Kleurige eencelligen sieren de toren van Naturalis
'Ik zing opera met hetzelfde gevoel als pop
Intiem orgelconcert
met 'getrapte' wind
Cultuur Kunst
Manuscript van 18 miljoen
Verloren
gewaande
Appel terug
Emmy Award voor televisieserie All Stars
Mystieke schilderijen in Westfries Museum
SDAG 21 NOVEMBER 2000
MUZIEK RECENSIE
LIDY VAN DER SPEK
Concert Kora den Boer, fluit en Anton
den Boer, orgel en spinet. Gehoord
18/11, Lokhorstkerk, Leiden.
Een klein intiem concert in
een kleine bezetting
(orgel/spinet en fluit) met een
klein aantal luisteraars. En
vooral na de pauze kleine
grappige 'stukjes'. De drie eer
ste programma-onderdelen
staan overigens niet in het te
ken van het grote orgelgeluid.
Felle en forse registraties ko
men wel aan bod in de twee
allegro's van Bachs Fantasia in
f, maar ook hier overheerst
naast, koene fantasie, een
voud en mildheid.
Voor de pauze wordt er met
'getrapte' wind gespeeld. Dat
wil zeggen dat de windvoor-
ziening die nodig is om het
pijpwerk te laten zingen niet
elektrisch aangedreven, maar
met de voeten getrapt wordt.
Vroeger was dat de taak van
de kalkant, de 'voetentreder'.
Die had er een halve baan
aan. Wellicht is dat de reden
dat er in dit concert weinig ge
bruik wordt gemaakt van het
pedaal. De Sonate in E voor
fluit en klavecimbel klinkt nog
wat schools, mechanisch, niet
bijster op elkaar ingespeeld.
Maar in de Sonate voor fluit-
solo van Carl Philipp Emma
nuel Bach laat Kora den Boer
horen hoe warm en rond van
toon haar japanse 'Sankio'
dwarsfluit is, en hoe mooi zij
daarop kan spelen.
Die filosofisch aangelegde
Carl Philipp is al heel wat los
ser en lyrischer in z'n melo
dievorming dan zijn vader. Hij
wordt wel 'de eerste romanti
cus' genoemd. Zijn muziek is
enigszins dramatisch en emo
tioneel. De 'Sturm und Drang
periode' is aangebroken. Van
hem zijn de'woorden 'uit de
ziel moet men spelen, en niet
als een afgerichte vogel'. Als
een tuinfluiter bracht Kora
den Boer deze woorden in de
praktijk.
Na de pauze is alles licht en
lucht. Een spiritueel Concerto
in G voor fluit en orgel van
Pergolesi, waarin opvallend
mooi fluit en orgel samenval
len of elkaar versterken. Dat is
eveneens het geval in het
grappige 'Folly for flutes' op
orgel van John Marson.
'Schattig' zijn de hoge dan
sende piepgeluidjes, even ver
sterkt door de 'echte' fluit. Het
is alsof Piet van Egmond weer
achter het hammond-orgel is
gekropen. De dwarsfluit
maakt een warme klokkende
klank in het aanlokkelijk gere
gistreerde Andante Religioso.
Anton den Boer brengt ons tot
slot in de Klazensfeer door
een aantal geestige lichtvoeti-
ge variaties te plaatsen tussen
twee stoere, voluit geregi
streerde 'koralen' op 'Zie
ginds komt de Stoomboot'.
De Amerikaanse antiquair Bru
ce Ferrini uit Ohio komt in
maart met een middeleeuws
manuscript ter waarde van 18
miljoen gulden naar de kunst
en antiekbeurs Tefaf in Maas
tricht. Het gaat om de Codex
Vogue, een 400 bladzijden tel
lend, met 118 miniaturen ver
lucht handschrift dat in 1370 in
Parijs werd gemaakt. De tekst
omvat alle lyrische poëzie mét
notenschrift van Guillaume de
Machaut, een belangrijke veer-
tiende-eeuwse Franse dichter
en componist.
Bij de samenstelling van zijn
Codex werd hij geholpen door
vijf miniaturisten. Het is voor
zover bekend het enige manu
script van De Machaut in een
particuliere collectie. Karei V en
Alfon V van Aragon hebben het
boek in hun bezit gehad.
lequiem' Mozart in Pieterskerk
(N. Het Filharmonisch Koor Bratislava en het Slovak Sinfo-
na onder leiding van Matthias Maurer komen naar Neder-
dvoor een tournee om de sterfdag van Mozart te herdenken.
ogtepunt is de uitvoering Mozart's beroemste compositie, I
'Requiem'. Op zondag 26 november is het concert te beluis-
n in de Leidse Pieterskerk. De uitvoeringen in Den Haag (23
ember, Dr Anton Philipszaal)) en Amsterdam (25 november,
ncertgebouw) worden aangevuld met de Symfonie Concer-
ie. Hier vertolkt dirigent Maurer een dubbelrol door naast de
itng over het orkest ook de altviool-partij voor zijn rekening
oemen. In Haarlem (22 november, Concertgebouw) en Am-
idam wordt naast het 'Requiem' de 'Krönungsmesse' ten ge-
e gebracht. Het concert in de Pieterskerk begint om 14.00
In de Uitkrant van donderdag j.l. stond een kortingsbon
jr lezers van het Leidsch T
allerina maakt driekwart eeuw vol
kou De Russische prima-ballerina Maja Plisetskaja heeft
ren haar 75-ste verjaardag gevierd met een optreden in het
oj-theater in Moskou. De verjaardag van de bejaarde balle-
i'vvas het hoofdonderwerp van het tien-uur-journaal van de
ticuliere televisiezender NTV en werd belangrijker geacht
ide aankomst van de Britse premier Tony Blair. President
dimir Poetin gaf Plisetskaja 75 rozen. Plisetskaja was bijna 50
een van de sterren van het Bolsjoj-ballet. In 1989 vertrok ze
;ens een geschil met toenmalig regisseur Joeri Grigorovitsj.
jaar later keerde ze terug bij het Bolsjoj.
hrijfwedstrijd in Literair Café
;na/d run» Stichting Literair Café in Alphen aan den Rijn
iidt weer een schrijfwedstrijd. Amateurschrijvers en -dichters
anen poëzie of proza aan een deskundige jury voorleggen,
ithema is dit jaar 'gevangen'. Dit thema is gekozen met het
;op het 25-jarig jubileum van de Alphense afdeling van Am-
J iy International. Deelname staat open voor iedereen van
Óen jaar en ouder afkomstig uit Alphen en omgeving. De in-
dingen moeten voor 1 januari worden ingeleverd bij de
enbare Bibliotheek aan de Thorbeckestraat la of bij Boek-
del Haasbeek aan de van Manderloostraat 19. Genomineer-
i mogen hun werk op woensdag 31 januari volgend jaar
ïdragen.
lomas Rosenboom in de Burcht
en» Schrijver Thomas Rosenboom praat aanstaande don-
dag tijdens Burcht Literatuur over zijn werk. Maarten Des
redacteur bij Boekblad, interviewt de schrijver. Rosen-
Kkreeg voor zijn bestseller 'Publieke Werken' de Libris Li-
urprijs. Aanvang: 20.15 uur, in Sociëteit de Burcht aan de
gsteeg 14. Toegangskaarten zijn verkrijgbaar bij Kooyker
sberg aan de Breestraat 93, Boekhandel de Kier aan de Bree-
it 161 en de Openbare Bibliotheek aan de Nieuwstraat 4.
instenaars gezocht voor ballotage
rschoten De Voorschotense Kunstkring (VKK) is op zoek
belangstellenden voor de ballotage op 7 december. De
[exposeert vier keer per jaar in het Ambachts- en Baljuw-
in Voorschoten en biedt tevens de mogeljjkheid om elders
ioseren en met andere collega's in contact te komen. De
itkring streeft naar een grote diversiteit in haar kunstuitin-
Naast schilderen, tekenen en beeldhouwen, zijn ook disci-
als grafiek, keramiek, fotografie en edelsmeedkunst verte-
lordigd. Deelnemers aan de ballotage op donderdag 7 de-
ber kunnen hun werk op die dag tussen 15.00 en 16.00 uur
engen op de Oude Zolder van het Ambachts- en Baljuwhuis
de Voorstraat 12-14. Info: 071-5617069.
u
ëzie in het LAKtheater
-ÉL Dichters dragen zondag 26 november voor uit eigen
■In de foyer van het LAKtheater. Elly de Waard geeft een in-
■ng en het Hardkoor, dat onder leiding van Erik van Bruggen
zorgt voor de muzikale entr'acte. Dichters die hun poëzie
ïdragen zijn Mieke van den Berg, Adriaan Bos, Wijnand
t,Han Ruijgrok, Hans te Slaa, Frans Terken en Anita Wie-
Het geheel wordt muzikaal omlijst door Adriaan Bos. De
drachten zijn van 17.00 tot 18.30 uur in het LAKtheater aan
üeveringaplaats 1 in Leiden. Voor meer informatie telefoon
•5124890.
:htste editie Joods festival
l iaag - Theater Diligentia in Den Haag organiseert samen
r Ideëel Organiseren van donderdag 23 tot en met zaterdag
jovember het Internationaal Joods Muziekfestival. Het the-
de achtste editie van het festival is 'Laten we eten'. Be-
irs kunnen in theater Diligentia aan de Lange Voorhout
lagen lang muziek en liederen over de Joodse keuken ho-
[Naast de concerten zijn er workshops, waaraan een kleine
belangstellenden kan deelnemen. Reserveren kan op tele-
lummer 0900-4104104.
Tenor Alessandro Safina verkent wereld van de lichte muziek
Ze deden het al een tijdje, maar nu mogen ze ook
officieel aan- en uitknipperen: de verspringende
en veelkleurige lichtjes hoog op de toren van Na
turalis. Aan dit kunstwerk heeft de Amsterdamse
beeldend kunstenaar Giny Vos zo'n vijf jaar ge
werkt. Streetdancers van het Demo Team van de
Leidse dansschool Evert Castelein kwamen op
verzoek van de kunstenaar de officiële ingebruik
name luister bij zetten. Net als het kunstwerk
verbeeldden de dansers de bewegingen van een
cellige organismen in een waterdruppel.
Dat er op de zilveren toren van Naturalis een
kunstwerk is gekomen, is te danken aan de per
centageregeling beeldende kunst. Bij elk gebouw
dat de rijksoverheid laat bouwen of renoveren
moet één procent van de bouwsom aan kunst
worden besteed. Vijf jaar geleden gaf de Rijksge
bouwendienst Giny Vos én Frans de Wit de op
dracht een kunstwerk voor Naturalis te maken.
Giny Vos wist van het begin af aan dat ze voor
dit museum iets met LED's (Light Emitting Dio
des) in rood, groen, geel en blauw op de toren
wilde doen. Directeur Van der Weiden zei getrof
fen te zijn door de 'curieuze combinatie van
spontaniteit en doordachtheid' van dit ontwerp.
Een combinatie die volgens hem uitermate goed
past bij een instituut als Naturalis. De directeur is
dan ook razend enthousiast. Iedere dag weer
ontvangt het museum er telefoontjes en mailtjes
over. Veel mensen vinden het mooi. Maar vragen
zich wel af wat het nu precies voorstelt.
Giny Vos maakt vaak werk voor een specifieke
locatie. Met dat werk probeert ze 'de essentie van
die plek' te laten zien. Voor 'Lust for Life' heeft
Vos, net als de wetenschappers van Naturalis,
uren achter de microscoop doorgebracht. Ze be
studeerde het microleven in een druppel water.
Tien eencelligen heeft ze kunnen onderscheiden,
elk met hun eigen manier van bewegen. De kun
stenaar gaf de eencelligen zelfs namen en dichtte
hen bepaalde karaktereigenschappen toe. Zo is
bijvoorbeeld 'Panto' (oorspronkelijk pantoffel-
diertje) een eencellige die zich graag als leider
opwerpt en zijn omgeving domineert.
Die tien eencelligen, hun karakters en hun be
weging, heeft Giny Vos samengebracht in een ei
gen choreografie. Deze choreografie heeft zij, sa
men met de firma Rena Electronica, omgezet in
een computerprogramma dat de - ruim 88.000 -
LED'jes op de toren aanstuurt. De contouren van
het Victoriameer in Afrika vormen de grenzen
waarbinnen de dans van eencelligen zich af
speelt. Mooie bijkomstigheid is dat de plek van
het kunstwerk, de 20ste en 21ste verdieping, pre
cies de plaats is waar de collectie vissen uit het
Victoriameer in Naturalis is opgeslagen.
Hoewel Naturalis als natuurhistorisch museum
veelal dode materie verzamelt, draait het in dit
museum toch veelal om 'het leven'. Daarom is
het kunstwerk 'Lust for Life' van Giny Vos hier
ook zo goed op z'n plaats. Daarnaast zijn de be
wegingen van de eencelligen in een waterdrup
pel gemakkelijk te vergelijken met de bewegingen
van een mensenmassa op het San Marcoplein in
Venetië. Dan blijkt dat micro en macro soms heel
dicht bij elkaar liggen.
den haag anp
Het Haagse Gemeentemuseum
heeft een verloren gewaand
schilderij van Karei Appel te
ruggevonden in het huis van
een lid van de eigen vrienden
vereniging. Het gaat om 'Eat
that chicken', uit een serie die
Appel maakte naar aanleiding
van ontmoetingen met jazzmu
sici in New York. De vondst
werd gedaan bij het samenstel
len van een tentoonstelling van
bezittingen van leden van de
Vereniging Vrienden van het
Gemeentemuseum. Die exposi
tie is vanaf volgende maand te
zien in Museum Het Paleis aan
het Voorhout in Den Haag.
In de recent verschenen Ap
pel-biografie van Catherine van
Houts vroeg Appel zich nog af
waar 'dat kleine doekje' uit
1961 gebleven was. Hij had er
nog een zwart/wit-fotootje van.
Eén van de samenstellers van
de expositie in Museum Het
Paleis, Mariette Josephus Jitta,
trof het kunstwerk tijdens haar
zoektocht langs de collecties
van de vrienden van het muse
um aan. „Fantastisch natuur
lijk. Het bleek overigens om een
schilderij van 1 meter 30 bij 97
centimeter te gaan."
Inmiddels is er contact ge
weest tussen Appel en de eige
naren van het doek. 'Eat that
chicken' is van 2 december tot
en met 4 februari te zien op de
expositie 'Huiskamers? Schat
kamers!' Daar is werk van on
der anderen Ouborg, Westerik,
Dumas, Sluijters, Toorop, Le
Corbusier en Lucebert te zien.
Volgens Joshephus Jitta is nooit
eerder uit collecties van een
vriendenkring een expositie sa
mengesteld.
ij vooral toch iets te eten
len, wordt hem van drie
op het hart gedrukt.
Ia, want na dit gesprek
it hij weer. Vertrekken?
Operazanger Alessandro
is duidelijk nog niet ge-
aan de wondere wereld
e popmuziek, waarin een
J 'product' heet. De ma-
ran is dat nog net niet, al
die wel als een postpak-
er de wereldbol gesleurd,
ukkig is de Italiaan eerder
isd en geamuseerd dan
rd. Herhaaldelijk galmt
anstekelijke lach door de
msterdamse hotelkamer,
iroduct' dat Alessandro
wordt te promoten is
ne a te', gevuld met mu-
raarop poptenor Andrea
i tot nu toe het alleen-
had. Melodieuze, enigs-
pmbastisch gearrangeer-
djes met moderne com-
«ats eronder, met de
tor van een Hollywood-
track.
lis allemaal heel toevallig
vertelt Safina. „Via via
ik dat de initiatiefne-
ran het project een tenor
n. Ik kreeg een bandje
f muziek van het num-
l* sete di vivere', en ik
het meteen mooi. Dit was
hjk het werk van een goe-
Kicus, dus ik wilde het
(M tos proberen. Mijn stem
precies te zijn wat hij
Herder had hij al een
stuk of vijf andere zangers ge
probeerd, maar hij wilde een
bepaald geluid, ronder dan de
meeste tenoren, die vaak een
beetje geknepen klinken. Daar
mee wil ik niet zeggen dat .ik
een betere tenor ben, ik heb al
leen de mogelijkheid om wat
meer te kleuren met mijn stem.
Het was eerst heel vreemd voor
mij om met een microfoon te
zingen en rekening te houden
met een ritmesectie. Maar het
was ook heel interessant, om
dat niet alleen de muziek goed
was, maar ook de teksten."
Met 'Luna' heeft Safina in
middels een grote hit in Neder
land. Dezer dagen kan het pu
bliek nader kennismaken met
de Italiaanse tenor tijdens de
Night óf the Proms, de concer
treeks in Ahoy' waar Safina op
treedt met UB40, Chrissie Hyn-
de, Coolio, Abel en Howard Jo
nes. Voor Bocelli betekende een
optreden tijdens een Belgische
'prom' ooit de grote doorbraak
in dat land. Nee, dat wist Safina
niet. „Ik ken Bocelli niet per
soonlijk", zegt hij. „We hebben
dezelfde passie voor de opera
en voor de stem. En we zijn al
lebei in Toscane geboren. Ik
hoop dat ik me net als hij kan
ontwikkelen in deze muziek.
Laten we afspreken dat ik de
volgende Olympische Spelen
doe." En weer volgt er een
schaterlach.
Waar Bocelli met succes heeft
geprobeerd een doorbraak naar
het operapodium te forceren
via de popmuziek, bewandelt
Safina de omgekeerde weg.
Voor hem is het cd-project een
zijsprong naast een succesvolle
operacarrière in Italië en Frank
rijk. Technisch is Safina de bes-
ziektheater beter op zijn plaats
dan in Ahoy'. Hij heeft een fraai
rond, open geluid en een mooie
hoogte. Uitstekend geschikt,
zoals hij zelf ook zegt, voor het
Italiaanse en Franse romanti
sche operarepertoire.
Safina wist op zijn negende al
dat hij wilde zingen. Zijn
zangstudie begon op zijn ze
ventiende echt serieus, eerst in
zijn geboortestad Siena, later
aan het conservatorium van
Florence. In 1990 zong hij zijn
eerste opera na het winnen van
een concours. In de jaren daar
na werkte hij onder meer in de
operahuizen van Basel, Straats
burg, Marseille en Palermo.
Gevraagd naar zijn voorkeur,
noemt Safina meteen Caruso
als tenor der tenoren. „Hij is
het voorbeeld geweest voor de
moderne tenor, met een onge
looflijk rijke stem. Iedereen die
voor hem kwam was niet om
aan te horen. Net als Maria Cal-
las bij de sopranen en Titta Ruf-
fo bij de baritons is hij een fe
nomeen, heeft hij de standaard
gezet. Als je nu naar zijn opna
men luistert, valt op hoe mo
dem hij klinkt."
Caruso was ook een man
Allessandro Sa- van het volk, en hij zong het
fina is binnen- operarepertoire met dezelfde
kort te horen intentie als volksliedjes. Zonder
op de Night of mezelf met hem te willen verge-
the Proms. lijken: wat hij in de vorige eeuw
foto gpd deed. doe ik nu ook. Ik hou er
van 'La Bohème' en 'Eugen On-
te van de twee, maar hij mist de risch kan zingen, Safina is een egin' te zingen, maar ook
hartstochtelijke expressie van operazanger die popmuziek 'Luna', ik doe dat met hetzelfde
zijn landgenoot. Is Bocelli een zingt. Met zijn grote vocale gevoel. Ik zou ook geen van bei
zanger die zowel licht als ly- kwaliteiten lijkt hij in het Mu- de meer willen missen."
De Nederlandse televisieserie All Stars van
de VARA heeft gisteren in New York een in
ternationale Emmy Award gewonnen. De
serie over het voetbalteam Swift Boys kreeg
de prestigieuze tv-prijs in de categorie dra
ma.
De Emmy's werden uitgereikt tijdens een
diner in het chique Sheraton hotel op Man
hattan. De internationale raad van de Ame
rikaanse National Academy of Television
Arts and Sciences koos de winnaars.
All Stars heeft al meer internationale on
derscheidingen gewonnen. In mei werd de
serie onderscheiden tijdens het Gouden
Roos Festival in Montreux met de Zilveren
Roos en de Persprijs. In de aflevering die in
de prijzen viel treedt het team van voetbal
vrienden vriendschappelijk aan tegen een
Duits elftal. De Nederlandse amateurs
doen er alles aan om zich voor de verloren
WK van 1974 te revancheren.
All Stars wordt geregisseerd en geschre
ven door Jean van der Velde. Rolf Koot is de
producent en Robert Kievit eindredacteur.
De hoofdrollen worden onder anderen ge
speeld door Roeland Fernhout, Kasper van
Kooten, Thomas Acda, Cas Jansen, Daniel
Boissevain en Antonie Kamerling. Op dit
moment zendt de VARA herhalingen uit,
vanaf 6 december start een nieuwe serie.
De makers van All Stars verkeerden kort
na de uitreiking in jubelstemming: „We zijn
toch wel erg verrast", reageerde eindredac
teur Robert Kievit vanuit New York.
hoorn Johfra noemde de kunstenaar Frans van den Berg zich toen hij zich in de jaren
zeventig presenteerde als de schilder van het zogenaamde 'meta-realisme'. Kunstcritici
hadden aanvankelijk geen goed woord over voor hem en de groep schilders die hij rond
zich verzamelde. Maar er waren liefhebbers en verzamelaars genoeg voor het werk, dat
het midden hield tussen surrealisme en magisch realisme. De kleurige schilderijen zijn
doordrenkt van mystiek, droombeelden en mythische symbolen. Het Westfries Museum
laat momenteel werk zien van de meta-realisten, ondermeer het schilderij La Licorne du
Littoral van Johfra. Nog tot 3 december. foto promotie
