Waterteunisbloem mkt op
Rijp en Groen
Een levende
muur
bekergoudsbloem
Geen gif tegen vraatzuchtige insecten
VRIJDAG 17 NOVEMBER 2000
REDACTIE RIEN POLDERMAN
Muren leven niet. Als je er
niets aan doet dein is een
muur niets anders dan met
zorg op elkaar gemetselde
stenen, soms geplamuurd,
vaak niet.
Hoe kun je die stenen laten
leven of op zijn minst er
min of meer levend uit la
ten zien. Er zijn er die dit
probleem oplossen door er
bakken met le
vend, vaak
bloeiend groen
aan te bevesti
gen.
Er zijn ook an
dere oplossin
gen, bijvoor
beeld door er
een klimplant
tegen aan te
zetten. In een
huurhuis is het
verstandig om
van tevoren
contact op te
nemen met de
eigenaar. Een
aantal planten
zullen wellicht
niet mogen. En
hierbij denk ik
aan planten die
zich met fijne
worteltjes aan
de muur hech
ten zoals wilde wingerd
(Ampelopsis) of klimop
(Hedera) waarvan deze
laatste volkomen onschul
dig is aan muren die na de
oorlog (eigenlijk na 1920)
zijn gebouwd. Maar aan
oudere muren kan schade
optreden omdat de wortels
kans zien het cementmeng-
sel uitrlie vooroorlogse ja
ren aan te tasten.
Wil men klimplanten neer
zetten die niet zelfhechtend
zijn en langs een daarvoor
speciaal aangebracht hek
werk moeten klimmen, dan
zal de eigenaar waarschijn
lijk geen bedenkingen heb
ben omdat een en ander
gemakkelijk te verwijderen
valt bij een verhuizing.
Degene die in het bezit is
van het huis heeft het ge
makkelijker. Die kan kiezen
voor een klimplant die
overeenkomt met zijn per
soonlijke keuze en vooral
ook met de standplaats.
Ook onder klimplanten zijn
er zonaanbidders en plan
ten die van schaduw hou
den. Een en ander houdt
verband met de oorspron
kelijke plaats in de natuur
die wij zoveel mogelijk
moeten zien te benaderen.
De keuze mag dus per
soonlijk en afhankelijk van
de plaats zijn, voor alle
klimplanten geldt dat ze
voldoende grond tot hun
beschikking moeten heb
ben. Bij het zoeken naar de
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
POSTBUS 507
2003 PA HAARLEM
juiste plaats voor de plant
is het vooral zaak te letten
op eventuele kostbare lei
dingen die onder geen en
kel beding geraakt mogen
worden.
Verder is er het probleem
van de funderingen en de
grond er vlak omheen. Dat
blijkt vaak gewoon puur
zand te zijn en daarin kun
nen planten
nu eenmaal
niet groeien.
Dus is het
nodig dit
zand te ver
vangen door
goede aarde
of compost.
Als dat alle
maal ge
beurd is dan
kunnen we
op zoek gaan
naar de enige
en ware
klimplant
voor ons
doel. Naar
mijn mening
is bijvoor
beeld bruids
sluier (Poly
gonum) in
veel gevallen
een te wilde
groeier die nauwelijks in
toom te houden is, al zijn
de bloemen prachtig. Ook
tegen hop heb ik mijn be
denkingen sedert die bij
mij in de tuin op de gekste
plaatsen opkomt, en als
een wildeman aan het
groeien gaat. Klimrozen
zijn bijvoorbeeld heel mooi
langs een zonnige muur al
kan men er niet vlak langs
lopen in verband met de
stekels.
Daar staat tegenover dat de
blauwe regen (Wisteria)
prachtig kan bloeien als hij
voldoende zon krijgt. Maar
vraag bij aankoop wel of
het een bloeiende plant
wordt, er zijn blauwe re
gens die nimmer bloeien
zoals ik uit ervaring weet.
Mits er voldoende schaduw
op de voet komt voldoen
de meeste Clematissoorten
wonderwel zowel op zuid
alsook op andere muren.
Informeer wel goed, want
de ene Clematis ziet er als
hij bloeit heel anders uit
dan de andere. Zo zijn er
grootbloemige en andere
soorten met honderden
kleine bloempjes. Aan een
noordmuur is niet alleen
de al genoemde klimop,
maar ook de klimmende
hortensia heel mooi. Bo
vendien is het niet nodig
om deze te leiden.
Tot slot: denk ook eens aan
de vuurdoom op oost.
'Babyboom' bij
geelbuikvuurpad
Geen 'fokprogramma' maar het
herstellen van de natuurlijke
leefomgeving voor de met uit
sterven bedreigde Geelbuik-
vuurpadden heeft ongekende
resultaten opgeleverd. De po
pulatie is tot nu toe gegroeid
met 30 procent.
Dat maakte heeft de Limburgse
natuurgedeputeerde O. Wolfs
bekendgemaakt. De precieze
aantallen padden zijn onbe
kend. Door de herstelmaatrege
len in het natuurgebied Groeve
't Rooth is er een complete
nieuwe generatie Geelbuik-
vuurpadden ontstaan. Het ver
heugende van de zaak is vol
gens de provincie.dat de jonge
padden uit meerdere popula
ties bestaan, zodat het gevaar
van inteelt klein is.
Vanuit Tiel dreigt een invasie
van de exotische waterteunis
bloem in heel Nederland. Deze
woekeraar kan andere inheem
se waterplanten verdringen en
moet daarom drastisch worden
bestreden. Dat zegt Marten
Scheffer van de Wageningen
Universiteit. De waterteunis
bloem (Ludwigia grandiflora)
komt oorspronkelijk uit Zuid-
Amerika. Waarschijnlijk is de
exoot vanuit vijvers of tuincen
tra in het milieu terecht geko
men. Een kanaal langs de Waal
bij Tiel is binnen een jaar al
dichtgegroeid over een breedte
van dertig meter. „De planten-
brij zal elk jaar honderden me
ters verder komen", verwacht
aquatisch ecoloog Scheffer. „De
plant slaat zo goed aan, doordat
het zoetwater erg vuil en smerig
is. Er is een overaanbod van
voedsel, zoals fosfaat en ni
traat."
De drijvende plant, die grote,
gele bloemen draagt, is een ge
vaar voor de natuur. Alle Ne
derlandse water- en oeverplan
ten kunnen het moeilijk krijgen.
Scheffer: „De groene mat aan
teunisbloemen neemt alle
zuurstof weg. Het leven onder
water krijgt bovendien geen
licht meer. Hieronder lijden vis
sen en ander leven in sloot en
plas sterk, zoals slakken, kevers
en larven. Er blijft straks niet
veel meer over dan een enkele
platworm en bloedzuiger.
Grootste probleem is dat de
plant winterhard is. Andere
ontsnapte' exoten als watersla
en waterhyacinth kunnen niet
tegen de kou en leggen daarom
het loodje in de winter. De be
dreiging van de waterteunis
bloem voor de levende natuur
is echter serieus te nemen, al
dus Scheffer. „Volgens de Ver
enigde Naties is introductie van
exotische planten de op een na
belangrijkste reden van achter
uitgang in biodiversiteit van de
vegetatie. Nummer een staat
het verlies aan leefgebieden,
door natuurrampen, afgraving
en houtkap."
Rigoureuze bestrijding van de
waterteunisbloem moet priori
teit hebben, meent de hoogle
raar. Wegknippen en verwijde
ren is de enige remedie. Eind
augustus zijn door het water
schap Linge tien vrachtwagens
vol planten uit de vaart bij Tiel
gehaald en afgevoerd. „Maar de
plant is een taaie rakker en laat
zich niet zomaar uitroeien. Er
blijven restanten achter in het
water die wegdrijven en elders
makkelijk weer aanslaan",
waarschuwt Scheffer.
In het noorden van de Verenig
de Staten is de plant al uitge
groeid tot een probleemsoort.
Daar wordt geëxperimenteerd
met de inzet van een kever die
de plant aanvreet. „Maar we
'tig Zijl
moeten voorzichtig zi
introductie van deze na
vijand. Misschien lustij
wel graag appels. En da
de fruitteler in last."
Preventie is volgens hei
langrijker. De lokale wa
heerders overal in het li
moeten zorgen voor scl
water in sloot en plas,„
zal de waterplant zicht
der kunnen verspreidet
PETER DE JAEGER»
The Greenery Toestand vuurvlinder blijft zorgelijk Meer rendement vooi
bezuinigt
opnieuw
The Greenery, het grootste con
glomeraat van groente- en
fruitveilingen in Nederland,
gaat opnieuw het mes zetten in
de kosten. De veiling, eigendom
van een coöperatieve vereni
ging van telers, draait dit jaar
met verlies.
Een woordvoerder wil niet zeg
gen hoe groot het verschil tus
sen kosten en opbrengsten is.
Onduidelijk is hoe de bezuini
gingen eruit komen te zien.
Over sluiting van locaties of het
schrappen van banen is nog
geen besluit genomen.
Dit jaar heeft The Greenery ook
al de kosten gedrukt: bij 'opera
tions', de verzamelnaam voor
de veilingactiviteiten, is 15 mil
joen gulden bespaard. Vooruit
lopend op deze bezuiniging zijn
de tarieven die dë telers moeten
betalen, dit jaar lager. „The
Greenery heeft de tarieven te
snel verlaagd", aldus de woord
voerder.
Een ander probleem is dat gro
te tuinbouwbedrijven in ver
houding minder betalen dan
kleine. Doordat de schaalver
groting sneller ging dan ver
wacht, bleven de opbrengsten
voor The Greenery achter.
Het bedrijf wil daarom de tarie
ven 1 procentpunt verhogen,
dat wil zeggen dat de telers 1
procent meer moeten betalen
van de omzet dan dit jaar. The
Greenery stelt dat elders in de
wereld veel meer moet worden
betaald.
Woensdag maakte The Greene
ry ook bekend de handelspoot
in Engeland te reorganiseren.
Door veredeling kan het oliege
halte van de bekergoudsbloem
met dertig procent worden op
geschroefd. Samen met een ho
gere productie per hectare
wordt het een aantrekkelijk ge
was voor boeren. Dat blijkt uit
het proefschrift van Lysbeth
Hof die op dit onderwerp pro
moveerde aan de Wageningen
Universiteit.
Op het onderzoeksinstituut
Plant Research International
heeft ze zeven jaar lang gesleu
teld aan verbetering van dit
nieuwe akkerbouwgewas. Ze
werkte alleen met kruisingen en
heeft geen biotechnologische
ingrepen toegepast om van de
ze wilde plant een commercieel
cultuurgewas te maken.
Ze selecteerde onder meer op
oliegehalte. De lucratieve olie
van de oranje bloeiende gouds-
bekerbloem heeft een bijzonde
re samenstelling en isd
geschikt als industriële
stof voor onder meerst
middelen, schuimplasü
geur- en smaakstoffen,
bleem is vooralsnog dal
plant vroegtijdig zijn za
wegschiet. Hierdoor isi
soms maar de helft van
eerst aanwezig was opl
Veredeling op het lang
houden van het zaad is
mogelijk, blijkt uit der
Hof.
Wel heeft ze de opbren
de goudsbloem weten
gen van 250 naar 5001
hectare. Verdere verhog
noodzakelijk, omdat de
pas rendabel wordt bij
maal 600 kilo, aldus de
zoekster.
PETER DE JAEGER»
Bloeigen ontdekt in koolzi
De vlinders hebben een iets beter jaar gehad dan vorig jaar, maar sommige soorten, zoals de grote vuurvlin
der, staan er slecht voor. archieffoto wfa cees spruijt
Het aantal grote vuurvlinders in
Nederland blijft te laag. Onder
zoek door de Vlinderstichting
heeft weliswaar enkele nieuwe
voortplantingsplekken opgele
verd. maar op andere plaatsen
is de bedreigde dagvlinder ver
dwenen.
De grote vuurvlinder is een van
de meest bedreigde dagvlinders
in Nederland. De ondersoort,
batava, komt alleen nog hier
voor.
Volgens de Vlinderstichting is
de grote vuurvlinder de belang
rijkste soort van Nederland.
De stand van de grote vuurvlin
der is de afgelopen dertig jaar
sterk teruggelopen. Kwam de
vlinder in 1970 nog in zeven
moerasgebieden voor, in 1998
waren dat er nog drie. Oorzaak
van de achteruitgang is het
steeds pleiner worden van het
leefgebied. De grote vuurvlin
der zet zijn eitjes het liefst af in
jonge rietlanden, die steeds
schaarser worden.
Onderzoek van de Vlinderstich
ting heeft afgelopen jaar in de
Weerribben en de Wieden en
kele nieuwe voortplantings
plekken opgeleverd. Van de be
kende plekken waren er slechts
enkele met veel eitjes. In de
Bancopolder bij Lemmer is de
vlinder helemaal verdwenen.
Met een herstelplan probeert
de Vlinderstichting de soort
hier weer terug te krijgen.
In het algemeen viel het aantal
waarnemingen van de vlinders
en jaar tegen.
Australische onderzoekers heb
ben in koolzaad het gen (drager
van erfelijke eigenschappen)
gevonden dat het tijdstip van
de bloei regelt. Binnen een jaar
denken ze een soortgelijk gen
in tarwe en rijst te isoleren.
Door te sleutelen met dit gen
zijn over zes jaar graanrassen
verkrijgbaar die zijn aangepast
aan het regionaal klimaat en op
elk gewenst moment bloeien.
De onderzoekers van het agra
risch overheidsinstituut CSIRO
in Canberra denken dat dankzij
hun vondst de productie van
landbouwgewassen tot een
kwart kan stijgen.
Vooral boeren in de Derde We
reld zijn gebaat bij dea
we, aangepaste rassen,
nen zij. Tot nu toe legt
beeld rijst vaak het loo
onverwacht intredend!
overleeft tarwe niet de
hitte tijdens de bloei. I
groeiperioden af te ste:
op de lokale weersitua
ven die problemen ad
De plantenkundigenli
Peacock en Liz Dennis
middels voor hun ontd
gelauwerd met de hoo<
tenschappelijke onden
van Australië.
VRAAG ANTWOORD
Johanna Hulshof uit Haarlem
heeft slechte plekken in het
gras, waarschijnlijk veroorzaakt
door emelten of ritnaalden die
ondergronds de planten aan
vreten. Natte planken op het
gras geven uitsluitsel wie er
vreet. Ze kruipen eronder.
Emelten zijn de witte larven van
de langpootmug en ritnaalden
zijn lichtbruine larven van een
kever. Ze leven enkele jaren on
der de grond tot ze als volwas
sen dier uitkruipen. Probeer ze
te vangen met doorgesneden
aardappelen waarvan de snij-
kant in suiker is gedompeld.
Stop iets onder de grond en
controleer elke dag. Gebruik
geen gif. Daarmee worden de
beste verdelgers, de vogels ge
dood. Verwen het gras vooral
met goede compost en organi
sche mest, dus niet met kunst
mest.
Voor P. Van Schie uit Oegst-
geest, die emelten in het gazon
heeft, geldt hetzelfde antwoord
als voor Johanna Hulshof.
Trachten te vangen met behulp
van vochtige planken op het
gras waar ze onder kruipen en
met doorgesneden aardappelen
waarvan de snijkant in suiker is
gedoopt. Die worden iets inge
graven en net als de planken el
ke morgen gecontroleerd. Ove
rigens houd ik me aanbevolen
voor een meer gemakkelijke
maar milieuvriendelijke bestrij
ding van de larven van de lang
pootmug.
Mevrouw Michiels van Ren-
senich uit Aerdenhout heeft
chrysanthen die het aan de
zuidkant goed doen maar aan
de zuidwestkant is er veel in
sectenvraat, waarschijnlijk oor
wurmen die weigeren in de be
kende pot met stro te kruipen.
Zijn het wel oorwurmen en
geen kevers of slakjes? In elk ge
val zijn de planten om welke re
den dan ook zwak. Alle zwakke
planten zijn prooi voor insecten
en ziekten. Dus zou ik om te
beginnen de grond verversen.
Mocht dat niet helpen, dan
toch een andere standplaats.
Mevrouw Schilling uit Haar
lem wil weten of er middelen
zijn tegen katten. Cacaodoppen
op de grond helpt prima. Ook
heeft Ecostyle een geur in de
handel die katten afschrikt.
Mevrouw Philips uit Haar
lem wil haar hortensia, naar ik
aanneem Hydrangea macrop-
hyllum, nu snoeien. De doch
ters adviseren om dat pas in het
voorjaar te doen. Ze hebben ge
lijk. Deze planten zijn matig
winterhard en pas in het voor
jaar worden enkele oude takken
weggenomen. De jonge takken
blijven ongemoeid. Bij strenge
vorst in het voorjaar de struik
enigszins beschermen.
J. Horsman uit Lisse heeft
zaad van de doornappel, een
De wijfjes van langpootmuggen deponeren in de herfst hun eitjes door
een legbuis in de grond. De daaruit komende larven, emelten, zijn be
ruchte plantenvemielers. foto anp jaap wolterbeek
inmiddels zeldzame heksen
plant, die mooi maar giftig is.
Volgend voorjaar zaaien, dan
komen ze elk jaar terug zoals ik
uit ervaring weet.
De familie Hooken uit
Heemstede heeft een passie
bloem die weliswaar knoppen
maakt maar geen bloemen. De
plant krijgt twee maal per week
Pokon en dat lijkt teveel van het
goede voor een plant die van
matig voedzame goed doorla
tende grond houdt. Dus geen
kunstmest meer maar wel goe
de nieuwe aarde rond de voet
en de wortels bij vorst goed be
schermen. De plant is matig
winterhard.
P. Hundersmarck uit Leiden
maakte me attent op een fout.
Ofschoon ik altijd schrijf dat de
Agapanthus houdt van grond
met iets klei, heb ik een keer
per ongeluk turf geschreven in
plaats van klei. Dat is dus fout.
Het moet klei zijn.
Maria H. Smid uit Haarlem
vraagt de naam van een goed
informatief boek over tuinplan
ten. Daar zijn er veel van, maar
mijn persoonlijke voorkeur gaat
uit naar Beste Tuinplanten, uit
gave Terra, prijs nog geen 30
gulden. Daarin worden 2000
planten en beschreven en in
kleur afgebeeld.
A.J. Groeneveld uit Haarlem
heeft dit jaar penningkruid on
der de rozen laten groeien. Dat
was geen succes. Nu was de zo
mer nat en daar hebben veel
rozen last van gehad. Pas liever
lavendel toe, of afrikaantjes
(doden ook wortelaaltjes), knof
look (versterkt de geur van de
rozen hoe vreemd het ook lijkt).
De druiven van R. Bierman
uit Noordwijk geven proble
men, althans de witte. Barsten
ofschoon de blauwe het goed
doen. Ik ken het antwoord niet.
Wellicht een deskundige lezer?
Bel eens de voorlichting over
groen in Haarlem. Tel
023-5114640.
De Tibouchina van G. v.d.
Sluis uit Haarlem wil 's winters
een temperatuur rond 10 gra
den en een schotel grind met
water in verband met de lucht
vochtigheid. Verdraagt 's win
ters goed zon en moet in het
voorjaar worden verpot in goe
de bloemistenaarde. Kan dan
ook gesnoeid worden, oude
takken tot de helft en jonge op
twee knoppen. Aan schaduw-
planten zal ik in de loop van de
winter uitgebreid aandacht be
steden zodat men in het voor
jaar weet wat er aangeschaft
kan worden.
A. de Nobel uit Haarlem
meldt trots dat de cliw
zoen voor de derde k«
Dat heb ik nog nimme
hoord of meegemaakt
geval gefeliciteerd mei
ces. Waarschijnlijk we
plant wel goed behand
niet vaak verpot. Clivia
en immers het beste a,
wassen planten weinig
verpot, bijvoorbeeldoi
jaar. Men gebruikt g
mistenaarde. De stekh
entegen worden tijden
wikkeling wel verpot oi
delijk in een pot metï
meter doorsnee komea
staan. Liefst een aard?
pot, ook dat is van bel
het voorjaar en de zon
de aarde vochtig geho,
tegen de winter d
de winterse rustperiod
minder water. Zodrad
stengels verschijnen gi
meer vocht toedienen
de week iets vloeibare
de bloemstengels delï
de lengte hebben. Na
weer bemesten. Dat i
ele gebruiksaanwijzing
de briefschrijver zal dit
weten. In elk geval zoo
jonge stekken verderki
de moederplant weeri
geven en nu maar hopi
plant het weer zo g
Greet Buchner
HET WEER
Cryptogram
Horizontaal: 1 Vrouwelijke schoorsteenkap (6); 4. Dat dier moet nodig ontleed worden (5);
5. Zo hoogstaand is een jongen aan de maat (4); 7, Verlangen dat niet saaier kan zijn (5); 8. Dat
document is er nog niet zo lang (3); 9. In een Engelse brief staan er nog veel meer! (6);
10. Door de drank gaat het verkeerd met een rund (6).
Verticaal: 1. Door voortplanting wordt het een geslacht (9); 2. Haar strafwerktuig (5); 3. Inval
om de bus te vullen (4); 4. Dubbel kadaver (7); 6. Dat roofdier is nog niet gevangen (3), 8. De
waarde van lof (4).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Fbi; 3. ram; 6. la; 9. va; 10. Oslo, 12. omen, 14. onera; 16. annexeren;
19. tg; 20. en; 21. hovelinge; 26 icing; 27. rush; 29. roos; 31. es; 32. de; 33. mol; 34. ten
VERTICAAL: 1 Flora; 2. bas; 4 ave; 5 manen; 7. zone; 8. vore; 11. longvis; 13. marengo;
15. ex; 17. nto; 18. eng; 21. harem; 22. echo; 23. li; 24. inri; 25 etsen, 28. uso; 30. ode
Intensiverende IJslanddepressie
De barometers boven het noorden en oos
ten van Europa zitten in de lift. Alle model
len zinspelen nu op de vorming van een
krachtig hogedrukgebied boven het noord
oosten van Europa. Bovendien wordt bo
ven het noorden van Rusland een reservoir
van zeer koude gecreëerd. De grote vraag is
echter of het Russisch-Finse hogedrukge
bied voldoende uitdijt om depressies de
toegang tot West Europa te ontzeggen. Op
grond van het Duitse atmosfeermodel was
die conclusie gisteren een reële mogelijk
heid; de atmosfeermodellen van deze vrij
dag zijn een fractie minder overtuigend.
Voorlopig maken oceaandepressies de
dienst uit en dat betekent aanhoudend wis
selvallig weer. De komende dagen valt er
waarschijnlijk dermate veel regen dat de
herfstsommen in het westen van het land
plaatselijk tot boven de 500 millimeter stij
gen. Dat is twee keer zoveel als normaal.
Kandidaten voor een halve meter herfstre
gen (bekeken over de periode vanaf 1 sep
tember) zijn onder meer Haarlem-Zuid,
Uitgeest en in de Kop van Noord-Holland
Dirkshorn.
Morgen is het eerst nog droog maar later
op de ochtend begint het in het westen van
het land te regenen en tijdens de middag
breidt de nattigheid zich verder over het
land uit. Bovendien neemt de zuidwesten
wind flink in kracht toe: over land tot vrij
krachtig, aan de kust tot hard en mogelijk
stormachtig, windkracht 8. De temperatuur
stijgt tot maximaal 7-8 graden.
Regen en wind worden veroorzaal
dat een intensiverende IJslanddep
naar de Noordzee koerst. Aan des
van het systeem komt een randsK*
ontwikkeling. De storing blijft waai
lijk ook op zondag boven onze stri
gen. Dat betekent aanhoudenden!
kansen.
Tijdens het afgelopen etmaal 1
vooral tijdens de middag en avond
gend. De hoeveelheden bleven bef
een millimeter of vijf. Op Valkenbi
nog 7 millimeter opgevangen. Inh
bleef het tot laat in de middag dra
werd de 10 graden plaatselijk ovei
den.
