten: een symbool voor zijn ver
sie van het politiek realisme.
Het zal echter ook deze visie
zijn die het einde van Kissin
gers politieke carrière betekent.
Wanneer Jimmy Carter in 1977
de nieuwe president van Ame
rika wordt, is het politieke ein
de voor Kissinger nabij. Carter,
de idealist, stelt het belang van
mensenrechten boven het sta-
tenbelang - een politieke theo
rie die lijnrecht tegenover Kis
singers realisme staat. Klein
Bluemink: „In Kissingers rea
lisme zijn mensenrechten on
dergeschikt aan statenbelan-
gen. Carter vindt Kissinger dan
ook veel te rechts, hij zoekt een
andere minister."
Het belang van het onderzoek
naar Kissingers ideeën en de
bronnen daarvan is niet puur
historisch, aldus Klein Blue
mink. „Delen van Kissingers
realisme blijven van belang. Je
moet de manier waarop onze
wereld is ingedeeld niet klakke
loos accepteren, maar perma
nent kritisch beschouwen. Kijk
naar de uitbreiding van de Eu
ropese Unie naar Oost-Europa:
ook daar gaan landen met ver
schillende notions een verbond
aan. Vanuit Kissingers gedach
tegoed kunnen wij daar onze
vraagtekens bij plaatsen."
Toch is Klein Blueminks boek
ook 'gewoon' een boeiend ver
haal over iemand die op zoek
gaat naar houvast en dat uit
eindelijk vindt in een politieke
theorie die een grote invloed
op de wereld zou hebben. „De
jood Kissinger paste niet meer
in de religieuze traditie door
dat hij zijn geloof verloor. Maar
religieus is hij gebleven: via de
filosofie belandt hij bij een po
litieke visie die hem het gevoel
geeft dat hij de wereld begrijpt.
Kissinger heeft zich tot een
nieuwe religie bekeerd: het po
litiek realisme."
Opmerkelijke stellingen toegelicht
Katten (Felis catus) behoren tot de beste anti
depressiva momenteel voorhanden.
Stelling 14 bij het proefschrift Tongue in cheek
waarop de Amsterdamse bioloog Jaap de Visser
twee weken geleden is gepromoveerd aan de
Leidse universiteit.
„Katten halen je uit je depressiviteit. Ze vragen
aandacht, zitten soms opeens een uur bij je op
schoot en vooral het aaien geeft... Nou ja, ik
denk niet dat het serotonine veroorzaakt, het
middel dat in medicijnen zit. Ik geloof ook ze
ker dat antidepressiva helpen. Maar ik denk wel
dat aaibare dieren depressieverlagend werken.
Mijn proefschrift gaat over tropische vissen. In
middels werk ik tijdelijk voor de Vereniging
Zoogdierkunde en Zoogdierbescherming en
binnenkort treed ik in dienst van de Universiteit
van Amsterdam, waar ik me ga bezighouden
met de geschiedenis van de natuurwetenschap
pen. Ik heb zelf twee katten gehad, die zijn alle
bei dood. Ach, ik had ook kunnen schrijven:
partners behoren tot de beste antidepressiva.
Dat merk je pas goed wanneer je je partner ver
liest. Dat is mij overkomen, jaren geleden. Toen
heb ik gemerkt dat mijn katten een andere rol
speelden dan alleen die van huisdier te zijn.
boeren 'van het veen moeten
worden gejaagd'.
Steegh had de reacties een
beetje verwacht. „Het duurt
vaak lang voordat de agrarische
sector zelf met creatieve oplos
singen komt. Dat zag je ook bij
het mestprobleem. Ze hebben
zich lang tegen oplossingen
verzet, tot ze inzagen dat ze op
de oude voet niet meer verder
konden. Dat de maatschappij
dat eenvoudig niet meer accep
teerde. En pas dan komen er
ingenieuze oplossingen. Ik ben
bang dat het ook zo is met het
droogteprobleem. Het zal eerst
een keer mis moeten gaan,
vrees ik. Maar het is wel grappig
dat de organisatie die nu het
hardste piept, de WLTO, de
mensen vertegenwoordigt die
er het meeste baat bij hebben.
Het is trouwens onzin dat wij
boeren van het veen willen ja
gen. De buffers komen hele
maal niet in de veengebieden.
Ze komen in de diepe droog
makerijen, aan de rand ervan."
De agrariërs zeggen in hun
eerste reacties dat ze het droog
teprobleem te lijf hopen te gaan
met, eventueel nog te ontwik
kelen, technische oplossingen.
Steegh vreest dat dat een illusie
is. „Ik wou dat ik ze had, die
technische oplossingen. Het
werkt niet zo als met waterover
last. Dat is vaak een lokaal pro
bleem. Er is op een plek een
overschot aan water, dat kun je
met wat kunst- en vliegwerk
meestal wel naar een andere
plek krijgen. Daar kunnen tech
nische oplossingen helpen. Met
droogte is dat niet zo. Dat blijft
niet beperkt tot Rijnland alleen.
Waar moet je het water van
daan halen als iedereen er een
tekort aan heeft? Er is wel eens
geroepen dat we het dan maar
uit het IJsselmeer moeten ha
len. Maar als je de landelijke
waterbehoefte tijdens extreme
droogte daarmee wil oplossen,
moet je een dijk van twee meter
om dat meer zetten. Dat zie ik
nog niet gebeuren. Andere
technische oplossingen ken ik
niet." Lachend: „Behalve dan
om tijdens zo'n droogte een
paar indianen met regendansen
hier naar toe te halen."
De hoogheemraad vindt aan
het vraagstuk trouwens ook een
principieel kantje zitten. „Wa
terschappen moeten eerst pro
beren hun eigen broek op te
houden. Als je dat hebt gedaan,
en je komt er nog niet uit, pas
dan sta je sterk als je bij ande
ren aanldopt voor hulp." Toch
begrijpt Steegh de bezwaren
van de agrariërs wel. „Het pro
bleem is dat je snel bij hun
grond uitkomt als je dit soort
grote ingrepen wilt doen. Zelfs
hier, in deze drukke Randstad,
is nog altijd meer dan de helft
van alle grond in gebruik bij
agrariërs. Bovendien sloop je
natuurlijk niet een stad voor
een waterbuffer, laten we wel
wezen. Agrariërs zijn dus al snel
de dupe. Maar aan de andere
kant... de economische schade
tijdens een extreme droogte zal
enorm zijn. En het is de vraag
of verzekeringen de kosten uit
eindelijk wel zullen dekken. De
schade is immers te voorzien,
want statistisch is zo'n droogte
gewoon een kwestie van tijd."
De kosten voor de waterbuf
fers zullen trouwens ook enorm
zijn. „Het blijft een ruwe schat
ting, maar ik denk dat we, de
maatschappij, al snel een mil
jard gulden kwijt zijn. Maar
goed, dat is een eenmalige uit
gave waarmee je veel financiële
ellende kunt voorkomen. Die
waterbuffers kunnen trouwens
ook op andere manieren waar
de hebben. Ze kunnen dienen
voor watersport, als je er ten
minste voor zorgt dat ook tij
dens het hoogtepunt van een
droogte er nog een paar meter
water in staat. En denk ook
eens aan woningbouw er om
heen. Als je er huizen omheen
bouwt, wordt dat een nieuwe
goudkust. Dat levert ook geld
op."
Hertog-Jan bockbier
6-Pack,
6 flesjes a 30 d.
Met Klantenkaart A99"
oc ócdc /za
KQUMar
Leidsch Dagblad EVEN
ANNO 1900
Donderdag 22 November
NOORDWIJKERHOUT - Mevrouw de weduwe J.C.
Hoog-Enschedé, op den huize 'Dijk en Burg', alhier,
overleden, heeft nog onderstaande legaten ver
maakt: Hervormde kerk alhier 1000, Hervormde
armen alhier 1000, Hervormde kerk te Voorhout
500, de Nederlandsche Protestantenbond 500,
de Prins-Hendrik-Stichting te Egmond 300, de
Maatschappij tot opvoeding van weezen in het huis
gezin 300, Diakonessen-arbeid te Noordwijk
300, 'Ons Huis' te Noordwijk-aan-Zee 300, de
'Oranjebond van Orde' te Utrecht 300.
TER AAR - In het volgend jaar zal in deze gemeente
een aanvang worden gemaakt met het bouwen van
een nieuwe R.-K. kerk te Langeraar, daar de thans
bestaande te klein is. Naar men verneemt, zal, wan
neer deze bouw is afgeloopen, worden overgegaan
tot de stichting in die nabijheid van een zusters-
school.
ADVERTENTIE - UITZENDING DINERS
van 80 Cts., 1 Gld. en hooger.
Wed. A.J. Backer, Papengracht 4.
ANNO 1975
Zaterdag 22 november
LEIDERDORP - Bijna ieder jaar levert de begroting
van streekmuziekschool Rijnakkoord vragen op in de
gemeenteraden van de deelnemende gemeenten
Leiderdorp, Hazerswoude, Alkemade, Koudekerk en
Woubrugge. Ook de gemeenteraad van Alkemade
vond de kosten voor de gemeente wel erg hoog.
Rijnakkoord-directeur D. Vogel begrijpt wel waar
om: „Het muziekonderwijs is een landelijk pro
bleem, omdat de kosten neerkomen op de gemeen
ten. Het rijk draagt ongeveer drie procent bij in de
exploitatie van muziekscholen. Dat zal zo'n vijf pro
cent worden, maar als u bedenkt dat het gaat om
een exploitatie van bijna een miljoen gulden.... Van
de rijkssubsidie kunnen we nauwelijks een volledige
kracht bekostigen." Rijnakkoord heeft 34 docenten,
waarvan een aantal parttime. De provincie draagt
ook bij, maximaal 40.000 gulden. Het grootste deel
van de inkomsten moet dus komen van de gemeen
ten en van de lesgelden.
B en W van Alkemade hebben in hun antwoord
aan de raad gewezen op de algemene muzikale vor
ming (amv) die als proef voor twee jaar op de basis
scholen in Woubrugge wordt gegeven in de klassen
twee en drie. Aan het eind van dit jaar zijn die twee
jaar om en directeur Vogel, die de lessen zelf geeft,
meent dat zijn amv-onderricht wel degelijk effect
heeft gehad. Hij omschrijft amv als 'een onderdeel
van de harmonische vorming van het kind'. Hij geeft
een lesuur amv per klas per week. De kinderen krij
gen dan onderricht in notenschrift, maatritme en er
wordt gedaan aan gehoorvorming.
Schoolhoofd Couperus van de prot. christelijke
school oordeelt positief over het amv-onderricht op
zijn school. „Wij zijn erg blij met de gang van zaken.
Met de kerstvakantie zijn de twee jaar om en zullen
de kinderen een proef afleggen. Ik heb daar goede
verwachtingen van. Wanneer de muziekles wordt ge
geven door de onderwijzer hangt er veel van hem af.
Wanneer een specialist die lessen geeft kun je niet
anders verwachten dan dat daar een positieve in
vloed van zal uitgaan. Mijn collega van de openbare
school denkt er ook positief over."
f f0 f. P,
v.J, i
ÉÊT 'r t -
LEIDEN - In het Antoniusclubhuis bracht operettevereniging Crescendo de operette Grafin Mariza van
Emmerich Kalman ten tonele, onder leiding van W. van Strien. De zaal was goed bezet en heeft zeer mee
geleefd met de niet al te ingewikkelde intriges, die operettes gewoonlijk eigen zijn.
FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden Ivoor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) op te sturen naar het Leidsch
Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54,2300 /VB Leiden of door contante betaling aan de balie van het l eidsch
Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. II ontvangt de foto binnen drie weken.