&NGEN
""VOORBIJGAAN
Kees Zwaan kan maar geen afscheid nemen van de zee
Leiden Regio
STADSGEZICHT
fERDAG 18 NOVEMBER 2000
ps Zwaan werd op 25 december 1930 in
wijk geboren. Zijn hele familie leefde
ide zee en het was logisch dat hij die
ditje volgde. Een opa en zijn vader
ren vissers. De vader van zijn moeder
■rf zelfs op zee, toen zijn schip in 1918
een mijn liep. De zee geeft en neemt,
ten de Katwijkers maar al te goed.
is Zwaan nu al jaren op de 'wal',
arde zee blijft een onweerstaanbare
itrekkingskracht uitoefenen. Elke dag
reeft de Katwijker zich naar de
ilevard om een blik te werpen naar het
eindige en het zout even te ruiken.
Werkte op een haringlogger en op
kschip De Hoop. Maar Kees Zwaan gaf
niet zijn hele leven aan de visserij. Hij
wilde zijn kinderen zien opgroeien en niet
voor lange periodes weg zijn. Hij versleet
baantjes bij de vleet, omdat hij nimmer
de rust kon vinden die hij op het water
wel had. Als beveiligingsbeambte bij
AKZO hield hij het uiteindelijk nog
redelijk lang vol.
Nu geniet hij van zijn oude dag als
vrijwilliger bij het Katwijks Museum.
Vanzelfsprekend op de afdeling
'maritiem'. Op zijn verzoek vindt het
gesprek plaats in het museum, waar de
zee 'ademt'. Daar voelt Zwaan zich prettig
en vertelt hij over zijn verleden. De cirkel
is rond.
was vijftien toen ik naar zee
Dat was al vrij oud, nor-
ilging je als 12-jarige al
direct na de lagere school,
irhet was oorlog, daardoor
est ik wachten. Er zat voor
als Katwijks jongetje niks
ers op dan naar zee te gaan.
gebeurde gewoon, ook als
ai anders wilde,
lisserij betekende toen heel
in Katwijk. De vloot be-
d uit wel 130 loggers, dus
was genoeg in te verdie-
De omstandigheden wa-
toen wel anders dan van-
de dag. We moesten sla-
in een zogeheten voorinne
tje. Maar in die ruimte moest
ook worden gekookt. Als je in
bed lag, was dat soms niet om
te harden. En wassen moesten
we ons met zout water. Eén
keer in de week, op zaterdag,
mochten we ons met kraanwa
ter wassen. Kun je je dat nog
voorstellen, zout water? Ik voel
de me altijd smerig als we naar
huis gingen. Soms bleven we
zes weken weg. Dan verlang je
op een gegeven moment wel
naar een lekkere warme dou
che. Als je geluk had, was je al
na vier weken weer een keer
thuis. Dan mocht je mee met
een jager, zo noemden we de
loggers die met een volle lading
naar de haven gingen.
Dat vissersleven was niet voor
iedereen weggelegd. Het was
gigantisch zwaar werk. Denk
dan ook maar niet dat iedereen
het volhield. Van de jonge gas
ten zoals ik haakten er een he
leboel al na een paar weken af.
Het was gewoon niet vol te
houden. Nu gebeurt het vissen
met behulp van kranen, maar
toen deden we het allemaal met
de hand. Netten vol met haring
naar binnen trekken met het
handje! Pfff. En als de vangst
goed was, dan bleef je maar
doorgaan. Dan moest de haring
iZwaan in het Katwijks museum, waar hij onder meer rondleidingen geeft. foto dick hogewoning
nog gekaakt en gezouten wor
den. Dan zat je 's avonds laat
aan de warme prak, die natuur
lijk allang koud was.
Ik was altijd blij dat ik na een
reis weer thuis was. Mijn broer
laap was anders. Die wilde het
liefst zo lang mogelijk op zee
blijven en stond te springen al-
s-ie weer mocht. Ik kreeg na
acht jaar behoefte aan een rus
tiger leven. Ik woonde nog
thuis. Mijn moeder hoorde van
de kapitein dat er nog een
baantje vrij was op kerkschip
De Hoop. Ze hadden een ma
troos nodig.
Ik kon gelijk mee. Tsjonge, dat
was een hele verbetering, ik was
veel vaker thuis, maar verdien
de natuurlijk veel minder. Op
De Hoop werden kerkdiensten
gegeven. Dan kwamen de sche
pen bij een strakke zee langszij
of werden ze per sloep binnen
gebracht. Dat was een van mijn
taken. Toentertijd werd er veel
aan het geloof gegaan, er waren
veel serieuze schippers bij. Er
werd veel aan bijbellezen ge
daan. Soms hield de dominee
een korte dienst aan boord van
een schip. Hij bracht dan ook
wat lectuur mee, zoals de Pana
roma. Die was toen nog netjes
hoor, er was geen bloot in te
zien, ha, ha.
Tegenwoordig varen de sche
pen honderden kilometers uit
elkaar, wat heet, duizenden. Ze
vangen zelfs in Mauretariië. In
die tijd deden we het met zijn
allen in de Noordzee en dat wa
ren een boel schepen hoor, wel
zeker een stuk of 500. Net als
Katwijk hadden Scheveningen
en IJmuiden er een stuk of hon
derd varen. Als je 's avonds op
de brug van De Hoop stond,
leek het wel een dorp met al die
verlichte loggers. Prachtig, als ik
weer op de Boulevard rijd moet
ik daar altijd aan denken. Er va
ren nu nog een stuk of 20 kot
ters en vijf of zes grote trawlers.
Dat lijken net fabrieken, wat dat
betreft is de romantiek er wel
vanaf. Ik heb op De Hoop nog
een keer verpleger gespeeld. De
echte verpleger was verschrik
kelijk zeeziek, die man had nog
nooit de zee gezien. Die moest
met een thuisvarend schip wor
den meegenomen. Nou, toen
mocht ik als de jongste van het
stel de pispotten legen. De an
dere matrozen lagen krom van
het lachen als ze me zo bezig
zagen. Ik heb geholpen met ie
mand onder narcose brengen.
We hadden een nieuwe dokter
aan boord, die was net afgestu
deerd. Het waren trouwens al
lemaal afgestudeerden die met
De Hoop meegingen. Deze
dokter hield van experimente
ren. Hij deed bij een patiënt,
wat hij mankeerde weet ik niet
meer, een kap met watten en
ether over zijn hoofd om hem
onder narcose te brengen. Dan
moest ik de hand van de pati
ent vasthouden. Als ik niet
meer werd geknepen, werkte de
verdoving. Het is wel eens ver
keerd gegaan met iemand, met
dodelijke afloop, maar gelukkig
was ik daar niet bij. Ik heb
hooguit meegemaakt dat ie
mand een paar vingers moest
Kerkschip De Hoop, rechts Kees Zwaan.
foto archief zwaan
missen. Op een gegeven mo
ment kreeg ik verkering. We
dachten aan trouwen. Zoiets
kost natuurlijk allemaal geld en
bij De Hoop verdiende ik niet
zoveel. Toen ben ik maar weer
gaan varen, want daar waren de
verdiensten stukken beter. Ik
kreeg drie keer beter betaald,
maar het werk was natuurlijk
veel zwaarder. De omstandig
heden waren toen al beter dan
de eerste keer, toen ik ging va
ren. Er waren slaapplaatsen en
later kregen we zelfs douches.
In die tijd vingen we aan de
noordkant van de Noordzee to
nijnen, die zwommen daar toen
nog en niet van die hele klein
tjes, hoor. Dat gebeurde in de
vrije tijd met een haak. Soms
haalden we er eentje van ruim
twee meter binnen, dat is heel
wat anders dan die dingen die
ze nu vangen. De tonijn sneden
we in stuldcen en legden we in
het zout en verkochten we als
we weer in de haven waren. Dat
noemden we een smeesje, een
handeltje dat je voor jezelf mag
houden.''
„Toen we kinderen kregen, be
gon ik naar het vaste land te
verlangen. Ik vond vissen een
prachtig, vrij leven, maar ik wil
de mijn vier kinderen zien op
groeien. Ik kon een baan krij
gen als onderhoudsmonteur bij
een fabriek in Delft. Maar daar
was ik na een paar maanden
verdwenen. Dat heen en weer
reizen vond ik maar niks. Daar
na kreeg ik allerlei baantjes,
maar ik kon mijn draai niet vin
den. Achteraf zeg ik: dat komt
door het vrije leven op zee. Ik
miste onbewust de zee en vond
al die baantjes maar niks. Tot
dat ik bij AKZO kwam. Daar
werd ik veiligheidsbeambte.
Dat heb ik uiteindelijk 25 jaar
volgehouden en daar ben ik
best trots op.
De Hoop vaart allang niet meer.
Die werd in '89 uit de vaart ge
nomen en verkocht aan een ho
teleigenaar in Griekenland. De
prijs weet ik ook nog: 442.500
gulden. Er was geen werk meer
voor dat schip, de Noordzee
werd niet meer zo intensief be
varen.
Er is weinig romantiek meer op
zee. Katwijk is dan wel de plaats
waar de meeste haring wordt
verhandeld, in het dorp zelf is
alles verdwenen. Zoals de roke
rijen, kuiperijen en nettenboe-
ters. Ik weet nog goed dat ik al
die meiden op het Wantveld de
netten zag boeten. Dat vond ik
een prachtig gezicht.
Toen een buurman mij vroeg of
ik vrijwilliger wilde worden bij
het Katwijks Museum, hoefde
ik niet lang na te denken. Ik heb
mijn broer inmiddels ook ge
strikt. Die is nogal handig met
computers. We zijn nu het hele
archief digitaal aan het verwer
ken. Overdag doe ik rondleidin
gen. Dan is het natuurlijk han
dig als je op zee hebt gezeten.
Ik vertel de mensen dat ik een
mooi leven heb gehad, maar
niet alles was even leuk. Ik heb
ook met knikkende knieën aan
boord gestaan als het stormde.
Ik heb het een keer meege
maakt dat we met het schip op
een hoge golf werden meege
sleurd. Net als een surfplank. Ik
stond met mijn grote mond
doodangsten uit. Toen zei ik te
gen de schipper: en nu ga ik
niet meer mee. Twee dagen la
ter stapte ik weer aan boord."
ROB ONDERWATER
'us Brandsmalaan.
FOTO HIELCO KUIPERS
Leidsch Dagblad
ANNO 1900
Zaterdag 17 November
GEMENGD NIEUWS - Veel is er tegenwoordig te
doen over een nieuw Volkslied, en wij zouden daar
omtrent gaarne in alle bescheidenheid nog eens een
woord wenschen te zeggen.
Vooreerst heeft het Wien Neerlandsch bloed thans
uitgediend. Het was waarlijk wel een stuk schoone
poëzie, en de gebedsstrofen waren zeer roerend.
Maar het was voor een Volkslied toch niet krachtig
en schoon genoeg. Zoo sprak immers de eerste regel
van het Neerlandsch bloed dat doord'adren vloeit,
terwijl hij hier minstens van bruisen had moeten
spreken, omdat juist de allesbezielende bloed
stroom, bij het warm worden des harten, ons, als
met wondre schokken, door alle ledematen henen
vaart.
Maar dan het aloude Wilhelmus?...Is dit geen echt
volkslied? Eenmaal was het wel een zeer geliefd
Volkslied. Maar kan het in onze dagen nog dienen?
Neen! Want welken gezonden zin zoude het hebben,
als men ons volk dat thans leerde uitjubelen?
Er dient dus een nieuw Volkslied te komen. Bij ge
legenheid van het aanstaand huwelijk onzer re-
geerende Koningin is hiertoe een prijsvraag uitge
schreven.
ANNO 1975
LEIDEN - Het
oppervlaktewa
ter in de buurt
van de Maredijk,
de Lekstraat en
de Ruigekade in
Leiderdorp is
sterk vervuild.
Dat is althans
één van de con
clusies die zo'n
tweehonderd
leerlingen van de
Agnes Scholen
gemeenschap
trokken toen zij
zich de afgelo
pen dagen inten
sief bezig hiel
den met een pro
ject over water.
Dinsdag 18 november
VOORSCHOTEN - De burgemeester van Voorscho
ten, dr. J. van der Haar, zal donderdag een uniek ge
bouw officieel openen. Het is het aan de Beethoven-
laan gelegen KVB, oftewel Kantoorgebouw Vrije Be
roepen. Het unieke van het KVB is, dat een aantal
beoefenaren van zg. vrije beroepen in hetzelfde ge
bouw is gaan zitten. Tot nu toe zijn er elf gevestigd,
en er is ruimte voor nóg drie gegadigden.
Initiatiefnemer tot deze opzet en ontwerper van
het gebouw (dat eigendom is van het pensioenfonds
van Van Gelder Papier) is de 47-jarige Voorschoten-
se architect ing. E.C. Frangenheim.
,,ln Voorschoten is een groot aantal beoefenaren
van vrije beroepen gevestigd", zegt de heer Frangen-
heim, "waarvan een aantal uitzag naar een wat gro
tere ruimte, vooral degenen die hun bedrijf tot voor
kort thuis uitoefenden." Dat het kantoorgebouw in
een behoefte voorziet, blijkt wel uit het feit dat het
een paar maanden na de voltooiing al vrijwel vol zit.
Op het ogenblik wordt er hard gewerkt aan de inrich
ting van de zg. grill-bodega, die op de parterre van
het gebouw gevestigd wordt. Dit horeca-bedrijf is
aangetrokken om het gebouw mede een maatschap
pelijk functie te geven in de woonwijk waarin het
ligt. Bovendien kunnen de in het gebouw gevestigde
kantoren er hun cliënten ontvangen.
RIJNSBURG - „Negen jaar was ik toen de muziek
vereniging 'Wilhelmina' werd opgericht", zegt Rinus
van Delft (84). ,,'k Weet het nog als de dag van gis
teren. Rijnsburg had toen twee muziekverenigingen
Een gereformeerde met de naam 'Euphonia' en een
hervormde, die 'Wilhelmina' heette. Ze werden bei
de in november 1900 opgericht. In 1918 kwam een
fusie tussen deze korpsen tot stand. Als naam werd
'Wilhelmina' gekozen. De muziekvereniging bestaat
nu dus 75 jaar. In 1903 ging ik bij 'Euphonia'. De
repetitie avonden waren meestal oergezellig. Erg
veel had je in die tijd niet. De catechisatie, de kna
pen- en jongelingsveremging en... de muziek. Je
leefde een hele week naar die avonden toe."
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) op te sturen naar het Leidsch
Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, |>osthus 54,2300 AB l eiden of door contante betaling aan de balie van hel 1 eidsch
Dagblad aan de Rooseveltstraai 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
